Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Bu günlərdə “Everest” nəşriyyatında müəllifin “Seçmələrin seçməsi-qranulalar” adlı kitabı da işıq üzü görmüşdür.

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

Mən öz cavanlığımı sizə necə tərif edim?! Bu, bığlı-saqqallı şair oğlanların gözəllər gözəli Monika Belluççiyə vurulduğu vaxt idi. Şair oğlanların dişlərini qıcıyıb Monikanın gizli şəhvət yağan şəkillərinə baxa-baxa çirkli dırnaqları ilə sinələrini cırmaqladığı, öz-özlərini qana qəltan etdikləri vaxt idi. Monika şəkillərdən baxır və gülümsəyirdi…

2.

“ Min bir gecə, min bir gecə,

Bir an kimi gəlib gecə,

Sakit, həzin və gizlicə,

Min bir gecə…”

3.

Söz kollektivə aid olduğu kimi cümlə də fərdə aiddir. Cümlənin konkret müəllifi var - fərd.

4.

Nikolay Berdyayev “mədəniyyət təbiiliyin qandallanması, azadlığın məhdudlaşdırılmasıdır” deyirdi. J.J.Russo mədəniyyəti, ümumiyyətlə, inkar edir, insanları geriyə - təbiətin qoynuna çağırırdı. “Təbiət – Mədəniyyət” qarşıdurması bu gün də hər bir insanın beynində yaşamaqdadır. Hansı tərəfə daha yaxın olmağımız, əsl yerimi zin bu iki qütbün harasında olması yenə də qeyri-səlis məntiq hesabına müəyyənləşdirilə bilər.

5.

Basatın öz ata evindən meşəyə - aslan yatağına geri dönməsi Dastanda insanın Mədəniyyət çərçivəsində qala bilmədiyini və Təbiətə geri qayıdışını simvolizə edir. Mədəniyyətə gəlişin əzablı yolunu göstərir. Dastanın əsl qədimliyi burdadır.

6.

Üzdəki, görünən Dədə Qorqud gizlində qalmış Dədə Qorqudun niqabıdır.

7.

Mal-qara adı ilə bağlı, ağacların, çiçəklərin ədəbi dildə özünü göstərməyən cürbəcür adları ilə bağlı dialektlərin ən gizli, dərin yerin də gizlənmiş sözlərə qədər xeyli incəlikləri aşkar və gizli qürur hissi ilə bilən ədiblər elə güman edirlər ki, yazmağı nə az, nə çox Tanrının özü bunlardan “xahiş” edib. Bu isə belə deyil. Həyatdan gəlmək bu deyil. Ona görə də hardan baxırsansa bax, ədəbiyyatın yolu kitab yoludur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.12.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

20 dekabrın təqvimi

Hər vaxtınız xeyir! Budur, daha bir ilimiz sona çatmaq üzrədir. İlin sonuncu tam həftəsinə daxil olmaq ərəfəsindəyik. Əlamətdar hadisələrlə, yubileylərlə bol olan bir həftə yaşayacağıq.

Bu gün isə Beynəlxalq İnsan Həmrəyliyi Günündən başlayaq.

Beynəlxalq İnsan Həmrəyliyi Günü

BMT Baş Assambleyasının təqvimə saldığı bu gün 2006-cı ildən qeyd edilir, yoxsulluğun ləğvi uğrunda hərəkatın 10-cu ildönümünə həsr edilib. Qəbul edilən qətnamədə deyilir: “Həmrəylik - 21-ci əsrdə insanlığın fundamental dəyərlərindən biri olacaq!”. Təki həqiqətən də belə olsun. Bir dövlətdə zümrələr, hakimiyyətdə olanlar və olmayanlar, varlı və kasıblar, böyük və xırda xalqlar, dünya üzrə isə hegemon və asılı dövlətlər, inkişaf edən və inkişafdan kənar dövlətlər həmrəy olsunlar.

Şən mahnı günü

Mahnılar əsasən “şən” və “qəmli” bölgülərinə uyğun gəlirlər, bu gün dünyada şən mahnı günüdür. Mahnısevən, rəqssevən insanlarımız üçün təbii ki, şən mahnılar daha məqbuldur, bu sayaq mahnılara “diringi mahnılar” deyilir el arasında. O ki toyda girirsən meydana, yalnız tappatarap eşidilir, nəfəsin kəsilincəyə qədər çıxmırsan, bax həmin mahnıların günüdür bu gün. Amma dünyanı dərk edən, dərk etdikcə bütün təzadları, ədalətsizlikləri, haqsızlıqları görən insanlar əsla şən mahnıları sevməzlər. Tarix boyu müharibələr, işğallar görən xalqımızın xalq mahnıları da kədərə köklənib, yəqin diqqət etmisiniz. Elə sevgi mahnıları da bu ovqata köklənib, ayrılıqdan, nisgil və kədərdən bəhs edib. Birində “Apardı sellər Saranı” deyiblər, birində “Qorxuram yar gəlməyə, gözlərim yaşlı qala” deyiblər, birində də “Bu sevda nə sevdadır, səni mənə verməzlər” deyiblər.

Dünyada ən ağır dərd anlamaq dərdidir, kaş ki insan anlaya bilməyəydi, yalnızca həmin o diringi mahnılara oynayaydı...

