May ayının 26-da Azərbaycanın Xalq Yazıçısı Elmira Axundovanın 70 illiyini qeyd edəcəyik. Bu münasibətlə Elxan Zal Qaraxanın yazdığı “Elmira Axundovanın portretinə yazıçı ştrixləri” yazısını oxucularımızın diqqətinə çatdırırıq.

 AYB-nin Natəvan klubunda Heydər Əliyevin 100 illiyi ilə bağlı buraxılan xatirə kitabının təqdimatı keçirilirdi. Kitabda Yazıçılar Birliyinin üzvü olan bir çox qələm və fikir adamlarının Ümummilli lider barədə müxtəlif illərdə yazdıqları yazılar toplanıb. Anar, Elçin, İsa Həbibbəyli, Elmira Axundova..., qısası, mən qarışıq çox adamların yazıları vardı bu kitabda. Tədbirdə Elmira xanım Axundova ilə yanaşı oturmuşduq, xətiblərin çıxışları bir-birini sıralayırdı, biz də dinləyirdik və söhbətlər əsnasında qəfil bir fikir yaxaladı düşüncəmi: Görəsən Heydər Əliyev xatirəsi önündə məclisdə və ya kitabda yazıları çıxanlar arasında neçə adam, yanımda əyləşmiş bu gözəl və füsunkar xanım qədər əmək sərf edib? Hər halda çox olmaz-deyə düşündüm, çünki Elmira Axundova deyəndə adamın fikrinə ilk öncə - Heydər Əliyevin  bioqrafı məvhumu gəlir. Elmira xanım sözün əsl mənasında Heydər Əliyev irsinin araşdırılmasına bir ömür həsr edib, hər halda yeddi cild bədii-bioqrafik tədqiqat işi yazıb nəşr etdirmək elə-belə məsələ deyil.

Elmira Axundova dünyanın müxtəlif ölkələrində, müxtəlif dillərdə çap edilmiş qırxa yaxın bioqrafik, siyasi detektiv, bədii-publisist və sənədli tarixi roman janrında kitabların müəllifidir, amma Heydər Əliyev barədə yazdığı çoxcildlik “Heydər Əliyev. Şəxsiyyət və zaman” əsəri hələlik onun “şah əsəri” hesab edilir. Zənnimcə bu əsər yalnız Heydər Əliyev barədə bioqrafik tədqiqat deyil, böyük və maraqlı bir Epoxanın möhtəşəm səlnaməsidir.

Əsərin 2007-ci il nəşrlərinə önsöz yazmış böyük dostumuz, görkəmli qazax şairi Oljas Suleymenov bu möhtəşəm səlnamə barədə belə deyir: “Mənəvi və bədii axtarışları və imkanları maksimal dərəcədə ifadə edən əsər müəllifin şah əsəri hesab edilir. Hər yazıçının şah əsəri olmur və ola da bilməz. Qələm adamlarının özlərinə verdikləri qiymətlə oxucuların ona verdiyi qiymət heç də həmişə üst-üstə düşmür. Amma bu əsərdə əks olunan  gerçək hekayətlərin səmimiliyi, açıqlığı, hadisələrin şahidlərini dilləndirməyi bacarmış müəllifin qeyri-adi ustalığı sayəsində sözün həqiqi mənasında sanballı sənədli proza nümunəsi və yazıçı-publisistin şah əsəri olan bir roman ərsəyə gəlib”.

