Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Poetik qiraətdə sizlərlə yenidən daimi müəllifimiz Əlizaəd Nuridir. Bu dəfə şair yuxusuzluqdan şikayətlənir…

Xoş mütaliələr.

 

Yuxusuzluq

 

Ağrılar- gül qoxusutək...

Ətrinə dəydim ölümün.

Bir az uzun yaşamaqla

Xətrinə dəydim ölümün.

 

Bir yandan da sənin dərdin,

Bu dərd də ar eləmir.

Sən gözümə dolan gündən

Yuxu da uzaq dolaşır-

Yerini dar eləmir.

 

Çöldə də darıxan payız...

Yağır neçə saatdı.

Çıxarıb son pencəyimi

Üşüyən ağacın

çiyninə atdım...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.10.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Anar Gülümsoyun şeirlərini təqdim edir.

 

 

 

ALOOO, EŞİDİRSƏN?...

 

yolumu nə qədər dəyişsəm də mən,

bir də ayılıram ki, yolundan düşüb.

səni ürəyimin vaxtı biləndən

saatım qırılıb qolumdan düşüb.

 

gözlərin ruhumu çəkir göylərə

sənəmi inansın, onamı ürək?!

eeh... mənim qəlbimin dəlilikləri

sənin gözlərinin işidir, demək.

 

sən hələ od ilə oynayan uşaq,

yandırsan əlini, izi qalacaq.

mənim ürəyimi oxuyanmasan,

sənə bir ömürlük sözü qalacaq.

 

çevrilib yarpağa, gülə, çiçəyə

səni ətir-ətir izləyəcəkdir.

çilənib yağıştək yolların üstə,

bitib bənövşətək gözləyəcəkdir.

 

qalacaq dünyanın bir eşq nəğməsi,

qalacaq gecənin pıçıltısında,

qalacaq yağışın şırıltısında...

 

sənin də yuxunu alar əlindən,

eh, sənin də ağlın çıxar başından,

bacara bilməzsən bu dəli sirlə,

durub zəng edərsən bir gecə vaxtı:

"alooo, eşidirsən?

– səni sevirəm".

 

               

ZÜMZÜMƏ EDİRƏM XATİRƏ ÖMRÜ

 

daha çiçəkləməz bahar eşqimiz,

indi arzuların üzü qışadı.

sən düşüb getdiyin yollar uzandı,

geri qayıtmağa ömür qısadı.

 

qısadı, əzizim, qısadı həyat, 

bitirib yenidən başlamaq olmur.

ən gözəl çiçəyin ömrü bir əsim,

bir yağışla bitər kəpənək ömrü –

ürək də belədir, qışlamaq olmur.

 

amma, nə yazıq ki, unutmaq olmur

bu çiçək ürəyi, kəpənək eşqi. 

hər gecə yuxunda görüb durarsan

bir ömrə sığmayan biçənək eşqi.

 

İlahi, ilahi, yaşadıqlarım

hamısı yuxuymuş, hamısı yuxu.

qurbanı olduğum dəli çağların

indi nağıl kimi görünür çoxu.

 

hissim də, duyğum da qurban gedibdi,

qurbanlıq olubdu neçə ilim də.

ürək də belədir, arzu da belə... 

zümzümə edirəm xatirə ömrü

şirin nəğmə kimi qalıb dilimdə.

eeh... bax belə, bax belə...

 

 

ETİRAF

 

tufanlı köksümə baş qoyan qadın,

məni dua etdin öz əllərinə.

gözümə, könlümə kimisə qoydum,

heç kəsi qoymadım sənin yerinə.

 

sən necə kitabsan, necə yazısan?!

hər gün oxuyuram bitdiyin yerdən.

saçıma dən düşdü, ürəyimə od,

qoxlayıb saçımı  öpdüyün yerdən.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.10.2024)

 

 

 

 

Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Şəki-Zaqatala təmsilçisi

 

 

 

Bələdçimiz şeir

(2-ci yazı)

 

 

         ...Yıxıldığımız hər  zirvə nə vaxtsa arzularımızın  əlçatmazı olub.  Günahımızdır, bilirik, yaddaşında yer tutmadıqlarımız. Savabımız sayılmaz, amma xatirəsində bomboz qaldıqlarımız.

         Yolumuz şair ruhunadır, əziz oxucu! Bələdçimizsə həminkidir - şeir!  Qaladığımız bütün ocaqlar eyni cür yanmır axı... Ocaq daşı seçdiklərimiz də qudsal olmur əksərən. Ən böyük dərd isə “yan mənimlə!” deyə üz tutacağımız kimsəmizin olmamasıdır...

