“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı şair Namiq Dəlidağlının şeirlərindən hər gün sizlərə üç yarpaq təqdim edir.

KƏNDDƏ VƏ ŞƏHƏRDƏ 
DARIXMAĞIN ƏKS BƏRABƏRLİYİ

Gülüzlüm, şəhərdə sənsiz
darıxmağa nə var ki,
burda zülmdü-
gül-çiçəkli dağ cığırında
adam ölür darıxmaqdan.

Burda otlar-çiçəklər,
arılar-kəpənəklər,
bənövşələr-böcəklər,
hər şey qoşulub adama
DARIXIR, darıxanda…

…Şəhər küçələrində nə var ki,
sənsiz darıxmağa…
olsa-olsa bir qəpiklik
hörməti olmayan
küçə itləri tək adam darıxar
şəhərdə.
Bir də tinlərdə
veyillənən boş şirə qutuları tək…
və bir də dörd fəsli eyni donda
qarşılayan küknar ağacı kimi…
burda darıxmaq canlıdı:
çiçəklər, arılar, kəpənəklər
və bir də böcəklər kimi…
DARIXDIM… 

***

QARITDIĞIM QIZA "GÖZAYDINLIĞI"

(O qız varıydı ey...bütün xəyal etdikləri puç oldu...

Nə körpə bələdi, nə ər köynəyi ütülədi..)

Dedim, çətin olacaq,

unutdum, gözün aydın.

Həsrətinlə özümü,

yarıtdım, gözün aydın!

Dərib kipriklərimi,

qərib kipriklərimi,

sərib kipriklərimi,

qurutdum, gözün aydın!

...Və gözləmə qayğımı,

sevgimi və sayğımı.

Bu dilbilməz duyğumu,

ovutdum, gözün aydın!

"Yıxılsın", sənin evin,

indi necədi kefin?!

Səni sevmədim: sevin,

qarıtdım, gözün aydın!

GECƏ ŞEİRİ

İçdim yarın nəfəsini,
eşqə düşdüm, bu gecə.
Bəxtəvərlər arasından
püşkə düşdüm, bu gecə.

Könül vermə yada, sına,
ya əyilə, ya da sına.
Sevdalılar odasına
köşkə düşdüm, bu gecə.

Məni sənə çəkən qandı,
bilirdim, bu gecə sondu.
Qoynun güllü-gülüstandı,
müşkə düşdüm, bu gecə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)

Murad Vəlixanov,   “Ədəbiyyat və İncəsənət” 

Bu gün  1991-ci ildə Tofiq Tağızadənin ekran əsəri olan, Cəlil Məmmədquluzadənin “Ölülər”  pyesinin motivləri əsasında ekranlaşdırılan “O dünyadan salam”  filmi barədə danışmaq istəyirəm. Müsəlman olan kəs bilir ki, öldürmək də, diriltmək də bir olan ALLAHA məxsus olan bir şeydir. O “ol” deməzsə saralan yarpaq belə ağacdan düşməz.

Lakin bu gün haqqında danışacağım hadisələrdə kənd əhalisinin ölüləri dirildən  “şeyxin” ardınca düşüb günaha batması kimi anlar yaşanmışdır. Hər şey Kərbalayi Fətullahın guya bir şeyx tərəfindən dirildilməsi hadisəsinin yayılması  ilə başlayır. Cahil kənd əhli bu yalana uyub Şeyx Nəsrullada ölüləri diriltmək kimi bir kəramət olduğunu bildirirlər. Nəticədə bu fikir hər kəsin dilində dolanmağa başlayır. Şöhrətinin yayıldığını görən şeyx Nəsurulla bunu fürsətə çevirərək ətrafını genişləndirir. Cahil əhalini qəbristanlığa toplayan Nəsrulla deyir ki, əhali paltarlarını soyunub yandırmasa ölülər dirilməyəcək. Söylənən fikirlə razılaşan əhali başqa çarələrinin qalmadığını görüb şeyxin dediyini yerinə yetirirlər. Nə qədər  çabalasa da ortalığa birşey çıxmadığını görən şeyx Nəsrulla əhaliyə  bir gün əyinlərinə heç nə geyinməməyi tapşırır. Cahil əhali... hardan bilsinlər ki, özünü  “şeyx” adlandıran bu şəxsin başlıca məqsədi əhalini bütün kənddə məsxərəyə qoymaqdır. Hacı Həsənağanın oğlu kefli İsgəndər isə tamam başqa dünyanın adamı idi və Nəsrullaya heç vaxt etibar etməmişdi. Bütün günü əlində bir stəkan şərabla dolanan İsgəndər ayılarsa Nəsrullanın cahil adamları kimi olacağından qorxurdu. İsgəndər çox çalışsa da Nəsrulla tərəfindən tilsimlənmiş əhalinin gözlərini aça bilmirdi. Hacı Həsənağa 13 yaşlı qızı Nazlını Nəsrullaya verməyə hazırlaşırdı.  Bu hadisə təzəlikcə Ağcabədidə  13 yaşlı qızın 24 yaşlı  “kişi”dən hamilə qalması  hadisəsi ilə bir götürülür.

