Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poetik qiraətdə növbə hələ də Taleh Mansurdadır. O, “Qalmır” deyəcək. 

Qorxağın kəməri olsa nə fayda,

Onsuz da şalvarı belində qalmır, - söyləyir gənc şairimiz.

Xoş mütaliələr.

Qalmır

Üzürəm taleyin, bəxtin əksinə,

Xəyalım düşüncə selində qalmır.

Ahımı küləklər çəkir köksünə,

Nəfəsim dünyanın yelində qalmır.

Ömür nə haydadı, dünya nə hayda?

Özüm daxmadayam, adım sarayda.

Qorxağın kəməri olsa nə fayda,

Onsuz da şalvarı belində qalmır.

Tikanlı söz demə, batır kağıza.

Ürəyin hər sözü çatır kağıza.

Gec, ya tez özünü atır kağıza,

Yaxşı söz şairin dilində qalmır.

Gedənlər Tanrının özüylə gedir.

Bir kəlmə "Gəl mənə" sözüylə gedir.

Ocaq da qoşulub közüylə gedir,

İstisi, tüstüsü külündə qalmır.

Uduzur axırda söz udan adam.

Kor olur gözünü unudan adam.

Neynəsin gül tutan, əl tutan adam? -

Əl ətri, gül ətri əlində qalmır.

Dənizin, torpağın tanış damlası,

Məhəbbət damlası, barış damlası.

Tanrıdan gəlsə də yağış damlası,

Süzülür, bəndənin telində qalmır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.08.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

Dialoqlar monoloqlardan daha gülməli olur, çünki kollektiv əməyin məhsuludur. Beləliklə, Gülüş klubunda dialoqlar! 

1.

Psixiatr:

-Siz başınızda səslər eşitmirsiniz?

Mən:

-Əlbəttə yox.

İkinci mən:

-Demək məni başqalarına göstərməkdən utnırsan? Eybi yox, evdə danışarıq!

2.

-Bütün ömrüm boyu supermen olmağı arzulamışam. İdmanla məşğul olmuşam, onun kimi uçmağa cəhdlər etmişəm. Nəhayət ki, arzuma çatdım.

-Uçmağı öyrəndin?

-Yox. Supermenin kostyumunu aldım. 

3

-Görəsən indiki cavanların axırı necə olacaq?

-Necə olasıdır ki? Qocalacaqlar və deyəcəklər ki, indiki cavanların axırı necə olacaq. 

4.

-Sən yenə də çirkli niyyətlərlə mənə yaxınlaşırsan?

-Yox, mən onları yumuşam. 

5.

-Əhməd qardaş, bizim ütü zamıkaniya edib işləmir, onu düzəldə bilərsən?

-Gülsənəm bacı, ərinə nə gəlib ki, özü düzəltsin də.

-Sən nə danışırsan? Tok vurar birdən onu. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.08.2024)

Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Budəfəki qonağım qardaş Türkiyənin dəyərli yazarlarından biri olan Hande Kayacan xanımdır.

-Salam Hande Kayacan xanım! Necəsiniz? Zəhmət olmasa öncə özünüz haqda məlumat verərdiniz.

-Salam Habil bəy. İlk öncə sizinlə tanış olmaqdan çox şad olduğumu bildirmək istərdim. İzmirdə doğulmuşam, həyat yoldaşım və qızımla hələ də İzmirdə yaşayıram. Oxumaq mənim üçün həyat tərzidir, həmçinin yazmaq da. Yazı səyahətim əslində gənc yaşlarımda yaşadığımız məhəllə üçün jurnal nəşr etmək ideyası ilə başladı. Sonralar məktəb kompozisiyalarına çevrildi. Nəhayət yarımçıq qalan layihələrimi həyata keçirə bildim. İbtidai sinif şagirdləri üçün nəzərdə tutulmuş “Davetsiz Misafir” kitabım rəflərdə öz yerini tutdu. İndi isə böyüklər üçün üzərində işlədiyim bir hekayə və romanım var. Uşaqlar üçün dərc edilməyi gözləyən dörd-beş hekayə kitabım var. Bu il çox istədiyim Jurnalistika fakültəsinə oxumağa başlamağım da bir təsadüfdür. Tələbə olmaq məni həyəcanlandırır.