         ...1980-ci illərin əvvəli. Gəncə şəhərinin laləli iyunlarından biri.  Göyçə gölünün sahiliylə bir qatar yol başlayır üzü bəriyə...  O qatarın səsində bir ananın qızına söylədiyi bayatıların xatirəsi yurd salıb.

         ...2024-cü ilin sarı-boz oktyabrı... Yağışlar Gəncəyə Şəkidən 3 saat tez yağır. Gəncədə yağış başlayan kimi, bir ana telefona sarılır: “Bizdə yağış başladı, eşikdə nəyin var, yığ içəriyə, gəlir sizə...”  Qızı cavab verir: “Şeir də gəlirmi buludlarda?”

         ...1980-ci illərin əvvəlində Güldərən Vəli  Dədə Qəribin - Qərib Mehdinin rəhbərliyi ilə fəaliyyət göstərən “İlham” ədəbi birliyinin üzvü  olaraq hər həftə  şeir dinləmələrinə qatılırdı. Şeirlərinin öyüldüyü də olurdu, qınandığı da.

         ...2024-cü ilin oktyabrında şeir yaza bilmirəm... Gücüm bu qəribə, sirraçmaz havalarda oturub Bozdağı düşünməyə çatır. Hər dəfə Şəki-Gəncə yolunu gedəndə uzaqdan gördüyüm Oyuq mağaraya sirr pıçıldamaq adətim var. O sirlər mikroavtobusun şüşəsini adlayırmı, küləyə qoşulub Oyuq mağaraya çatırmı, bilmirəm. O sirlərin içində anamın da adı keçir...

         ...Gəncədə lalələr hər yerdən tez açır. İnsanlar maşın-maşın yola qoyulur, Şəmkir çayının sahilinədək gedir, lalələr arasında şəkil çəkdirirlər. Güldərən Vəli bunu heç vaxt etmir.  Bir şəklin xətri üçün beş lalə ayaqlamaq yerinə, özünü lalələrə qatmağın şeir yolunu seçir...

         ...Şəkidə 3 ildə bircə lalə görmüşəm. Bapbalaca, qırmızısı solğun, amma bağrındakı qara daha tünd olan lalə iki il əvvəl bağçamın küncündə boy göstərmişdi. Dərmədim... Qıymadım... Sonrakı il gəlmədi... Bu il də gəlmədi.  Şah İsmayıl Xətaidən bəhs edən “Laləsi küsmüş çəmən” hekayəmi üzə çıxarmadığımçün məni qınamağa gəlmişdi - yazar təxəyyülüm bunu pıçıldadı mənə... Xaş-xaşını yeməyimdən qorxdu - bunu da içimdəki o şıltaq, ağac yapışqanı, lalə xaş-xaşı, əmənkömənçi (əbəgüməci) düyməsi yeməyi sevən uşaq bağırdı var səsiylə...

         ...1980-ci illərin əvvəlində Göyçə gölünün sahilindəki o balaca kənddən - Dərə kəndindən bir ananın bayatılarının xatirəsi yol başlamış, gəlib Gəncədə Güldərən Vəliyə çatmışdı...

         ...2024-cü ilin oktyabrında bir lalənin xatirəsində  -anamın səsinin çatmadığı yerdəyəm. Yazar qələmini əlinə alanda, dünyada olmur!

         ...1980-ci illərin əvvəlində Güldərən Vəli üzü Göyçəyə pıçıldamışdı:

 

 

         Səsinə gələrəm

 

O yovşan qoxulu çöllərdən ötrü,

O qızıl saçaqlı sünbüldən ötrü,

Bir ovuc torpağın ətrindən ötrü,

Səsinə gələrəm, anam, gələrəm,

Yuxuna girərəm, anam, gələrəm.

 

Bir qumral, qaragöz əmlikdən ötrü,

Qantəpər, kəkotu, yemlikdən ötrü,

Marallar ürküdən gədikdən ötrü,

Səsinə gələrəm, anam, gələrəm,

Yuxuna girərəm, anam, gələrəm.

 

O cütçü babanın “hoy”undan ötrü,

Köhnə dəyirmanın noyundan ötrü,

Dəmirçi oğlunun boyundan ötrü,

Səsinə gələrəm, anam, gələrəm,

Yuxuna girərəm, anam, gələrəm.