Oljasdan söz düşmüşkən, mən Elmira xanımla ilk dəfə əyani şəkildə Oljas Suleymenovun yubililey tədbirində tanış olmuşam. Azərbaycanın intelektual elitasının iştirakı ilə keçirilən tədbir Qəbələdə, “Qafqaz” otelində baş tutmuşdu və aparıcı qismində də Elmira Axundova çıxış edirdi. Mən Oljas Suleymenov poeziyasının çox böyük qismini azərbaycancaya çevirmiş bir şair olaraq tam məsuliyyətlə deyə bilərəm ki, Elmira xanım onun poeziyasına çox dərindən bələd olan bir insandır. Tədbirdə Oljas poeziyasından böyük sevgi ilə danışan Elmira xanım əzbərdən söyləyirdi onun şeirlərini. Və onun ifasında artistizm, saxtakarlıq yox idi, o ürəkdən danışırdı, şeirləri ürəkdən deyirdi. Ümumən, yaxşı bilirəm ki, mənim tanıdığım Elmira Axundova nə edirsə etsin, onu ürəkdən, sevə-sevə edir. Məncə bu xüsusiyyət yalnız həyatda deyi, yaradıcılıqda da onun böyük üstünlüyüdür. Oljasın “Mən xalqa heç vaxt yalan danışmadım” misrası bitən bir şeirini  deyəndən sonra isə onun gözlərindən yaş gəldi, çünki onun könül dünyası doğruluğa təşnədir. Möhtəşəm poeziyanın verdiyi mükafat - iki damla yaş! Bax budur ədəbiyyat, bax budur sənət. İçində sevgi və səmimiyyət olmayan adam böyük sənətkar ola bilməz.

İndi, Elmira Axundovanın yazılarını oxuyarkən Qəbələdəki həmin an keçir xəyalımdam, səhifədən-səhifəyə keçdikcə onu daha yaxşı tanımağa başlayıram, səmimiyyətinin aurasında əriyirəm sanki. Bir insan, yazıçı öncə özü yazdıqlarına bütün varlığı ilə inanmasa, oxucuları da inandıra bilməz. Amma o inandırır, çünki inandığı şeylərdən yazır, gənc yazıçı Kəramətdən də yazanda, Azərbaycan tarixinin gəlib getmiş ən böyük şəxsiyyətlərindən olan Heydər Əliyevdən də yazanda bunu eyni sevgi, eyni səmimiyyətlə edir. Tarixdə, antik dövrdən başlayaraq bu günə kimi hökmdarlar barədə yüzlərlə, bəlkə də minlərlə əsərlər yazılıb, amma yalnız bunu bədii şəkildə gələcək nəsillərə çatdıra bilən yazıçılar çıxıb zamanın sınağından. Deyərdim ki, Herodotun, Ktesiyin, Strabonun, Plutarxın, Rəşidəddinin və bu qəbildən olan çoxsaylı yazıçıların yazdıqları faktoloji xronikalar deyil, bədii sənət nümunələridir, yəni ədəbiyyatın bir janrıdır. Ya götürək Firdovsinin “Şahnamə”sini, Nizaminin “Xəmsə”sini, bunlar da bir növ qədim hökmdarlar, Keyxosrov, İskəndər, Xosrov Pərviz, Bəhran Gur və başqaları barədə bioqrafiq romanlardır. Hər yazıçı yaradıcılığında öz üslubuna uyğun olaraq bir janr seçir. Akademik İsa Həbibbəyli Elmira Axundovanın yazdığı kitabların janrını sənədli-bioqrafiq-roman-tədqiqat kimi xarakterizə edir. Mən bilən, əvvəllər bizdə belə bir janrda yazanlar olmayıb, yəni Elmira xanım bu janrın pioneridir. Əlbəttə janra ad qoymaq ədəbiyyatşünasların işidir, mənim anlamımda isə yazıçı yazısına başlayanda heç zaman janr barədə düşünməz, janrı yazıçının üslubu və ortaya qoyduğu mətn müəyyən edir. Forma baxımından mən Elmira xanımın “Heydər Əliyev. Şəxsiyyət və zaman” epopeyasını Çingiz xan xanədanının bioqrafı, daha dəqiq desək səlnaməçisi, bu janrın dünya tarixində ən böyük nümamayəndələrindən olan Fəzlullah Rəşidəddinin “Cəmi ət təvarix” əsəri ilə müqayisə edərdim. Təbrizdə, Elxanilər sarayında yazıb yaratmış Rəşidəddinin əsərini də, İsa müəllimin təbirincə decək “sənətli-bioqrafiq-roman-tədqiqat” adlandırmaq olar, çünki Rəşidəddin öz ölməz əsərində Çingizxanın bioqrafiyası fonunda bütöv bir dönəmin, bütöv bir epoxanın tarixini bədii bir şəkildə ortaya qoyub. Heç bilmirəm nəyə körə Rəşidəddinlə eyni dövrdə, eyni xanədana xidmət eləmiş Nəsirəddin Tusi Azərbaycanda geniş təbliğ olunur, Rəşidəddinə isə ögey bir münasibət var. Hər halda Rəşidəddinin Azərbaycana aidiyyatı Nəsirəddin Tusininkindən heç də az deyil. Amma maraqlıdır ki, Rəşidəddinin ortaya qoyduğu üslub yüz illər keçəndən sonra azərbaycanlı yazıçı Elmira Axundovanın yaradıcılığıda yenidən təcəlla elədi. Nə bilim, bəlkə də burada mənəvi varislikdən başqa bir genetik varislik də var. Hər halda Elmira xanımın əcdadlarının yaşadığı Masallı Təbrizdən o qədər də uzaqda deyil. Nə bilim vallah, hər şeyin doğrusunu bilən yalnız Allahdır. Amma Elmira Axundova da eynən Fəzlullah Rəşidəddin kimi, Heydər Əliyev şəxsiyyətinin fonunda Onun yaşadığı böyük bir dönəmin, böyük bir epoxanın səlnaməsini yaradır.