Milli qəhrəmanımızın anım günü

Milli qəhrəmanımız Riad Fikrət oğlu Əhmədovdan danışmaq istəyirəm, o şəxsdən ki, sağ olsaydı bu gün 68 yaşını qeyd edəcəkdi.  DTK-nın Minskdəki Ali məktəbində təhsil almış Riad Əhmədov Azərbaycan Respublikasının Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin yarandığı gündən ilk könüllülər sırasında erməni işğalçılarına qarşı döyüşlərdə iştirak etmiş, Çaykənd uğrunda döyüşdə yaralansa da, növbəti əməliyyatlarda iştirak etmişdir. Polkovnik-leytenant Riad Əhmədov 1992-ci ildə Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin Kəşfiyyat İdarəsinin rəis müavini vəzifəsinə təyin olunmuşdur. Riad Əhmədovun başçılıq etdiyi xüsusi kəşfiyyat dəstəsi Yuxarı Qarabağın müxtəlif yaşayış məntəqələrində çətin döyüş tapşırıqlarını uğurla yerinə yetirmiş, bir sıra kəndləri düşməndən azad etmiş, düşmənin xeyli canlı qüvvəsini və hərbi texnikasını məhv etmişdir. Şəxsi şücaəti və igidliyi ilə seçilən Riyad Əhmədov 1992-ci il yanvarın 25-də “Daşaltı əməliyyatı”nda itkin düşmüşdür. İndiyədək onun haqqında heç bir məlumat yoxdur. O, Azərbaycan Respublikası Əsir və İtkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının siyahısında itkin düşmüş hesab olunur. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 7 iyun 1992-ci il tarixli Fərmanı ilə ona “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” fəxri adı verilmişdir. Riad Əhmədovun keçdiyi şərəfli döyüş yolunu əks etdirən “Qayıt Riad” və “İgidnamə” adlı sənədli filmlər çəkilmişdir. Hazırda Bakı şəhərindəki 203 saylı orta məktəb onun adını daşıyır.

Əziz Nesin və Məhmət Akif Ərsoy

Bu gün əksər postsovet ölkələrində dövlət təhlükəsizliyi əməkdaşları günüdür, eləcə də üzdəniraq qonşularımızda.  Makao öz yaranışı, Panama matəm, Qviana qul olmaqdan xilası gününü qeyd edəcək. Myanmada maraqlı bir təcrübə var, hər ilin bu gününü Bo Aunq Çjo günü kimi qeyd edirlər, həmin tələbə 1938-ci ildə Myanmanın azadlığı uğrunda ilk şəhid olub. İlkləri unutmamaq gözəl ənənədir. O ki qaldı Amerikaya, mətbəxsevər amerikalılarda bu gün “Sanqriya” içkisi günüdür.

1880-ci ilin bu günündə Nyu-Yorkda, Brodveydə tarixdə ilk dəfə elektrik işıqları yandırılmışdır, odur ki, 20 dekabrı “nurlu gün”, “ağ işıq günü” kimi də adlandırırlar. 1948-ci ilin bu günüdə Zənzibarda Abdulrazak Qurna dünyaya gəlib, hansı ki, 2021-ci ildə ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülüb. Bu gün iki böyük türk yazarının da doğum günüdür. 1915-ci ildə İstanbulda tanınmış türk şairi və satiriki Əziz Nesin doğulub. 1873-cü ildə isə Fatehdə Məhmət Akif Ərsoy dünyaya gəlib, Türkiyənin İstiqlal marşının yazarı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Əhərdə yaşayan Xan Sənəmdir.

Xan Sənəm

Əhər

“Yox” demə son qərarıma,

Otur yaxşı düşün gedək.

“Bu dünya daş dünyasıdır”,

At buranın daşın, gedək.

Ürəyimiz daş olmamış,

Dünyaya oynaş olmamış,

Gəl işimiz yaş olmamış,

Sil gözünün yaşın, gedək.

Qalan ömrü verək yelə,

Vidalaşaq gülə-gülə,

Ya mən köçüm sizin elə,

Ya sən mənə daşın, gedək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı məşhur alman yazarı, filosofu Herman Hessenin aforizmlərindən seçmələri təqdim edir. Aforizmləri dilimizə İlham Abbasov cevirib.

       – Kiməsə nifrət ediriksə, özümüzdə olan mənfi cəhətlərin onda daha çox olduğuna görə edirik.

       – Biz bir-birimizin qəlbindən keçənləri anlaya bilərik, amma qəlbimizdən həqiqətdə nə keçdiyini yanlız özümüz anlada bilərik.

       – İçimdən gələn istəklərə uyğun yaşamaq istəyirdim. ...Bu, necə də çətin imiş.

       – O sevdi və özünü tapdı, amma sevənlərin çoxu özünü itirir.

       – Tənhalıq sərbəstlik olsa da, həm də soyuqluq deməkdir. Tənha ulduzların sərbəst dolaşdığı kainat kimi soyuq...

       – Həyatda insanı özünə aparan yol qədər çətin yol yoxdur.

       – İnsan bir şeyi axtaranda gözünün qabağında olan başqa şeyləri görə bilmir.

       – İnsanların çoxu üzməyi öyrənənə qədər heç vaxt üzmək həvəsinə düşmür.

       – Həyatda öz yolu ilə gedən hər kəs qəhrəmandır. Bunu bacaran hər kəs hətta səhvlər etsə belə, hamının getdiyi yolla gedənlərdən üstündür.

       – İnsan həyatının mənası axtarmaq və tapmaqdadır.

       – Düz xətlər yalnız həndəsədə var, həyatda və təbiətdə isə yoxdur.

