Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Qonaqlı-qaralı Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasında bu dəfə kitab təqdimatı baş tutdu. Biz də sevə-sevə bu gözəl anları qələmə aldıq.

 

Azərbaycan Respublikası Gənclər fondunun dəstəyi ilə nəşr olunan “Türk dünyasından hekayələr” kitabının oxuculara təqdim edilməsi bir ayrı zövq idi.

 İlk olaraq, BDU-nun doktorantı və müəllimi, layihə rəhbəri Məleykə Mirzəli qonaqları salamlayaraq giriş nitqi söylədi. O, “Türk dünyası hekayələrdə” layihəsinin icra məqsədi, gedişatı və nəşrə hazırlanan kitabın əhəmiyyəti haqqında məlumat verdi. Qeyd etdi ki, bu kitab əsas olaraq gənclərdə türk dünyasına, fərqli türk xalqlarına, onların çağdaş ədəbiyyatına, ümumən, mütaliə mədəniyyətinə maraq yaratmaq məqsədi daşıyır.

Sonra çıxış üçün söz Respublika Gənclər Kitabxanasının direktoru Aslan Cəfərova verildi. O, çıxışında qeyd etdi ki, qədim tarixə malik, dünya mədəniyyətinə misilsiz töhfələr verən türk xalqlarının ədəbiyyatının tanıdılması və gənclər arasında təbliğatı baxımından bu nəşr təqdirəlayiq hadisə hesab oluna bilər.

Təqdimatın davamında Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin eksperti, türk dünyası ədəbi mühitində kifayət qədər tanınan şair-publisist Əkbər Qoşalı çıxış etdi. O, əhatəli və məzmunlu nitqində Sibirdən tutmuş Avropaya qədər uzanan coğrafiyaya yayılmış türk xalqlarının hazırkı ədəbiyyatının təbliğ edilməsinin əlamətdar hadisə olduğunu vurğuladı. Çıxışında bildirdi ki, gənc tədqiqatçı olan layihə rəhbərinin daha öncə də bu kimi fəaliyyətləri olub və bundan sonra da davamlı olması arzuolunandır.

Hansı kitab təqdimatı peşəkar ədəbiyyatşünas, tənqidçi olmadan keçinə bilər ki? Sonra BDU-nun Ədəbiyyat tarixi kafedrasının dosenti Məti Osmanoğlu və həmin kafedranın professoru Yeganə İsmayılova məruzə edərək bu layihənin önəmindən bəhs etdilər. Qeyd etdilər ki, antologiya səciyyəli hekayələr kitabından tədris zamanı tələbələr də yararlana bilər. Həmçinin onu da bildirdilər ki, kitabdan ölkəmizdə türkoloji tədqiqatlarda da faydalı vəsait kimi istifadə olunacaqdır.

Təqdimatda daha sonra Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin başqanı, şair-publisist İntiqam Yaşar gənclərin fərdi layihələrinin qrant müsabiqəsi içində bu layihənin fərqlənərək qalib gəlməsi amilini vurğuladı. Çıxışında bildirdi ki, layihə rəhbəri qarşısına qoyduğu məqsədə bu kitabla nail ola bilib.

Kitabda hekayəsi yer alan yazar Ümid Nəccari və kitabın redaktoru İlahə Ümidli də kitabın mütaliəsi ilə əldə olunacaq fikirlərin gənclər üçün əvəzsiz rola malik olacağını qeyd etdilər.

Tədbirin davamında  gənc ədəbiyyatçı-tədqiqatçılar kitabda yer alan hekayələrin bir qismini təhlil etdilər. AMEA-nın Ədəbiyyat İnstitutunun dissertantı, baş mütəxəssisi Büllur Əlizadə; Ədəbiyyat İnstitutunun doktorantı İlknur Əsgərova; BDU-nun doktorantı və müəllimi Səmra Həsənzadə; gənc tədqiqatçı Bəsti Qurbanova - hər biri fərqli aspektlərdən yanaşaraq etnoloji, kultoroloji, mifoloji baxımdan postmodernist düşüncə ilə hekayələri təhlil etdilər.

Sonda layihənin həyata keçirilməsinə dəstək göstərənlər və fəal iştirakı ilə seçilənlər təltif edildilər.

Qızıl almaya doğru gedən türk xalqlarının mədəniyyət yönündəki hər bir layihəsi diqqət çəkir. Uğurlar, hər bir təəssübkeşə.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.10.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, yazıçı, millət vəkili, “Ədəbiyyat və incəsənət” portal üçün

 

 

Poeziya lirik Mənin daxili duyğusunu, hiss və həyəcanını obrazlı şəkildə, metaforalarla, təşbih, istiarə, məcaz, metonimiyalarla qüvvətləndirməklə heca ölçüsü və qafiyə tələblərinə riayət edib ortaya qoymaqdır. Min illərdir ki, bu tələblərlə, bəzən bu tələblərdən sərbəst və əruz vəznli şeirlər şəklində nisbətən kənara çıxmaqla ortaya mükəmməl nümunələr qoyulur, yeni-yeni şairlər, şeir nümunələri yetişir.

Poeziya bəzən tarixi hadisələri nəql etmək üçün epik roman halına da gətirilir, xüsusən bu, qədim dövrlərdə - yazılı ədəbiyyat olmadığı üçün şifahi nitqə istinad zərurətindən doğurdu, orta əsrlərdə də bu ənənə özünü davam etdirmişdi, amma janrın çətinliyi, tarixi salnamənin prozada daha yaxşı, daha mükəmməl, hərtərəfli əhatə olunması reallığı, üstəlik, min illərin tarixini qafiyəyə çəkməklə xırda bir görüntü obyektinə gətirməyin mürəkkəbliyi müasir dövr şairlərini bu işdən çəkindirir. Poeziya ensiklopediyasına baxsaq az-az şair tapılar ki, Homerin, Bokaççonun, Şekspirin, Nizaminin, Rustavelinin, Nəvainin, Firdovsinin ənənələrini bu gün davam etdirsin. Və bu az-azların sırasında da müasir Azərbaycan poeziyasında öz sözü ilə çoxdan özünü sübut etmiş Ramiz Qusarçaylının imzasına rast gəlirik.

Poeziyamızın vətəndaşlıq poeziyası guşəsində həmişəyaşarlıq qazanıb, “Azərbaycan bayrağı” şeiri ilə yaddaşlara hopub bu şair.

 

Sənsən Azadlıq eşqim, sənsən Hürr,- deyəcəyəm,

Ən son nəfəsimdə də sənə şeir deyəcəyəm,

İrəvanda qonduğun Üç müədzin daşına,

Dərbənddə sən qonduğun Narınqala qaşına,

Təbrizdə sən qonduğun Eynalının başına,

Şuşada sən qonduğun daşa pir deyəcəyəm,

Çəkəcəyəm gözümə kölgən düşən torpağı

Azərbaycan bayrağı!

Azərbaycan bayrağı!

 

Bu günlərdə ustad şair ortaya 3 illik gərgin bir əməyin bəhrəsi olan, min illik Azərbaycan tarixinin nəzmə çəkilmə nümunəsini qoyub, “Vətən” epik poemasının azərbaycanlılara və Azərbaycana təhvil verilməsi şairin uzun bir yaradıcılıq yoluyla gəldiyi əsas dayanacaq yerini, mənzilini bəlli eləyib. Doğrudan da, poemanı oxuduqca bədii sözün kəsərini, bədii təxəyyülün hüdudsuzluğunu görür, bədii obraz mükəmməlliyinə heyran qalırsan.

 

Ağac gövdələri sala dönürdü,

Dən daşı daş toxa, oraq olurdu.

Dəmir parçaları nala dönürdü,

Dəbilqə olurdu, yaraq olurdu.

Çiyində gəzirdi qorxunc silahlar,

Arada-bərədə ov ovlanırdı.

Hər gün təzə yollar, təzə günahlar,

İnsan əməlinə girovlanırdı.

 

Şair incə ricətlə ibtidai insanın yaranışından bəhs edir, az sonra türkdilli tayfaların, ilk qədim dövlətlərin necə təşəkkül tapmasından söz açır:

 

O zaman türkdilli tayfaların da,

Öz boyu varıydı, öz duruşları.

Zaman dolanırdı öz axarında

Yaranırdı dövlət quruluşları.

Sərhəd çəkilirdi quruda, suda,

Dövlət yaranırdı aranda, dağda.

Zəncanda, Xəzərdə, Qarqarda, Suda,

Qədim Urmiyada, Mil Qarabağda.

 

Tarixi əsər yazmağın çətinliklərini hər birimiz gözəl bilirik. Arxivlər, ensiklopediyalar, vikipediyalar, yüzlərlə yazılı və şifahi ədəbiyyat, alim və mütəxəssislərə gənəşmələr əsərin skeletini qurmaqda yardımçı olur, onu ətə-qana gətirmək isə işin daha mürəkkəb hissəsidir. Yüz haldan doxsanında bu istənilən effekti vermir, gözünün önündə olan, müasirin olan canlıya can vermək ayrıdır, min illər öncə baş vermiş cansıza can vermək isə ayrıdır. Gərək nə qədər istəyin, enerjin, bir o qədər də istedadın olsun ki, bu işi başa vura biəsən. Ramiz Qusarçaylı isə bunu bacarıb, bacarıb da söz deyil, mükəmməl şəkildə bacarıb.

Poemada Ramiz Qusarçaylı palitrası bir görün gözümüz önündə bütün rəng çalarları ilə necə mənzərə açır:

 

Azıx,

Qazma,

Qala,

Daşsalahlı, Zar,

Buzeyir,

Qaraca,

Damcılı, Tağlar...

Turukku, Lullubi, Kuti, Hurrilər,

Subar, Kassit, Kaspi, Kadusi, Gərgər,-

Hər biri əzəli türk birlikləri

Öndə dövlətçilik öhdəlikləri...

 

Hər bir xalqın tarixində ağ və qara yerlər, qələbə və məğlubiyyətlərdən dolayı zəfər və yenilmə düyünləri hədsizdir, Azərbaycan tarixində də qardaşın qardaşa asi çıxması, qılınc çəkməsi, birinin uğurunu həzm edə bilməyənin xəyanətə əl atması səhnələri az deyil, böyük qəhrəmanlarımızla yanaşı, xalq yazıçımız İsmayıl Şıxlı demiş, sapı özümüzdən olan baltaları da çox görmüşük. Şairin bu kimi hallardan poema boyu yanğı ilə söz açması da başadüşüləndir.

 

 

Kuti də,-

dövrün dağ əjdahaları,

Uğradı daxili çəkişmələrə.

Doğma sandıqları yad qafaları

Qalxıb məmləkəti böldü min yerə.