Hələ “Heydər Əliyev. Şəxsiyyət və zaman” epopeyası ortaya çıxmamışdan öncə, 2003- cü ildə onun “Həqiqət anı” kitabı çıxmışdı. Elmira xanım  Ümummilli lider haqqında yazmağa 1990-cı illərin ortalarından başlayıb. Dövlət başçısının əksər xarici səfərlərində onu müşayiət edən jurnalistlər qrupunun dəyişməz üzvlərindən və səfər boyu Heydər Əliyevin daha çox ünsiyyət saxladığı jurnalistlərdən olub. Əvvəlcə bu yazılar tələbə uyğun olaraq informativ xarakter daşıyır, səfər təəssüratları kimi qələmə alınırdı. Sonradan Heydər Əliyevin xarici siyasət strategiyasının əsas istiqamətlərini əks etdirən bu analitik-informativ yazılar Elmira Axundovanın "Həqiqət anı" adlı bu kitabında toplandı. Bu kitab haqqında rəy bildirən insanların əksəriyyəti buradakı materialların obyektivliyini və səmimiyyətini xüsusi vurğuladılar.

Kitaba ön söz yazmış Vaqif Səmədoğlu da onun yaradıcılığının bu aspektini xüsusi qeyd edir və bildirir ki: “Həqiqər anı” kitabının əsas qəhrəmanı şübbhəsis ki, Epoxadır”. Elmira Axundovanı Azərbaycan publisistikasının ən nüfuzlu, ən istedadlı nümayəndələrindən biri olduğunu xüsusi qeyd edən böyük Ustad, fransızlar demiş, metr Vaqif Səmədoğlu, onun “Həqiqət anı”nda toplanmış, prezident Heydər Əliyevin fəaliyyətini əks etdirən və Azərbaycan və Rusiyada dərc edilən yazılarını yalançı pafosdan, yaltaq ibarələrdən uzaq əsərlər kimi dəyərləndirir. Vaqif Səmədoğluna yaxşı bələd olanlar bilirlər ki, o, həyatı boyu heç kim barədə yalançı bir cümlə də yazmayıb, çünki istedadlı yazı barədə onun öz baxış bucağı vardı. Böyük Ustad mənim “Torqovu peyzajı” kitabıma da ön söz yazıb və bu aspektdən baxanda Elmira xanımla aramızda bir doğmalıqda var – hər ikimiz Vaqif Səmədoğlunun barəsində söz yazdığı nadir adamlardanıq və mən yəqin bilirəm ki, Vaqif Səmədoğlu Elmira xanımın yazılarındakı sevginini və səmimiliyi görməsəydi, duymasaydı  onlar barədə söz deməzdi. Amma Elmira Axundova sevgi və səmimiyyətini mətnə hopdurmağı bacaran yaradıcılardandır. Bu sevgi və səmimiyyət sonradan çoxcildlik bir epopeya ortaya çıxardı və cəmiyyət də bu əsərləri sevdi, çünki kiminsə sevgisini qazanmaqüçün öncə gərək özün sevməyi bacarasan.  Əlbəttə, Heydər Əliyev kimi qlobal bir şəxsiyyət barədə sənədli-bioqrafiq-roman-tədqiqat əsəri yazmaq üçün yalnız sevgi və səmimiyyət yetərli olmaz, bu iş həm də böyük istedad, ustalıq və zəhmət tələb edir. Bu prosesdə gərək yüzlərlə arxiv materialları ilə işləyəsən, müxtəlif ölkələrdə Heydər Əliyevi tanıyan saysız hesabsız insanla görüşəsən, sonra toplanan materialları saf-çarük edəsən və bundan sonra yazmağa başlayasan. Bütün bunlar böyük zəhmət, ustalıq və istedad tələb edir. Zənnimcə, Elmira xanım bu işin öhdəsindən ləyaqətlə gəlib. Tanınmış yazıçı Natiq Rəsulzadənin qeyd etdiyi kimi,