-Əsərləriniz haqqında məlumat almaq istərdik.

-Luna nəşrləri tərəfindən nəşr olunan uşaq kitabımı qismən də qızımın xəyal dünyasından ilhamlanaraq yazdığımı deyə bilərəm. Yəni bu, qızımla birgə layihədir. İnanc və təbiət sevgisi haqqında. Digər qaralama uşaq kitablarımda təhsildən çox gülüş və əyləncəyə, xəyal qurmağın əhəmiyyətinə diqqət yetirdiyimi vurğulamaq istədim. Məncə, xəyal qura bilmək çox gözəl və inkişaf edən bir fenomendir. Böyüklər üçün yazmaqda olduğum romanımda əhalinin mübadilə zamanı, o dövrün məhəllə mədəniyyəti və müxtəlif mədəniyyətlərdən olan insanların birgə yaşayışı danışılır. Bir az keçmişə, bir az da indiyə toxunaraq birlikdə vaxtı müzakirə etmək istədim. Deyək ki, bir az mistik ab-hava var.

Hekayə kitabım üçün Türkiyədən bir çox bacılarımdan aldığım rəylərlə yaratdığım hekayələrim var. Maarifləndirmə məqsədi daşıyan, qadın olmağın çətinliyi və gözəlliyinin birlikdə izah edildiyi bir layihədir. Yeni ildə kitab mağazalarında yer almasına çalışıram.

-Yazmaq sizin üçün nə ifadə edir?

-Əvvəla, yazmağı oxumaqdan ayrı tuta bilmərəm. Yazmaq və oxumaq başqa ölkələrə açılan qapılar kimidir. Bir gün kasıb məhəllədə yaşayıb, ertəsi gün özünü qalada şahzadə kimi hiss edə bilərsən. Ya da bir gün işçi uşaq, bir gün qatil ola bilərsiniz. Hekayələrdə normal həyatınızda edə bilməyəcəyiniz utopik və ya qeyri-etik davranışları yaşaya, hətta romandakı personaj kimi hiss edə bilərsiniz. Mənim üçün bu həyəcanvericidir və ruhumu qidalandırdığını düşünürəm.

-Müasir Türkiyə ədəbiyyatından kimləri oxuyursunuz və oxucu marağı sizi qane edirmi? 

-Uşaq ədəbiyyatında elə müəlliflər var ki, qızım üçün həmçinin özüm üçün də oxuyuram, onlardan ilham alıram, amma onların sayı kifayət qədər çoxdur. İndi düşünəndə ağlıma Şermin Yaşar və Anıl Basalı gəlir. Dünyadan da Culiya Donaldsonu deyə bilərəm. İpek Ongunu gənc yaşlarımdan sevirəm.

Böyüklər üçün ədəbiyyatda isə Elif Şafak, Serkan Karaismailoğlu, İclal Aydın, Şermin Yaşar, İskəndər Pala zövqlə oxuduğum yazarlardandır.

Oxucu marağı bizdə yazıçıları qane edəcək səviyyədə deyil deyə düşünürəm. Özümü inkişaf etməmiş yazıçı namizədi hesab etsəm, oxucu marağı mənim üçün qənaətbəxş səviyyədə deyil. Kaş oxumağı daha çox sevən bir cəmiyyətimiz olaydı.

-Azərbaycan ədəbiyyatından kimləri tanıyırsınız? 

-Bu suala görə utanıram. Deyək ki, Azərbaycan ədəbiyyatı ilə bu müsahibədən sonra tanış olacam.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.08.2024)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bölüm 1: Sözlərin Gücü

Narin gənc bir şairə idi. Qəlbi incə, ruhu isə dərin hisslərlə dolu olan bu qadın hər bir yazdığı misrada həyatın gözəlliklərini, itkilərini və arzularını əks etdirirdi. O, müasir dövrdə yaşasa da, onun ruhu qədim zamanlara, qəhrəmanlıq və böyük sevgi dolu dövrlərə bağlı idi.

