Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət” (Güney Azərbaycan bölməsi)

 

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun təşkilati  dəstəyi ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında həyata keçirilən “Güney Azərbaycan Ədəbiyyatının təbliği” layihəsində bu gün sizlərə Atıla Hacızadənin şeirləri təqdim ediləcək. 

Son bir ildə böyük oxucu auditoriyası toplayan və hər iki Azərbaycanda sevilərək izlənən layihəmiz davam edir. 

 

 

Atıla Hacızadə

 

I.

Dağılmışam mələyim dağların bulaqları tək, 

Dünən tufan dağıdan dəftərin varaqları tək. 

 

Günəş dumanlı şəhərdən küsüb gedən çağdan, 

Lal olmuşam şəhərin səsləri, soraqları tək. 

 

Tükənmişəm qadası, qalmayıb gəlib-gedənim, 

Kasıb məhəllələrin kölgəsiz duraqları tək. 

 

Baxanda gözlərimiz göynəyir, yanır; qamaşır 

Yağışda sahilinin* çırpınan çıraqları tək. 

 

Kütəlmişəm deyəsən, yox daha karım-kəsərim, 

Yalançı inqilabın paslanan oraqları tək. 

 

Yadında vəlvələli şallaq öldürdü məni – 

Dabanlı başmağının taq-taraq, taraqları tək? 

 

Ehey sizə yazıram saxtakar tumançaqlar, 

Qoxuz gəlir bazarın çirkli mustaraqları tək. 

 

Baş ağrı jestləriz qusdurub verir yuxuya, 

Bizim bu mərkəzin** adsız-ucuz araqları tək. 

 

* Sahili: Urmunun şəhər çayında yer tutan park adı. 

** Mərkəz: Urmunun mərkəzi meydanı və bazar ağzı eləcə xilafdan savaba, ağlınıza gələn hər türlü işin görüldüyü bir yerdir. 

 

II.

Kor olmuşam deyəsən, kölgəmi ağır görürəm, 

Nə qədri göz tikirəm çevrədə duman görürəm. 

 

Yenilmişəm gecənin qap-qara qaranlığına, 

Bu zülmətin səhərə çatmağın güman görürəm. 

 

Deşik-deşik deşilibdir əlim, qolum, ayağım, 

Yolun qarış-qarışında sırıq tikan görürəm. 

 

Bu yerdə tapmayıram siz deyən mələklərdən, 

Bəyaz geyimlər içində oranqutan görürəm. 

 

Dediz vətən gətiribsiz bu zindan içrə; amma

Bular pişik deyəni mən niyə siçan görürəm? 

 

Aya? 

Günə? Səhərə? 

Hansına güvənməliyəm? 

Baxınca dəstəyim içrə qara ilan görürəm. 

 

Bir az kənarda gəzin zəhləkar qumarbazlar, 

Ağız dolu qusuram, sizləri hər an görürəm. 

 

Dönüb geri deyəsən tarixin varaq-varağı, 

Baxınca nizə başında yenə qurangörürəm. 

 

Gecə, 

Gündüz, 

Xiyabanda azadlığın bağıran 

Divarların sinəsində nədəndi qan görürəm?! 

 

Biraz kənarda gəzin

Ax... 

Bir iş çıxardacağam, 

Yavaş-yavaş gözümə çox o yan-bu yan gəlisiz... 

 

Çox içmişəm deyəsən, kefliyəm, bağışlayasız, 

Önümdəki kağızın xətlərin zorangörürəm. 

 

III.

Gecənin buz çağıdır, get-gedə itlər ulaşır, 

Qocaman dünya gözümdə əriyib, xırdalaşır. 

 

Əli bağlı, dili bağlı xiyabanda gəzirəm, 

Nə yazıq ki, hərə bir cür sinəsindən alışır. 

 

Gecənin xan çağıdır, göy demə de qan çanağı, 

Qap-qaranlıqda ölüm kölgəmiz ilə sarışır. 

 

Leş yeyənlər şəhərin həndəvərində yığışıb, 

İçki çaqqışdıraraq it ilə çaqqal barışır. 

 

Qorxuluqlar dikilibdir xiyabanlar boyuca, 

Qapıdan, pəncərədən evlərə divlər yanaşır. 

 

Havasın qan qoxu aldı bu vətən adlı yerin, 

Əlim hər bir tərəfə dəysə kəsafət bulaşır. 

 

Güllələr yıxdı yerə əsrimizin asilərin, 

Oxşama qaynayır, üsyan küçədən şəhrə aşır. 

 

Qatı sallaqxanaya döndü bu ölkə elə ki, 

Hər obaşdan vədəsi boynumuza ip dolaşır. 

 

Əlini ver əlimə, düş yola, sil üz-gözünü, 

O qədər ağlamışıq göz yaşımız arxa daşır. 

 

Sözün ən qıssası dostum, sən özün sal-çıx elə 

Ən cavan çağda axı saçlarıma dən yaraşır? 

 

IV.

Nə olar qorxunu gözdən salasan qar çiçəyi. 

Bu qara çarşabı göydən alasan qar çiçəyi. 

 

Nə olar getməyəsən, çəkməyəsən əl buradan, 

Bu ocaqsız evimizdə qalasan qar çiçəyi. 

 

Nə olar çıxma otaqdan, dola əl nərdələrə, 

Çoxlu gözlər tikilibdir solasan qar çiçəyi. 

 

Sən gərək solmayasan qış çağının pərdəsinə, 

Kasalan güzgülərə daş çalasan qar çiçəyi. 