       – Pis şeir yazmağın sevinci yaxşı şeir oxumağın sevincindən çoxdur; özgənin yazdığı pis şeiri oxumaqdansa, özünüz pis şeir yazsanız, daha çox sevinc hissi yaşayarsınız.

       – Həyatda nəyəsə sevinmək üçün kimdənsə icazə almalısansa, deməli, sən, doğrudan da, bədbəxtsən.

       – İnsan özündən keçməklə, nəyinsə yolunda ölməklə ölümsüzlük qazana bildiyi kimi, özünü qorumaqla, həyatdan əl üzməməklə də ölümsüzlük qazana bilər.

       – İnsanın azadlığı əsasən asılılığı könüllü seçməkdə özünü göstərir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu dəfə növbə dahi Məhəmməd Füzulinindir.

"İraq" sözü, nədənsə həmişə "fəraq" sözünü mənim yadıma salır. "Fəraq" sözü isə Füzulinin naməlum rəssam tərəfindən çəkilmiş məşhur şəklini gözlərimin qarşısında canlandırır.

Onun kədər dolu gözləri, baxışlarındakı izahedilməz həsrət, intizar böyük nəğməkarın qürbət odu ilə yanmış qəlbindən nələr söyləyir!

Mən Füzulinin bu şəkli ilə onun yaradıcılığı arasında elə üzvi bir yaxınlıq görürəm, elə bir vəhdət duyuram ki, sonralar, yarısı bu şəkildən, yarısı bayağı fantaziyadan yaranmış "yeni" şəkilləri görəndə ölməz şairin uzun illərdən bəri yaddaşımızda həkk olub qalmış nurani obrazının korlanıb şitləşdirildiyi məni daxilən sarsıdır.

Füzuli yaradıcılığı, ancaq məhəbbət fəryadı, könül sızıltısı, kədər, intizar və nakam eşqin həzin iniltisi deyildir. Füzuli yaradıcılığını, yalnız məhəbbət lirikasının ən geniş və yüksək mənada belə fəlsəfi cövhəri kimi qiymətləndirmək də tam olmazdı. Füzuli yaradıcılığı mənim təsəvvürümdə elə bir aləmdir ki, onun sonsuz rəngləri, bu rənglərin ən incə çalarları vardır. Burada insan gözünün görə bildiyi, heç bir bəyana, şərhə sığmayan zənginlik, insan qulağının eşidə bildiyi ahəng, səs, ün, pıçıltı, fəryad fırtınası, çağırış axını, hiss və duyğuların ləngər və təlatümü, insanı təsir qüvvəsinin məngənəsinə alıb uzun müddət əsir edən rayihələr, yalnız daxili görüş, daxili eşidiş, daxili qoxlayış, daxili toxunuşla duyula bilən incəliklər vardır.

Bütün bunlarla bərabər, Füzuli dedikdə onun doyulmaz poeziyasının ürək tellərini titrədən nakam məhəbbət melodiyası yada düşür. Onun həsrəti, fəryadı, intizarı gözlərimizdə, qulaqlarımızda canlanır. Füzuli poeziyası nədənsə hər zaman mənə azəri xalqının qüdrətli dühası ilə yaranmış, cilalanmış, əsrlərin iztirab və sevinclərini, qəhrəmanlıq, əzm və iradəsini, musiqinin ecazkar dili ilə ifadə edən muğamları xatırladır. Gözəl ifada, arif sənətkarlarımızın avazında bütün əzəmət və mənası ilə, bütün təravəti, illərin, əsrlərin hökmünə baş əyməyən gözəlliyi, qocalmazlığı, köhnəlməzliyi ilə yaşayan muğamlarımızı hər dəfə dinlədikcə sənətin təsir və təravət tükənməzliyinə heyran qaldığımız kimi, Füzuli şeirinin də zaman-zaman yeni, daha zəngin, daha təravətli, daha incə rənglərə çalan mənalılığı, dəruni ifadəliliyi, nakam məhəbbət həsb-halının səmimiyyətinə, yapışıq və cəzbinə, ürəyə yatarlığına, həyatiliyinə, bəşəriliyinə, pərvaz qüvvəsinə və adi canlı insan hiss və duyğularına oxşarlığına heyran qalırıq.

Füzuli deyəndə ki “Öylə sərməstəm ki, idrak etməzəm dünya nədir”, biz onun keçirdiyi ruhi iztirabı qəlbimizin çırpıntısında duyuruq. Məcnun:

“Ya Rəbb, bəlayi-eşq ilə qıl aşina məni,

Bir dəm bəlayi-eşqdən etmə cüda məni.

Az eyləmə inayətin əhli-dərddən,

Yəni ki, çox bəlalərə qıl mübtəla məni”

– deyəndə bu fəryad, bu yalvarış, bu cəsarət və fədakarlıqda biz, Füzuli qəlbinin döyüntülərini duyuruq.

İnsan böyük yaraların ağrısında kiçik yaraların sızıltısını duymaz. Füzuli üçün eşqin, məhəbbətin iztirabı qorxulu deyil. Onun böyük dərdi, böyük yarası – qürbət dərdi, vətən yarası vardır. Bu yaranı, bu dərdi açıq-aydın onun sətirlərində axtaranlar əbəs zəhmət çəkirlər. Bu qürbət dərdi, bu böyük həsrət, yanıqlı intizar Füzuli poeziyasının bütün ruhuna hopmuş, bütün varlığına çökmüşdür. O:

“Vəfa, hər kimsədən kim, istədim, ondan cəfa gördüm,

Kimi kim bivəfa dünyada gördüm, bivəfa gördüm”

– deyərkən yalnız vağamlamış fərdi ümidin gileyini deyil, bütün bir aləmin səciyyəsini lövhələndirmiş olur.