Filmin sonunda Nəsrulla tez-tələsik kəndi tərk edir. Kənd əhalisi isə cahilliklərinin cəzası olaraq elə içgeyimlərində qalırlar.  Filmin sonunda İsgəndərin işlətdiyi söz  bu gün də çoxumuzun xatirindədir:  “Öz çirkin əməllərinizi ALLAHIN işi adlandırdınız. Ən yaxın qohum-qardaşlarınızın dirilməsini istəmədiniz. Paxırınızın açılmasından qorxdunuz. Bu o deməkdir ki, onlar diridirlər, siz isə elə diri ikən ölüsünüz. Siz ölüsünüz!”

Bu filmi məhşur türk aktyoru Kemal Sunalın baş rolunda olduğu  “üçkağıtçı”  filminə bənzədirəm. Çünkü bu filmdə yaşanan hadisələr  “üçkağıtçı”  filmində yaşananlarla örtüşür. Orda da cahil, dünyagörüşü olmayan əhali  guya yağış yağdıra bilən bir “mollanın” ardınca düşür.  Çox get-gəldən sonra ortaya bir şey çıxarda bilməyən  yalançı  “qəhrəmanımız” yalançılığı azmış kimi, bütün pulunu mərcdə uduzaraq heçnəsiz kəndi tərk edir. Unutmayın hərşeyə qadir olan bir tək ALLAHDIR və  hər şey onun əmri və izni ilə gerçəkləşir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Zaman keçdikcə bir şeyin fərqinə vardım: dəyişməyən heç nə yoxdur. Sənin həqiqət sandığındoğrular bir başqasının doğruluq anlayışına sığmır. Bir yalan olmasa da, doğru da deyil. Hərkəs öz təcrübələrinə və dünyagörüşünə uyğun həqiqət formalaşdırır.

Və bu zaman başa düşürsən ki, həyatda mütləq həqiqət deyə bir şey yoxdur. Bir hadisə iki insanın düşüncəsində fərqli şəkildə canlanır. Bir insan üçün ədalət sayılan bir şey başqası üçün zülm kimi anlaşıla bilər. Birinin əxlaqi dəyərlər anlayışı bir başqası üçün qəbuledilməz ola bilər. Və hər kəs,doğru və ya yanlış olduğundan asılı olmayaraq, öz həqiqətlərini başqasının həqiqətlərindənüstün görür. Halbuki yazılan qanunlar da var, hamının doğru olaraq qəbul etməli olduğu. Bizhəmin qanunların da insanlar tərəfindən fərqli düşüncələr formalaşdırdığının şahidioluruq.

Hər kəsin öz baxış bucağı var. Önəmli olan budur ki, biz bunun fərqində olarkən başqalarının da həqiqətlərinə anlayışla yanaşaq. Bəlkə də əsl həqiqət bir-birimizi anlamaqda və dinləməkdə gizlidir?

Bəs sənin üçün həqiqət nədir? O, dəyişən bir anlayışdır, yoxsa sabit və dəyişməz bir dəyərdir?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycanın yüksək mətbəx mədəniyyətini onun dadlı yeməklərindən, ətirli içkilərindən və gözəl çərəzlərindən daha üstün olan bir amil səciyyələndirir — azərbaycanlıların mətbəx fəlsəfəsinin əsasında qonaq durur. 