 

*

Şəhərin bağrına xəncər soxulub, qan calanıb, 

Və qaranlıq qucağında sarı güllər talanıb. 

 

Bilməyirsən

İşığı dal küçədə girlədir? 

Bilməyirsən

Günəşi dan çağı zəncirlədilər? 

 

Bilməyirsən

Səsimiz həncərələrdə boğulub, 

Xiyabanlarda yenə qorxulu divlər doğulub? 

 

Hələlik pəncərəmiz yaz çağın erkənləməyib, 

Günəşin dimdiyi zülmət yolağın dənləməyib. 

 

* 

 Nə olar buz sarıyan pillələri çıxmayasan, 

Qırmızı sevdamıza can olarsan qar çiçəyi. 

 

Hörülü saçlarının cilvəsinə aldanma, 

Əl uzalt bəlkə saçından yolasan qar çiçəyi. 

 

Əllərin bağlı, hörüklər dolanıb boynuna ah, 

Səsləyərkən sevirəm mənsə 

Ə___

Ni

Ə___

Taq-taq

Tarataq___.

 

V. 

Sən məni buraxıb düşəndə yola, 

Nə günəş qaraldı, nə yağış yağdı. 

Çaxmağım bir siqar alışdırarkən, 

Qəhərim dırmaşıb gözümü sağdı. 

 

Sevgili günlərin xatirəsini, 

Nə rahat buraxdın ay ağrın alım. 

Nə erkən unutdun, nə ertə dandın,

Yadında deyilmi, yadına salım?

 

“Xəyyamın darışlıq küçələrində, 

Baxışlar bir-birin qucaqladılar. 

O qədər öpüşdük dal küçəsində, 

Kövrəlib dodaqlar qan ağladılar.”

 

İşıqlar sönərkən sanki bürüyür,

Sahili parkını, kədərli anlar. 

Neçə il bərabər addımlasaq da,

Bizi tez unutdu bu xiyabanlar. 

 

Bu şəhər alçaqdır, demişdim sənə, 

Nə qalıbsa bizdən, üzündən silər. 

Küçəsi gizlədər öpüşlərimi,

Sevgimi süpürər, süpürgəçilər. 

 

Sanırdıq pay verib bizi bir-birə, 

Tüpürdüm bu şəhrin sevgi payına! 

Mənə səndən qalan bir üzük oldu, 

O da qismət oldu şəhər çayına. 

 

Ah nədən görmədi göz yaşlarımı –

Bilmirəm bu şəhər sarsaqmı, kormu? 

Yazın tablolarda buranın adın: 

Yarım sevgilərin şəhəri Urmu... 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Narıngül Nadirin şeirləri təqdim edilir. 

 

 

Vətən

 

Dağdı, daşdı, çöldü vətən,

            ağac vətən, yarpaq vətən,

Adam ölüb yox olmaz ki,

            adam boyda torpaq vətən.

 

Görən, necə dindir vətən,

            hamı ibadət eyləyir?

Görən, necə sevgidir ki,

            hamı eyni donda sevir?

 

Görən, necə yardı vətən,

            rəqibi, əğyarı yoxdur?

Görən, necə aşiqdir ki,

            özgə bir nigarı yoxdur?

 

Ərazisi sevgi boyda,

            xəritəsi qandan keçir,

Görən, necə qandır ki, bu,

            səndən, məndən, ondan keçir?

 

Getdi igid oğlanları,

            getdilər vətən olmağa,

Qorxunc divdən, əjdahadan,

            təpəgözdən qorunmağa.

 

Məlikməmməd xilas edən

            qırmızı almadır vətən,

Axtarma başqa yerdə sən,

            ürəkdə, candadır vətən.

 

Adam-adam dolub-daşar,

            adam-adam yaşar vətən,

Adam-adam çıxıb gedər,

            qürbətə daşınar vətən.

 

Qürbətdən baxanda vətən,

            baxıb ağlamaq üçündür.

Qürbətdən gələndə vətən

            yara bağlamaq üçündür.

 

Sən məni vətən kimi sev,

            səndən uzaq düşsə yolum,

Sən məni vətən kimi sev,

            sevgindən arxayın olum.

 

Qarşıda boşluq var

 

Dolabdan asılıb paltarsız asılqan.

Sümükləri gülür

adamın üzünə.

İndi mən özüm də

dünyanın bir küncündən

asılmış asılqanam

üzü divara sarı...

Hər addım atdıqca

adamlar tökülür əynimdən.

Bir anda

boşalır

bütün izdihamlar.

Qarşıda boşluq var.

 

Baş alıb gedirəm

adamla dopdolu

qatarın içində.

Ürəyimdə şəhərin basabası,

səhərin basabası.

Baş alıb gedirəm.

bir metro qatarında.

Pərçimlənib adamlar.

Kimsə hövsələsizdir

söyür meqapolisi.

Bax budur, maşinistin

gəlir bariton səsi:

- Ehtiyatlı olun! Qarşıda boşluq var.

 

İndi mən də şəhərin

gur vağzalı kimiyəm.

Gah dolub, gah boşalır.

ürəyimdən adamlar.

İndi mənim özüm də

fit verən bir gecə qatarı misalı.

Özündən qaçmaqdır

qaçışın ən ən böyük finalı.

Qarşıda boşluq var...

 

Qanadlarım açılıb

göyün ortasındayam.

Bir quşun qanadında uçduqca uçuram.