“Heydər Əliyevin həyat və yaradıcılığının əhatə olunduğu altı cildlikdə maraqsız, dolğun olmayan hadisələr və müəllifin dərin fikri ilə zəngin olmayan bir dənə də olsun məqam, bir dənə də  “boş” səhifə yoxdur. Hər şey əvvəldən sona qədər azalmayan maraqla, həvəslə oxunur. Odur ki, kitabdan ayrılmaq qeyri mümkündür, dahi şəxsiyyətin zəngin bioqrafiyası və fəaliyyəti detektiv roman, bestseller, bütün dövrlərin ən yaxşı bestselleri kimi təqdim edilir. Müəllifin yüksək professionalizmi də məhz elə bundadır”.

Sözün düzü, cəsarətlə demək olar ki, Elmira xanım yalnız dövlət başçılarımızın bioqrafı  deyil, deyərdim ki, müstəqil Azərbaycan dövlətçiliyinin hələ ki, ilk səlnaməçisidir. Onun son kitablarından olan "Ədəbi səyahətlər: zaman, süjetlər, fikirlər..."də etiraf etdiyinə görə, bu səlnamələri yaratmaq istəyinin kökü məhz mərhum Prezidentin özünə bağlı imiş. Heydər Əliyev istəyirmiş ki, Elmira Axundova gələcəkdə onun irsini və fəaliyyətini araşdırsın, salnaməçisi, həyat yolunun, ölkəyə və xalq rəhbərlik fəaliyyətinin, dövlətçilik siaysətinin, Azərbaycan uğrunda mübarizəsinin tərəfsiz və obyektiv tərcümanı  olsun.

Zaman göstərdi ki, Elmira Axundova Onun arzusunu layiqincə yerinə yetirdi. Heydər Əliyevlə bağlı sənədli epopeya yaratmaqla yalnız həmin vaxta qədər yazılanları, arxiv  materiallarını öyrənməklə kifayətlənmədi. Tək Azərbaycanı deyil, bütün keçmiş Sovet İttifaqını, Azərbaycanla sıx qarşılıqlı əlaqələrə malik olan ölkələri gəzib dolaşdı. Onlarla siyasətçi, dövlət adamı, hərbçi, elm və mədəniyyət xadimi, sadə əməkçi ilə görüşüb söhbətlər elədi. Şəxsi müşahidələrini, söhbətlərini sistemə saldı. Nəticədə artıq bir neçə xarici dilə tərcümə olunmuş yeddi kitabdan ibarət olacaq altı cildlik "Heydər Əliyev. Şəxsiyyət və zaman" roman-epopeyasını ortaya qoydu. Aydın məsələdir ki, gələcəkdə də Heydər Əliyev haqqında yeni-yeni kitablar yazılacaq. Ancaq əminliklə demək olar ki,  onların heç biri fakt-sənəd baxımından "Şəxsiyyət və zaman"ın orbitindən, təsir dairəsindən kənara çıxa bilməyəcək.