 

Qala buxarına, hisli sacına,

Qabarlı əlinə, əlçim saçına,

Mən sənin məhəbbət ehtiyacınam,

Səsinə gələrəm, anam, gələrəm,

Yuxuna girərəm, anam, gələrəm.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.10.2024)

 

 

Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

-Sözün həqiqi mənasında xoşbəxt o kəs olur ki, onun qarşıda böyük məqsədi, hədəfi olur. O qədər böyük ki, bütün həyatına kifayət eləsin. Bu halda sən həmin hədəfin uğrunda mübarizə aparır, çətinlikləri dəf edir və görürsən ki, o, yaxınlaşdıqca yaxınlaşır. Bax xoşbəxtlik məhz budur.

Əgər hədəf kiçikdirsə, tez qət ediləndirsə, demək, xoşbəxtlik də kiçikdir, qısadır.

Bax, bu qarlı-şaxtalı fevral günündə cibimizdən əlimizi çıxardıq, ovcumuzu göyə açdıq. Ovcumuza qar dənəcikləri tökülməyə başlayacaq. Və düşən kimi də əriyəcəklər, yox olacaqlar.

-Necə, sən demək istəyirsən ki, sevgi kiçik məqsəddir?

-Baxır haçan və necə. Hətta sevgi böyük və gözəl olsa belə iki şəxs tək bir səbəbdən ki, bütün ömür boyu bir yerdədirlər, xoşbəxt ola bilməzlər. Sevginin önündə mütləq daha böyük hədəf, səni lokomotiv kimi ardınca çəkə biləcək bir hədəf qoyulmalıdır. Onda xoşbəxtliyə doğru məsafə qəteləmə işini ehtiyatla və sığortalı tutmuş olacaqsan.

-Məncə, sənin təlimin qədərindən çox ağıllı təlimdir. Sən kalliqrafik düşünür, müxtəlif iti bucaqlar altında dönüşlər edirsən. Amma bir şeyi unudursan, bəzən insanı böyük hədəflər, ali məqsədlər deyil, adi bir şeylər də xoşbəxt edə bilir. Məsələn, günəşli səma, ətirli çiçək, valehedici bir təbiət lövhəsi.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.10.2024)

 

 

 

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

 

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

 

Sizlər üçün çağdaş yazıçı və şairlərimizin ən yaxşı ədəbi nümunələrini seçərək təqdim edəcəyik.

 

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

 

 

 

POEZİYA

 

 

 

 

 

XƏYAL RZA

 

 

 

YOSUNLAR

 

 

 

Məndən bir şey qalmaz

 

Bu yer üzündə

 

Bir qara qəpik də

 

Bir qara daş da

 

İndi hər nə varsa

 

Göy üzündədi

 

Qanadlı balıq da

 

Qanadsız quş da

 

 

 

Məndən bir şey qalmaz

 

Bu yer üzündə

 

Nə şeir, nə yazı, nə söz, nə söhbət

 

Bütün yetimlərə mərhaba...

 

Bir də...

 

Məhəbbət, məhəbbət, yenə məhəbbət!

 

 

 

Məndən bir şey qalmaz

 

Bu yer üzündə

 

Mənim nəyim var ki,

 

Mənim kimim var?!

 

Yeyib-bitiriblər bütün dünyanı

 

Bircə mən qalmışam...

 

Və... Qarışqalar

 

 

 

Məndən bir şey qalmaz

 

Bu yer üzündə

 

Yosunlar ehsandı ayaq izimdə

 

Məndən heç nə qalmaz

 

Bu yer üzündə

 

Nə Allah özündə, nə göy özündə

 

Məndən heç nə qalmaz

 

Bu yer üzündə...

 

Yosunlar, yosunlar, yazıq yosunlar

 

Hər şey mənimlədir, Yerdən Göyədək

 

Bütün başlanğıclar və bütün sonlar

 

 

 

 

 

ZƏHRAM

 

 

 

Üzündə qan ləkəsi – Zəhra...

 

Dərdlərin ən yekəsi  - Zəhra...

 

Körpələr mələkdilər, Zəhra...

 

Sənə silah çəkdilər, Zəhra...

 

Mələyə qıyılarmı, Zəhra...

 

Göz yaşım quruyarmı, Zəhra...

 

Qanadların gözəldir, Zəhra...

 

Onlar sənə özəldir, Zəhra...

 

Uçub getdin göylərə, Zəhra...

 

Yerim fəryad eyləyər, Zəhra...

 

Bəndə Tanrı quludur, Zəhra...

 

Qulun haqqı uludur, Zəhra...

 

Dünya göz yaşı boyda, Zəhra...

 

Ömür başdaşın boyda, Zəhra...

 

Ürək boyda kəfəni – Zəhra...

 

İki yaşlı VƏTƏNİM – ZƏHRAM!