Bürüdü ölkəni iğtişaş, üsyan,

Vəzifə uğrunda mübarizələr,

Dağıdıb ölkəni qoydular viran,

Getdi dövlətçilik,

ilkin dəyərlər...

Parçalandı xırda vilayətlərə,

Yem oldu yadelli məmləkətlərə...

Səni Kuti-Kuti uduzdum,Vətən,

Turukku-Turukku uduzdum səni.

Səni Kaspi-Kaspi uduzdum, Vətən,

Lullubi-Lullubi uduzdum səni.

 

Ötən ilin payızında 44 günlük müharibə nəticəsində şanlı Azərbaycan ordusunun Qarabağ zəfərində Türkiyənin Azərbaycanın yanında olması, illər öncə, 1918-ci ildə daşnak-bolşevik qətliamları nəticəsində mövcudiyyatını itirmək təhlükəsi ilə üzləşən xalqımıza Nuri paşanın ordusu ilə türklərin dəstək durması iki qardaş xalqın müttəfiqliyindən xəbər verir, bununla bərabər, türk birliyindən, özbəkli, qazaxlı, türkmənli, qırğızlı, qaqauzlu, kərküklü, qıprıslı, qaraçaylı, çərkəzli böyük və qüvvətli bir birliyin mövcudiyyatı barədə dünyaya  mesaj ötürür. Bu dövrdə bu birlik daha sıx inteqrasiya şəklində, daha intensiv olaraq nümayiş edilməkdədir, Ramiz Qusarçaylı da bir Azərbaycan türkü olaraq türkçülüyü ilə öyünür, qürurlanır.

 

Beləcə gəlirdi Macar türkləri,

Beləcə gəlirdi Acar türkləri,

Beləcə gəlirdi Bulqar türkləri,

Beləcə gəlirdi Uyğur türkləri,

Beləcə gəlirdi Xəzər türkləri,

Beləcə gəlirdi Azər türkləri,

Beləcə gəlirdi Od Ər türkləri,

Beləcə gəlirdi Saf Ağ türkləri,

Beləcə gəlirdi Ar Sak türkləri,

Gəlirdi, beləcə Saf Qan gəlirdi,

Gəlirdi, beləcə Turan gəlirdi...

Tarixə həkk edib ilk Turanlığı,

Beləcə yarandı Sibir xanlığı,

Şeybani xanlığı, Qıpçak xanlığı, 

Peçenek xanlığı, Qazax xanlığı,

Uz, Tuna, Buxara, Kaşgar xanlığı,

İtil Bulqar, Kazan, Kırım xanlığı,

Həştərxan, Urmiya, Uyğur xanlığı,

Nogay, Qırgız, Türkmən, Tuva xanlığı,   

Ərbil, Gəncə, Dərbənd ,Quba xanlığı,     

Naxçıvan, İrəvan, Bakı xanlığı,

Qarabağ, Lənkəran, Şəki xanlığı,

Beləcə yarandı Türk xanlıqları. 

Türk xanimanları, xaqanlıqları...

 

Fenomenal bir haldır, tariximizin bütün dövrləri poemada öz əksini tapıb, hər bir tarixi hadisə ya geniş təhlil edilib, ya da, ötəri toxunulsa belə mahiyyəti açılaraq keçmiş mənzərəni göz önünə gətirmək konteksində uğurla işlədilib. Babək üsyanı, Səfəvilər İmperiyası, Şah İsmayıl Xətai və Nadir şah dönəmləri ardıcıllıqla gəlib bugünümüzün ən böyük bəlası olan torpaqlarımızın Rusiya tərəfindən işğalı, bundan doğan erməni məsələsində dirənir, buradan düyünlər açılmağa başlayır.

 

Ən duru tarixdi Əfşar tarixi,

Türkün, türk ruhunun yaşar tarixi,

Rusun,

erməninin cızdığı deyil,

Farsın öz adına yazdığı deyil,

Nə Rus-Slavyandı,

nə Fars-İrandı,

Nə də ki,

İngilis-Amerikandı...

Fədakar,yenilməz Türk tarixidi,

Şərəf tarixidi, görk tarixidi.

 

Şair məkrli düşmənin iç üzünü lirik boyalarla, çox incə ricətlə açmaqla sanki ürəyimizdən bir tikan da çıxarmağa müvəffəq olur:

 

Erməni qızları gənc yaşlarından

Can atırdı şahın hərəmliyinə,

Erməni evləri hərəm yuvası,-

Hərəm müəllimi, hərəm təlimi,

Hərəm bəsləyirdi haram yuvası,

Uğur qazanırdı haram təlimi,

Yollar uzanırdı hərəmxanaya,

Haylar yarınırdı hay kimliyindən,

Erməni atalar öz qızlarının

Qürur duyurdular hərəmliyindən.  

 

Azərbaycanın ikiyə bölünməsi, təbii ki, illərdir ki, hər bir azərbaycanlının ən yaralı yeridir, zaman-zaman Araz çayı boyunca vətənimizin parçalanması vətəndaş poeziyamızın baş mövzusu olub. Ramiz Qusarçaylıda bu qara hadisə kədərli və təsirli notlarla, ustalıqla ortaya qoyulur:

 

Böldü məmləkəti,

böldü min yerə

Böldü,

parçaladı müqavilələr,-

Kürəkçay,-

kələk-çay müqaviləsi,

Tükmənçay,-

türkmən-vay müqaviləsi,

Gülüstan,-

külüstan müqaviləsi...

 

Bölündü İrəvan,

Bakı xanlığı,

Bölündü Qarabağ,

Şəki xanlığı,

Bir yerdə görmədik iki xanlığı

Yarandı məhəllə,

səki xanlığı...

 

Xalqımının tarixindəki ən qara səhifələr sırasında 1918-ci il qırğınları əvəzsiz yer tutur, buna əsla şübhə yoxdur, rusların himayəsi ilə torpaqlarımızda yerləşdirilən ermənilər onlardan dəstək alıb o torpaqlara sahib çıxıblar, ərazilərini genişləndirməklə xalqımızı qətliamlara məruz qoyublar. Daşnak-bolşevik qırğınlarının törədildiyi məkanlardan biri – hadisələrin episentlərindən biri də elə şairin ana vətəni olan Qubadır.

Poemanın növbəti hissəsi tarixin bu qaranlıq səhifəsinə də işıq salır:

 

Qubada erməni soyqırımları,

Bakıda erməni soyqırımları,

Şəkidə erməni soyqırımları,

Vanda, İrəvanda,

Üç Müədzində,

Göyçədə erməni soyqırımları,

Şamaxı, Kürdəmir, Qax, Zaqatala,        

Göyçayda erməni soyqırımları,

Ərzurum, Ərdahan,  İqdır,Zəngəzur,

Lənkəran, Qarabağ, Naxçıvan, Şərur,

Salyanda erməni soyqırımları,

Hər yanda erməni soyqırımları,

Qırğınlar dalınca qırğın gəlirdi,

Soyğunlar dalınca soyğun gəlirdi...

Vətən can verirdi yad əllərində,

Yadların əzazil əməllərində...

 

Poemanın növbəti hissəsində türklərin Azərbaycana gəlişi, 1918-ci il qurtarışı, ardınca Xalq Cumhuriyyətinin qurulması və qısa surədə devrilməsi, ikinci dünya müharibəsi öz qəhrəmanları, səhnələri ilə təsvir edilir, sonra bugünümüzə adlayırıq, Qarabağ probleminin yaranmasından, torpaqlarımızın 30 illik işğalı dövründən söz açılır.

Şair ilmə-ilmə tarixi toxuyub bugünə gətirib çıxarır, rəngbərəng ilmələrə son düyünü vurub toxuduğu sənət əsərini 44 günlük zəfərimizlə tamamlayır. Əlbəttə ki, poema parçalanan, yadelli zülmü altında inləyən, müharibə və soyqırımları ilə insanlarını itirən, şəhərləri, kəndləri dağıdılıb viran qoyulan, zəkalıları repressiyalara, sürgünlərə məruz qalan bir xalqın tarixini göz yaşı ilə nəql etməklə qəm-kədər ovqatı yaradar, insanlığı hey düşünməyə, səhvləri görməyə vadar edir, amma sonda əzmlə, mətanətlə silaha sarılıb dünya güclərini vecə almadan düşmənə qan udduran, onu geri oturdan bir xalq olmağımızın nikbinlik gətirməsi də yerinə düşəndir, poemanın təsir gücünün maksimal ifadəsidir:

 

Qisasa susayan hər igid əsgər,

Bir cəsur coşquda,

həvəsdə gəldi.

Bir vaxt qucaqlarda çıxan körpələr

İndi Qarabağa tank üstdə gəldi…

 

44 günlük Zəfər mənzərələri,

Qalibiyyət, hünər mənzərələri,

Bu film deyildi,

bu Qarabağda

Vətən qovğasıydı,

Vətən qalıydı,

Şanlı müharibə ssenarisi,-

Möhtəşəm Qələbə serialıydı!

 

Ustad şair poemasında zaman-zaman vətən sevgisi həqiqətini açmağın necə müşkülə çevrilməsini, şair olan bəndənin necə sərt təpkilərə məruz qalmasını, senzuralar və qadağaların gətirdiyi tabu buludlarını göstərməklə azadfikirliliyin təqib edilməsini, azadlıq və müstəqillik tərəfdarlarının tarix boyu şahlar, çarlar, kommunist katiblər tərəfindən necə təqib edilməsini də təsvir edir, bu ağrını zamanında özü də yaşadığı, bütün məhrumiyyətləri bircə kəlmə “Araz” kəlməsi ilə ifadə etmək mümkünlüyünə sığınmaya özü də məruz qaldığı üçün bu ağrını gözəl ifadə edir:

 

İlahi, zülümmüş Vətəni sevmək,-

Sevən ürəklərə qara çəkiblər.

Vətən deyənlərin dili kəsilib,

Vətən deyənlərin başı kəsilib,

Vətən deyənləri dara çəkiblər.

Vətən sevənləri ağlar qoyublar,

Gözünün içində od qalayıblar,

Vətən deyənləri şaqqalayıblar...

 

Həyat davam edir, məğlubiyyətlər qələbələrə kökləyirsə, uğursuzluqlar uğur aşılayırsa, demək, yaşamağa dəyərmiş. Ən əsası, bu gün Şuşada Azərbaycan bayrağı dalğalanırsa, demək, arzuların bir çin olma ehtimalı da yüksəkmiş.

Mən ustad Şair Ramiz Qusarçaylıya belə gözəl bir sənət şedevri ortaya qoyduğu üçün hədsiz minnətdarlıq bildirirəm, əminlik ifadə edirəm ki, tezliklə bu poema hər bir azərbaycanlının ürəyinə həkk olunacaq.

Poemanın aşağıda qeyd edəcəyim son akkordu isə dillər əzbəri olacaq:

 

Vətən!