Azərbaycan mətbəxi yemək növləri ilə çox zəngindir. Vətənimizdə olmuş ingilis səyyahı Antoni Cenkinsonun (17-ci əsrdə) yazdığına görə, Şamaxıda xanın verdiyi qonaqlıqda "əvvəlcə 140 növ yemək gətirdilər. Sonra süfrə yığışdırıldı, təzə süfrə salındı və yenidən 150 növ yemək və çərəz gətirdilər".

Bizdə süfrə mədəniyyəti, qida gigiyenası da yüksək səviyyədə olmuşdur. Süfrəyə düzülən məcməyilərin, sinilərin, boşqabların yanında yeməkdən sonra barmaqların uclarını isladıb təmizləmək üçün kasada süfrəyə gülablı su, yemək qalıqları üçün tüftan qoyulurdu. Süfrə yeməklərlə birgə dəyişdirilirdi.

Nəsirəddin Tusinin "Əxlaqi-Nasiri"ndə, "Qabusnamə"də, Nizami Gəncəvinin "Xəmsə"sində, Nizamülmülkün "Siyasətnamə"sində və s. əsərlərdə süfrə etiketinə dair müfəssəl məlumatlara rast gəlinir.

Süfrəyə yeməklə birgə yeyilən göyərtilərdən başqa, müxtəlif ərzaq qarışıqlarından hazırlanmış məzələr və yeməkdən sonra verilən çərəzlər, şirin xörəklər də milli mətbəxdə özünəməxsus yer tutur. Azərbaycanda çox işlədilən çərəz meyvə qurusudur. Məsələn: kişmiş, qaysı qurusu, axta zoğal, alça qurusu, alana, doğranıb qurudulmuş alma, armud qaxı, tut qurusu və s.

Mətbəxin zənginliyini müəyyən edən əsas süfrə elementlərindən biri yemək əlavələridir. 17-ci əsr türk səyyahı Övliya Çələbi Azərbaycan mətbəxi haqqında qeydlərində yazır: "Burada hələ 12 növ yemək əlavəsi və yemək şirələri vardır". 

Yemək əlavəsi süfrəyə yeməkdən ayrı hazırlanıb verilən mətbəx məhsuludur və bəkməz, meyvə rubları, sarımsaqlı qatıq, sirkə-sarımsaq, bulama, palçıq turşu, lavaşana və s.-dən hazırlanır. Süfrəyə istiot və duzla bərabər xüsusi qayda ilə hazırlanmış (göyərti daş duz ilə çəkilib, bir az qurudulur)

dahar (daharnanə, daharkeşniş və s.) da verilir.

Bir sözlə, çox müxtəlif, dadlı, ləzzətli!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Təbiidir ki, illərdir bir çox müəlliflər uğur qazanmağın yollarını göstərmək niyyəti güdən kitablar yazıblar. Onların içində adı dünyalarca məşhurlaşanlar, ən tanınmış motivasiya spikeri adını alanlar da var, yazdıqlarını bestseller səviyyəsinə daşıya bilməsələr belə, kütləvi oxucu qazanmaq şərəfinə nail olanlar da var, heç bir iz qoya bilməyərək yazdıqlarının makulaturaya çevrilməsiylə barışanlar da var.

Əlbəttə ki, mən öz tədqiqatım boyunca ən çox səs-küy qoparan «uğurqazanma bestsellerlərinə» toxunacağam. Oxuculara oxunması məsləhət görülən bu bestsellerlərin əsas müddəalarını göstərəcək, tezislərini qabardacağam.

İndi isə gəlin əksər reytinq sıralamalarında yer alan «bizneçdə və peşəkar fəaliyyətdə uğur qazanmaq» mövzusunda ən populyar motivasiya bestsellerləri arasından sizinçün seçdiyim ən yaxşılara nəzər yetirməyi davam etdirək.

Stiven Kovi. Yüksək effektli insanların yeddi vərdişi

16 il öncə çıxan bu kitabın dünya üzrə 15 milyondan artıq nüsxəsi satılmışdır. On illərdir ki, bu superbestseller dəbdən düşmək bilmir.

Motivasiya ədəbiyyatı yazan bir çox digər müəlliflərdən fərqli olaraq Stiven Kevi uğura gedən yolun qısa olduğunu iddia etmir, o, özünüinkişafın, həyatı dəyişmənin hətta bütöv bir ömür qədər çəkə biləcəyini söyləyir.

Stiven Kovi uğur qazanmağı arzulayan insanlara nəyi tövsiyə edir?