Bütün bunlar böyük, titanik zəhmət tələb edir, deyirəm, yazılanlara görə Rəşidəddin “Cəmi ət-təvarixi”  yazanda onun sərəncamına böyük “yazarlar və alimlər ordusu” verilmişdi. Bilmirəm Elmira xanımın sərəncamında belə “alim ordusu” olubmu, amma o gördüyü çətin işin öhdəsindən çox böyük ustalıqla gəlib. Bu əsərlər barədə fikirlərini bölüşən akademik İsa Həbibbəyli bildirir ki, müəllif “öz fədakar əməyi nəticəsində bütöv bir elmi tədqiqat institunun fəaliyyətinə bərabər iş görüb”. Tanınmış rus tarixçisi Roy Medvedev də Elmira xanımın yaradıcılığı və ustalığı qarşısında öz heyrətini gizləyə bilmir: “Mən tarixçi və siyasi bioqrafiyalar üzrə peşəkaram. Sovet və Rusiya Olimpinin demək olar ki, bütün liderləri barədə yazmışam. Lakin bizm janrda indiyə qədər belə kitab olmayıb. Qətiyyətlə deyə bilərəm ki, bu kitablar, liderlər barədə kitabların ən yaxşısıdır”.

Ümumiyyətlə yazmaq, yaratmaq Elmira xanımın stixiyasıdır, o bir an da yaradıcılıqdan qalmır, yazdığı "İlham Əliyev: Dəyişikliklər fonunda Prezidentin portreti" kitabı da indiyə qədər bir çox xarici dillərə  tərcümə edilib.

Bu günlərdə isə E. Axundovanın "Ədəbi səyahətlər: zaman, süjetlər, fikirlər..." adlı yeni bir kitabı da çıxdı. Burada hər biri bir insan taleyinə işıq salan, maraqlı və cəlbedici üslubda qələmə alınmış portret-oçerklər toplanıb. Kitabdakı məqalə və oçerklərdə ədəbiyyat, elm, mədəniyyət sahəsində fəaliyət göstərmiş, bu gün də ön səflərdə olan onlarla insanın biri-birindən maraqlı, görümlü portretləri yaradılıb. Həmin "söz tablolarını" birləşdirən ümumi mənəvi-psixoloji cəhət - əgər bir kəlmə ilə ifadə etmək lazım gəlsə, qədirbilənlik adlandırıla bilər. Çünki Elmira Axundova milli mədəniyyətə xidmət etmiş, xalqın tarixində kiçik də olsa iz qoymuş hər bir sənət fədaisinin, qələm adamının, ictimai-siyasi xadimin həqiqi və layiqli qiymətini almasına çalışan bir insandır.

Tanınmış qələm adamları İsmayıl Şıxlı, Anar, Elçin, Vidadi Babanlı, Məmməd Oruc, Vilayət Quliyev haqqındakı məqalələri və portret ştrixləri ədəbi duyumun həssaslığı, ədəbiyyatın borc və vəzifələrinə baxış prinsipiallığı ilə seçilir. Bu oçerklərdə diqqəti çəkən başqa bir mühüm cəhət isə onun məşğulluğuna və məşhurluğuna baxmayaraq, ədəbi həyatın gündəlik qayğıları ilə yaşamağı bacarmasıdır. Professor Arif Hacıyev,  Siyavuş Məmmədzadə,  tənqidçi  Həsən Quliyev,  naşir və tərcüməçi Azər Mustafazadə, Yusif və Vaqif Səmədoğlular, rejissor Əli Qafarov,  jurnalist Elmira Əmrahqızı kimi insanlar haqda işıqlı-kədərli rekviyemləri təəssüf və ağrı hissi keçirmədən oxumaq olmur.

Azərbaycanın dostları və təbliğatçıları kimi tanınan məşhur qazax şairi Oljas Suleymenev, tənqidçi-publisist, "Literaturnaya qazeta"nın xüsusi müxbiri Lyudmila Lavrova, İsraildə milli maraqlarımızın ehtiraslı müdafiəçisi Arye Qut, hərb tariximizə dair qiymətli araşdırmaların müəllifi Rudolf İvanov, daim haqq işimizin tərəfdarı kimi gördüyümüz Qalina Mikeladze nəcib, minnətdar boyalarla təqdim edilir.