Bir ürəkdə döyünən candır,

Qarabağ bizimdir,-

Azərbaycandır!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.10.2024)

Tam xoşbəxtlik nədir? - HƏR GÜN KAMAL ABDULLADAN 7 QRANULA

 

 

 

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanınəsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

 

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

 

Çox sevindirici haldır ki, bu günlərdə “Everest” nəşriyyatında müəllifin “Seçmələrin seçməsi-qranulalar” adlı kitabı da işıq üzü görmüşdür.

 

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

 

 

 

1.

 

Hacı Mir Həsən ağa Səyyah, mənim başqa bir adım:

 

“Ölməkdən əvvəl ölməyə həvəsim yoxdur.”

 

 

 

2.

 

Kamyunun ölümə məhkum edilmiş qəhrəmanından soruşanda ki, sən o biri dünyanı necə təsəvvür edirsən, belə cavab verir: “Elə təsəvvür edirəm ki, mən orada bu dünyanı xatırlaya bilim.”

 

Gözəl arzudu. Bu həqiqətən belə olsaydı, ölməyə nə vardı?

 

 

 

3.

 

“Yollar getdi üzü dağa

 

Yoxuşlar enişlərdən çox.

 

 Kimsə yox xatırlamağa,

 

Unutmağa da kimsə yox...”

 

 

 

4.

 

“Filan ildə ölkənin şahı öldü. Bundan bir il sonra şahın arvadı öldü.” Bu iki cümlə tarixi əks etdirir. Bu cümlələri tarixi faktdan ədəbi fakta çevirmək üçün ikincisinə bircə söz əlavə etmək kifayətdir: “Filan ildə ölkənin şahı öldü. Bundan bir il sonra şahın arvadı qüssədən öldü.”

 

 

 

5.

 

“Kitabi-Dədə Qorqud” XVI əsr kəsiyində yazıya alınsa belə əsl tarixi romandır. Cismi ilə (ilk növbədə dili ilə) XVI əsrdə, ruhu ilə daha qədim dövrlərdədir. Bu dastanın cismi ilə ruhu bir-birinə uyğun gəlmir.

 

 

 

6.

 

Mifoloji təfəkkür birmənalı şəkildə dediyinə inanır. Siz bu gün dilimizin dərinliklərinə nə qədər ensəniz, bir o qədər dediklərinizə inanmayacaqsınız. “Aldanma ki, şair sözü, əlbəttə, yalandır” deyən Füzuli haqlı idi.

 

 

 

7.

 

“Kimi” qoşması Koroğlunun tüfənglə bağlı dediyini xatırladır. Bu dil vahidi ortaya çıxdımı, dilin mif dövrü (mərdlik dövrü - !) bitir. Və yeni yazı dövrünün (poetik dövrün) təntənəsi başlayır.

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 

(01.10.2024)

 

 

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Sizlər üçün çağdaş yazıçı və şairlərimizin ən yaxşı ədəbi nümunələrini seçərək təqdim edəcəyik.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

 

POEZİYA

 

SƏLİM BABULLAOĞLU

 

SENTYABR. EYLÜL. VERESEN. SEPTEMBER

 

1.

 

Sentyabr. Eylül. Veresen. September.

Sarı rəng və kədər. Qüssəli tembr.

Uzaqda batıq səs: halsız və yorğundur.

Diş yoxdur, deməli, işlər də yoğundur:

nədən ki, adamın tamahı itidi;

hər adam bir az da tamahın itidi.

 

Eylül, veresen, september, sentyabr

işğal eləyir bütün diyarı

köndələn yağışla, gözdeşən küləklə.

Sonrası rəsmdir: nə toxun, nə rənglə!

Payızdır. Sonbahar. Osen. Autumn.

Sarımtıl inqilab. Sarışın təlatüm.

 

Veresen. September. Sentyabr. Eylül.

Yarpaqlar qəpiktək elə hey tökülür.

Elə bil kim isə anladır könülsüz:

Bax budur dünyanın dəyəri, görürsüz.

Pəncərə önündə tozlu əlcək

sözsüz bir yazıdır: dünyadan əl çək!

 

September. Sentyabr. Eylül. Veresen.

Ad üçün hansı söz doğrudur, görəsən?

Sözdən yükünü boşaldıb kağıza

mənalar ehtiyac duymur ağıza.

Otaqda bürküsə, kim deyir bu, pisdi?!

Bürkünü hiss edən bədən var ipisti.

 

 

2.

 

Sentyabr. Eylül. Veresen. September.

Lüğətlər arası ən adi tender

qalib edərdi, yəqin ki, sükutu.

Sonrası nöqtədir – qələmin ucu.

O isə lap çoxdan yazıbdır: şimşək

çaxanda açacaq çətirlər çiçəktək.

 

Eylül. Veresen. September. Sentyabr.

Təqvimlər özünü eləyir biabır.

Onlara baxmadan bilirsən hətta

qiyabi tanışdır təqvimlər həyatla.

Açıqdır pəncərə, uçuşur bir arı.

Onun da rəngi sənintək sapsarı.

 

Veresen. September. Sentyabr. Eylül.

Qızılı alovdan doğulur qara kül.

Hirsinə nidatək siqaret kötüyü

küldanda dik durub. Ağzının köpüyü,

hirsin yatır. Elə öz qanında boğulur ürəyin,

gizlənib altında ağappaq köynəyin.

 

September. Sentyabr. Eylül. Veresen.

Sədəqə istəyir birisi, verirsən:

bir ovuc xırda pul, bir ilıq təbəssüm.

“Qoy arzun çin olsun, qoy üzün gülsün!” –

qapının dalından sezilən sözlərin

ünvanı göylərdir. Yaşarır gözlərin.

 

 

3.

 

Sentyabr. Eylül. Veresen. September.

Göy üzü ağarır tənbəl-tənbəl.

Baxışın səmada marafon yürüşü,

geridə buraxır uçağı və quşu.

Miskindir bu yerdə hər hansı məğrurluq.

Biz ki, göylərə əvvəldən məğlubuq.

 

Eylül. Veresen. September. Sentyabr.

Gecələr mavrdır, səhərlər kentavr

gödəni, bədəni, rəngi ilə hər kəs.

Divanda açıqdır İmre Kertes.

Vərəqi geriyə çevirir sərinkeş.

Ömürsə yenidən yaşanmır... eh...kaş...

 

Veresen. September. Sentyabr. Eylül.

Milçəkdən bir öpüş qazanır süni gül.

Yalanlar daha çox çəkici, güvənli.

Saxta bir avazla oxuyur müğənni:

“Dərdimi göylərə danışsam, alışar...”

Eybi yox, qulaqlar buna da alışar ...

 

September. Sentyabr. Eylül. Veresen.

Frigid qadıntək qələmdən bezirsən.

Üfüqü qızardan qürubun şəfəqi

güldanda bərq vurub anladır fərqi.

İşıqla kölgənin sevgi oyunu

qurtarır divarda. Filmin sonu. 

OKTYABR AĞISI

Asfaltda adətən iz qoymaz addımlar,
ləpirlər sanki təsdiq eləməz yolları;
nə geysək yenə də qaradır kölgəmiz,
qaradır uzunqol köynəyin ağappaq qolları;
tavanda heç vaxt günəştək doğmaz
o billur salxım, çilçıraq,
nəğmənin mənası yoxdursa
bəlkə dəlilik yaxşıdır, bəlkə çıldıraq?!

Bilirəm, çöhrəmdə ən çox sezilən 
sarıdır, bir az da külrəngi solğunluq;
uzaq bir nöqtəyə dirənib qalmağım,
halsız-halsız baxmağım, yorğunluq;
düzdür, sözlərin muncuq sırası varağda 
çox rahat oxunur; eləcə;
amma sözlər uzaqdan yol gəlir,
ürəyi deşib keçirlər qələmə, ələcən.

Divarlar çat verib, nəm çəkib; rütubət “Yoxsul süfrə”ni
pikassosayağı ustaca həkk edib divara;
o isə hələ də dimdik, ütülü, şıq gəzir,
cibində dostların verdiyi qəhvəyi siqara.
Qəzetlər qəzadan yaman çox danışır, yazırlar-
elə bil ölənlər adam yox, böcəkdir.
Həyəti sanki qurd kimi ulayan küləkli bu evin sakini tənhadır;
deyirlər təklik-tənhalıq kütlədən daha çox gerçəkdir.

Nə ilham pərisi, nə sükut, bax elə tənhalıq əlində qələmim

vərəqin üstündə gəzişir, bəlkə də başını bulayır: yəni ki, nə bilim…

Adını düşünüb yad dildə astadan “october” deyirəm axırda

və ona “Koktobel” sözündən başqa bir qafiyə tapmıram Bakıda.

Gündüzlər qısalır, gecələr uzanır, tezliklə şaxtalar başlayar, oktyabr.

Siyafur vərəqlər arada qoluma yapışır hələ də:  nə həya tanıyır, nə abır.

Çox qəliz havadır: gah soyuq, gah isti, çoxalır sətəlcəm, öskürək, xırıltı:

elə bil kim isə dalğanı dəyişir “fm”də, qafamda, komamda: xışıltı...

Əvvəllər yazanda sevinər, o xoşbəxt olardı,
indi sözləri sanki tikantək çıxarır canından;
əvvəllər duranda cümlənin başında mübtəda,

deməli yel də ötməzdi yanından,
yəni, sonrası olardı mütləq xəbərə mübtəla.
İndisə içində böyüyən əcaib monstr
qul etmək istəyir onu da ismin yiyəlik halında,
dünya da təəsüf ki, nə məscid, nə də ki monastır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.10.2024)

 

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

 

 

 

29.

 

QARA STATİSTİKA

 

Mütaliə insanların həyatındakı müvəffəqiyyəti gücləndirən başlıca amillərdəndir. O, məlumat-axtarış və idrakı fəaliyyət növü kimi insanın inkişafında, təhsilində və tərbiyəsində xüsusi yer tutur. Mütaliənin tədris, təhsil və tərbiyə funksiyaları kompleks xarakter daşıyır. Bir-biri ilə qırılmaz surətdə bağlı olan bu proseslər mütaliənin nəticəsi olaraq cəmiyyət tərəfindən formalaşmış biliklərin mənimsənilməsi (tədris), bu biliklər sisteminin yaradılması (təhsil) və şəxsiyyətin inkişafı gedişinin idarə edilməsi (tərbiyə) kimi ifadə edilir.