Bəs hara gedibdir quşların qatarı?

Bəs bu quş niyə təkdir?

Quşların nə vecinə,

göydəki quşlar üçün

dünya bir yelləncəkdir.

Ürəyim uçunur.

Dimdiyində bir məktub gətirir göyərçin

sevgi məktubudur.

Bu da son sətiri:

Qarşıda boşluq var.

 

Darıxmaq nədi ki...

 

Yaxşı tanıyıram mən

            bu darıxmağı, sırtığın biridir,

Nə qədər yozursan,

            başını qatırsan kirimir.

 

Yaxşı tanıyıram,

            tutub ətəyindən getməz ki,

Yaxşı tanıyıram,

            nə qədər çəksən də bitməz ki...

İnadından dönməz,

            nə bəndəyə baxar, nə də ki tanrıya

Yaşını bilmirəm,

            min illərdir gəlib dünyaya.

 

Darıxmaq nədir ki,

            sənin olanları əlindən buraxmaq,

Sonra da oturub

            bir qucaq dolusu darıxmaq.

 

Darıxmaq nədir ki,

            uçmaq istəyərkən qanadı qırılmaq,

Hər gün axşamüstü

            üfüqə baxaraq saralmaq.

 

Darıxmaq nədir ki,

            ağacda tək qalan, titrəyən son yarpaq.

Bütün sevgilərin bir ucu darıxmaq.

 

Dostum, əlini ver

            ayrılıq sözünü lüğətdən pozduraq,

Dostum, əlini ver

            gedək darıxmağı azdıraq.

 

Qayıtdınmı, dostum

 

Unutdunmu, dostum?

Gizlənpaç oyunu kimidir ömrümüz.

Sən varsan, mən yoxam,

mən varam,

sən yoxsan.

İndi bu şəhərdə

qara div kimidir

böyük göydələnlər.

Böyük göydələnlər dam olmaz,

quşlar yuva qurmaz.

Hanı bu şəhərin neft iyi,

hanı mazut iyi?

Sən özün hardasan?

 

Darıxdınmı, dostum?

Darıxsan, bilet al.

Parisə, Londona,

Ufaya,

Perimə, Hataya...

Hər yerə bilet var,

yetər ki, bilet al.

Şəhərə nə var ki,

atıb getmək olur.

Amma ki, özündən

getmək olmur, dostum.

Bunu sən bilirsən...

Sən bunu bilirsən:

Bütün gedişlərin qiyməti bahadır,

bütün qayıdışlar havayı.

Qarşıda nə var ki, yollardan savayı?..

Qayıtdınmı, dostum?

İndi sən

mənim ölkəmdəki

heç bir xəritədə olmayan şəhərsən -

Çoxdan köçmüş şəhər.

Daha nələr, nələr...

Paslı qıfıl kimidir, bütün xatirələr.

 

Bir də ki,

Günəş eynidir, dostum,

Şəhərin "Tarqovi" küçəsində,

yaxud da ən ucqar dağ kəndinin

ən ucqar guşəsində.

Günəş eynidir, dostum,

yetər ki, sən gülümsə.

Günəş göydədirsə,

gülümsə...

 

Darıxmaqdan başqa

 

Hərdən şəhərin üzünə darıxır adam

tənhalığını sıxır şəhərin alnına.

Baxmır o boyda küçəsinə, dənizinə, vağzalına

darıxmaqdan başqa

heç nə gəlmir ağlına.

 

Hərdən xoşbəxtlik də görünmür gözünə.

Bu boyda dünyada

adam balası kimi oturub darıxmağa

bir yer tapa bilmir özünə.

 

Hərdən şəhəri aldadıb vağzala gətirmək,

aldadıb harasa ötürmək,

aparıb dənizdə üzdürmək,

şəhəri götürüb çiynində gəzdirmək

İstəyir adam.

 

Hərdən şəhərin üzünə darıxır adam

Gül kimi şəhərin üzünə...

 

Burdan bir köç keçdi...

 

Mən keçmişi sevirəm, dost.

Ömürlük sürgündür

heç nə geri dönmür.

Qarşıda qadağan işarəsi.

Qarşıda yol polisi

tənzimləyir meqapolisi.

Ömrümün piyada keçidi hardadır?

Keçmək istəyirəm keçmişə.

 

Mən keçmişi sevirəm, dost.

Keçmiş xatırladır

amma ələ gəlmir.

Zibilliyə atılmış boşqab sınığı

qırıq təbəssümdür.

Boşalmış rezin top

boşalmış dünyadır.

Qırılmış patefon elə hey oxuyur,

bir kimsə eşitmir,

quşlar dimdikləyir səsini.

"Vasmoy" bazarında köhnə əşya satan kişi

qarşısına düzüb keçmişi.

Bəlkə, xırdan ola? Almaq istəyirəm keçmişi.

Keçmiş xatırladır:

Bu dünya bir heçdi...

Yolun kənarında bir yovşan

ətrini burnuna çəkərək ağlayır -

burdan bir köç keçdi...

 

Mən keçmişi sevirəm, dost.

Bütün gedişlərin vağzalı mənəm,

bütün qatarları qarşılayıram.

Keçmişə aparan taksilər

görəsən, neçəyə aparar?

Ünvanı bilirəm:

Darıxdığın yerdən keçir

bütün ayrılıqlar.

 

Mən keçmişi sevirəm, dost

Köklü ağac kimi...