Bu aləmin möhnət və iztirabı ancaq Füzuliyə – böyük aşiq-müğənniyə deyil, çoxlarına aiddir. Füzuli hər yana baxsa, özündən daha betər dərdə mübtəla olan insanları görür. Bu insanların ancaq eşq dərdinə mübtəla olduqlarını zənn etmək sadəlövhlük olardı. Bu, daha böyük, daha ictimai və əlacı müşkül olan bir dərddir:

Kimə kim dərdimi izhar qıldım, istəyib dərman,

Özümdən həm betər bir dərdə onu mübtəla gördüm.

Muğamatın bir musiqi poeması kimi inkişafında əsas melodik xəttin enişi, qalxışı, haçalanması, birləşəsi rəngləri, diringiləri olduğu kimi, Füzuli şeirinin də müxtəlif çalarları, həzinliyi, major və minor notları vardır. Lakin əzəmətli muğam kimi onun poeziyasında hər fədakarlığa hazır, saf, ülvi məhəbbət, məhəbbət yolunda həyatın bütün iztirab və işgəncələrinə dözən, bu iztirab və işgəncələri böyük insan məhəbbəti naminə həvəslə qəbul edən, onlardan mənəvi bir zövq duyan, bu iztirablar bahasına həyatın gündəlik incikliklərindən ayrılıb yüksələn, dözüm və səbrinin hüdudu olmayan bir insan ruhunun hekayətləri eşidilir. Burada hicranlı, sitəmli, nakam və fədakar bir məhəbbət başına gələnləri bəzən həzin, bəzən qəzəbli, coşqun bir dillə danışır.

Mən hər zaman Füzulini oxuyarkən, onun illərdən bəri hafizəmizdə qalmış qəzəllərini, “Leyli və Məcnun”un bir çox hissələrini öz-özümə təkrar edərkən düşünürdüm: – necə olur ki, vətənindən, elindən uzaq düşmüş, ta çocuqluq illərindən qürbətdə ömür sürməyə məcbur olmuş bir adam ana dilində belə kamil şeirlər yazmışdır. O, azəri xalqına məxsus olan bir sıra ifadə, obraz, təşbeh üçün mayanı haradan almışdır?

Onun şeirlərinin, dövrünə görə, son dərəcə kamil, sadə və anlaşıqlı dili – azəri dili hardan qidalanmışdır? Nəhayət, o, azəri dilində şeirlərini kimin üçün, hansı oxucular üçün yazmışdır?

Yazıçı əsərlərini oxuyacaq adamların – o dillə danışan, o dili bilən adamların mövcud olduğunu bilməsə, yaza bilərmi? Axı ana dili – yazıçının əsərlərini yazıb-yaratdığı dil, onun suyu, havası, torpağıdır! Balıq sudan çıxarıldıqda ölən kimi, yazıçı bütün demək istədiklərinin ifadə vasitəsi olan doğma dildən məhrum qalarsa, necə yazıb-yarada bilər, yazıb-yarada bilməzsə, onun ömrünün mənası nədir? Füzuli kimi böyük sənətkar ərəb-fars dillərini gözəl bilə-bilə, bu dillərdə klassik şeir nümunələri, elmi əsərlər yarada-yarada, türkcə – azəricə nə üçün, kimin üçün yazmışdır?

...Füzuli, onun şəxsiyyəti, yaradıcılığı, bu yaradıcılığa qida verən mühit, onun istiqamət və xarakterini müəyyən edən amillər hansılardır? Necə olub ki, vətənindən, doğma mühitindən ayrı düşmüş şair, ölməz “Leyli və Məcnun”unu, təkrarolunmaz gözəllik və mənaya malik qəzəllərini azəricə yazmışdır, kimin üçün yazmışdır? Bu suallar bu yaxındakı İraq səfəri zamanı bir qədər aydınlaşıb müəyyən məntiqi bir silsiləyə bağlandı.

Mən inandım ki, Füzulinin yaşayıb-yaratdığı yerlərdə onun azəricə əsərlərini oxuyan, onun poeziyasına qiymət və qüvvət verən minlər, yüz minlər varmış! Füzuli, dili dilindən, dərdi dərdindən, sevinci, arzusu, həsrəti onunla bir olan doğma xalq əhatəsində yaşamışdır. O, indi Kərbəlada, zəngin və əzəmətli görkəmi ilə diqqəti cəlb edən İmam Hüseyn məqbərəsinin qarşısında yorğun bir qərib kimi dayanmış bəzəksiz, təntənəsiz, həzin, kədərli:

“Nə yanar kimsə mənə atəşi-dildən özgə,

Nə açar kimsə qapım badi-səbadan qeyri”

– misralarını xatırladan, son mənzili – şair türbəsi kimi yox, bütün iztirab və məhrumiyyətlərinə baxmayaraq, hər gün doğma xalqının səsini eşidən, onun ifadəsini duyan bir övlad kimi, öz həmdilliləri ilə bir torpaqdadır. Təsadüfi deyil ki, bu gün Şimali İraqda, Kərkük, Ərbil, Mosul dolaylarında xalq arasında məşhur olan bəzi xoyratların – bayatıların Füzuliyə aid olduğunu söyləyirlər...