Mövzuya müraciət səbəbləri müxtəlif olsa da, məqalələrin hamısını birləşdirən bir ümumi cəhət var - "xalq öz qəhrəmanlarını tanımalıdır".  Gizli deyil ki, yaxşı tanıdığın, eyni zamanda cəmiyyətdə yetərincə tanınan insanlar haqda danışmaq asan olduğu qədər də çətindir. Bu kitab, görkəmli ədəbiyyatşünas və diplomat Vilayət Quliyevin qeyd etdiyi kimi, "tanış üzlər" mövzusunda tanış olmadığımız, bilmədiyimiz faktlar, müşahidə və təəssüratlar toplusudur. Özünəməxsus ensiklopediyadır, cəlbedici ədəbi-bədii soraq kitabçasıdır, kədəri və sevinci, acıları və qürur hissi ilə dolu bütöv bir insan tipləri  qalereyasıdır.

Gördüyümüz kimi böyük yazıçı, yorulmaz publisist, gözəl qadın, ən əsası isə əqidəsinə, Vətəninə sadiq insan olan Elmirə Axundova yaşadığımız zamanın səlnamələrini yaratmaqla bərabər, müasirlərinin, qələm yoldaşlarının da təkrarsız portretlərini yaradır. Bu yazı da mənim Elmira xanımın təkrarsız portretinə əlavə etdiyim ştrixlərdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.05.2023)

BU GÜN TELLİ PƏNAHQIZININ DOĞUM GÜNÜDÜR

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının daimi müəllifi Elman Eldaroğlunun növbəti doğum günü təbrikini təqdim edirik. 

O vaxtlar hər adamın evində televizor olmazdı. Yaxşı yadımdadır, beş-altı qonşu bir yerə yığışıb, mavi ekranından göstərilən verilişlərə tamaşa edərdilər. Hətta qonşuların arasında onu möcüzə sananlar da var idi...

Televizor adlanan bu “möcüzənin” qüdrətinə yaxşı bələdəm. Zaman-zaman insanlara çox adamları sevdirə bilib...

Bəli, televizor olmasaydı, bəlkə də biz onu kəşf edə bilməzdik. Bu dünyada Əməkdar mədəniyyət işçisi, şairə, publisist, nasir Telli Pənahqızının varlığından xəbərimiz olmazdı...

Deyir ki,- “AzTv mənim ilk və yeganə iş yerim olub. Uzun illər “Xəbərlər” proqramını aparmışam, 10 il qocalar evindən verilişlər çəkmişəm. Sonra “Mədəniyyət xəbərləri”ni apardım. Ardınca verilişin adı dəyişib “Mədəniyyət aləmində” oldu. Ondan sonra unudulan sənətkarlarla bağlı “Gümüşü yağışlar” verilişim oldu...”

Dünyaya gəldiyi Vedibasarın Böyük Vedi kəndini, məktəbə getməyini, uşaqlıq dostlarını, qonşularını, atalı-analı günlərini tez-tez xatırlayır. Atası 37 yaşında, mədə xorasından dünyasını dəyişib. Düşünür ki, mədə xorasından cərrahi əməliyyat o vaxt da əlçatan olub, amma atasının vəfatında məhz erməni həkimlərini günahlandırır. Orta məktəbi bitirdikdən sonra, Bakıya ali təhsil almağa yollanıb. 1971-1976-cı illərdə Azərbaycan Dovlət Universitetinin jurnalistika fakultəsində təhsil alıb. Sonra əmək fəaliyyətinə başlayıb. Cəmi üç il Respublika Gənclər Kitabxanasında baş kitabxanaçısı işləyib. Daha sonra 1980-ci ildən 2005-ci ilədək AzTv-də müxtəlif vəzifələrdə çalışıb...

 “Bu gün teleaparıcı gənclərin danışığında yetərincə qüsurlar var. Məsələn, indi hamı “mentalitet” sözünü işlədir. Amma onu bilən də deyir, bilməyən də. Türklər fransızlardan bir “performans” sözü götürüblər. Bunun bizim dilimizdəki qarşılığı qabiliyyətdir. Amma bizim bu jurnalistciklər o sözü efirdə deyə-deyə adamın bütün əsəblərini korlayırlar. Bir də yeri gəldi, gəlmədi “belə deyək də” ifadəsi işlədilir. Böyüklü-kiçikli, deputatlı, süpürgəçili hamı belə danışır. Bu sözü o vaxt işlədirsən ki, nəyinsə adını tapa bilmirsən. Əksər özəl telekanallarda çıxış edənlərin işlətdiyi dörd-beş cümlədə səkkiz dəfə bu kəlmə işlənir. Efirə çıxan, müsahibə verən adam hazırlıqlı olmalıdır, dediyi sözün məsuliyyətini hiss etməlidir.”- söyləyir...