Fərdi psixoloji proses olmasına baxmayaraq o, cəmiyyətin sosial həyatına, mövzu marağının məhsulu olan yeni ideyaların yayılmasına və içtimaiyyətin malına çevrilməsinə imkan yaradır, dövrün və tarixi keçmişin hadisələri ilə yaxından tanış olmağa, içtimai münasibətlərin dərk edilməsinə, həyatda obyektiv baxışın formalaşmasına, eləcə də cəmiyyətin həyat tərzi üçün etik, hüquqi və estetik normaların mənimsənilməsinə kömək edir. Sokrat  mütaliənin cəmiyyətin həyatındakı önəmi barədə deyirdi: " Mütaliə hər bir cəmiyyətin gündəlik vərdişinə çevrilərsə, həmin cəmiyyət xoşbəxt olar."

Təəssüf ki, ölkəmizdə ənənəvi mütaliəyə meyil azalmaqdadır. İl ərzində bir yunan 25, isveçli 10, fransız və türk 7 kitab oxuduğu halda, Azərbaycanda bu göstərici minumum səviyyədədir.

ABŞ-da valideynlərin 87%-i məktəbəqədər yaşlı övladlarına kitab oxuyur, 37%-i bunu gündəlik edir. Bizdə isə 34% ailələrdə uşaqlar üçün kitablar yoxdur. 

Halbuki mütaliə şəxsiyyətin formalaşmasında xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

Bəs nə etməli?

 

 

Növbəti: 30.Nə etməli?

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.10.2024)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının təqdim etdiyi 51 türk müəllif inin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.

 

 

“Doğu’dan bir kış öyküsü”

 

Esma Erdoğan Ayçiçek

 

            Her akşam, tam işten çıkış saatinde onu bu pencerenin önünde bekliyorum-mutfak penceresinin. Az önce yaptığım yemek, güzel-güzel, iştah açıcı kokmaya ve mutfak penceresinden dışarı yayılmaya başlıyor. Kendime-yemeğini yapmış, mutfak önlüğüyle pencerenin önünde kocasının işten dönüşünü bekleyen yeni evli bana, o anda hayretler içinde bakıyorum.

Daha birkaç ay öncesine kadar aklıma bile gelmeyen, adını bazen akşam haberlerinden sonra hava durumu verilirken, bazen de “Kar köy yollarını kapattı” haberlerinin içinde duyduğum uzak, soğuk, küçük ve yoksul bu Doğu Anadolu şehrinde, büyüdüğüm şehre ve alıştığım hayata hiç benzemeyen bir hayatın içinde yaşıyor olmam tuhafıma gidiyor. Hem tuhafıma gidiyor, hem de seviyorum bu durumu. Yeni evliliğin taze heyecanı ve farklı bir yer, farklı bir kültürde, benimkiyle çok farklı bir hayatı deneyimliyor olmak hoşuma gidiyor. Yemeği yaptıktan sonra, o anda yıkanması biten çamaşırı, üzerimde mutfak önlüğüyle makineden çıkarıp asmaya götürürken, yeni ben’e bir kez daha uzaktan bakıyor, bir kez daha şaşırıyorum. Her sabah kahvemi alıp bilgisayarımın başına geçen, hafif bir müzik açıp önümdeki dosyaları inceleyen, ceket giyen, her şartta uzun topukluları ayağından çıkarmayan, toplantılara katılan, konserlere, operaya giden, büyük şehirlerden başka hiçbir yerde nefes bile alamayacağını düşünen, idealleri uğruna pek çok şeyi feda etmiş ben, şu andaki şu halime feci halde şaşırıyorum. Filmlerde gördüğüm, mutfak önlüğü ile çamaşır asan kadınlardan biriyim artık.

            Pencerenin önünde bunları düşünüp sevdiğimin yolunu gözlerken, uzaklardaki dorukları karlı dağları seyrediyorum. Büyüleyici bir tablo gibi görünüyor dağlar. Buralarda tüm habitat, bilhassa da dağlar bir başka güzel. Bizim oraların dağlarından çok daha güzel. Çok daha değişik ve etkileyici şekillere sahip. “Sırf şu dağları görmek için bile buralara gelmeli” diyorum. Evimin karşısında yükselen dağlar ise bu bozkır şehrinin belki de en güzel dağları. Her sabah sis kalktıktan sonra seyretmelere doyamadığım karlı dağlar... Bu fevkalade güzel dağların önünde, alçaklı-yüksekli, rengarenk, uyumsuz apartmanları, boyası solmuş okul ve hastane binası, her telden çalan çeşitli dükkanlar görünüyor.  Bütün bu çirkin yapılar gözüme-gözüme batıyor. Büyüleyici güzellikte bir tablonun üzerine rastgele ve berbat renklerde fırça darbeleri vurulmuş gibi duruyor.  “İnsanoğlu,” diyorum, “nasıl çirkinleştirebiliyor bunca güzelliği”...

            Nihayet sevdiğimin arabası görünüyor uzaktan. Tüm gün beklediğim an geliyor. Kalbimde alışık olmadığım heyecanlar, yüzümde mahcup bir gülümseme... Son köşeyi dönüp de bu Doğu şehrinin uç bölgesinde, yeni usullere göre yapılmış, şehrin diğer evlerinden çok farklı olan apartmanımıza yaklaşıyor. Benim ona baktığımı görmüş olması her günkü gibi utandırıyor ve heyecanlandırıyor ikimizi de. Kapıyı açtığımda ben, sanki pencereden ona bakmamışım gibi, o da sanki beni pencerede görmemiş gibi davranıp mahcup bir tavır alıyoruz. Gözlerimizi rast getirmemek için uğraşıyoruz. Elindeki market poşetlerini alıyorum. Mutfağa taşıyorum. Evin hanımıyım artık. Bir kez daha tuhaf-tuhaf bakıyorum yeni ben’e. Aldıklarını dolaba yerleştiriyorum. O, bekar hayatından kalma alışkanlıkla bana yardım ediyor. Yemeği yedikten sonra birlikte film izliyoruz. Pişirdiğimiz kestaneleri yiyoruz ellerimiz yana-yana. Sonra o,  yine kanepede uyuyakalıyor. Ben kalkıp mutfağı topluyorum.

Pencerede bir gürültü kopuyor. Bu sesleri ilk duyduğumda çok korkmuştum. Birilerinin camdan düştüğünü zannetmiştim de camı açıp epey bir zaman aşağılara bakınmıştım. Benden başka camı açıp bakan olmamıştı, onlar alışkınmış meğer. Ben de artık alıştım. Çatıda biriken kar kütleleri yere düşüyor. Ve düşerken korkunç bir ses çıkarıyor. İnsan böyle bir şeye de alışabiliyormuş meğer. Camı açıp seyrediyorum bu Doğu şehrinin gecesini. Sokak lambaları altında sarı-sarı ışıldayan karları... Dışarıda kesif bir lastik kokusu genzimi yakıyor. Eksi 25-30 dereceyi iliklerime kadar hissettikten sonra içeri giriyorum. Ve tatlı bir kar sessizliğiyle uykuya dalıyorum.

            Her sabah uyanır-uyanmaz çocuklar gibi pencereye koşuyorum. Kar hâlâ yağıyor mu, diye heyecan içinde oluyorum. Henüz şehir halkı gibi usanmamışım kardan. Her sabahki gibi yine yağıyor oluyor kar. Ve Doğu Anadolu’da kar, her sabah, her öğlen ve her akşam hiç durmamacasına yağıyor. Güneş çıkıp da biraz erise, hemen yeniden başlıyor kar ve dolduruyor üzerini. Bembeyaz karların ipeksi bir sessizlikte usul-usul yere düşüşünü izlemek içime çocuksu bir mutluluk dolduruyor. “Her yerde kar var, kalbim senin bu gece” diye başlıyorum usul-usul söylemeye. Fransızcası karın zarifçe yağışına uygun, daha şiirsi olduğu için “Tombe la neige” (kar yağıyor) diye başlıyorum bu kez. Adamo’nun hazin sesine benzetmeye çalışıyorum sesimi. Her gün karı seyrederken bu şarkıları söylemezsem kara haksızlık yapacakmışım gibi ya da bir şeyler eksik kalacakmış gibi hissediyorum. Tatlı bir sarhoşlukla seyrederken karın yağışını, içimden kendimi o beyaz büyünün içine atmak geliyor. Ekseriya bu hisse yenilip çıkıyorum dışarı, saatin ne kadar erken olduğuna aldırış etmeden.

Şehrin en büyük caddesinin başlangıcında oturuyoruz. Caddenin başından bir minibüse biniyorum, şehrin merkezinden Murat Nehri’ne doğru geçeceğim. Minibüste genç erkekler bana yer veriyor, ilk binişimde şaşırmıştım, artık alışmışım. Geri kalmış bir Doğu şehri diye hakir görülen bu şehirde hâlâ genç bile olsa kadınlara yer veriliyor. Benim geldiğim o çok büyük, ileri, modern şehirde artık yaşlılara bile yer verilmiyor. Pek çok gelenek ve toplumumuzun aile yapısı da korunuyor burada. Komşuya, misafire, velhasılı insana değer veriliyor. Çağdaşlık ve eğitim seviyesi arttıkça, kimliğimizi, saygımızı ve hatta merhametimizi yitiriyor muyuz? Düşünceler zihnimi istila etmişken bir yandan gözlerim küçük ve buharlı minibüs camından dışarıda akıp giden kar manzaralarına dalıyor. Kar altındaki göz alabildiğine uzanan bembeyaz düzlükler büyülüyor bu kez. Şehir çok küçük olduğu için yolculuk da kısa sürüyor, iniyorum minibüsten.

Murat Nehri boyunca yürüyorum. Yazın gürül-gürül akan nehir donmuş. İnanamıyorum. Bir türkü geliyor bu kez hatırıma, mırıldanmaya başlıyorum, Selda Bağcan’dan sık-sık dinlediğim: “Erzincan altı Fırat, Fırat’ın başı Murat...” Keyifle, nehre bakarak söylüyorum. Seviyorum “an”ı sanatla yaşamayı...  Üzerindeki köprüden nehri seyredip yürümeye devam ediyorum. Botlarım, karın üzerinde yürüdükçe garç-gurç sesleri çıkarıyor. Tabanı traktör tekerine benzeyen botlar aldım buraya gelince. Büyük şehirde giydiğim topuklu çizmeleri burada giydiğimi hayal edince gülümsüyorum. Sağda-solda dalları buz tutmuş ağaçlar saygı duruşuna geçmişler; “büyük ve ılıman bir şehirden gelip aşk uğruna burada yaşamayı göze alan koca yürekli kadın” diyorlar adeta. Gülüyorum kendi düşünceme. Sonra diyorum iyi ki... İyi ki, ömrümün kısa bir zamanını da olsa burada geçirmek zorunda bıraktın, Allah’ım, iyi ki... Bana kalsa yapamazdım. Aklımdan bile geçirmezdim. Bir şeyler eksik kalırmış, eksik kalırmışım.