Məktub gözləyirəm

Göylərdən bir yarpaq.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.08.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu gün kino sənətimizdə Abbasqulu bəy, Bəxtiyar, Qaraş kimi bənsəzrsiz və unudulmaz obrazlara can vermiş teatr və kino aktyoru, xalq artisti, dövlət mükafatı laureatı Həsən Məmmədovun anım günüdür.

 

Həsən Ağaməhəmməd oğlu Məmmədov 1938-ci il noyabrın 22-də Salyan rayonunda  doğulub.

1956-cı ildə orta məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Universitetinin  Fizika-riyaziyyat fakültəsinə daxil olub.

İkinci kursda universitetdən çıxıb və bir müddət müxtəlif teatrların yardım heyətində aktyorluq edib. 

1958-ci ildə Mirzağa Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunun Dram və kino aktyorluğu fakültəsinə daxil olub.

Hələ tələbəlik illərində müəyyən fasilələrlə Dövlət radiosunda diktor işləyib, 1962-ci ildə  Mehdi Məmmədovun kursunu bitirib və təyinatla Akademik Milli Dram Teatrına göndərilib. Həmin ildən başlayaraq on il ərzində kino çəkilişləri ilə əlaqədar fasilələrlə burada çalışıb.

1972-ci il fevralın 2-də “Azərbaycanfilm” kinostudiyasına işə qəbul edilib.

1992-ci ildən ömrünün sonunadək Akademik Milli Dram Teatrında doğma kollektivin aktyor truppasında çalışıb.

Böyük kinoya gəlişi "Böyük dayaq" filmi ilə olub və daha sonra kino sənətimizdə 

Qaraş ( Böyük dayaq ), Əsgər ( Arşın mal alan ), Oqtay (Gün keçdi), Qəmərlinski (Arxadan vurulan zərbə), Nəriman (Bizi bağışlayın), Baba Əliyev (Birisi gün gecə yarısı), Murad (İstintaq ), Dədə Qorqud (Dədə Qorqud), Abbasqulu ağa Şadlinski (Axırıncı aşırım), Balaş ( Sevil),  Bəxtiyar (Yeddi oğul istərəm ), Murad ( Bir cənub şəhərində), Fərman (Qızıl qaz), General (Bakıda küləklər əsir), Qurban (Alma almaya bənzər) ,Əlibaba  (Səmt küləyi), Əzimov (İstintaq davam edir), Polkovnik (Şahid qız), Məmmədhəsən əmi (Qəm pəncərəsi), Mirzə Səfər (Papaq), Əlimurad (Həm ziyarət, həm ticarət), Kamil (Zirvə) kimi bir-birindən gözəl və unudulmaz obrazlar yaradıb.

Aktyor 1967-ci ildə Lətifə xanımla ailə həyatı qurub. Aynur və Əvəz adlı iki  övladı dünyaya gəlib.

Teatr və kino sənətində göstərdiyi xidmətlərə görə Həsən Məmmədov 1971-ci ildə Azərbaycanın əməkdar artisti, 1982-ci ildə isə xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb. “İstintaq” bədii filmindəki Murad roluna görə SSRİ, “Birisi gün gecə yarısı” kino lentindəki Baba Əliyev obrazına görə Azərbaycan SSR dövlət mükafatları ilə təltif edilib. 1970-ci ildə “7 oğul istərəm” filmindəki Bəxtiyar roluna görə Respublika Lenin komsomolu mükafatı laureatı olub.

Ömrünün sonlarına yaxın ürək xəstəliyindən və yüksək təzyiqdən əziyyət çəkən aktyor ürəyindən ağır əməliyyat keçirib.  Lakin, 2003-cü il avqustun 26-da 64 yaşında dünyasını dəyişib və İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.

Ruhu şad olsun!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.08.2024)

Nihad Alimoğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

“Danışan fotoşəkillər” rubrikamda sizlərə təqdim etdiyim bu fotoda siz xoşbəxt yeniyetmələri görürsünüz. Niyə xoşbəxt? 

Deyim də! 

 

Bir neçə gündür ki, az qala hamı tələbə qəbulu barədə danışır. Belə ki, qəbul imtahanlarından sonra kodlaşdırma başa çatdı və nəticələr elan olundu.

Birdən birə bir sinfin bütün şagirdlərinin ali məktəbə qəbul edilməsi barədə eşitmişdinizmi? 

Buyurun, şəkildəki yeniyetmələr Qax şəhər Namiq Allahverdiyev adına 2 nömrəli məktəb-liseyin 11A sinif şagirdləridir, onlar ölkə üzrə rekord nəticə göstəriblər. 

Belə ki, ali məktəblərə qəbul üçün sənəd verən 19 nəfərin hər biri müvafiq universitetlərə qəbul olaraq 100 faiz nəticə göstəriblər.

Bölgələrdə belə uğur göstəricisi çox sevindiricidir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.08.2024)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Şair Elman Tovuzu torpağa tapşırarkən yağış başladı. Yay üçün o qədər də xarakterik olmayan selləmə yağışı öz-özümə yozmağa çalışdım. - Mənə elə gəldi, Göylər bizim - Elmanın dostlarının donuq qaldığını, göz yaşı tökmədiyini görüncə, özü dolub, yağış tökmək qərarına gəldi… El-obada “Yer də, Göy də ağladı” deyimi var - bax, o kimi… 

 

Dəfn bitər-bitməz güclənən yağış, bir də, biz Şıxheybətə çatarkən dayanmaqdaydı. 