Bir gün Narin şəhərin qədim kitabxanasında köhnə bir əlyazma ilə qarşılaşdı. Bu əlyazma Səlcuq imperiyasının qüdrətli hökmdarı Sultan Alparslanın həyatı və dövrü haqqında idi. Narin həmin əlyazmanı oxuduqca Sultan Alparslan haqqında daha çox şey öyrənməyə başladı. Onun ədaləti, xalqa sevgisi, Türk adını yüksəklərdə daşıma qayəsi Narinin qəlbində adsız bir qığılcıma çevrildi.

Narin bu əlyazma ilə hər gün daha çox vaxt keçirdikcə özünü sanki o dövrlərdə yaşayırmış kimi hiss edirdi. Kitabın səhifələri arasında Sultan Alparslanın igidliyi, ədaləti və böyük ürəyi onu heyran etmişdi. Hər dəfə əlyazmanı oxuduqca sanki onunla danışır, onun həyatını birbaşa izləyirdi.

Bir gecə Narinin yuxusu büsbütün qəribəliklərlə doldu. O, özünü Sultan Alparslanın sarayında tapdı. Gözəl bir bağda, sarayın divarları arasında yeriməkdə idi. Hər tərəf yaşıllıqla, çiçəklərlə və qədim dövrün möhtəşəmliyi ilə dolu idi. Anidən o, uzaqdan bir adamın yaxınlaşdığını gördü. Üzərində qızıl işləməli zireh, başında tac və gözlərində qəhrəmanlığa layiq bir parıltı vardı. Bu, Sultan Alparslan idi.

Bir gün kitabın səhifələrində gizli bir sətir tapdı. Bu sətir digər mətnlərdən fərqli idi – sanki qədim bir sehrli söz kimi parlayırdı. Marağını cilovlaya bilməyən Narin həmin sözləri səsləndirdi: “Əbədiyyətin qapılarını aç, keçmişin sirlərini mənə göstər.”

O an sanki bütün dünya ətrafında dönməyə başladı. Otaq fırlandı, kitablar rəflərdən düşdü, ətrafında hər şey qaranlığa büründü. Narin bir anda özünü başqa bir yerdə tapdı. Gözlərini açanda o, bir vaxtlar sadəcə oxuduğu və xəyal etdiyi yerlərin içində idi.

Özünü Sultan Alparslanın dövründə, onun sarayında tapdı. O, qədim dövrün incə libasları ilə bəzənmişdi və qarşısında sarayın möhtəşəm həyatı canlanırdı. Bu, sadəcə bir xəyalmı, yoxsa reallıqmı idi, Narin anlaya bilmirdi. Amma bir şey dəqiq idi: o, artıq müasir dövrdə deyildi.

Narin çaşqınlıq içində olarkən sarayın keşikçiləri onu gördü və onun kim olduğunu soruşmağa başladılar. O, hara gəldiyini izah etməyə çalışsa da, sözləri kifayət etmirdi. Keşikçilər onu sarayın içinə apardılar və o an Narin həqiqətən də keçmişdə, Sultan Alparslanın dövründə olduğunu anladı.

Beləcə, onun qədim dünyadakı macərası başladı.

Bölüm 2: Qədim Dünyaya Gəliş

Aparıldığı yerdə Narin yuxuya dalmışdı. Narin gözlərini açdıqda əvvəlki yuxusunda gördüyü bağın içində olduğunu anladı. Onun müasir dünyadakı paltarı yoxa çıxmış, əvəzinə qədim dövrə uyğun zərif bir libas geymişdi. Bu an onun üçün inanılmazdı, çünki əslində keçmişə səyahət etdiyini anlamışdı.