Gəncliyində onu Aida xanım İmanquliyevaya, Şəfiqə xanım Məmmədovaya bənzədənlər də az olmayıb. O qədər eşq elan edənləri, dəlicəsinə sevənləri olub ki. Özü isə...

Deyir ki,- “Söhbət ilk gənclik illərimdən gedir. Dəli kimi olmasa da, bir nəfəri sevə bilmişdim, amma araya girənlərə görə ailə qurmağımız alınmadı. Sonra isə həyat mənə elə dərs verdi ki, mənimçün karyeram daha önəmli oldu.  Soradan çox adamlar etiraf edirdilər ki, “səni çox sevirdik, amma düşünürdük ki, ev arvadı ola bilməzsən”. Maşından düşüb təyyarəyə, təyyarədən qatara, qatardan gəmiyə minirdim axı...”

Mayın 24-də - bu gün 69 yaşı tamam olur. Buna baxmayaraq, əlahəzrət Zaman gözəlliyini, şuxluğunu ondan ala bilməyib. Kim bilir, bəlkə də onu, hələ də dəlicəsinə sevənlər var?..

Yeni yaşınız mübarək, Telli xanım!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.05.2023)

Gecə saatlarında Londonda Buker mükafatı laureatının adı elan edildi. 

Nobel ədəbiyyat ödülündən sonra ikinci pillədə qərarlaşan Beynəlxalq Buker mükafatının nüfuzu barədə çox deyilib, çox yazılıb. Bu dəfə növbəti Buker laureatının adı Londonda elan edildi. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Week-end-ə istinadən xəbər verir ki, nüfuzlu ədəbi mükafatın qısa siyahısına 6 əsər daxil edilmişdi, bunlardan birinin müəllifi kitabın ingilis dilinə tərcüməçisi ilə bölüşmək şərti ilə 50 min funt-sterlinq (təqribən 100000 manat) aldı. 

6 nominant Bolqarıstan, İspaniya, Kot-d'İvuar, Meksika, Fransa və Cənubi Koreyanı təmsil edirdi. Bolqar və katalon dillərində yazılmış əsərlər ilk dəfə namizədlərin qısa siyahısına daxil edilmişdi. 

İndi isə nominant siyahısını təqdim edirik: 

Georqi Qospodinov, Bolqarıstan, “Zaman sığınacağı”, 

Eva Baltasar, İspaniya, “Qaya”, 

Qvadelupe Nettel, Meksika, "Yenicə doğulmuş", 

Patrik Arman-Qbaka Breden, Kot-d’İvuar, “Mütəmadi ağır”, 

Çeon Myan Kvan, Cənubi Koreya, “Balina”, 

Mariz Konde, Fransa, “Yeni dünyanın İncili”.

Bəs ən şanslı kim idi? “Ədəbiyyat və incəsənət” sualla bağlı peşəkar kitab redaktoru və ədəbiyyat funksioneri Nadir Cəfərova müraciət etmişdi. Nadir Cəfərovun fikrincə, əsas favorit ənənəvi ədəbiyyat ölkələri sayılan Fransa və İspaniya təmsilçiləri Konde və Baltasar idilər. Amma son illərdə daim gözlənilməz qərarlara şahid olduğumuzdan, güman ki, bu dəfə Buker mükafatını siyasi gedişlərə uyğunlaşdıraraq dünyaya nüvə silahı təhlükəsi yaradan Cənubi Koreya təmsilçisinə vermək jesti nümayiş etdirəcəllərini demişdi. 

Amma tam fərqli bir nəticə oldu. 

Bolqar nasir və şairi Georgi Qospodinov “Zaman sığınacağı” romanına görə ingilis dilində ədəbiyyat üzrə Beynəlxalq Buker Mükafatının qalibi oldu.

Nəticəni Londonda keçirilən mərasimdə münsiflər heyətinin sədri, Mərakeş əsilli fransız yazıçısı Leyla Slimani bildirdi.

Mükafatı alan 55 yaşlı yazıçı romanını “yaddaş və zaman” haqqında hekayə adlandırdı. 