Yağış bizim Elmanın son mənzili üstündə törən keçirməyimizə izn vermədi sanki; nə sudan, nə insandan doymayan qara torpaq, qoynuna yeni aldığı şair oğluyla bir an öncə baş-başa qalmaq, dərdləşmək istəyirdi və bizim Qoşasuyu tez tərk etməyimizi istəyirdi elə bil… Elə bil, Göy-Yer eyni ahənglə, bir alqoritmlə çalışırdı… Zatən Kainatın öz qanunauyğunluqları vardır, bilirik…

 

Uşaq vaxtı biz bəzən qardan, yağışdan incik danışarkən, rəhmətlik atam deyərdi, “a bala, kərəminə şükür olmuş bizdənmi soruşacaq, öz mülküdür, yağdırır”… 

Bəli, biz Yaradanın işinə qarışmırıq, ancaq öz işimizi də bəzən yetərincə yerinə yetirmirik. Elman Tovuzun xəstəxanaya düşdüyü gündən bəri, xəyalımda hər gün yanına gedirdim; ancaq nıxtı tutulmuş kimi, “ha bu gün - ha sabah” deyə-deyə, gedib Abşeron xəstəxanasına çıxmadım da çıxmadım… Bilirsiz, bu nıxtı tutulmuşluqda bir təsəlli, bəraət məqamı da var: deyirəm, Yaradanın kəramətinə yaraşdırdıqlarımıza, öz diləklərimizin çin olacağına elə inanırıq, elə inanırıq, ölümü qəti yaxın qoymuruq… Elman Tovuz uzun illərdi sağlıq qayğıları ilə yaşayırdı lakin biz dostları, doğmaları ölümün bunca yaxında olduğunu düşünmür, yaman düşüncələri yaxına buraxmırdıq. Hərdən də, düşünürük, biz xəstəxanaya getməklə, artıq sona yaxınlaşdığımızla barışmış oluruq sanki - doğru deyil, əlbəttə; əlbəttə, nə gedən gələcək, nə o ziyarət məqamı olacaq bir də… Olan oldu!..

 

Təqvim ilinin 7-ci ayının son günüydü, biz Elmanı doğma Tovuzun Şıxheybət kəndinin qəbristanlığı yerləşən, Qoşasu adlanan yerdə - anasının yanında torpağa tapşırdıq… Elman yeni ayın ilk gününü o dünyada qarşılayacaqdı. Uzun illər ayağa qalxacağı günün hicranı ilə, o umudlu günün vicdanına güvənərək yaşayan şairçün bu dünyada təqvimlər “ölmüş”kən, o dünyada nəyə yarar?.. 

 

Dədə-babamızdan qalma belə bir inanc var, bəs, biz tərəflərin ilk ağacı Qoca Palıd olub; qərinələr dolanıb, yüzillər keçib, bir nəfər çıxıb da, o köklü-köməcli, irigövdəli ağacı düz dibindən nə üçünsə oda verib və nəhayətində, saatlarla korun-korun yanan ağac dünya qopurmuşcasına yıxılıb, o yaramaz işi görən adam da karsalaya dönüb, ömrünün qalan günlərini dəli-dəng keçirib… El-oba Qoca Palıdın qalıqlarını qoruyur, yanından hər keçən, onun üstünə bir budaq, şax-şəvəl atmadan keçməz - bu, bir gələnək halını alıb. Həmçinin sağa-sola keçənlər yaz-yay gül-çiçək, payız mer-meyvə,  niyyətlilərsə ilmüdam kömbə, şirniyyat qoyar Qoca Palıda. Son illər orada balaca bir türbə də tikilib. Xurafatçılıqdan uzağıq çox şükür, ancaq bununla belə, el-obanın gələnəklərində illa bir hikmət olduğuna şübhə etmirəm; bundan da irəli, söhbət bir ağacdan gedir - burada hər nə qədər ilkinlik olsa da, qutsal yanaşma, yaraşdırma da var. Necə ki bizim yaradıcı dədələrimiz törəyişi, doğuluşu, insanın artışını başqaları kimi (uzaq olsun), əkiz qardaş-bacıların çarpaz evlənməsində (yaxud cinlərlə evlənmədə) deyil, ağac bağrından çıxan qızla - haqdan verilmiş buta ilə evlənmədə görüb… Ağacla bağlı alxışlar, inanclar günümüzədək gəlib çıxıb. Bəli, bax, söhbəti keçən həmin o Qoca Palıd bitən yerdi Qoşasu… Elman Tovuz özü, necə deyərlər, Qoca Palıd kimi bir insanıydı - xarakterli, dözümlü, başıuca və… dərdi dərin!..

 

Şair Elman Tovuzu Qoca Palıdlı Qoşasuda torpağa tapşırdıq… Şair yəqin anası ilə, o dünyadakı digər doğmaları ilə dərdləşdikdən sonra, Qara Torpağın özüylə və illa Qoca Palıdla da həmsöhbət olub…

 

Elman Tovuz dağlar başında yerləşən Şıxheybətdə doğulub, boya-başa çatdı, 

paytaxt Bakıda oxudu, 

Tovuz-Bakı yolunda avtomobil qəzasına düşüb, sağlamlığını itirdi, ondan sonra ömrü Bakıda keçdi və mən bilən bir daha Şıxheybətə getmədi… O yerlərdə ki at çapmışdı, 

yerimişdi-qaçmışdı, güləşmişdi, ovlağa, yaylağa getmişdi, hələ-hələ ilk eşqə düşmüşdü… o yerlərə “əlil arabası” deyilən adıyamanda getməyi qəbullana bilməmişdi…

Onun doğma köyünə və eləcə də, Qoşasuya gedişi, Qoca Palıdla görüşü bir də… canını tapşırandan sonra mümkün oldu… 

 

Şıxheybət, üstünə sağlıq!