            Doğu Anadolu’ya kış çok yakışıyor. Kar yağınca çocukluğumuzdaki o simli kartpostallar gibi oluveriyor her yer. Karlı dağlar, bembeyaz düzlükler, o düzlüklerde sabah sisinin içinde belli-belirsiz duran donmuş ağaçlar, yiyecek arayan serçeler... Burada her şey üşüyor: dallar üşüyor, nehirler üşüyor, kuşlar üşüyor. Bazı evlerin bacalarından kömür dumanı, bazılarından yoksulluk tütüyor. Evler hep aynı; gri beton, boyasız. Bahçelerde üzeri mavi naylonlarla örtülü dev saman yığınları var.  Yazın buraya ilk geldiğimde evimizin önünden sığır sürüleri geçiyordu. Sabah otlamaya gidiyor, akşam da aynı saatte geri dönüyorlardı. Boyunlarındaki çan seslerini duymaya başladığımda anlıyordum yaklaştıklarını. Bu sesler ve onların oradan geçişleri uzunca bir zaman mutluluğum oldu. Yeni, modern yapılmış apartmanımızın balkonunda ecnebi müzikleri dinleyerek filtre kahvemi içerken sığır sürülerinin geçmesini, Doğu ile Batı’yı sentezleme hevesiyle, Batı enstrümanları ve Batı üslubuyla söylenen Türkülerimize benzetiyordum. Bir yandan çağın akışına direnememe “gerçekliği”, bir yandan feci halde eğreti duran, “biz”e uymayan, içe sinmeyen bir olmamışlık, yakışmamışlık...

“Yazın kapımdan geçerek otlamaya giden, bana nostalji yaşatan sığırlar şimdi bu samanları yiyorlar” diye düşünüyorum. Derken okula giden mavi önlüklü çocukları görüyorum. Yanakları al-al çoğunun. Bahçedeki kaz sürüsünü kovalıyor birkaçı. Bazıları karla oynama derdinde. Okul umurlarında değil. Gülümsüyorum, elimi sallıyorum bazılarına. Utanıyorlar, sonra dayanamayıp saf çocuk gülüşleriyle onlar da bana el sallıyor.  Parmak uçlarımın, ayaklarımın üşümeye başladığını iyiden-iyiye hissediyorum. Geldiğim yollardan dönüyorum eve. Minibüsten indikten sonra yeniden yürümeye başlıyorum, evlerin çatılarından sarkan dev buz sarkıtlardan kendimi korumaya çalışarak. Maazallah, bir tanesi başıma düşse yaşama şansım yok. Çok uzun olanlara dokunuyorum, benim boyuma kadar sarkmışlar. Büyüleniyorum yeniden. Buz nasıl güzel ışıldıyor. At arabaları geçiyor yanımdan. Burada sık-sık görüyorum onları. Kışın kömür taşıyorlar ekseriya. “Şehirde görmek artık mümkün değil” diye içimden geçiriyorum. Otomobil tekerleri takmışlar at arabasına, bir kez daha şaşırıyorum.

Bizim sokağın ekmek fırınını görüyorum. Dışarısı buz gibiyken fırındaki ekmeklerin sıcaklığını düşününce içim ısınıyor. İçeri girip bir tane alıyorum. Garipsiyor fırıncı bir tanecik ekmek alışımı. Zira burada insanlar büyük evlerde kalabalık bir şekilde yaşıyor. Sonra hatırlıyor beni ihtimal. “Her gün bir tanecik ekmek alan kız, memurdur herhalde”.  Kuru dalların üzerinde birikmiş karların kartpostalları andıran görüntüsünü hayranlıkla izliyorum yeniden. Ve kar hiç durmamacasına yağıyor. Aklıma Üstad Sezai Karakoç`un müthiş dizeleri geliyor bu kez:

“Karın yağdığını görünce

Kar tutan toprağı anlayacaksın.

Toprakta bir karış karı görünce

Kar içinde yanan karı anlayacaksın.

 

Allah kar gibi gökten yağınca,

Karlar sıcak-sıcak saçlarına değince,

Başını önüne eğince

Benim bu şiirimi anlayacaksın.

 

Bu kez hüzünleniyorum. Artık epey geç kalmış ve acıkmış olarak eve yürüyorum.

            Kapıyı açıp evimize giriyorum, yüzüme bir sıcak çarpıyor. Şükrediyorum. Evi, bulaşığı falan toplayıp, yemek yapıp, sevdiğimi bekleyeceğim yeni bir güne daha başlıyorum. Çayı demliyorum. Peynir, zeytin, taze ekmek yetiyor. Avuçlarımın içinde sıcacık bardağımı tutarken şükrediyorum. Yeni evlilik ne güzel, çay ne güzel, kar ne güzel, soba dumanı, karlı dağlar, donmuş ırmaklar ne güzel, mavi önlüklü al yanaklı çocuk ne güzel, Doğu Anadolu ne güzel...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.10.2024)

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev sentyabrın 30-da Bakıda Azərbaycan aşıq yaradıcılığının görkəmli nümayəndəsi, böyük el sənətkarı Aşıq Ələsgərin abidəsinin açılışında iştirak edib.

 

AzərTAC xəbər verir ki, dövlətimizin başçısı tədbirdə çıxış edib. 

 

Prezident İlham Əliyevin

çıxışı:

 

-Əziz dostlar, bu gün şəhərimizdə çox əlamətdar bir gündür. Deyə bilərəm ki, ölkə üzrə çox əlamətdar bir gündür. Bakının mərkəzində Azərbaycan aşıq sənətinin görkəmli nümayəndəsi Aşıq Ələsgərin abidəsi açılır. Bu münasibətlə sizi və bütün Azərbaycan xalqını ürəkdən təbrik etmək istəyirəm. Bu, doğrudan da çox gözəl hadisədir.

 Bildiyiniz kimi, üç il əvvəl Aşıq Ələsgərin adının əbədiləşdirilməsi üçün mən iki Sərəncam imzalamışam. Bir Sərəncam əsasında Aşıq Ələsgərin 200 illik yubileyi dövlət səviyyəsində qeyd edildi. İkinci Sərəncam əsasında onun abidəsinin ucaldılması məsələsi nəzərdə tutulurdu. Bu gün şəhərimizin bu gözəl yerində, deyə bilərəm ki, şəhərimizin mərkəzində, gözəl parkda Aşıq Ələsgərin abidəsi ucaldılıb.

 Bildiyiniz kimi, Aşıq Ələsgər ömür boyu Azərbaycanın qədim torpağı olan Göyçə mahalında yaşamış, yaratmışdır, uzun ömür yaşamışdır və ömrünün son illərində öz doğma torpaqlarını tərk etməyə məcbur olmuşdur. O vaxt onun 97 yaşı var idi, 1918-ci ildə erməni vəhşiləri azərbaycanlıları etnik təmizləməyə məruz qoymuşdular. Bu, XX əsrdə azərbaycanlıların öz qədim torpaqlarından - Qərbi Azərbaycandan birinci deportasiyası idi. Əfsuslar olsun, ondan sonra da bizim xalqımız iki deportasiyaya məruz qalmışdır. Aşıq Ələsgər ailəsi ilə birlikdə qonşu Kəlbəcər rayonuna köçmüşdür. Ancaq doğma Vətən, doğma torpaq onu yenə də Göyçə mahalına çəkirdi, baxmayaraq ki, iqlim, təbiət, gözəllik baxımından Kəlbəcər və Göyçə mahalı çox da fərqlənmir. Amma onun Vətən sevgisi, torpaq sevgisi o qədər güclü idi ki, bütün təhlükələrə baxmayaraq, o, təqribən üç ildən sonra öz doğma Ağkilsə kəndinə qayıtmış və bir neçə ildən sonra orada vəfat etmişdir.

 Hamımız yaxşı bilirik ki, 1970-ci illərdə Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə Aşıq Ələsgərin 150 illik yubileyi qeyd edilmişdir, özü də Sovet İttifaqı miqyasında və bu yubiley münasibətilə doğma Ağkilsə kəndində onun abidəsi ucaldılmışdır. Xalqımız deportasiyanın üçüncü dalğasına məruz qalanda erməni vandalları onun abidəsini dağıtmışdılar. Necə ki, indi biz hamımız bunu görürük. Qarabağda, Şərqi Zəngəzurda bizim tarixi abidələrimiz, görkəmli şəxsiyyətlərin abidələri, məscidlərimiz, saraylarımız, qəbiristanlıqlarımız erməni vandalları tərəfindən dağıdılmışdı. Bu praktika yeni deyil, əsrlər boyu bütün dünyanın gözü qarşısında bizə qarşı bu ədalətsizlik, bu vəhşilik törədilirdi.

Bu gün bu tədbirdə iştirak edən yoldaşlar Aşıq Ələsgərin fəaliyyəti və yaradıcılığı ilə bağlı danışacaqlar. Sadəcə olaraq, onu demək istəyirəm ki, onun yaradıcılığı Azərbaycan xalqının ürəyində böyük bir iz buraxmışdır ki, 200 il keçəndən sonra yenə də o, görkəmli şəxsiyyət, vətənpərvər insan, öz xalqını, Vətənini sevən insan kimi xalqımızın yaddaşında yer tutub. Əlbəttə ki, biz onun timsalında xalqımızın yüksək ruhunu görürük. Çünki yenə də deyirəm, 97 yaşında öz torpağından köçməyə məcbur olmuş insan 100 yaşında yenə də bütün təhlükələrə baxmayaraq, - o vaxt hələ o təhlükələr tam sovuşmamışdı, - yenə də öz Vətəninə qayıtmışdır.

 Qeyd etdiyim kimi, xalqımız XX əsrdə üç deportasiya dalğasına məruz qalmışdır - 1918-ci ildə birinci, 1940-50-ci illərdə ikinci və 1980-ci illərin sonları-1990-cı illərin əvvəllərində üçüncü deportasiya baş vermişdir. İki deportasiyadan müəyyən müddətdən sonra Azərbaycan xalqı öz dədə-baba torpaqlarına qayıtmış, yəni, hamısı olmasa da, böyük bir qisim qayıtmışdır. Bu, bizdə haqlı olaraq əminlik yaradır ki, üçüncü etnik təmizləmə dalğasına məruz qalmış Qərbi azərbaycanlılar öz dədə-baba torpaqlarına qayıdacaqlar. Bunu deməyə əsas verən bir çox amillər var. Əlbəttə ki, Vətən sevgisi, o torpaqlar unudulmayıb və unudulmayacaq, o torpaqları görməyən Qərbi azərbaycanlıların sonrakı nəsilləri Vətən həsrəti ilə yaşayırlar.