 

 

 

 

 

EVSİZ QAPI

 

 

 

Salam, yaşıl qapı

 

Salam, ağ qapı

 

Köhnə dəmirlərdən

 

Cağbacağ qapı

 

Hələ qırmızısı

 

Sarısı da var

 

Yarını gözləyən, yarısı da var

 

Sökülmüş, uçulmuş, köhnə evlərdə

 

Xəstə, əldən düşmüş qarısı da var...

 

Salam, evli qapı

 

Salam, dul qapı

 

Salam, ağa qapı

 

Salam, qul qapı

 

Atılsan kimsənin vecinə olmaz..

 

Satılsan, yox yerdən dolar pulqabı

 

Salam, həyət qapı

 

Salam, yol qapı

 

Salam, qabaq qapı

 

Salam, dal qapı

 

Nəzərdən, fitnədən

 

Uzaq ol deyə

 

Boynundan sallanan

 

Qara nal qapı

 

Salam, otuz doqquz

 

Salam, qırx qapı

 

Salam, söyülməkdən

 

Üzü tökülmüş

 

Hər gün min təpiyə

 

Qonaq edilən

 

Səbirli, təmkinli,

 

Ay qırıq qapı

 

Salam, yaxşı qapı

 

Salam, pis qapı

 

Salam, paslı qapı

 

Salam, his qapı

 

Salam, qızıl qapı,

 

Salam, mis qapı

 

Salam, qara qapı

 

Avara qapı

 

Salam, köçkün qapı...

 

Tər-təmiz qapı.

 

Salam, evsiz qapı

 

Ən əziz qapı!

 

 

 

 

 

QARA GÖZƏLƏ ELEGİYA

 

 

 

Keçər bu körfəzdən yekə bir gəmi

 

Gəmidə beş gəmi yazıq adamlar

 

Bir qara gözəlin mavi göz yaşı

 

Şopenin ritmiylə dənizə damlar

 

 

 

Görüşüb, öpüşüb, qucaqlaşarlar

 

Dəniz damlaları özündən bilər

 

Bu qızın bu yaşda yaşadıqları

 

Gəlməzmi dünyanın gözündən, gələr

 

 

 

Gah günəş yandırar ümidlərini

 

Gah sazaq dondurar arzularını

 

Gözünü yumanda ölmüş körpələr

 

Gözünü açanda can verən qarı

 

 

 

Neçənci gündüzdür, neçənci gecə?..

 

Günlərin sayını salıb, itirər...

 

Qəribə bir dildə nəsə pıçıldar

 

Bir-bir barmağını sayıb, bitirər

 

 

 

Külək zəhrimar da başlayar yenə

 

Görünməz dünyanın azad ölkəsi

 

“Bəlkə aldadıblar, sağ qalan yoxdu”,

 

Boğular içində yetim həvəsi.

 

 

 

Keçər bu körfəzdən yekə bir gəmi

 

Gəmidə beş gəmi yazıq adamlar

 

Bir qara gözəlin... Körpə bədəni...

 

Bir də ki... buz kimi soyuq dalğalar...

 

 

 

 

 

MƏNİM DƏRDİM TƏKCƏ SƏNSƏN?

 

 

 

Sənin çəkdiyin dərd mənəm,

 

Çək sürü, başına dönüm.

 

Nə çəkim var, çətin gələm,

 

Tək sürü, başına dönüm!

 

 

 

Evin yolun itirmişəm,

 

Yolum haradı bimirəm...

 

Sağımda itlər ulaşır,

 

Solum haradı, bilmirəm.

 

 

 

Ürəyimdə "at yarışı",

 

Yuxum üzümə dirənib.

 

Varım yoxa çıxıb, vallah,

 

Yoxum üzümə dirənib.

 

 

 

Sınıq-sökük xatirələr,

 

İnan, ağladıb anamı.

 

Ana, sənə qurban olum,

 

Niyə doğdun bu adamı?!

 

 

 

Mənim dərdim təkcə sənsən?

 

Çəkərəm, başına dönüm!

 

İşimin adı nədi ki...

 

Bekaram, başına dönüm!

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 

(04.10.2024)

 

 

 

 

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

 

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

 

Çox sevindirici haldır ki, bu günlərdə “Everest” nəşriyyatında müəllifin “Seçmələrin seçməsi-qranulalar” adlı kitabı da işıq üzü görmüşdür.

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

 

1.

Tarixsizlik dövründən, başqa sözlə, mifoloji tarixdən real tarixə keçid zamanı üç əhəmiyyətli məkan özünü büruzə verir: mağara, alaçıq, ev.

 

2.