Qoca Palıd, o dünyan xeyir!

Qoşasu, sənə nə deyim? -

Ah, Qara Torpaq, Qara Torpaq!.. Sən “o dünya”mısan, “bu dünya”mısan?.. 

 

Əziz Şıxheybət!

Pir bilinən Qoca Palıd!

A barlı-bərəkətli Qoşasu!

Şair oğlunuz Elmanı necə gördünüz?.. Ondan küsməmişdiniz - əminəm; bilirsiniz, onu sizdən uzaqlarda şair edib, söz qoşduran elə sizlər, digər əlçatmazları, gözgörməzləri, ünyetməzləri oldu… 

“Getməsək də, gəlməsək də, o köy bizim köyümüzdür” deyirik deməsinə, ancaq işə baxın, son ərkimiz üzrə gedirik o köyə illa… Sanki o hicranın bitişi üçün bircə yol var: canını tapşırıb getmək!..

 

Elman bir köyün, el-obanın miqyasını çoxdan aşmışdı, ölkə çapında tanınan-bilinən, sevilən şair idi; lakin bəllidir - Bakıda deyil, bir başqa ölkənin paytaxtında yaşayıb-yaratsaq da, başqa ölkələrdə tanınsaq da, ilk yuvamız bizi həmişə özünə çəkir, çəkir… O ilk yuvanın “göz”ünə sağlamlığımızdakı üzüntülərlə görünmək istəməsək də, gün gəlir, son ərkimizi edirik: “məni ora apararsız”…

 

Elman öncə oxucularının, dostlarının könlündə özünə yurd edindi, sonra getdi…

Avtoqəzadan sonra Elmanın öz fiziki sağlamlıq durumu yerində olmasa da, o, həmişə mənəvi yöndən şax duruşu, qüruru, ilahi təsəllisi ilə seçildi. -

“Mən olmasam nə olardı,

Bir adamın azalardı?..

Dərdin tökülüb qalardı,

Nə yaxşı ki, varam, Allah”!

 

Elman Tovuz cavan yaşında avtoqəza keçirsə də, onun ağır sonucuna təslim olmadı, yazdı-yaratdı, ümidləndi, ümid verdi, ümid oldu… 

Şair Elman Tovuzun şeirləri dillərdə, aşıqların sazında ötür;

Kitabxanalarda, hər dostunun evində, internet resurslarında Elman Tovuzun şeirləri yayılıb, yayılır, yayılacaqdır;

Şairin onu tanıyan, bilən, oxuyan hər kəsdə xatirəsi var; özü bu dünyadaykən xatiri əziz olduğu kimi, xatirələri də əzizdir, undulmazdır…

 

İndi dağlar qoynunda, anasının da uyuduğu torpaqların qoynunda, Qoca Palıdlı Qoşasuda uyuyan şair Elman Tovuzu nə şair, nə şeirlər unudar, nə el qədri bilən, el üçün çalışanlar - elmanlar yaddan çıxarar… Özünə təxəllüs götürdüyü Tovuz, oxuduğu, yaşadığı Bakı, canından çox sevdiyi Can Azərbaycan unutmaz onu!..

Bir şair üçün bundan yuxarı nə gərəkdir?..

Ruhuna sayğılar!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.08.2024)

Türkiyənin və türk dünyasının tanınmış ədəbiyyat xadimi Yaqub Öməroğlunun vəfatı ilə bağlı Xalq yazıçımız Anar da fikir bildirib, qeydlərini yazıb. “Ədəbiyyat və incəsənət” həmin qeydləri təqdim edir. 

 

Ankaradan ağır xəbər gəldi - Yaqub Öməroğlunu qeyb etdik.

Türkiyədə çoxlu dostlarım, tanışlarım var. Yaqub bəy ən çox rəğbət bəslədiyim dostlarımdan idi. Kübarlığı ilə, ziyalılığı ilə, mülayim rəftarı ilə, əsas isə gördüyü böyük işləri ilə qəlbimdə öz yeri vardı.

  İki cür insan olur - çox danışıb, az iş görənlər və az danışıb, çox iş görənlər.

  Yaqub Öməroğlu ikincilərdəndir. Uzun-uzadı bəyanatlar verməyi sevməzdi, özündən deməyi sevməzdi, uğurlarını şişirtməyi sevməzdi. Bütün bunların əvəzinə, türk dünyasının ədəbi birliyi yolunda misilsiz xidmətlər göstərirdi. Biz indi sevinclə türk ölkələrinin hər cəhətdən yaxınlaşmasını görürük. Çox-çox illər bu işi ədəbiyyat sahəsində başlayanlardan, ilklərdən biri Yaqub Öməroğlu idi.

 

 Avrasiya Yazarlar Birliyinin əsasını qoyanda, "Qardaş qələmlər" dərgisini çap etməyə başlayanda mənimlə də məsləhətləşirdi. Yaxşı dərk edirdim ki, mənim tövsiyələrimə bir elə ehtiyacı yoxdur, amma bunu yaşıma hörmət əlaməti olaraq, daha çox bir Azəri türkünə, ağsaqqala ehtiram əlaməti olaraq edirdi. 2012-ci ildə mənə Türk dünyası "İlin ədəbiyyat adamı" ödülü də Yaqub bəyin təşəbbüsü ilə verildi.