1961

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.12.2024) 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış şair, publisist və siyasi şərhçi Əkbər Qoşalının son siyasi hadisələrə baxışını təqdim edir. 

Daha bir təqvim ilinin son ayındayıq. İşlər bəzən o qədər intensiv xarakter alır, elə məsuliyyətli olur ki, məhsuldarlıq və digər amillər zamanında dəyərləndirilməmiş qala bilir. COP29-u məsuliyyətlə, beynəlxalq aləmin maraqları, COP mandat-missiyası baxımından məhsuldarlıqla, bir sözlə, uğurla başa vurduq; amma durmaq yoxdur. Ölkə olaraq, “Yalnız İrəli!” şüarını elan etmədən belə, yeni uğurlara qoşmaq əzmindəyik.Xalqımızın xarakterindən, dövlətimizin ləyaqətindən, ölkəmizinurvatından irəli gələrək, beynəlxalq töhfələrimizi nəinki əsirgəyir, yeni töhfələrlə çıxış edirik. 

Biz, 20 faiz ərazimiz işğaldaykən, hər 8 nəfərimizdən biri qaçqın-köçkün həyatına düçarkən, beynəlxalq aləmdən umacaqlarımız çox idi. – O umacaqlarda haqlıydıq – çünki beynəlxalq hüququn özünə əsaslanırdıq; bu gün də, əsas istinadgahımız beynəlxalq hüquqdur, sabah da belə olacaq. Biz qalib dövlət eqosu, ədası ilə deyil, qalib dövlət şərəfi, ləyaqətiilə hərəkət edirik. Hərəkət duyğuya, düşüncüyə, fikrə, niyyətə və nitqə əsaslanır. Niyyətimiz ədalətin güclü olacağı bir dünyadır;haqqın heç vaxt, heç yerdə tapdanmamasıdır niyyətimiz. El sözüdür – “Niyyətin hara, mənzilin ora”... Ona görə, dünyanın qarışıq vaxtında, sanki bir an öncə başa çatmaq “istəyən” təqvim ilinin son günlərində qulağımız, gözümüz sövq-təbii niyyətimizin yoluna daha çox dikilib. 

Prezident İlham Əliyevin “Rossiya Seqodnya” Beynəlxalq İnformasiya Agentliyinə Bakıda verdiyi müsahibədəki ismarıcların, eləcə də, respublikamızın D-8-in (İnkişaf etməkdə olan 8 ölkənin İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının) Qahirədə keçirilən toplantısında bu nüfuzlu quruma tamhüquqlu üzv seçilməsinin beynəlxalq səciyyəsinə toxunmaq istərdim.

Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin “Rossiya Seqodnya”ya verdiyi və beynəlxalq səviyyədə yayılan müsahibəsi, ilk növbədə, bu faktor və amilləri güncəlləşdirdi, diqqətə çatdırdı: 

- Azərbaycan etibarlı tərəfdaşdır;

- Azərbaycan xarici siyasətinin xüsusiyyətlərinə görə istər Qərbdə, istərsə də Şərqdə müstəqil xarici siyasət yürüdən tamamilə müstəqil aktor kimi qəbul edilir;

- İkinci Dünya müharibəsi nəticəsində yaranmış reallıqlar, müəyyən edilmiş oyun qaydaları bu gün artıq işləmir;

- Biz əlavə enerji mənbələrinə ehtiyac duymuruq.

- COP29 çox böyük təşkilati iş idi və biz onun öhdəsindən şərəflə gəldik.

İndi isə keçək, D-8-ə:

Azərbaycan Respublikasının D-8 üzvlüyü yeni əməkdaşlıq müstəvisindən və dərəcəsindən xəbər verir.

Ölkəmizin D-8 üzvü seçilməsi həm ölkəmiz, həm də təşkilat üçün tarixi önəm daşıyır. Bu addım yalnız Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunun artmasını deyil, həm də qlobal iqtisadi və siyasi inteqrasiyaya verdiyi önəmin bir göstəricisidir. Tamhüquqlu üzvlük, habelə D-8-in özünün gələcək inkişafına da strateji töhfə verəcək yeni imkanların qapısını açır.

Artı1 27 yaşına dolmuş D-8, iqtisadi əməkdaşlığa odaqlananbir beynəlxalq təşkilatdır. Bizdən öncəki 8 ölkə - qardaş Türkiyəvə Pakistan başda olmaqla, İran, Misir, Banqladeş, İndoneziya, Malayziya və Nigeriya inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatları ilə tanınır. 

Üzv ölkələr arasında ticarət həcmini artırmaq,

texnologiya transferi və innovasiyanı stimullaşdırmaq,

davamlı iqtisadi inkişafı təmin etmək,

sosial ədalət, iqtisadi ədalət prinsiplərini təşviq etmək və s.

kimi məqsədləri özü üçün əsas alan D-8-in danılmaz perspektivivardır. Bizim D-8-dən öncə də üzv olduğumuz önəmli beynəlxalq qurumlar var, bununla belə, G-7, BRİCS, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı, G-20 üzvü deyilik. Azərbaycanın D-8-ə tamhüquqlu üzvlüyü həm onun bölgəsəl çevrəsini genişləndirir, həm də ölkəmizin öz iqtisadi, siyasi prioritetlərini daha geniş bir platformada gerçəkləşdirməsinə münbit ortam vəd edir.Azərbaycan, ölkəiçi iqtisadiyyatı kimi, ölkədışı iqtisadiyyatda da şaxələndirmə ilə üstünlüklər qazanmış olur. Bizdən asılı olmayan hər hansı siyasi-iqtisadi kataklizm qarşısında daha üstün, sığortalanmış duruma malik oluruq.