 - Bilib eləməmək bilməməyə bərabərdir. Bacarıb eləməmək isə bacarmamağa.

 - Hadisələrin bizə necə təsir etdiyini biz özümüz müəyyənləşdiririk.

 - Effektiv adam problemləri ilə deyil, imkanları ilə düşünür.

 - İnsana başqasının öz əzablarına son qoyub şəraitə qalib gəlməsini dərk etmək qədər güclü heç nə təsir edə bilməz.

 - Yalnız yerinə yetirilməyən istək motivasiya edə bilər.

 - Öz gücünü özünə investisiya qoymağa sərf elə.

 - Problem – mahiyyətcə biz onu gördüyümüz kimidir.

 - İnsanlar dünyanı olduğu kimi görürlər.

 - Qızıl qaydalara görə, başqalarına qarşı elə hərəkət edin ki, onların da sizə  qarşı o cür hərəkət etmələrini arzulayasınız.

Bu kitabı «Fortune 500» reytinqində yer alan əksər kompaniya rəhbərləri oxumaq üçün öz işçilərinə tövsiyə edirlər, bəzi kompaniyalarda isə işçilər üçün bu kitabı oxumaq məcburidir.

Stiven Kovinin kitabında olduqca faydalanacağınız aforizmlərə, ayrı-ayrı pritça və əhvalatlara da rast gəlmək mümkündür. Məsələn, onun Abraxam Masloudan gətirdiyi bu aforizmi çox bəyənirəm: «Əlində çəkic tutan ətrafın yalnız mismarlardan ibarət olmasını düşünməyə meyillidir».

Bu isə gözübağlı, uğursuz insanlara xitab edilən xırda bir ibrətamiz dialoqdur:

 - Siz nə iş görürsünüz?

 - Beş saatdır ki, bu ağacı mişarlayıram.

 - Bəs niyə əl saxlayıb mişarınızı itiləmirsiniz?

 - Vaxtım nə gəzir! Tez mişarlayıb qurtarmalıyam.

Sonda bir vacib detalı da deyim. Bu kitab, hətta Stiven Forbs, Larri Kinq, Bill Klinton kimi dünyaşöhrətlilərinin də həyatlarını dəyişib.

“Ədəbiyyatvə incəsənət”

(03.04.2025)

İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

Oğuz rayonunda ilk tarix-diyarşünaslıq muzeyi 1976-cı ildə səfalı və qədim Sincan kəndinin orta məktəbində yaradılmışdır.

Muzeyin yaradılmasının təşəbbüskarı həmin vaxt Sincan kənd tam orta məktəbində tarix müəllimi işləyən, vətəninə, torpağına və xalqına bağlı olan, Oğuzun tanınmış ziyalılarından biri, sonralar uzun illər müxtəlif məsul vəzifələrdə işləmiş Əzimli Emin Seyfəddin oğlu olmuşdur.

Məhz onun gərgin əməyi sayəsində belə bir zəngin muzeyin yaradılması baş tutmuşdur. Emin müəllim muzeyi yaratmaqla yanaşı, illərlə onun zənginləşdirilməsi üçün də gərgin əmək sərf etmişdir. Onu da qeyd edək ki, bu işdə məktəbin direktoru H.Hacıyev, emalatxana ustası Ə.Səfərov və müəllimlər ona yaxından dəstək olmuşlar.

Hələ o vaxt muzey barədə rayonda çıxan "Lenin bayrağı" (sonra “Oğuz yurdu”) qəzetində və respublikanın mərkəzi mətbuat səhifələrində maraqlı yazılar verilmişdi.

Müzeydə mindən artıq eksponat toplanmış və nümayiş etdirilirdi. Qədim dövrə aid şöbədə tünc dövrünə aid silahlar, əmək alətləri, gildən hazırlanmış müxtəlif keramika məmulatları sərgilənirdi. Bu məmulatlar kəndin "Qalacıq" adlanan qədim ərazisinə sel düşməsi nəticəsində aşkar olunmuşdu. Eyni zamanda bölgənin zəngin faunası və florasına aid zəngin nümunələr (müxtəlif heyvanların sümükləri, buynuzları,kəllə sümükləri və s.) bu şöbənin eksponatları sırasında idi.