 Bu gün biz Azərbaycan xalqının əyilməz ruhunu Qarabağa və Şərqi Zəngəzura qayıdan soydaşlarımızın timsalında görürük. O torpaqları heç vaxt görməyən Qarabağdan, Şərqi Zəngəzurdan olan soydaşlarımız həvəslə, səbirsizliklə o qayıdış gününü gözləyirlər, Böyük Qayıdış proqramının icrasını səbirsizliklə gözləyirlər. Əslində, bu proqram artıq icra edilir. Heç vaxt o torpaqlarda yaşamamış, amma o torpaqlara qayıtmaq eşqi ilə yaşamış qarabağlılar bu gün Qarabağa qayıdırlar. Mən əminəm ki, biz eyni mənzərəni Qərbi Azərbaycana qayıdış dövründə də görəcəyik. Çünki bu gün Şuşada, Laçında, Xankəndidə, Xocalıda, Füzulidə uşaqlar, məktəblilər məktəbə gedirlər. Birinci dərs günü bunu göstərdi. Yəni, sözün əsl mənasında, bütün bu bölgələrdə və bütün Azərbaycanda bayram ab-havası idi. Qərbi Azərbaycandan olan soydaşlarımız da əminəm ki, eyni hissləri yaşayacaqlar. Hər şey bizim əlimizdədir. Qarabağın işğalı dövründə də bəzi hallarda hər birimiz məyusluq və inamsızlıq hissləri yaşamışıq. Hər birimizin qəlbini incidən bu ədalətsizlik bizə sanki əbədi olacaq kimi gəlirdi. Amma o fikirləri biz özümüzdən hər zaman uzaqlaşdırırdıq, inamla yaşayırdıq və onu da bilirdik ki, ədaləti bərpa etmək bizim öz işimiz olmalıdır, heç kim bizim əvəzimizə bu ədaləti bərpa etməyəcək, heç kimin belə niyyəti də, istəyi də olmamışdır.

 İşğal dövründə çoxsaylı xarici nümayəndələrlə görüşlər əsnasında mən bu barədə artıq bir neçə dəfə demişəm. Belə fikirlər eşidirdim ki, reallıqlarla barışmaq lazımdır, Qarabağ artıq əldən gedib, Ermənistanla barışmaq lazımdır, gənc nəsli sülhə hazırlamaq lazımdır. Bu münaqişənin hərbi həlli yoxdur və digər fikirlər səsləndirilirdi. Bəzi hallarda bu fikirləri səsləndirənlər bəlkə də səmimi idilər, bəzi hallarda bizi yolumuzdan döndərmək, bizə bədbinlik duyğuları aşılamaq üçün edirdilər. Həyat və reallıq onu göstərir ki, hər şey bizim əlimizdədir. Həm İkinci Qarabağ müharibəsi, həm antiterror əməliyyatı və ondan sonrakı dövr, yəni, bir il göstərdi ki, güclü iradə olan yerdə, xalq-iqtidar birliyi olan yerdə, xalqımızın əyilməz ruhu olan yerdə heç bir qüvvə, heç bir təşkilat bu iradənin qabağında dura bilməz. Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun azad edilməsi, suverenliyimizin tam bərpa olunması, - mən bunu bilirəm, - Qərbi azərbaycanlılarda da bu nikbinlik hisslərini, fikirlərini, ümidlərini daha da artırmışdır. Hətta işğal dövründə, 10 il, bəlkə də ondan da qabaq mən bəzi çıxışlarımda Qərbi Azərbaycanla bağlı fikirlərimi səsləndirirdim. Biz hər dəfə qarşıya hədəflər qoymalıyıq. Bu hədəflər həm stratejidir, həm taktikidir, həm qısamüddətlidir, həm uzunmüddətlidir. Amma hədəflər düzgün seçilməsə, heç bir nəticəyə nail olmaq mümkün olmayacaq. Hədəflər həm həqiqəti, ədaləti və həm də real vəziyyəti, real gücümüzü əks etdirməlidir. Nə qədər güclü olsaq, o qədər də bizim səsimiz eşidiləcək. Bu gün antiterror əməliyyatından keçən il ərzində biz bunu görürük. Əslində, birinci həftələr, birinci aylar ərzində bizə qarşı nə qədər əsassız ittihamlar irəli sürülürdü, bizə sanksiyalar tətbiq edildi. Daha böyük sanksiyaların tətbiq edilməsi üçün böyük dövlətlər, - hər halda, özlərini belə sayanlar, - bizə qarşı müxtəlif beynəlxalq platformalarda açıq hücuma keçmişdilər, soyuq müharibə başlamışdır. Bu gün də bu, davam edir. Antiterror əməliyyatının ildönümü ərəfəsində biz yenə də nə qədər genişmiqyaslı şər, böhtan kampaniyası ilə üzləşdik. Bu, bizim iradəmizə təsir edə bilər? Heç vaxt! Çünki bizim işimiz haqq işidir və bizim işimizi Azərbaycan xalqı dəstəkləyir. Əslində, bu, Azərbaycan xalqının işidir. Qarabağı, Şərqi Zəngəzuru azad etmək, suverenliyi tam bərpa etmək Azərbaycan xalqının iradəsi hesabına, qəhrəman övladlarımızın qəhrəmanlığı, şücaəti hesabına mümkün olmuşdur.

 Biz üç gün bundan əvvəl Anım Gününü qeyd etmişik. Bir daha bütün şəhidlərimizə Allahdan rəhmət diləyirik, onların qəhrəmanlığı heç vaxt unudulmayacaq. Amma bizim təqvimimizə bu kədərli 27 Sentyabr günü ilə bərabər, iki bayram günü də əlavə edildi – 8 Noyabr və 20 Sentyabr günləri. Bunlar bayram və Zəfər günləridir. Bu Zəfər bizimlə əbədi yaşayacaq.

 Bu gün Qərbi azərbaycanlıların görkəmli nümayəndəsinin abidəsinin ucaldılması təbii olaraq, ilk növbədə, Aşıq Ələsgərin xatirəsinə Azərbaycan xalqının hörmətinin əlamətidir. Ancaq, eyni zamanda, bu abidə bütün Qərbi azərbaycanlıları və bütün Azərbaycan xalqını yenə də bir amal uğrunda birləşməyə dəvət edən hadisədir. Biz o günü səbirsizliklə gözləyirik, inanırıq, mən də inanıram, siz də inanırsınız. Gün gələcək biz Aşıq Ələsgərin ermənilər tərəfindən dağıdılmış abidəsini bərpa edəcəyik və Ağkilsə kəndində buna oxşar mərasim keçirəcəyik.

 

X X X

 

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq Yazıçısı ANAR çıxış edərək dedi:

 -Hörmətli cənab Prezident, hörmətli tədbir iştirakçıları. Gündən-günə gözəlləşən Bakını həm də dünyada ən çox sənətkarları, heykəlləri olan bir şəhər adlandıra bilərik. Ancaq elə son illərdə dörd böyük bəstəkarımızın - Qara Qarayevin, Fikrət Əmirovun, Niyazinin, Tofiq Quliyevin, üç böyük müğənnimizin - Bülbülün, Rəşid Behbudovun, Müslüm Maqomayevin heykəlləri ucaldılıb. Bu heykəllərin əksəriyyəti o vaxt ucaldılır ki, biz tariximizin ən şərəfli, ən qürurlu günlərini yaşayırıq. Müzəffər Prezidentimizin rəhbərliyi ilə qəhrəman Azərbaycan Ordusu 30 illik həsrətimizə son qoydu, Qarabağın tacı Şuşa başda olmaqla, Qarabağ torpaqları azad olundu. 23 saatlıq antiterror əməliyyatında 200 ilin problemi həll olundu. Buna görə, bu xoşbəxtliyi yaşadığımıza görə mən bir daha hörmətli Prezidentimizə dərin təşəkkürlərimi bildirirəm.

 Prezidentimiz qeyd etdiyi kimi, Aşıq Ələsgər Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalında anadan olmuşdur. Oranın dağlarını, meşələrini, çeşmələrini vəsf etmişdir və vaxtilə orada heykəli ucaldılmışdı. Vandallar Qarabağda tarixi və mədəni abidələrimizi uçurtduqları kimi, Aşıq Ələsgərin heykəlini də uçurtmuşlar. Amma hörmətli Prezidentin dediyi o əminliyi mən də paylaşıram ki, gec-tez dinc yolla Aşıq Ələsgərin özü də, sözü də, adı da və həmvətənləri də öz doğma torpaqlarına qayıdacaqlar.

 Bu gün biz Aşıq Ələsgərdən danışanda minillik poeziyamızda xüsusi yeri olan bir sənətkardan danışırıq. Çünki bizim poeziyamız çox zəngindir, böyükdür. Amma orta əsr şairlərinin dillərində ərəb, fars kəlmələri o qədər çoxdur ki, indi onları yeni nəsillər lüğətsiz oxuya bilmirlər. Aşıq Ələsgərin, ümumiyyətlə, aşıq poeziyasının dili isə o qədər şəffafdır, bulaq suyu kimi o qədər təmizdir ki, onu biz lüğətsiz oxuyuruq. Mən Aşıq Ələsgərin lap gəncliyimdən yadımda qalan şeirini burada səsləndirmək istəyirəm:

 

Çərşənbə günündə çeşmə başında

 

Gözüm bir alagöz xanıma düşdü.

 

Qaşını oynatdı, gözündən güldü,

 

Nazi-qəmzələri canıma düşdü.

 

Mən işarət elədim, dərdimi bildi,

 

Gördüm həm gözəldi, həm əhli dildi.

 

Qaşını oynatdı, gözündən güldü,

 

Güləndə qadası canıma düşdü.

 

Ələsgərəm, hər dərddən halıyam,

 

Dedim, sən gözəlsən, mən yaralıyam.

 

Dedi, nişanlıyam, özgə malıyam,

 

Sındı qol-qanadım, yanıma düşdü.

 

Bu şeir nə qədər sadə, nə qədər gözəl, bu gün anlayacağımız dildə yazılmışdır.

 

Mən sizə bəstəkarlar və musiqiçilərin heykəlləri haqqında dedim, amma onu da demək istəyirəm ki, bu illərdə bizim ədəbiyyatımızla da bağlı heykəllər ucaldılıb. Dədə Qorqudun, Koroğlunun, Türk dünyasının böyük klassikləri Əlişir Nəvainin, Çingiz Aytmatovun və bu gün də Aşıq Ələsgərin heykəli ucaldılıb. Ona görə də mən Yazıçılar Birliyi adından bir daha cənab Prezidentə təşəkkürlərimi və minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm.

 

Sonda bir arzumu da bildirmək istəyirəm, cənab Prezident, gün o gün olsun ki, Mirzə Cəlil Məmmədquluzadənin heykəlinin də açılışına gələk. Sağ olun.