  Yaqub bəyin soyadı Dəliöməroğludur. Bir dəfə söhbətdə "Azərbaycan türkcəsində "dəli" sözünün mənfi çalarları da var", dedik. Azərbaycan xalqına hörmət əlaməti olaraq Yaqub bəy yazılarını sadəcə, Öməroğlu soyadı ilə imzalamağa başladı.

Ankarada, İstanbulda, Bakıda, son dəfə Özbəkistanda unudulmaz görüşlərimiz gözlərim qarşısında canlanır. Ankarada məni ay parçası kimi övladları ilə - oğlu və qızıyla tanış etmişdi. İndi onların dərdli gözlərini xəyalımda canlandırıb çox acıyıram.

   Yaqub bəyin vəfatı bütün türk dünyasının ədəbi həyatında əvəzsiz itkidir. Deyirlər, "əvəzolunmaz insan yoxdur", düz deyil, var.

Var əvəzolunmaz insanlar. Yaqub Öməroğlu belə əvəzolunmaz insanlardandır.

 Allah ona qəni-qəni rəhmət eləsin.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.08.2024)

 

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

 

Əslində, uğur qazanmaq, hədəf vurmaq, lider olmaq, məqsədə çatmaq kimi bütün ifadələr cəmi bir ifadənin məna çalarlarıdır. Çünki bütün bunların arxasında insan məfhumunun həyatda can atdığı və ona qovuşmaq üçün çabalar göstərdiyi xoşbəxtlik adlı ünvan dayanır.

 

Ümumiyyətlə götürdükdə, xoşbəxtlik – insanın arzulara qovuşması, məqsədlərə yetişməsi anlamını bildirir. Hər kəs bir başqa cür xoşbəxtdir, amma ümumən götürdükdə, statistik xoşbəxtliyin sxemi təqribən bu cürdür:

 

 - sağlamlıq; özünü ifadə edə bilmək qabiliyyəti; uğurlu sevgi; uğurlu  ailə; uğurlu karyera.

 

Bəşər yaranandan insanlar xoşbəxtlik axtarışında olublar və xoşbəxtliyi, adətən, insanlar iki qismə bölünərək axtarıblar: onu maddi dünyada axtaranlar, bir də onu mənəvi dünyada axtaranlar.

 

Bizim kitab boyu bəhs etdiyimiz «uğur zirvəsini fəth etmək», «liderə çevrilə bilmək» məziyyətləri məhz maddi dünyada xoşbəxt ola bilmək istəyindən qaynaqlanır. Kifayət qədər kapital toplamaq, gözəl karyera qura bilmək, nümunəvi ailəyə sahib olmaq, bu və ya digər daşınar və daşınmaz əmlak əldə etmək... Bu punktların hər birinə nail olanda insan özünü xoşbəxt hiss edir. Amma bu hissiyyatın ömrü yalnız yeni xoşbəxtliyin axtarışına qədər olur.

 

Xoşbəxtliyi mənəvi dünyada axtaranlar isə axtarışı öz içlərinə yönəldirlər. Öz daxili dünyalarını həyat ritminə kökləmək, harmoniya, balans, daxili sakitçilik əldə etmək belə insanların başlıca məqsədi olur. Və istədiklərinə nail olmaq onlara həyatdan dərin məmnunluq hissləri gətirir. Bu insanlara çox adi və sadə nəsnələr də xoşbəxtlik bəxş edə bilir.

 

Ümumiyyətlə isə, bütün psixoloqlar xoşbəxtliyi ani, müvəqqəti an hesab ediblər. Bu keçəri bir şeydir və mütləq olaraq heç bir insan həm dünənində, həm bugünündə xoşbəxt olmayıb və sabahı üçün də xoşbəxtliyini təmin etməyib.

 

Biz azərbaycanlılarda yeni ailə quranları «xoşbəxt olun» deyə alqış eləyirlər. Bu, xoşbəxt ailə qurulması anlamı verir, ailə quranlara qarşılıqlı anlayış, gözəl güzəran və oğullu-uşaqlı olmaq arzularını ifadə edir. Ailə quranların xoşbəxtliyi yalnız bu 3 şərt daxilində mümkündür. Bu da məhz elə «uğurlu ailə» qurmaq anlamı ilə eyniyyət təşkil edir.

 

«Çox xoşbəxtik, prinsipial matçda rəqibi məğlub edə bildik, çempionluğu təmin etdik», - mətbuat konfransında tanınmış futbol məşqçisi fərəhlə açıqlama verir.

 

«Çox xoşbəxtəm, axır ki, arzuladığım avtomobili aldım», - sosial şəbəkədə yeni aldığı qırmızı «Ferrari» avtomobili ilə çəkdirdiyi şəklə ulduz müğənni bu cür alt yazısı yazır.

 

«Xoşbəxtəm, illər uzunu can atdığım hədəfə çatdım», - Nobel mükafatının təqdimetmə mərasimində məşhur alim nitqində bu cür sözlərdən istifadə edir.

 

Elə bir saat əvvəl «Facebook» şəbəkəsindən G.Günel adlı bir xanımın «CA-15-3 xərçəng antigeni neqativ çıxdı. Çox xoşbəxtəm, çox! Sabah nə olacaq, bilmirəm, ancaq bu gün xoşbəxtəm» statusunu oxudum.