Muzeyin etnoqrafiya şöbəsində bölgəmizin, habelə ölkəmizin əhalisinin həyat tərzini, sənət sahələrinin inkişafını özündə əks etdirən çox sayda əmək alətləri - ağac vəllər, xış ucluqları, xış, kotan qalığı, bel ucluğu, şana, qalaq, şadara, əl dəyirmanı (kirkirə), yun darağı, cəhrə, yun nümunələri (qaba,zərif), qəzil, sicim, yun corablar, xalça-palaz nümunələri, məişətdə istifadə olunan əşyalar,( xurcun, heybə,döşlük, çömçə, tavasar, məcməyi, sərnic, sərpic, satıl, tabaq, ağaç qaşıqlar, çömçələr, mis qazanlar, aşsüzənlər, kəfgir və s.), keramikadan hazırlanmış çıraqlar muzeyin dəyərli eksponatlarından idi.

Numizmatika şöbəsində qədim sikkələr, Rusiya imperiyası, habelə SSRİ dövründə kəsilmiş və dövriyyədə olan əsginaslar, metal pullar, istiqrazlar ekskursiyaya gələnlərin böyük heyrətinə səbəb olurdu. 

Müasir dövr bölməsində ərazidəki Sincan,Tərkeş, Dəymədağlı, Mollalı kəndlərini əhatə edən kolxozun və məktəbin fəaliyyətinə dair diaqramlar, cədvəllər, stendlər, istehsalat qabaqcıllarına dair foto montajlar və lövhələr, kənddə istehsal olunan kənd təsərrüfatı məhsullarının nümunələri nümayiş etdirilirdi.

"Sincan kəndi ikinci dünya müharibəsində" adlı bölmədə kəndin Böyük Vətən müharibəsinə verdiyi töhfələr, həlak olan, itgin düşənlər haqqında maraqlı məlumatlar, müharibə veteranlarının foto şəkilləri, əşyaları, orden-medalları, hərbi hissələr tərəfindən onlara verilmiş təşəkkürnamələr, onların fəaliyyət ilə bağlı foto albomlar, qəzet yazıları eksponatlar sırasında idi.

Muzeyin eksponatlarına bütün rayon sakinləri, xüsusən rayondakı ümümtəhsil məktəblərinin şagirdləri maraqla tamaşa edirdilər. Hətta qonşu rayonlardan da müzeyi ziyarət edənlər çox idi. Ölkənin bir sıra tanınmış arxeoloqları və tarixçi alimləri də müzeyi ziyarət etmişdilər.

19 fevral 1981-ci ildə Vartaşen (indiki Oğuz) rayonunda tarix-diyarşünaslıq muzeyi yaradılarkən məktəb muzeyinin eksponatları yeni yaradılan muzeyə təhvil verildi və beləliklə də Oğuz rayonunun ilk tarix-diyarşünaslıq muzeyi - 1976-cı ildə səfalı və qədim Sincan kəndinin orta məktəbində yaradılmış muzey 5 il fəaliyyət göstərib tarixə qovuşdu.

Qloballaşma həm də bax belə, məhəlli səviyyədə olur. Kiçik kənd böyük şəhərə güzəştə gedir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Çiyinlərimdə ölü uşaqlığım, saçlarımda itkidən düşmüş dənlər var sanki…

Küçənin ortasında dayanıb üzümdəki küləyi hiss edirəm. O külək ki, içimdə əsən fırtınaların xəbərçisidir. O külək ki, mənim olmayan bir uşaq qəhqəhəsinin səsini qulağıma gətirir. Həmin uşağın səsini… Mənim uşaqlığımın.

O ölüb.

Yox, qəfil yoxa çıxmayıb, bir faciə ilə də bitməyib. Sadəcə, sakitcə öldü. Bəlkə də, mən öldürdüm onu – tələsmək istəyirdim, böyümək, kimsənin mənə “sən hələ uşaqsan” demədiyi bir dünya istəyirdim. Amma heç kim demədi ki, uşaq ölərsə, onun cəsədini bir ömür çiyinlərimdə daşımalı olacağam.

İndi saçlarımda onun ağı var. Uşaqlığımın dəfn mərasimindən qalan tək yadigar budur – vaxtsız ağaran bir neçə tel. Hər biri bir xatirənin kədərli nəğməsi. Birincisi, axşamüstü günəşi altında oynadığım sonuncu günün xatirəsi. İkincisi, gözlərimdəki parıltının ilk dəfə söndüyü an. Üçüncüsü, çəkinmədən soruşduğum sonuncu “niyə?”nin cavabsız qaldığı gün.