Sarayın içərisində dolaşarkən o, hər şeyi heyranlıqla izləyirdi. Narin bu qədim dünyada öz yerini tapmağa çalışırdı. Lakin o, yalnız deyildi. Onun gəlməsi ətrafındakı insanları heyrətləndirmişdi. Hər kəs onu təvazökar bir ziyarətçi kimi qəbul etdi, çünki Narinin zərifliyi və səviyyəli davranışları hamınıt əsirləndirmişdi.

Bir gün, Narin saray bağçasında öz düşüncələrinə dalmışkən, Sultan Alparslanla üz-üzə gəldi. Onların baxışları ilk dəfə burada kəsişdi. Sultan onun qəribəliyini dərhal sezdi və ona yaxınlaşaraq, kim olduğunu soruşdu.

Bölüm 3: İlahi Tanışlıq

Narin, əsl kimliyini və buraya necə gəldiyini izah etməyə çalışsa da, bu hadisənin qəribəliyi onu çətin vəziyyətə salmışdı. Ancaq Sultan Alparslan onun qəribəliyini və fərqliliyini bir çox başqa insanlardan daha tez qəbul etdi. Onun sakit və dərin baxışlarında Narini özünə çəkən bir şey vardı.

Alparslan Narinlə hər görüşündə onun sözlərindən, şeirlərindən və hikmətindən təsirlənirdi. Narin keçmişin bu dünyasında tapdığı qələm ilə yenə də şeirlər yazmağa davam edirdi. Onun şeirləri sanki ruhların bir-birinə toxunduğu bir körpü idi. Narin Sultan Alparslanın ruhuna toxunmuşdu.

Sultan isə, Narinlə keçirdiyi hər anın onun üçün dəyərli olduğunu hiss edirdi. O, özündən əvvəl heç kimə açmadığı düşüncələrini və arzularını Narinə danışmağa başlamışdı. Hər dəfə onu gördükcə ürəyində bir sevgi böyüyürdü.

Bölüm 4: Sevgiyə Qurbanlıq

Zamanla Sultan Alparslan və Narin arasında dərin bir bağ yarandı. Onların sevgisi yalnız iki insanın bir-birinə olan sevgisi deyildi; busevgi iki dövrün və iki dünyanın qovuşması idi. Ancaq Narin bu qədim dünyada uzun müddət qala bilməzdi. Keçmiş və gələcək arasında sıxışıb qalmışdı.

Bir gün Narin Sultan Alparslana həqiqəti açdı. Və bu dünyaya təsadüfən gəldiyini, amma hər an geri qayıda biləcəyini izah etdi. Bu xəbər Sultanı dərin düşüncələrə qərq etdi. O, Narini itirmək istəmirdi, amma onun mənbəyi olduğu gələcəyi də dəyişdirmək olmazdı.

Sultan Alparslan və Narin bir gecə saray bağında son dəfə birlikdə oturub, gələcək haqqında danışdılar. Sultan Narinə dərin sevgisini etiraf etdi və ona söz verdi ki, əgər ayrılmaq məcburiyyətində qalsalar belə, onu hər zaman xatırlayacaq. Narin isə Sultan Alparslanın ürəyində hər zaman yaşayacağını bildirdi.

Bölüm 5: Ayrılıq və Xatirələr

Sonunda Narinin geri qayıtma zamanı gəldi. Qədim sehrli güclər onu öz dövrünə geri çəkirdi. Sultan Alparslan onu əbədi olaraq sarayında saxlaya bilməsə də, onu sevgi dolu bir baxışla yola saldı. Narin Sultan Alparslanla vidalaşdı və göz yaşları içində öz dünyasına geri döndü.

Geri qayıtdıqdan sonra Narin hər gün Sultan Alparslanın xatirəsini qəlbində yaşatdı. O, bu sevginin təsiri ilə yazdığı şeirləri ilə tarixdə iz qoymağa davam etdi. Hər bir misra onunla Sultan Alparslan arasındakı dərin sevgini əks etdirirdi.