Nələr olacaq? – 

İlk növbədə, ticari, ümumən iqtisadi əməkdaşlıq imkanlarımız genişlənəcək.

Azərbaycan D-8 çərçivəsində, üzv ölkələrlə ticarət bağlarınıdaha da gücləndirərək, iqtisadiyyatını diversifikasiya edə bilər. Özəlliklə, qeyri-neft sektorunda işbirliyi, kənd təsərrüfatı, tekstil, texnologiya və b. sahələrdə yeni imkanlar açılmış olacaqdır.

İkincisi, texnologiya və innovasiya sahəsində əməkdaşlığı vurğulamalıyıq:

D-8-in innovasiya və texnologiya transferi sahəsində olan təşəbbüsləri Azərbaycanın yüksək texnologiyalar və rəqəmsaltransformasiya məqsədlərinə dəstək ola bilər. Bu əməkdaşlığın,özəlliklə texnoparklar, startaplar və rəqəmsal iqtisadiyyat sahələrində önəmli rol oynayacağı gerçəkçi gözləntimizdir.

Üçüncüsü, 

enerji və nəqliyyat sahələrində yeni perspektivlər meydana gələcək:

Ölkəmizin enerji resursları, habelə nəqliyyat dəhlizlərində oynadığı strateji rol, D-8 ölkələri üçün önəmli işbirliyiplatforması yaradacaq. Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolu, Quzey-Güney nəqliyyat dəhlizi kimi layihələr D-8 ölkələri üçün regional inteqrasiyanı gücləndirən əsas faktorlara çevrilə bilər.

Dördüncüsü,

beynəlxalq düzeydə nüfuzumuz daha da artacaqdır:

Yeni qlobal təşkilatda yer almaq, Azərbaycanın beynəlxalq mövqeyini daha da gücləndirir və ölkəmizin strateji prioritetlərini beynəlxalq aləmə çatdırmaq üçün geniş platforma təmin edir.

Bu sıralamanı artırmaq da olar, lakin saydıqlarımızı yetərli biləriksə, indi də, Azərbaycanın D-8-ə verə biləcəyi töhfələrdən söz açaq. –

İlk sırada, enerji təminatı və şaxələndirmə gəlir:

Ölkəmiz, zəngin neft-qaz ehtiyatları ilə D-8 ölkələrinin enerji təhlükəsizliyinə töhfə verə bilər. Özəlliklə alternativ enerji qaynaqları sahəsində təcrübəmizlə D-8-in enerji balansını şaxələndirə bilərik.

İkincisi,

Bölgəsəl bağların gücləndirilməsi amili önplana çıxır:

Azərbaycanın Avrasiyadakı strateji mövqeyi, Avropa ilə Asiyanı birləşdirən nəqliyyat dəhlizləri, D-8-in iqtisadi əməkdaşlıq potensialını artıracaqdır.

Üçüncü,

kənd təsərrüfatı və qida təhlükəsizliyi faktorunu vurğulayaq:

Aqrar sahədə qabaqcıl təcrübəyə malik Azərbaycan, üzv ölkələrlə bu sahədə əməkdaşlıq etməklə həm ixracat potensialını artıracaq, həm də qida təhlükəsizliyinə dəstək vermiş olacaqdır.

Dördüncüsü,

multikulturalizm və dialoq mədəniyyətini fərqləndirək:

Azərbaycan, zəngin multikulturalizm təcrübəsi ilə D-8 ölkələri arasında mədəni əməkdaşlığı, dialoqu, anlaşmanıgücləndirə bilər. Bu isə təşkilat daxilində sosial inteqrasiyanın artmasına, ümumi dəyərlərin qorunmasına xidmət edəcəkdir.

Beləliklə, 

D-8-ə tamhüquqlu üzvlük ölkəmizin beynəlxalq aləmdə mövqeyini gücləndirən strateji bir addım kimi xarakterizə olunmağı haqq edir. Bu tarixi addım ölkəmizin beynəlxalq işbirliyi, həmrəylik və xeyirxahlıq ruhunu, qlobal miqyasda artan nüfuzunu bir daha təsdiqləyir.

Maraqlıdır ki, Prezident İlham Əliyevin, ölkəmizn D-8-ə üzvlüyündən az öncə “Rossiya Seqodnya”ya Bakıda verdiyi müsahibədəki ismarıcları, sanki ilk real səciyyəsini və parlaq reaksiyanı Qahirədə bulmuş oldu. Göründüyü kimi, D-8 ilə bağlı vurğular, sözügedən müsahibədəki müvafiq ismarıclarlaekvivalentlik təşkil etməkdədir. Çünki sözümüz hər yerdə imzamız qədər keçərlidir.

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.12.2024)

 HƏR GÜN 3 YARPAQ - “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı bir neçə gün ardıcıl  Təranə Dəmirin şeirlərini sizlərə təqdim etməkdədir. Əminik ki, onları bəyənirsiniz. 

Ömür kələ-kötür,

Ayaqlarım çəlik.

Ürəyimi  söz aparır,

Əllərimi təklik.

Təzə arzular, boyat misralar

Üşüyür varağın küncündə.

Kibrit çöpü boydadı azadlıq,

Yandırsam alışacaq.

Çətini Tanrıya çatanacandı,

Yaxşı ki, ümid var.