Güzgüyə baxıram. Orada uşaqlığımın izini axtarıram. Amma o yoxdur. O, mənimlə danışmır artıq. Qəmgin baxışlarımla göz-gözə gəlmək istəmir. Sanki mənim onu unudacağımı bilirdi və buna görə incik getdi.

 Əllərim saçlarıma gedir, o ağ telləri qoparmaq istəyirəm. Amma əlim titrəyir. Çünki qorxuram… Bəlkə, həmin ağ tellərdən birini çəkib çıxarsam, uşaqlığımın sonuncu nəfəsini də boğacağam. Bəlkə, onu birdəfəlik unudacağam.

Ona görə də toxunmuram. Qoy qalsınlar.

Çiyinlərimdə ölü uşaqlığım, saçlarımda onun ağı – qoy bu yük məni sıxsın, amma unutdurmasın. Çünki uşaqlığımın ruhu mənim içimdə yaşamağa davam edəcək. Mən nə qədər irəli getsəm də, o, çiyinlərimdən baxıb məni izləyəcək.

Bəlkə bir gün… bəlkə bir gün barışarıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)

Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və İncəsənət"

Ramazan ayı girəndə hamımız çox sevinmişdik. "İki bayramı bir arada qarşılayarıq. Günahlardan arınarıq" demişdik, deyilmi?! ALLAH şeytan adlı mələyi ramazan ayında zəncirləyib. Amma içimizdəki şeytanı zəncirləmək bizim vəzifəmiz olduğu halda bunu etmədiyimizin fərqinə təəssüf ki iş işdən keçdikdən sonra varırıq.

Son bir həftədə baş verən hadisələr barədə danışmaq istəyirəm. Əvvəlcə ölkə 24 yaşlı "kişi" tərəfindən hamilə qalan 13 yaşlı qızın "ana" olma xəbəri ilə çalxalandı. Çıxan hay-küy nəticəsində oğlan tutuldu. Ancaq nəinki bu ölkədə, bu dünyada ədalətdən sadəcə insan adı olaraq istifadə edildiyini unutmuşduq. Oğlan azadlığa buraxıldı. Öz əlləri ilə qızını atəşə atan "valideynlər" daha sonra qızdan imtina etdiklərini bildirdilər və qız ortada qaldı. Əslində, bu yaşananlar indiki gənclərin evlənməməsi üçün bir vəsilədir. Hərə bir cana borcludu. Yenicə ailə həyatı quranlar, ata-ana olanlar övladlarını bu murdar zəmanəyə necə əmanət edib bu dünyadan köçsünlər axı?!

Bu hadisənin üstü örtülməmiş sabah saatlarında 17 yaşlı oğlan uşağının anasını bıçaqlayaraq öldürməsi xəbəri yayıldı. Biz ki, nəinki valideynlərimizə cavab qaytarmaq, heç onların gözünün içinə belə baxmaqdan çəkinirdik. İndiki uşaqlar valideynlərinə cavab qaytarmaq bir tərəfə, əl belə qaldırırlar. Hələ bu 17 yaşlı bığ yeri tərləməmiş uşaq kameraya baxa-baxa "mən ona demişdim" (anasını nəzərdə tutaraq) deyir.

Biz həqiqətənmi bu zəmanənin insanıyıq?! Nə vaxt bu qədər qəddarlaşdıq?! Nə vaxt valideynlərimizin canına qənim kəsildik? Məhz yaşanan bu iki hadisə ölməkdə olan dünyanın tabutuna son mismarı vurmadımı?

ALLAH, içində ALLAH qorxusu olanları bu bərbad zəmanənin "insanı" olmaqdan qorusun və bizi valideynimizə əl qaldıracaq qədər, onun canını yandıracaq qədər azğınlaşmış olanlardan etməsin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)

Nərgiz Mustafayeva, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Azərbaycan xalq təqvim inanclarında baharın ilk 40 günü Qarayaz adlanır. Bu dövr Boz aydan sonra başlayır və Tərçıx dövrü başlayanda yekunlaşır.