Ədəbiyyatın mayasında qan durur. Troya müharibəsini yada salmaq kifayətdir.

 

3.

“Mən öz üfüqümə çatdım bu səhər.

 Üfüq məndən qaçmadı,

Məndən uzaqlaşmadı.

Üfüq mənə başladı

Dərdini danışmağa.”

 

4.

Abdulla Şaiq: “Həpimiz bir günəşin zərrəsiyik...”

Füzuli: “Həm ver mənə qəm yemək kəmali, həm aləmi qəmdən eylə xali.”

Mirzə Cəlilin “Kamança”sında ermənilər tərəfindən ailəsi məhv edilən yüzbaşının ermənini azad edib evinə buraxması. Cavidin “Qızlar məktəbində” anasını, babasını, müəllimini, bir də bütün insanları sevən Gülbahar... Azərbaycan multikulturalizminin əzəmətli binası bu nəhəng, dev əsərlərin üzərindən əzəmətlə yüksəlir.

 

5.

Folkner haqlı olaraq düşünürdü ki, məqsədin böyüklüyü və ona çatma dərəcəsi arasında həmişə fərq olmalıdır. Düşünülmüşlə əldə edilmiş arasındakı fərqin ortaya çıxması - Folknerin “Hay-küy və hiddət” romanı ilə bağlı dediyi ən gözəl və ən böyük məğlubiyyət bu idi

 

6.

“De görüm, nə deyirsən?!” Dilimizin bəlkə də ən qədim mifoloji deyimi! Mən desəm, sən mənim dediyimi necə görə bilərsən?! Amma bəlkə də… o uzaq mifoloji dövrdə deyilən sözü həm də görürlərmiş. İspan mütəfəkkiri Orteqa i-Qasset nahaqdan demirdi: “Söz ibtidai insan üçün əşya kimi bir şeydir.”

 

7.

A.Veselovski: “Öz-özlüyündə hər bir söz nə zamansa metafora olmuşdur.” Dil tarixinə inanılmaz bədii baxış!..

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.10.2024)

 

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

 

32.

 

ANAİB-in MÜSTƏSNA FƏALİYYƏTİ

 

Çox şübhəsiz ki, yeniyetmə və gənclər arasında kitabın populyarlaşmasına töhfə verənlərdən danışırıqsa, burada mütləq  "Azərbaycan Nəşriyyatlar Assosiasiyası" İctimai Birliyinin (ANAİB) adını xüsusi vurğulamalıyıq. Qurumun idarə heyətinin sədri Şəmil Sadiq başda olmaqla anaibçilər yorulmadan kitabın təbliğinə yönəli fəaliyyət həyata keçirirlər. Bakıda və bölgələrdə ənənəvi kitab festivalları, uşaq kitabının təbliği forumları, müxtəlif oxu müsabiqələri, kitab sənayesinin problemlərinin həllinə yönəlmiş ictimai görüşlər, xüsusi günlərlə bağlı tədbir və müxtəlif mövzulu ödənişli seminarlar hamını və hər kəsi kitab oxumağa sövq eləməyə hesablanıbdır. Ölkə nəşriyyatlarının qurultayının yüksək səviyyədə təşkili isə qurumun “dilinə görə necə bir dilçəyinin olmasından” xəbər verir.

Hazırda ölkənin ən fəal nəşriyyatları - "Alatoran", "Altun kitab", "Audiokitab", "Bookzone", "Çapar", "Çinar", "Everest", "Hədəf", "İpəkyolu", "Libra", MİMTA, "Parlaq imzalar", "Təhsil", XAN, "Qələm", "Qədim qala", "TEAS Press", "Şərq-Qərb" və digərləri ANAİB-ə üzvdürlər. 

Hazırda ANAİB-in strategiyasına diqqət edəndə qarşıda duran əsas vəzifələr bu cür sıralanır:

-Azərbaycan ədəbiyyatının dünya dillərində nəşri və tanıdılması üçün dəstək fondunun yaradılması, bu fondun fəaliyyətinin şəffaflığının təmini, bütün xarici nəşriyyatlara bu fondun tenderində iştirak etmək üçün demokratik şəraitin yaradılması;

-Ölkədə nəşriyyatların əsas problemi tirajla bağlıdır. Tirajın azlığı bu sahənin inkişafına mane olan və bu sahədə çalışan insanların gəlirlərinin azlığının əsas səbəbidir. Hər nəşr olunan kitabdan müəyyən sayda, məsələn, 500 ədəd kitabxanalar üçün alınarsa bu, tiraj probleminin həllinə qismən kömək edə bilər. Bu gün dövlət kitabxanalarında olmayan minlərlə kitab tərcümə sayəsində ədəbiyyatımıza qazandırılıb. Belə populyar əsərlərin dövlət kitabxanalarında olması ora gələn oxucu sayını artıra, passiv vəziyyətdə qalan bu qurumlarda canlanma yarada bilər;