*

Hərə  bir rəngdə darıxır,

Hərə  bir dadda  üşüyür.

Hərə bir kökdə doğulur,

Hərə bir adda üşüyür.

Hərə bir sözə aldanır,

Hərə bir gözə aldanır,

Hərə bir közə aldanır,

Hərə bir odda üşüyür.

Qovhaqovdu, qaçaqaçdı,

Gəlhagəldi, köçəköçdü,

Küy-kələkdi, pıçapıçdı,

Hərə bir notda üşüyür.

Hərə öz dənin axtarır,

Hərə öz mənin axtarır,

Hərə öz tənin axtarır,

Hərə bir yadda üşüyür. 

*

Bu axşam dəyməyib hələ,

Ulduzu kal, ayı kaldı.

Buludu kal, yağışı kal,  

Sükutu kal, hayı kaldı.

Hər tərəf  həsrət içində,  

Hər yan töhmətin altında. 

Yuxu da qaçıb gizlənib  

Göyün yeddinci qatında.

Yarı işıq, yarı zülmət,  

Bilmirsən hardan baxasan.

Yoxdu qapısı, bacası 

Durub gecədən çıxasan.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.12.2024)

Aida Eyvazlı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünyada bir çox mədəniyyəti yaradan türklər, həm də dünyaya mətbəx mədəniyyətini gətiriblər. Dünyanın harasında yaşadıqlarından asılı olmayaraq, məskən saldıqları yerlərdə əcdadlarından qalan uruf-adətləri unutmayıblar. Mədəniyyətləri eyni, musiqiləri oxşar, mətbəxləri də eyni.

 Sizi bu gün Saxa yakutlarının- şimal türklərinin ləzzətli mətbəxlərinin bir çox türk xalqlarının menyusunda olan, lakin fərqli adla təqdim olunan məzəli bir yeməyini təqdim edirəm. Əvvəlcədən qeyd edim ki, təqdim etdiyim Salamat desertini şimalda yaşayan türkdilli xalqların əksəriyyəti hazırlayır. Bu yeməyin 40-dan artıq növü məlumdur.

Yakutların bayram süfrələrinin, qonaqlar üçün açdıqları süfrələrinin ən gözəl

təamlarından biri də Salamatdır. Salamat elə bizim analarımızın bişirdiyi quymağa bənzəyir.

Bu ləzzətli təamı hazırlamaq üçün:

600 qram kərə yağı, 100 və ya 120 qram un, 400 millilitr qaynar s duz zövqə görə götürülür. Kərə yağını çuğun tavada əridirik və əriyən yağı qarışdıra-qarışdıra, içərisinə ələnmiş unu yavaş-yavaş tökməyə başlayırıq. Dayanmadan yağ və unu nisbətən güclü odun üstündə qarışdırırıq. Unun yağda qovrulmuş ətri gəldikdən sonra, qaynamış suyu asta-asta tavanın içərisinə əlavə edirik. Bundan sonra ocağın istisini azaldırıq.

Kütləni dayanmadan tez-tez qarışdırmaq lazımdır ki, içərisində düyünlər əmələ gəlməsin.

Yenə də tavadakı və ya dərin qazandakı qarışığı qarışdırmaqda davam edirik. Bu proses yeməyin üzünə ərinmiş yağ çıxana qədər davam edir. Yağ yeməyin üstünə çıxdımı, Saxa yakutlarının şah deserti sayılan Salamat hazırdır.

Onun içərisinə zövqə görə şam ağacının qozasının tumlarını, qızardılmış qoyun və ya mal dilinin dilimlərini, eləcə də şüyüd qata bilərsiniz. Bu inqridentlərin hamısını birdən bir Salamatın içərisinə qatmaq olmaz. Onlar ayrı-ayrı salamatların içərisinə zövqə görə əlavə edilə bilər.

Sonra isə çömçə ilə kasalara və ya piyalələrə əlavə edib, qonaqlarınızı yeməyə dəvət edin. Bu desert süfrəyə isti- isti verilir.

Elə isə, xoşunuza gəldisə, bizim quymağa oxşayan, lakin ondan daha da incə və ləziz dada malik Salamat desertini hazırlayıb, dadına baxın.

Nuş olsun!

P:S. Kərə yağını yağlılığı yüksək olan, südün üzərindən yığılan qaymaq və ya xamayla da əvəz etmək olar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.12.2024)

Fariz Əhmədov, Naxçıvan televiziyasının baş redaktoru, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi

Qəbir evin nurla dolsun, əziz şair Bəxtiyar Vahabzadə. Nə gözəl yazmısan: “Ey hörmətli müəllim, hər könüldə yerin var”. Əslində, sən düz yazmısan, biz səni səhv anlamışıq. 

Sən öyrədənə müəllim dediyin halda, biz müəllimi pula satmışıq, pulla almışıq. İstədiyimizə ya müəllim deyə xitab etmiş, ya da elə öyrədilmişik. Sanki kiməsə müəllim deməsək üzüyünün qaşı düşəcəkmiş. O qədər müəllim demişik ki, hər kəsə,indi ayırd edə bilmirik, müəllim kimdir. Düşünün, müəllim müəllim olduğunu inandırmaq üçün dəridən-qabıqdan çıxır. Halbuki müəllimin girdiyi evlər nura qərq olar, hər kəs ayaqda qarşılayardı müəllimi. 