Sultan Alparslan isə Narinlə olan anları heç vaxt unutmadı. O, həyatı boyunca bu sevgi ilə yaşadı, onu heç kimə açmadığı qəlbinin dərinliklərində saxladı. Onların sevgisi zamanın və məkanın sərhədlərini aşan bir hekayə olaraq əbədi qaldı.

Son

Narin və Sultan Alparslan, müxtəlif dövrlərdə yaşasalar da, sevgiləri zamanın sınaqlarını dəf edərək əbədi olaraq yaşadı. Onların hekayəsi iki dünyanın və iki ürəyin qovuşmasının necə möcüzəvi olduğunu göstərir.

Bir sıra rəvayətlərdə deyilir ki, Sultan Alparslanın məzarı üzərində Narinin ayrılıqdan öncə dediyi son sözlər yazılıb:

“Bu dünyada bilmirəm

olarmı vüsal?! 

Görüşərik məşhərdə,

Cisimlər alışanda.

Elə bir ayrılıq

düşüb ki bəxtə,

Görüşərik,

O gün, bəlkə, görüşərik

dalğalar buludlara qovuşanda.”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.08.2024)

Aygün Bayramlı, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Beyləqan bölməsi

Araşdırmalarımız nəticəsində Azərbaycanın başqa bölgələrində olduğu kimi Beyləqanda da nəfəsçəkmələrdən geniş istifadə olunduğu öz təsdiqini tapır. 

Səmədxan Beyləqanlının “Beyləqanım oğuz yurdum” kitabından nəfəsçəkmələr haqqında məlumat alıb tədqiqatlarımızı bu yöndə istiqamətləndiririk. Əvvəlcə bir neçə yerli sakinlərin nəfəsçəkmə haqqında fikirlərini öyrənməyə çalışsaq da, bu ifadəni əsasən qarğış kimi anlayıb təhlil etdilər. Adıçəkilən kitabda isə nəfəsçəkmə bu anlamı daşımır. Əgər nəzərə alsaq ki, qarğış sözündə mənaca biri haqqında xoşagəlməz arzu, bəddua nəzərdə tutulur, nəfəsçəkmə isə tamam başqa məna daşıyır. Belə ki, tədqiqat obyektimiz olan nəfəsçəkmələr isə sözləri deyib bitirənəcən nəfəsin gedib gec gəlməsi kimi başa düşülür. İnsan bu zaman müəyyən çətinliklə üzləşir. Bir növ, nəfəs çəkilmiş, daralmış olur. Deyilən şeir nümunəsində pauza olmadığı üçün birnəfəsə deyiliş kimi də izah etmək mümkündür. 

Qədimdə buna oxşar bir oyun növünün olması haqda da məlumat var. Balaca hazırlanmış əl çubuğu ilə üçbucaq xanalara endirilən zərbənin nəticəsində arada yaranmış zamanda nəfəsalmadan sözlər deyilməli olduğu üçün bu oyunda da insan fiziki olaraq bir qədər çətinliklə üzləşmiş olur. Bu, uşaqların həm zamanının səmərəli keçməsi, həm də sağlamlığı üçün düşünülmüş oyun, idman növlərindən biri olmuşdur. Əsasən kənd yerlərində oynanılan bu oyunlar uşaqların söz ehtiyatlarının zənginləşməsi, eyni zamanda nitqinin inkişafında da rol oynayan bir vasitə olmuşdur desək yanılmarıq. Nəfəsçəkmələrlə bağlı tədqiqatımızı yazılı mənbələrlə əsaslandırmışıq. Bununla bağlı daha bir ədəbiyyat nümunəsi professor Abbasqulu Nəcəfzadənin əlyazmasıdır ki, hazırda nəşrə verilən “Azərbaycan aşıq havaları: “A”-dan “Z”-yə” adlı kitabında da bu mövzuya toxunulmuşdur. Nümunələr arasında “Nəfəsalmaz Koroğlu” (“Nəfəsçəkmə Koroğlu”), “Nəfəsçəkmə Təcnis” və s. kimi havalar da yer alır. Alim həmin havalar haqqında məlumat vermiş, nümunələrin notlaşdırmasından, ölçü və tempi barəsində ətraflı bilgi vermişdir. Bildiyimiz kimi, nəfəsçəkmə təcnis – aşıq poeziyasında təcnis şeirinin növlərindən biridir. Bu, eyni zamanda təcnisin ən çətin növü hesab olunur. İnsan iradəsindən asılı olan bu forma əsasən ifaçının səriştəsi ilə əlaqədar olur. Əsasən Aşıq Ələsgərin (1821–1926) yaradıcılığında rast gəlinən nəfəsçəkmə təcnis, bir növ, nəfəsin geri çəkilməsi ilə yaranır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.08.2024)