-Məlumdur ki, gənc yazıçıların əsərlərini öz hesabına nəşr edən nəşriyyat yox dərəcəsindədir. Əsas səbəb isə kitab sektorunun acınacaqlı durumda olması və kitabların satılmamasıdır. Bu da Azərbaycan ədəbiyyatına ciddi zərbə vurur, yeni yazıçılar meydana çıxmır; xüsusilə son illərdə yazıçılıq fəaliyyəti ilə məşğul olan gənclərin sayında ciddi azalmanı görmək mümkündür. Yazıçıları yaradıcılığa, nəşriyyatları isə gəncləri nəşr etməyə təşviq üçün dövlət tərəfindən gənc yazıçıların nəşr xərclərinin bir hissəsini qarşılamağa dəstək planı hazırlanması məqsədəuyğun olar;

-Bu gün Azərbaycan oxucusu kitab əldə etməkdə ciddi çətinlik çəkir. Rayon və şəhərlərimizdə, demək olar, kitab mağazaları yoxdur. Dövlət kitabxanalarına yeni nəşrlər verilmir, şəhərdə isə mağazaların sayı xeyli azdır. Görünən, əl çatan yerlərdə kitab mağazaları yoxdur. Çünki kitabçılar o icarə haqqını ödəyə bilmir. Bunun üçün də məhz kitab köşkləri adı ilə şəhərin bir çox yerində layihə icra edilə bilər;

-Bildiyiniz kimi, ölkəmizdə kitab az gəlirli sahə hesab olunur. Bunun bir səbəbi reklam strategiyasının düzgün qurulmamasıdır. Kitab sektoru reklam bazarında digər sahələrlə ayaqlaşa bilmir. Nəzərə alsaq ki, kitabçılıq sadəcə biznes sektoru deyil, həm də strateji və ideoloji məsələdir, deməli, ədəbiyyatın təbliği ilə bağlı televiziya və radiolarda silsilə verilişlərin, sosial reklamların olması dövlət üçün də vacib məsələdir. Kitabların reklamı Azərbaycan Dövlət Reklam Agentliyində sosial reklam kimi qəbul olunsa, AzTV, İTV kimi dövlət televiziyalarında kitabla bağlı veriliş, sosial çarxlar yayımlansa, bu, işə təkan vermiş olarıq.

 

Yeri gəlmişkən, bu sadalananlar həm də yuxarıda qoyduğumuz NƏ ETMƏLİ sualına verilən bilmərrə cavabdır.

 

Növbəti: 33.Naxçıvan təcrübəsi

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.10.2024)

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində növbəti təqdim edilən yazar Təbriz təmsilçimiz Əli Çağladır.

 

 

 

Əli Çağla

 

Təbriz

 

 

 

SINIQ AYNA

 

 

 

Qaranlığa qapıldım ümidsiz xəyallarımla

 

Ürəyim sıxılan həbsxananın divarları oldu,

 

Depremdən törənən səsim titrədi,

 

Dünya getdikcə uzanan yollara çevrildi!

 

 

 

Göyün sonsuzluğunda izlədiyim ulduzlar

 

Başımın üstündən uzaqlaşdılar sayrışaraq.

 

Yenidən birləşmələri üçün dartınan sınıq aynanın parçaları kimi

 

Ulduzların bir daha birləşməyəcəklərini anladım.

 

 

 

Göy üzünü ay, yer üstünü şəhərdəki işıq dirəkləri işıqlandırsa da

 

Qaranlığı axtarıram!

 

Küçələrin bucağında ağzı köpüklənən qardaşın yanında,

 

Bacının həyətdə şəritə sərdiyi büstqalterinə baxan

 

Qonşuların parıltılı gözlərində axtarıram qaranlığı!

 

Ananın məhkəmədə dodağının üstündə

 

Göllənən burun suyuna qarışmış göz yaşlarında

 

Atanın qabar əllərindəki göm-göy pullarda axtarıram...

 

 

 

Yer kürəsini “Müsbət fikirləşək” adlı kitablar qurtarsa da

 

Bu sınıq aynanın cinsindəki ailəni birləşdirə bilməyəcək.

 

İtsəm də qarışıq nizamın içində

 

Əsarətin zəncirini qırmağa çalışmağımı

 

Sərhəd kənarında uçan quşların qanadlarından öyrəndim!