Qədim xalq təqviminə görə bu dövr elin, obanın həyatında çətin, ağır bir dövr sayılarmış. Yaz fəsli olmağına baxmayaraq havalar soyuq keçərmiş. Qarayaz dövrü üçün atalarımız 40 şələ odun, 40 çuval saman saxlamağı məsləhət görərmişlər. Bununla bağlı el arasında müxtəlif deyimlərdə mövcud imiş, buna misal olaraq: “Novruz günü yaz olar, 40 kötük də az olar”, “Bayramdan sonra 40 kötük yanar”. Buna görə də nənə babalarımız Qarayaz çıxmamış sobaları yığışdırmazlarmış. Qarayaz dövründən bir ay keçəndən sonra deyərmişlər ki, yazın “qırxı” çıxdı.

El arasında Qarayaz bir neçə dövrə bölünür. Mart ayının 6-dan aprel ayının 6-na kimi olan dövr “murdar üşüyən ay”, aprel ayının 6-dan - 15-nə kimi olan dövr isə “qarının borcu” adlanır.

Rəvayətə görə, mart ayının sonunda havanın isindiyini görən qarı oğlaqlarını çölə buraxır və sevindiyindən deyir: “Mart, gözünə barmağım, yaza çıxdı oğlağım”. Qarının bu sözlərindən acıqlanan Boz ay yazdan xahiş edir ki, ona 15 günlük borc versin. Yaz razı olur və Boz ay elə bir tufan qoparır ki, qarının oğlaqları tələf olur.

Ümumiyyətlə bu dövrə aid bir çox deyimlər var. Mart ayının sonundan aprel ayının ilk on günlüyünü “keçiqıran” dövrü də adlandırarmışlar. Belə ki, həmin dövrdə havalar soyuq keçir. Keçilər şaxtaya dözümsüz olduğundan qışdan arıq çıxır, yazın soyuğuna tab gətirə bilməyib qırılırlar.

Xalq təqvimində mart ayının 7-si ilə aprel ayının 7-si arasında əsən küləklər “boz külək” adlanarmış. Havanın quraq keçməsi ilə quru küləklər də müşahidə olunarmış və bu küləyə isə “qara yel” deyilərmiş. Yazın erkən dövründə mülayim küləklərin əsməsi ilə ağaclar tumurcuqlayar, belə küləyə isə “tumurcuq açan” külək deyərmişlər. 

Ümumiyyətlə yazın havası müxtəlif cür təsvir olunur. Misal üçün yarı qar, yarı dolu formalı yağıntı düşür ki, buna “çoban yarması” deyirlər. Bəzən günəşli havada qısa müddətli günyağışı yağar və buna “tülkü toyu” və ya “qurd quzulaması” deyərmişlər.

Nənə babalarımız aprel ayının 5-7-nə kimi olan dövrü “camışqıran”, “kərnəbut” dövrü də adlandırıblar. Belə qənaətə gəlmək olar ki, “kərnəbut” və “camışqıran” eyni dövrləri əhatə edirlər, yəni Novruzdan sonra 15 gün olan vaxtı.

Qarayazın özünü müxtəlif cür adlandırarmışlar: “danaqıran”, “keçiqıran”, “oğlaqqıran”, “yatar-durmaz”, “gedər-gəlməz”, “davardoymaz”.

“Danaqıran” folklor nümunələrində belə rəvayət olunur ki, danaqıran çiçəyinin açdığını görən bir kişi mal-qarasını yaylağa çıxarar. Yaylağa özü ilə 40 ədəd şələ ot, 40 ədəd kötük odun, 40 ədəd çörək götürər. Birdən hava tutular, çovğun qopar, qar yağar. Hava açılmaz və kişi 40 ədəd şələ otu mal-qaraya yedizdirər, 40 ədəd çörəyi özü yeyər, 40 ədəd kötüyü isə yandırar. Ot şələsi bitdiyindən kişinin mal-heyvanı acından tələf olar. Peşmançalıq keçirən kişi deyər: “Ay bunu qırx deyən zalım, əlli deyərdin də”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)