Azərbaycanın dünyaşöhrətli bəstəkarı Fikrət Əmirovun “Min bir gecə” baleti avqustun 23-dən 25-dək Çinin paytaxtı Pekində nümayiş olunub. Dünyanın bir sıra səhnələrini fəth etmiş əsər Sankt-Peterburq Mariinski Teatrının Primorski səhnəsi (Vladivostok şəhəri) balet truppasının Çin Xalq Respublikasına qastrolu çərçivəsində göstərilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, truppanın bədii rəhbəri Rusiyanın Əməkdar incəsənət xadimi Eldar Əliyevin yeni quruluş verdiyi tamaşanı 3500-dən çox çinli balet həvəskarı Pekin Milli İfaçılıq Mərkəzinin səhnəsində izləyib. Bu, yeni istifadəyə verilən Pekin Milli İfaçılıq Mərkəzinin səhnəsində ilk irimiqyaslı balet tamaşası olub.

Səhnə əsərində əsas rolları Anna Samstrelova, İrina Sapojnikova, Liliya Berejnova, Sergey Umanets, Viktor Mulıgin və başqaları ifa ediblər. Üç gün ərzində tamaşaları izləyənlər arasında Rusiyanın Primorsk vilayətinin qubernatoru Oleq Kojemyako, Çin Böyük Teatrının direktoru Van Ninq, “İpək Yolu” Beynəlxalq Mədəniyyət Assosiasiyasının prezidenti Klaudio Yanq və başqa rəsmilər, qonaqlar olub.

Tamaşaları Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının baş dirijoru və musiqi rəhbəri Əməkdar artist, beynəlxalq müsabiqələr laureatı Əyyub Quliyevin rəhbərliyi ilə Çin Milli Baletinin simfonik orkestri müşayiət edib.

Balet tamaşasında Mariinski Teatrı Primorski səhnəsinin xoru, opera truppasının solistləri Anastasiya Kikot və əslən azərbaycanlı olan Samirə Həlimova da səhnəyə çıxıblar. Eləcə də tarda solistlər – Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının solisti Ramin Əzimov (Bakı) və Nadejda Medvedeva (Vladivostok) çıxış ediblər.

Azərbaycanın və Yaxın Şərqin musiqi əzəmətini canlandıran “Min bir gecə” baleti çinli sənətsevərlər tərəfindən böyük maraqla qarşılanıb.

Qeyd edək ki, dahi bəstəkar, Azərbaycanın və SSRİ-nin Xalq artisti, dövlət mükafatları laureatı Fikrət Əmirovun məşhur ərəb nağılları əsasında yazdığı “Min bir gecə” baleti ilk dəfə 1979-cu ildə Bakıda Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında tamaşaya qoyulub. Tamaşanın librettosu görkəmli Azərbaycan yazıçıları Maqsud və Rüstəm İbrahimbəyov qardaşlarına məxsusdur.

Bəstəkar əsərdə Azərbaycanın milli aləti - tarı orkestrə daxil etmiş və bütün zərb alətləri arsenalının (bonqo, tam-tam, ksilofon, vibrafon, naqara, zəng, timpani və s.) köməyi ilə ərəb ritmlərinin zənginliyini tamaşaçıya tam çatdırır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.08.2024)