 

 

 

Yenə də ümidimin alovları közərir içimdə

 

Adımı çığıra-çığıra səsləyən qızın səsini xatırlayıram.

 

Simasını xatırlamağa çalışıram, xatırlaya bilmirəm.

 

Hə... Düşdü yadıma duvağı dağılmış köpəyin qızı!

 

Qaranlığı doldurun içimə, bu qızı tanımıram bəlkə də!

 

Ağarmamışdı saçları, məni çığıra-çığıra səsləyən qızın

 

Heç zaman da inana bilməzdim ağaracağına.

 

Üzünə çopur, alnına şeir qazmamışdı təcrübələr

 

Yaşıl yaylığını yelləndirərdi o olsaydı.

 

Silin bu səhnəni, beynimdən silin!..

 

 

 

Ümid adlı bir işığın böyüklüyü

 

Kiçik, amma güclü qaranlığa məğlubdur!..

 

Ey mənə azadlığı öyrədən sərhəd kənarındakı quşlar

 

Sizin kimi qanadlandıracağam

 

Bacıların dumanda yollarını azan istəklərini,

 

Qardaşların ürəklərindəki istismar olmuş diləklərini,

 

Və yaylıqlarını yelləndirən qocalmış qızların duyğularını!..

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 

(04.10.2024)

 

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının təqdim etdiyi 51 türk müəllif inin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.

 

 

“Dost hançeri”

 

Bumin N. Dündar

Dost hançeri yüreğini dağlar,

Güvendiğin dağlara karlar yağar.

Gözyaşın sel olup akar,

Bedenin ruhunla birlikte yanar,

Zor gelir insana dost hançeri.

 

Düşmanın ettiği canını yakmaz,

Yüreğini sızlatmaz, gözyaşını akıtmaz,

Acısını hissetsen de seni sarsmaz.

Amma dosttan gelene yürek dayanmaz,

Zor gelir insana dost hançeri.

 

Darbe dosttan geldi mi hayallerin yıkılır,

Doğruların cam gibi paramparça dağılır.

Gündüzün gece olur, fenerin kararır,

İçin sızlar, benzin sararır,

Zor gelir insana dost hançeri.

 

Herkese dost diye güvenme,

Sırdaş buldum zannedip sevinme,

Arkana bakıp sağlam zannetme,

Dostuna güvenip kimseye bilenme,

Zor gelir insana dost hançeri.

 

Unutma, iyi günde herkes dosttur,

Gerçek dost kötü günde belli olur.

Dostunu iyi seçemezsen işin zordur,

Dostun dost değilse her şey boştur,

Zor gelir insana dost hançeri.

 

Hakiki dost olan arkanda durur,

Senin yanında düşmanını korkutur.

Sahte dost ise düşmanla bir olur,

Seni ansızın arkandan vurur,

Zor gelir insana dost hançeri.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.10.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Gerhart Hauptman deyirdi ki, “Hər yaxşı musiqi ona görə ürəkdən gəlir ki, yenidən ürəklərdə özünə yuva qura bilsin”. Bu gün də məhz ürəklərdə özlərinə yuva qurmağı bacaran musiqilərin müəllifi, bəstəkar, pianoçu, dirijor, Azərbaycan caz və estrada musiqisinin banilərindən biri olan Azərbaycan SSR xalq artisti Tofiq Quliyevin anım günüdür.

 

Tofiq Ələkbər oğlu Quliyev 1917-ci il noyabr ayının 7-də Bakı şəhərində anadan olmuşdur.  1929-cu ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının nəzdindəki fəhlə fakultəsində S.İ. Turiçin sinfində təhsil almışdır. 1931-ci ildə hələ 14 yaşında ikən Asəf Zeynallının tövsiyəsi ilə M.Ə.Sabirin "Uşaq və buz" şeirinə "Dərsə gedən bir uşaq" adlı nəktəbli mahnısını bəstələmişdir. 1934-cü ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına daxil olub, eyni zamanda iki fakultədə fortepiano və dirijorluq sənəti üzrə təhsilini davam etdirmişdir. O, konservatoriyada R.M.Rudolfun sinfində polifoniya, harmoniya, musiqi forması dərsləri almışdır. Dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəyovdan xalq musiqisinin əsaslarını və muğam sənətinin sirlərini öyrənmişdir. 1935-ci ildə M.Əzizbəyov adına Azərbaycan Dram Teatrında orkestrin rəhbəri, drijor vəzifəsində çalışmışdır. 1936-cı ildə Azərbaycan Xalq Maarif Komissarlığı tərəfindən Üzeyir Hacıbəyovun şəxsi təşəbbüsü və təklifi ilə bir qrup istedadlı gənc musiqiçi ilə birlikdə P.İ.Çaykovski adına Moskva Konservatoriyasının dirijorluq fakultəsində təhsilini davam etdrimişdir. 