 

X X X

 

Sonra Qərbi Azərbaycan İcmasının Ağsaqqallar Şurasının sədri, akademik Əhliman Əmiraslanov çıxış edərək dedi:

 

-Möhtərəm cənab Prezident.

 

Çox hörmətli tədbir iştirakçıları.

 

Dünya elm, mədəniyyət, incəsənət xəzinəsinə böyük töhfələr vermiş Azərbaycan övladlarının yubileylərinin dövlət səviyyəsində qeyd edilməsi və xatirələrinin əbədiləşdirilməsi Azərbaycanımızda gözəl ənənəyə çevrilmişdir. Bu ənənənin əsası Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuşdur. Siz isə, möhtərəm cənab Prezident, bu müqəddəs ənənəni çox böyük uğurla davam etdirirsiniz. Bu gün Bakıda aşıq sənətinin əlçatmaz zirvəsinə yüksəlmiş ustad Ələsgər abidəsinin ucalması bu müqəddəs ənənənin davamıdır. Bu da bir həqiqətdir ki, Aşıq Ələsgər şəxsiyyəti, Aşıq Ələsgər irsi, Aşıq Ələsgər yaradıcılığı həmişə Ulu Öndərin qayğısı ilə əhatə olunmuşdur. Belə ki, ilk dəfə Azərbaycanda dövlət səviyyəsində Aşıq Ələsgərin yubileyinin qeyd edilməsi Ulu Öndərin sayəsində mümkün olmuşdur. Aşıq Ələsgər irsinin tədqiqi, təbliği və onun əsas mərhələləri də Ulu Öndərin adı ilə bağlıdır.

 

Burada qeyd edildiyi kimi, 1971-ci ildə ilk dəfə olaraq Azərbaycanda Aşıq Ələsgərin dövlət səviyyəsində yubileyi keçirildi və ondan bir qədər sonra keçmiş sovetlər birliyinin, mən deyərdim ürəyində, Moskvada, Kremlin sütunlu salonlarında bu yubiley tədbirləri həyata keçirildi. Ulu Öndərin özünün də qatıldığı bu yubiley tədbirlərində keçmiş SSRİ-nin ən yüksəkçinli rəhbərləri və tanınmış mədəniyyət xadimləri iştirak edirdilər. Burada mən yaşda olan insanlar yəqin yaxşı bilirlər ki, o dövrdə belə bir tədbirin Kremldə keçirilməsi o qədər də asan bir məsələ deyildi. Bu və buna bənzər tədbirlər yalnız Ulu Öndərin o dövrdə sovetlər birliyində olan böyük nüfuzunun sayəsində mümkün olmuşdur. Mən çox yaxşı xatırlayıram, Ulu Öndərin Sərəncamından sonra Aşıq Ələsgərin 150 illik yubileyi ərəfəsində Göyçə mahalının Ağkilsə kəndində onun qəbirüstü abidəsinin qoyulması məsələsi gündəmə gəlmişdi. Möhtərəm cənab Prezident, Ermənistan rəhbərliyi buna çox ciddi-cəhdlə mane olmağa çalışırdı. O vaxt Göyçə ziyalıları Ulu Öndər Heydər Əliyevə müraciət etdikdən sonra bu məsələ öz həllini tapdı və abidə çox qısa bir müddət ərzində hazırlandı və qoyuldu. Burada qeyd edildiyi kimi, çox təəssüflər olsun ki, o abidə erməni vandalları tərəfindən dağıdılıb.

 

Möhtərəm cənab Prezident, tarixi Qələbəmizdən sonra Şuşada dahi Üzeyir Hacıbəylinin, Bülbülün, Natəvanın ermənilər tərəfindən dağıdılmış abidələrini bərpa etdiyiniz kimi, Sizin dəmir iradəniz sayəsində Qərbi azərbaycanlılar öz torpaqlarına qayıdacaq və Aşıq Ələsgərin qəbirüstü abidəsi də bərpa olunacaq. Mən bu günün çox da uzaq olmadığına inanıram.

 

Möhtərəm cənab Prezident, Siz qeyd etdiyiniz kimi, böyük ustadın 200 illik yubileyi ilə bağlı iki Sərəncam imzalamısınız. Birinci Sərəncama əsasən böyük ustadın yubileyi Azərbaycanda dövlət səviyyəsində təntənəli şəkildə qeyd edildi. Ulu ustadın yubileyi təkcə Azərbaycanda deyil, bütün Türk dünyasında qeyd olundu. Bu gün isə gözəl Bakımızın ən gözəl yerlərindən birində ikinci Sərəncamınız icra olunur. Mən hesab edirəm ki, bu möhtəşəm abidənin Bakıda ucaldılması Sizin Aşıq Ələsgər şəxsiyyətinə, irsinə, yaradıcılığına verdiyiniz çox yüksək qiymətin təcəssümüdür.

 

Son olaraq, möhtərəm cənab Prezident, icazə verin, böyük Ələsgər irsinə, şəxsiyyətinə, yaradıcılığına olan bu misilsiz diqqət və qayğıya görə Qərbi Azərbaycan İcmasının çoxsaylı üzvləri adından və öz adımdan Sizə dərin təşəkkürümü və səmimi minnətdarlığımı bildirim. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

 

XXX

 

Aşıqlar Birliyinin sədri Məhərrəm Qasımlı çıxış edərək dedi:

 

-Bu gün söz bayramıdır, Aşıq Ələsgər bayramıdır. Bu bayramı bizə qismət edən Prezidentimizə xüsusi təşəkkür edirik, var olsun!

 

Ulu Öndərimiz Heydər Əliyev vaxtilə Dədə Qorqudun yubileyində bir məşhur cümlə işlətdi, dedi ki, ozan, aşıq mədəniyyəti bizim milli varlığımızın ən mötəbər qaynağıdır. Doğrudan da bütün sonrakı dönəmdə bizim bu yoldakı irəliləyişimizdə Prezident cənab İlham Əliyev də bu məsələni diqqətdə saxladı. Gördük ki, böyük Dədə Qorqud abidəsi, möhtəşəm Koroğlu heykəli ərsəyə gəldi. Bu gün ucaldılan Aşıq Ələsgər heykəli də bir daha bu doğru yolun nə qədər diqqətdə olduğu, vacib olduğu mənasında bizim diqqətimizdədir.

 

Mən düşünürəm ki, bizim milli-mənəvi varlığımızın qorunmasında cənab Prezidentimizin həqiqətən böyük işləri var. Bu böyük işləri hər gün, hər saat görürük. Qarabağdan tutmuş bir çox məsələlərdə milli-mənəvi dəyərlər bütün başqa istiqamətlərlə birlikdə ön planda durur. Bu gün Aşıq Ələsgərin heykəli də o gerçəkliyi ortaya qoydu. Bir məsələni də ayrıca qeyd etmək istəyirəm, yəqin ki, çoxları bilir, Bakıda çoxlu heykəllər var. Anar müəllim də dedi, amma ilk aşıq heykəli Aşıq Ələsgərindir. O, məhz cənab Prezident, Sizin sayənizdə ucaldılıbdır. Ona görə Sizə ürəkdən təşəkkür edirik.

 

Elə sənətkarlar var ki, onlar mənsub olduqları sənət sahəsində öz qüdrətləri ilə həmin sahənin rəmzinə çevrilirlər. Bu mənada Aşıq Ələsgər də ozan-aşıq mədəniyyətinin rəmzi olan, onun sənət pasportu rolunu oynayan bir şəxsiyyət, bir sənətkar səviyyəsindədir və hamımızın da gözündə o ucalıqda dayanır. Aşıq Ələsgərin dili, poeziyası Azərbaycan dilinin, Azərbaycan ruhunun, türk ruhunun, belə deyək ki, çox monumental bir göstəricisidir. O deyib:

 

Yaxşı hörmət ilə, təmiz ad ilə

 

Mən dolandım bu Qafqazın elini,

 

Pirə ata dedim, cavana qardaş,

 

Ana-bacı bildim qızı, gəlini.

 

Bu bir əxlaq kodeksidir, sənətkarın əxlaq kodeksi. Özü də sıradan bir kodeks deyil, milli-mənəvi dəyər səviyyəsinə ucalmış bir kodeksdir ki, bizim üçün Ələsgər ucalığının nə olduğunu bu misralardan görürük. Yaxud aşıq sənətinin nizamnaməsi statusunda çıxış edən bir şeirində deyir:

 

Xalqa həqiqətdən mətləb qandıra,

 

Şeytanı öldürə, nəfsin yandıra,

 

El içində pak otura, pak dura

 

Dalısınca xoş sədalı gərəkdir.

 

Baxın, bu və bu sıradan olan bütün mətləblər hamısı elin, xalqın ürəyindən gələn, belə deyək ki, o düşüncələrdir. Həm də böyük fəlsəfi dərinliyi özündə cəmləşdirir. Yəni, Aşıq Ələsgər sıradan bir aşıq deyil, o, böyük ustaddır, filosof ustaddır və onun heykəlinin ucaldılmasında da bu keyfiyyətlər rol oynayır. Şeirlərinə baxın, şeirlər Dədə Qorqud ruhundan, Dədə Qorqud dilindən süzülüb gəlir və onların içərisindəki bütün keyfiyyətlər xalqın milli duruşuna, milli-mənəvi varlığının ayaq üstündə durmasına təkan verir. O mənada mən düşünürəm ki, Aşıq Ələsgər irsinə Ulu Öndərimiz Heydər Əliyevin verdiyi böyük dəyərdən bu gün möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin də ucaltdığı bu heykəl doğrudan da hamımız üçün bir qürur mənbəyidir, elə bir ümid yeridir ki, heykəlin ikinci açılışı Göyçəmizdə olacaq və Göyçədə Aşıq Ələsgər heykəlinin açılışı sizli-bizli bir yerdə olacaq.

 

Mən saz, söz ictimaiyyəti adından cənab Prezident, Sizə xüsusi təşəkkür edirəm. Sağ olun, var olun!

 

X X X

 

Sonra Aşıq Ələsgərin nəticəsi Xətai Ələsgərli çıxış edərək dedi:

 

-Çox hörmətli Prezident.

 

Hörmətli tədbir iştirakçıları.

 

Hər birinizi Aşıq Ələsgərin bütün qohumları adından və “Dədə Ələsgər Ocağı” İctimai Birliyi adından salamlayıram.

 

Cənab Prezident, qeyd etdiyiniz kimi, həqiqətən şəhərin belə bir gözəl yerində Aşıq Ələsgərin heykəlinin ucaldılması bizi çox sevindirir. Bu, bizim uzun illərdir arzumuz idi ki, bu arzuya bu gün qovuşuruq. Cənab Prezident, bu heykəlin ucaldılması barədə Sərəncamınızdan sonra mən tez-tez heykəlin necə olacağı ilə bağlı heykəltaraşımızla əlaqə saxlayırdım. O deyirdi ki, bir neçə eskiz vermişik, cənab Prezident hansını bəyənərsə o hazırlanacaq. Doğrudan da çox möhtəşəm, əsl Aşıq Ələsgərin adına layiq, bu sənətə uyğun gözəl bir heykəl alınıb. Buna görə bir daha bütün Ələsgərsevərlər adından Sizə xüsusi təşəkkürümü bildirirəm.