Mükafatın qalibi 50 min funt sterlinq (62 min dollar) mükafat alacaq. Mövcud qaydalara görə, o, pul mükafatını amerikalı Angela Rodel tərəfindən hazırlanmış kitabın ingilis dilinə tərcüməçisi ilə bölüşməli olacaq. Bundan əvvəl bolqar dilində yazılmış kitab Buker mükafatına namizəd olmamışdı. Əsər Qospodinovun Böyük Britaniyada çap olunan ilk romanı idi. 

Qeyd edək ki, mükafat 1969-cu ildə təsis olunub və iki ildən bir verilib. 2016-cı ildən isə mükafat hər il təqdim olunur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.05.2023)

Uşaqlar üçün hekayələr

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Zahirə Cabirin Ümummilli lider Heydər Əliyevə həsr edilmiş, azyaşlı oxuculara ünvanlanan hekayələrinin dərcini davam edir. Növbəti hekayə ilə tanış olun. 

Təsadüfi bir görüşün tarixçəsi

Öz doğma yurdlarından zorla qovulan insanlar Azərbaycanın müxtəlif şəhər və rayonlarına pənah gətirmişdilər. Çadır şəhərciklərində, dəmir yolu üzərindəki yük vaqonlarında, yataqxanalarda, tikintisi yarımçıq qalmış binalarda, yeraltı qazmalarda və s. ağır və dözülməz şəraitli obyektlərdə yaşamağa məcbur olmuşdular. Ulu öndər dəfələrlə çadır şəhərciklərində olmuş, qaçqın və məcburi köçkünlərin yaşayış şəraiti ilə tanış olmuşdu. Onun bu şəhərciklərə hər gəlişi əsl bayram olardı. Ulu öndər: “ Başa düşməliyik ki, yerini, yurdunu itirmiş insanların yaşayışı çətindir. Bu, sizi də, bizi də incidir”. Dahi şəxsiyyət insanların ağrılarını dərindən duyur, onların xilası yollarını axtarırdı. Heydər Əliyev işğal altında olan torpaqların azad edilməsi üçün bütün imkanlardan istifadə edirdi.

Ümumiyyətlə, məcburi köçkünlərə nə qədər qayğı göstərilsə də, onlar vətənlərini istəyirlər. Balıq sudan ayrı yaşaya bilmədiyi kimi, insan da vətənindən, doğma yurdundan ayrı yaşaya bilmir. Avropada yaşamağa can atan və ora getməyə nail olan məcburi köçkünlərdən biri qürbəti yarımçıq buraxıb vətənə qayıtmış, məşhur atalar sözünü dəyişdirib, sosial şəbəkədə öz səhifəsinə belə bir status yazmışdı: “Gəzməyə də, ölməyə də vətən yaxşı!”

1995-ci il, 11 oktyabr. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev Pakistan Prezidenti Fərrux Əhməd Xan Leqarini ilə Azərbaycan Dövlət İnşaat Mühəndisləri Universitetinin yataqxanasında müvəqqəti məskunlaşmış Füzuli, Kəlbəcər, Zəngilan, Cəbrayıl qaçqınları ilə görüşür. Görüşdə ulu öndər ona həsrətlə baxan insanlar qarşısında çıxış edir. Çıxışını bitirməyə az qalmış balaca bir uşaq əlində gül prezidentə yaxınlaşır. O uşağı qucağına alır, çıxışını belə sonluqla bitirir: “Azərbaycanın işğal edilmiş torpaqları azad olunacaqdır. Azərbaycan müstəqil dövlət kimi öz taleyinin, öz ərazisinin, öz torpaqlarının sahibi olacaqdır. Buna əmin ola bilərsiniz. Mən sizə hörmət və məhəbbətimi, sevgimi bildirirəm. Hamınızı salamlayaraq bu balaca uşağı bağrıma basıram. Onu öpərək sizin hər birinizi öpürəm, hər birinizi bağrıma basıram”

Ulu öndər Heydər Əliyevin qucağına aldığı uşaq gələcəyin məşhur futbolçusu "Qarabağ"ın və Azərbaycan Millisinin yarımmüdafiəçisi Qara Qarayev idi.  

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.05.2023)