Avropa Parlamenti Azərbaycanın daxili hüquqi məsələlərinə qarışmağa cəhd etməzdən əvvəl öz köklü korrupsiya problemlərinin həllinə və ona münasibətdə zədələnmiş ictimai etimadın bərpasına diqqət yetirməlidir. Avropa Parlamentinin üzvləri eqoist siyasi oyunlar və ya maliyyə maraqlarını deyil, əsl həqiqət, ədalət və sülh arzusunu rəhbər tutmalıdırlar.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu barədə Dona Qrasiya Diplomatiya Mərkəzinin təsisçisi və baş direktoru, tanınmış jurnalist, siyasi şərhçi Reyçel Avraham Kanadanın populyar “THEJ.CA” nəşrində dərc olunmuş məqaləsində yazıb. “Azərbaycanın ədalət hüququ: Avropa Parlamentinin erməni məhbuslarla bağlı ikili standartları” başlıqlı məqalədə Azərbaycanın erməni məhbuslarını törətdikləri hərbi cinayətlərə görə mühakimə etdiyi bir vaxtda Avropa Parlamenti özünün korrupsiya qalmaqallarına və qərəzli müdaxilələrinə məhəl qoymadığı qeyd olunub. Əksinə, adıçəkilən qurumun Azərbaycanın İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı əsir düşmüş Ermənistan vətəndaşlarının həbsdə saxlanması ilə bağlı absurd müzakirələrə rəvac verdiyi yazılıb. Belə ki Avropa Parlamentindəki erməni lobbisi əndazəsiz şəkildə təhrif olunmuş versiyanı irəli sürərək bu məhbusları günahsız qurbanlar kimi qələmə verir. Halbuki bu şəxslər Azərbaycanda işgəncə, muzdlu fəaliyyət, hərbi cinayətlər, terrorizm əməlləri və terrorizmin maliyyələşdirilməsi – Azərbaycan cinayət məcəlləsinin əhatə etdiyi cinayətlər də daxil olmaqla ağır cinayət ittihamları ilə təqsirləndirilirlər.

Müəllif Avropa Parlamentinin bu yaxınlarda qəbul etdiyi "Erməni girovların qanunsuz tutulması və qondarma məhkəmə prosesləri" başlıqlı qətnaməni ölkəmizin Qərb ictimaiyyətində reputasiyasını zədələmək niyyəti daşıyan kampaniyanın tərkib hissəsi saymaqla əsassız, qeyri-obyektiv və qərəzli sənəd kimi səciyyələndirib. Keçmiş təcrübəyə istinad edərək Avropa Parlamentinin Azərbaycana qarşı düşmən mövqeyindən təəccüblənmədiyini vurğulayan politoloq sözügedən addımı erməni maraqlarının Avropa təsisatları hesabına təmin edilməsinin növbəti nümunəsi kimi dəyərləndirib. O, oxşar tendensiyaların Avropa Şurası Parlament Assambleyası və Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi də daxil olmaqla digər Avropa təsisatlarında da müşahidə olunduğuna diqqət çəkib.

Eyni zamanda diqqətə çatdırılıb ki, davam edən bu qərəzlilik Azərbaycanın mübarizə aparmalı olduğu ikili standartlardan yalnız biridir. Halbuki Azərbaycan hökuməti həm milli, həm də beynəlxalq hüquq çərçivəsində fəaliyyət göstərdiyini dəfələrlə vurğulayıb. Yazıda bildirilib ki, ağır cinayətlərdə təqsirləndirilən şəxslərin Bakıda davam edən məhkəmə prosesi ölkəmizin daxili hüquqi məsələsidir və burada hər hansı kənar müdaxilə əsassız olmaqla qəbuledilməzdir.

İsrailin də vaxtaşırı Avropa Parlamentinin ədalətsiz davranışına tuş gəldiyinə diqqət çəkilən məqalədə qeyd olunub ki, Avropa Parlamentinin bəzi üzvlərinin Azərbaycana qarşı mənfur davranışları gələcək nəsillər qarşısında bu qurumun nüfuzuna kölgə salır. Hüquqa dayanan ədalətli yanaşma budur ki, Azərbaycan onun ərazisində cinayət törətmiş şəxsləri mühakimə etmək kimi suveren hüquqa sahibdir və Avropa xalqları Cənubi Qafqazda baş verənlərlə bağlı həqiqəti bilməyə layiqdirlər.            

Məqaləni ətraflı şəkildə aşağıdakı linkdən oxumaq mümkündür:

https://thej.ca/2025/03/20/azerbaijans-right-to-justice-european-parliaments-double-standards-on-armenian-detainees/

Materialı “Ədəbiyyat və incəsənət” portalına təqdim etdiyi üçün Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinə minnətdarlıq bildiririk.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)