 

Xoşbəxtlik görürsünüzmü, necə rəngarəngdir?

 

Məni uşaq vaxtı şıdırğı yağışın yağması, göyün ənginliklərində qartalın qanad çalması, rəngbərəng göy qurşağı xoşbəxt edərdi. Sonradan həyata keçirdiyim böyük biznes layihələrinin uğurlu sonucu, çapdan çıxan kitablarım, ehtiyacı olan insanlara sevinc gətirən humanitar yardımlar etməyim, gəzib gördüyüm dünyanın ən möcüzəli yerləri mənə xoşbəxtlik gətirməyə başladı. Məncə də xoşbəxtlik ani məfhumdur, gəlir və gedir. Sonra bir daha, bir daha gəlir və bir daha, bir daha da gedir.

 

Eynən bədbəxtlik kimi. Bədbəxtliyi də bizə taleyin qəzavü-qədəri gətirir, uğursuzluqları, xəstəlikləri gətirir. Amma bədbəxtliklərdən də qurtula bilirik.

 

«İnsan nəyi düşünürsə, o da baş verir» postulatına riayət edərək, adi həyat epizodlarında özünü xoşbəxt hiss etməyin, xoşbəxtlik imitasiyasının necə gözəl effekt verəcəyini öz təcrübəmə istinadən iddia edirəm. Yəni, həyata daim sevinə bilmək hissləri insana xoşbəxtçilik, həyatı kədər içində keçirmək hissləri isə bədbəxtçilik gətirir.

 

42 illik həyatım boyu gəldiyim əsas qənaət budur ki, insanın özünü xoşbəxt hiss edə bilməsi aşağıdakı şərtlər daxilində mümkün ola bilər:

 

 - Bəd fikirlərdən mütləq uzaq olmalısınız (Bədbinlik sizi yalnız pis şeylərin ola biləcəyinə kökləyir, sizin müsbət enerjinizi əlinizdən alır);

 

 - Paxıllıqdan qaçmalısınız (Paxıllaq xərçəng kimi insanı içindən yeyir. Dost-tanışın uğurundan ürəktutması keçirməkdənsə, «inşallah, məndə də alınar», deyib uğura köklənmək lazımdır);

 

 - Qəzəb, nifrət və inciklik daşımayın (Bu xüsusiyyətlərin yükü çox ağırdır. Siz yönləndirdiyiniz insanlardan daha çox özünüz bu xüsusiyyətlərdən  ziyan görürsünüz).

 

 - Qətiyyətsizlik, özünə inamsızlıq sizin düşməninizdir (İnsanın ən böyük dayağı, dostu, köməkçisi o özüdür. Özünüzə güvənin, öz gücünüzə inanın. Və şübhə, inamsızlıq dumanını yarıb qətiyyətlə addımlayın).

 

 - Keçmişlə yaşamayın (Keçmiş xatirələrlə yaşamaq, keçmişdə xoşbəxt olduğunu düşünüb bu günündən imtina etmək qədər insanı bədbəxtliyə sürükləyən ikinci bir şeyə rast gəlinmir).

 

 - Gözləməyin (Heç vaxt bir insanı, bir hadisəni ideallaşdırıb, müqəddəsləşdirib həyatınızın ən vacib nəsnəsi hesab edərək gözləməyin. Çünki o insan gəlməsə, o hadisə baş verməsə ağır sarsıntı keçirəcəksiniz. Hər bir şeyə adilik prizmasından yanaşmağı öyrənin).

 

 - Gərginlikdən qaçın (Gərgin iş rejimi, gərgin ailədaxili vəziyyət, cəmiyyətdə, ölkə daxilində və xaricindəki gərginlik, dost-tanışlarla münasibətlərin gərginləşməsi... Bütün bunlar sizin əsəblərinizi tarıma çəkir, sizi stress halına gətirir. Gərginlikdən yayınmağı, qaçmağı öyrənin. Bu çox vacib şərtdir).

 

 - İdeal həyat axtarmayın (İdeal həyat axtarışı mütləq uğursuzluqla sonuclanacaq, çünki belə bir həyat yoxdur. Onu tapmayıb özünüzü sonda bədbəxt hiss etməkdənsə onu heç axtarmayın da. Öz həyatınızı yaxşılığa doğru dəyişib bu yaxşılıqlar içində də yaşamağa çalışın).

 

 - İdeal insan da axtarmayın (Sevgidə, dostluqda xəyal qırıqlığı yaşamamaq üçün insanları ideallaşdırmayın. Hər kəs öz mənfi və müsbət xüsusiyyətləri ilə mövcuddur, bunu qəbul edin. Sadəcə, sizi təmin edən insanları tapın).

 

 - Bu gündən bərk yapışın (Bizim xalqın belə bir məsəli var, «Bu günün işini sabaha qoyma!». Keçmiş və gələcək mövcud deyil, yalnız indiki zaman mövcuddur. Odur ki, çalışın, zamanı heç vaxt boşa verməyəsiniz).

 

 - Və mütləq gülün (Gün ərzində mütləq sizi güldürə biləcək lətifələr oxuyun, yumoreskalara, komedik filmlərə baxın. Gülüş ömrü həm uzadır, həm də hədəfə doğru yolda bol enerji ilə təmin edir).

 

Özünüzü xoşbəxt hiss etməlisiniz ki, uğura doğru yönələ biləsiniz. Bu, çox vacib şərtdir, əziz oxucularım.

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 

(26.08.2024)