 

Ələsgər ocağının bir nümayəndəsi kimi hər zaman bizim ailədə ya saz çalmalısan, ya şeir deməlisən. Bu, bir adətdir. Mənim də qismətimə hər ikisindən pay düşüb. Ancaq istəyirəm ki, burada Sizin şərəfinizə bir şeir deyim. Bu şeir Vətən müharibəsinin ən qızğın vaxtlarında Sizə xitabən deyilibdir. İstəyirəm bunu Sizə çatdırım:

 

Xalqın sənə güvənir, ey Baş Komandanımız,

 

Uzun ömür diləyirik sənə bizim hamımız.

 

Səninlə nəfəs alır ürəyimiz, canımız,

 

Səninlə çiçəklənir bu Azərbaycanımız.

 

Sən bizim ümidimiz, sən bizim inamımız,

 

Səninlədir gələcək, işıqlı sabahımız.

 

Səninlə fəxr edirik, həmişə edəcəyik,

 

Sənin siyasətinlə irəli gedəcəyik.

 

Xalqına məhəbbətin xalqını qoruyacaq,

 

Söylədiyin hər nitqin əldə şüar olacaq.

 

Sən bir tarix yazırsan, dahi Heydər övladı,

 

Tutduğun doğru yolla yaşadırsan o adı.

 

Xalqın sənin arxanda, yolundan dönməyəcək,

 

Yüksələn Bayrağımız bir daha enməyəcək.

 

Xoş sorağın gələcək hər obadan, hər eldən,

 

Hamı Sizi deyəcək, hamı Sizi deyəcək,

 

Tarix yazan Sərkərdə, tarix yazan Sərkərdə.

 

Cənab Ali Baş Komandan, həqiqətən də həmin dövrdə, müharibənin çox qızğın dövründə hamı kimi bütün millətimiz televizor qarşısında Sizin çıxışınızı gözləyirdi. Deyərdim, 100 minlərlə insan Sizin o çıxışınızdan sonra televizoru qucaqlayıb öpürdü. Onlardan biri də mən olmuşam.

 

Cənab Prezident, həqiqətən də Aşıq Ələsgər sənətinə verdiyiniz bu dəyər bütövlükdə saz sənətinə, söz sənətinə verilən bir dəyərdir. Milli-mənəvi dəyərlərimizi bu gün belə yaşatmaq bizi çox sevindirir, çox qürurlandırır. Həqiqətdə ürək sözlərim çoxdur, bir qismini dedilər. Əslində, mən o mövzuya toxunacaqdım. Amma istəyirəm ki, bir balaca da o mövzuya toxunum. Ulu Öndərin Aşıq Ələsgərə ilk dəfə verdiyi ən böyük dəyər 1972-ci ildə oldu. Aşıq Ələsgərin 150 illik yubileyi 1971-ci ildə olmalı idi. Məhz nəyə görə bir ildən sonra oldu? Hörmətli Əhliman müəllim də qeyd etdi, o dövrdə erməni xalqı istəmirdi ki, Aşıq Ələsgərin, türk millətindən olan belə bir şairin xatirəsi əbədiləşdirilsin. Ona görə ermənilər bir il bu işi yubatdılar. Nəhayət, Ulu Öndərimiz həmin vaxt Moskvada məsələ qaldırdı, bütün mərkəzi komitəni ayağa qaldırdı, komissiya təşkil etdi və bilavasitə bu məsələni öz nəzərinə götürdü. Beləliklə, nəinki Göyçə mahalında onun kəndində abidəsi qoyuldu, hətta İrəvanda, Moskvada, Kreml sarayında onun yubiley tədbiri keçirildi.

 

Bəli, bizim çox böyük arzumuz var ki, İnşallah, bayaq dediyiniz kimi, Aşıq Ələsgərin doğulduğu kənddə yenə də onun qəbirüstü abidəsi bərpa olunsun. Hələ vaxtilə Ulu Öndər Göyçə camaatı ilə görüşəndə belə bir söz deyib ki, mən çox inanıram, inanıram ki, gün gələcək, dövr dəyişəcək, siz öz dədə-baba torpaqlarınıza qayıdacaqsınız və orada ata-babalarınızın qəbrini ziyarət edəcəksiniz və Aşıq Ələsgərin sazı o dağlarda təzədən çalınacaq. Həqiqətən də biz buna inanırıq, çox inanırıq. Çünki Siz ata vəsiyyətini doğrudan həyata keçirirsiniz. İnanırıq ki, o gün bizə qismət olacaq.

 

Vaxtınızı çox almayacağam, cənab Prezident, mən o vaxt televizorda Sizi qucaqlamışdım, istəyirəm icazə versəniz əlinizi sıxım.

 

X X X

 

Prezident İlham Əliyev ustad sənətkar Aşıq Ələsgərin abidəsinin açılışını etdi.

 

Azərbaycan Prezidenti abidənin önünə gül dəstəsi qoydu.

 

Sonda xatirə şəkli çəkdirildi.

 

Qeyd edək ki, heykəlin müəllifi xalq Rəssamı Natiq Əliyev, memarı isə Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyasının baş müəllimi Malik Babayevdir.

 

Aşıq Ələsgər öz əsərləri ilə Azərbaycanın zəngin bədii irsinə misilsiz töhfələr bəxş edib. Azərbaycan milli bayramları və toylarının əvəzedilməz iştirakçısı olan Aşıq Ələsgərin yaradıcılığı əlvan xüsusiyyətlərə, müxtəlif mövzulara və süjet xəttinə malikdir. Aşıq Ələsgərin əsərləri dilinin sadəliyi, nitqin zənginliyi, müxtəlifliyi, emosionallığı və özünəməxsus bədii tapıntıları ilə seçilir.

 

Onun yaradıcılığında gənc nəslin əxlaqi-tərbiyəvi və vətənpərvər ruhda böyüməsi üçün yazdığı şeirlər-ustadnamələr də xüsusilə təqdirəlayiqdir. Aşıq Ələsgərin zəngin poetik irsi aşıqlar üçün əsl sənətkarlıq məktəbi olub.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Avropanın ən xoşbəxt yeniyetmələri hansı ölkələrdə yaşayır? Təbii ki, belə bir sıralanmada sizi ilk əvvəl öz azərbaycanlılarımız maraqlandırır, ancaq bəri başdan deyim ki, Azərbaycan coğrafiyası söz açacağım araşdırmanın əhatə etdiyi məkana aid deyil, odur ki, marağınızı boğmalı olacaqsınız.

 

Gənclərin xoşbəxtliyi üçün nə lazımdır? “2024 Good Childhood Peport”un hesabatı barədə bir neçə azərbaycanlı yeniyetməyə müraciət edib mövzu ilə bağlı  onların da fikrini aldıq. Cavabları sonda qeyd edəcəyəm.

İndi isə mövzuya qayıdıram. Euronews kanalı ilə bazar günü axşam izlədiyim proqramın məğzi o idi ki, sən demə ən xoşbəxt gənclər heç də ən varlı ölkələrdə yaşamırlar.

Avropa dünyanın ən firavan regionu hesab edilir, amma nisbətdə burada da daha varlı və daha kasıb ölkələr vardır. Məsələn, Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya kimi üç hegemon, Skandinav ölkələri kimi əhalisinin ən təminatlı olanları, Yunanıstan, Albaniya, Balkan ölkələri kimi kasıblar da vardır. Britaniyanın Children’s Society xeyriyyə təşkilatı qitə gənclərinin rifahı barədə dərc etdiyi hesabat  adamda fərqli düşüncələr yaradır. “2024 Good Childhood Peport” adlı hesabatda qeyd edilir ki, avropalı yeniyetmələrin cəmi 16,6 faizi öz həyatlarından narazıdır. Ölkələr üzrə götürəndə isə ən narazı bilirsiniz hansı ölkənin təmsilçiləridirlər? Məhz qitənin ən varlı ölkəsinin – Böyük Britaniyanın.

Avropanın 27 ölkəsində 15 yaşlı yeniyetmələr arasında keçirilən rəy sorğusuna görə ən az narazı isə Niderlandda yaşayır.

 

1.Niderland     6,7

2.Finlandiya    10,8

3.Danimarka    11,3

4.Rumıniya       11,4

5.Portuqaliya     11,6

6.Xorvatiya     12,3

7.Macarıstan   12,6

8.İsveçrə         13,6

9.Litva            14,1

10.İspaniya     14, 6

---------------------

25. Malta         23,6

26.Polşa           24,4

27.B.Britaniya  25,2

 

Qitənin yeniyetmələrini əsas narazı salan cəhət qiymətlərin baha olması, valideyin mühafizəkarlığı, qadcetlərin real ünsiyyətə xələl gətirməsi, narkomaniyanın tüğyan etməsi, epidemiyaların, təbii fəlakətlərin və müharibələrin tüğyan etməsidir.

İndi isə öz yeniyetmələrimizə qayıdaq. Sorğu 15 yaşlılar arasında keçirilib deyə biz də məhz bu yaşda olan səkkiz yeniyetmə arasında sorğu apardıq.

Sizi nə xoşbəxt edər?

Anar, Elşən, Dadaş, Səbinə və Renat dedilər çoxlu pul. Pərviz və Məryəm dedilər ali məktəbə qəbul olmaq. Tariyel dedi xarici ölkədə yaşamaq.

Sizi nə narazı salır sualına isə cavablar belə oldu:

Anar, Səbinə, Pərviz – təhsilin səviyyəsi.

Elşən, Dadaş, Tariyel – bahaçılıq.

Renat -valideyinlərin ipoteka və kredit öhtəlikləri.

Məryəm – valideyinlərin sərt nəzarəti.

Ümumilikdə isə bizim 8 yeniyetmədən cəmi biri özünü bədbəxt sandığını söylədi, digərləri xoşbəxt olduqlarını bildirdilər, bu xoşbəxtliyin əsas səbəbi isə Azərbaycanın 2020-ci ildə Vətən müharibəsində əldə etdiyi Zəfər, 2023-cü ildə suverenliyinin bərpa etməsidir. Demək, buradan belə nəticə çıxır ki, bizdə çox vətənpərvər bir nəsil yetişir, rəy sorğusuna Azərbaycan da daxil edilsəydi, biz ön sıralarda qərarlaşar, heç də Britaniyaya yoldaş olmazdıq.

 

Şəkildə: britaniyalı yeniyetmələr.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2024)