Bir müddət H.Y.Neyqauzdan fortepiano dərsləri almışdır. 1937-1939-cu illərdə A.N.Tfasmanın Ümumittifaq Caz orkestrində piano ifaçısı kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1939-cu ildə Bakıya dönərək Niyazi ilə birlikdə Azərbaycan Dövlət Estrada orkestrini yaratmışdır. 1941-ci il sentyabrın 7-də Bakı Filarmoniyasında Tofiq Quliyevin rəhbərliyi ilə Dövlət Estrada Orkestri çıxış etmişdir və onun adı musiqi tariximizə Azərbaycan estrada və milli caz musiqisinin banisi kimi yazılmışdır. 1948-ci ildə yenidən Moskvaya gedərək konservatoriyanın üçüncü kursuna daxil olmuş, drijorluq və kompozisiya üzrə təhsilini davam etdirmişdir. 1951-ci ildə Konservatoriyanı bitirərək drijorluq üzrə Aspiranturaya daxil olmuşdur.  1954-cü ildə Aspiranturanı bitirmişdir. 1954-1958-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında orkestr sinfinə rəhbərlik etmiş, opera hazırlığı və alətşünaslıq sinifləri üzrə pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmuşdur. 1957-ci ildə Azərbaycan Bəstəkarlar ittifaqı İdarə Heyyətinin üzvü seçilmişdir. 1959-cu ildə Azərbaycan Ali Sovetinin deputatı seçilmişdir. 1958-1959-cu illərdə M.Maqomayev adına Dövlət Filarmoniyasının bədii rəhbəri, 1961-1964-cü illərdə isə direktoru vəzifəsində işləmişdir. 1968-ci ildə Azərbaycan Bəstəkarlar ittifaqının katibi, 1973-cü ildə birinci katibi seçilmişdir. 1990-cı ildən ömrünün sonunadək Azərbaycan Bəstəkarlar ittifaqının sədri olmuşdur.

2000-ci il oktyabr ayının 4-də vəfat etmiş, Fəxri Xiyabanda dəfn edilmişdir. 

Tofiq Quliyev müxtəlif illərdə "Azərbaycanın Əməkdar İncəsənət Xadimi" fəxri adına layiq görülmüş, "Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni ilə təltif edilmiş, Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyyətinin fərmanı ilə Azərbaycanın "Xalq Artisti" fəxri adına layiq görülmüşdür. O, həmçinin "Musiqi mədəniyyəti" ixtisası üzrə professor adına layiq görülmüş və "İstiqlal ordeni" ilə təltif olunmuşdur.  Bəstəkar"Ağacda leylək", "Axşam mahnısı", "Dostluq mahnısı", "Bakı haqqında mahnı", "Neftçilər mahnısı", "Axşam görüşləri", "Arzular", "Darıxma," "Əziz surət", "Qızıl üzük", "Mehriban ailəyik", "Mən ki səni sevirəm", "Pəncərəmə qondu çiçək", "Sənə də qalmaz", "Tez gəl", "Yar gəlir görüşə" kimi bir-birindən gözəl bir çox mahnının müəllifidir.   O, "İyirminci bahar", "Səbuhi", "Qayğı", "Nəsimi", "Görüş", "Qızmar günəş altında", "Qaynana", "Ögey ana", "Bəxtiyar", "Onu bağıslamaq olarmı", "Möcüzələr adası", "Telefonçu qız", "Dərviş Parisi partladır", "Şir evdən getdi" "Qayıdış" kimi bir çox filmə, eyni zamanda 30-dan çox tamaşaya musiqi bəstələmiş, "Turacı" kimi bir neçə xalq rəqsini fortepiano üçün işləmiş, "Rast", "Zabul", "Segah" muğamlarını nota almaqla bərabər, onları həm də fortepiano üçün hazırlamışdır.  Məlumat üçün qeyd edək ki, Bakı Metropoliteni "Əhmədli", "Xalqlar dosluğu", "Neftçilər", "Ulduz" stansiyaları üzrə qatarlarda səsləndirilən "Bakı", "Əziz dost", "Dostluq və yaxud neftçilər haqqında mahnı", "Tez gəl" musiqi parçalarının bəstəsi də Tofiq Quliyevə məxsusdur. 

Ruhu şad olsun!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.10.2024)