Bu gün prokurora, polisə, gömrükçüyə, briqadirə, biznesmenə, xülasə bütün növ dövlət və özəl sektor işçilərinə “müəllim” deyə xitab edilir. Düşünürük ki, onlara müəllim deməklə hörmət edirik? Əksinə, həm onlara, həm də müəllim adını daşıyanlara hörmətsizlik edirik. Axı hər peşənin bir xitab növü var: cənab prokuror, cənab rəis, cənab briqadir və sair. 

İnsafdandırmı zibil idarəsinin müdirinə də müəllim deyək, özəl şirkətdə bazarlamaçıya da, müəllimə də? Biz bu cür xitab etdikcə bizdən sonrakı nəsil müəllimin kim olduğunu unudacaq. Düşünün ki, balaca körpələr taksi sürücüsünə də müəllim deyir, məktəbdəki xadiməyə də, müəllimə də. Özünüz artıq düşünün işin ciddiliyini. 

Müəllim öyrədəndir. Müəllim ömrünün nurunu şagirdlərə çırağ edəndir. Müəllim öz övladları ilə şagirdlərini ayırmayandır. Müəllim ömrünü xalqına şam edən Həsən bəy Zərdabilər, Məhəmməd Tağı Sidqilər, Hüseyn Cavidlər, Mirzə Cəlillər, Lətif Hüseynzadələr, Hüseyn Həşimlilərdir. Siz nə xoşbəxtsiniz ki, bu adı alovlandırıb odlar yurdunda müəllimlik etmiş, yaddaşlarda daşlaşmış, mamırlaşmış, saflaşaraq ülviləşmisiniz. Qəbir eviniz nurla dolsun!

Sizin layiqli davamçılarınız bu gün şəhərin mərkəzindən ta ucqar dağ kəndinə qədər bu məşəli alovlandırmaqdadır. O işıqdan yığılan zərrələr indi milyonlarla məktəbə nur saçır, ömür fəda edir. Unutmayaq ki, dünyada və ölkədə ən böyük ad müəllim adıdır. Bütün vəzifə sahiblərindən tutmuş ən ali məqam sahiblərinə qədər hər kəs müəllimə borcludur. Hər kəsə adı, familyası və yaxud işi gərəyincə xitab edək. Bahanı ucuz etməyək. Dəyər sahibini dəyərsiz qoymayaq. Yenə də övladlarımızı “Əti sənin, sümüyü mənim”, – deyərək müəllimə əmanət edək. Müəllim olmayan hər kəsə “müəllim” deyərək xitab edənləri şiddətlə qınayaq, onlara izah edək ki, müəllim adını ucuz tutmayın. Ümummilli Lider Heydər Əliyev demişkən “Mən yer üzündə müəllimdən yüksək ad tanımıram”. Gəlin bizdə bu prinsipə sadiq qalaq!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzet” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Ülvi Babasoyun essesini təqdim edilir. 

Biri vardı, biri yoxdu. Əvvəl zaman içində, xəlbir saman içində dünya vardı. O dünyanın üstündə Taclı İlahə Nü Va yaşardı. Nü Vanın dünyanın üstündə sürüşməkdən xoşu gəlirdi. O, dünyanın üstündə sürüşərkən, tanrı Fu Xini gördü. Nü Va Fu Xinin bədəninin qüsursuz formasına aşiq oldu. O, atları, bağları, bostanları, gülləri, çiçəkləri buğdaları, almaları, narları, heyvaları, şaftalıları, pişikləri, itləri sevirdi. Çünki aşiq idi. Fu Xinə olan sevgisi yeni yaradılışlarla dolub-daşırdı. Heyvanlar xoşuna gəlsə də, nəsə tam deyildi. O düşünürdü ki, yaradılış tamamlanmayıb. Heyvanlar o qədər ağıllı deyildilər. O bütün canlılardan daha bütöv bir varlıq yaratmaq istəyirdi.

Nü Va San çayında üzərkən palçıqdan kiçik insanlar düzəltdi. Onları özünə oxşatdı. Lakin quyruq yerinə iki əl, iki ayaq verdi insanlara. Palçıqları ovuclayıb insan yaratmağa başladı. Nü Va insanlara həyat nəfəsindən üfürdü. İnsanların bəzilərini aqressiv, sərt elementlərlə doldurdu. Digərlərini isə zərif, incə elementlərlə bəzədi. Qadın və Kişi çıxdı ortaya. Yaradılış ürəyincə olmadı. Günəşi və Veneranı yaratdı. Günəş gül barmaqlı şəfəqlərindən Veneranın üstünə saldı. Gül barmaqlı şəfəqlərdən saysız-hesabsız qoxular yaratdı. Venera Günəşə və qoxularına aşiq oldu. Hər yeri yox edən saxta, on Günəş vardı dünyada. Nü Va Oxçu Yini onları yox etmək üçün göndərdi. Oxçu Yi saxta Günəşləri öldürdü. Qoxulu Günəş və Venera qaldı. Kişilər və qadınlar qoxuyla bir-birlərini tapdılar. Bədənləri qoxuyla uzlaşdılar...

Qadın jasminin orta notları ilə kişinin bədəninə istilik və enerji ötürürdü. Kişinin öpüşləri qadının bədənində nəfəs alırdı. Qadının boğazı qu quşu kimi qamətli və incə idi. Kişinin bir əli qadının ipincə belini ovuclayır, digər əli saçlarına sığal çəkirdi. Qadının sinəsindən karamelli bir dad və qoxu kişinin damağına yayılırdı. Kişinin ağzı dolu olduğu üçün burnu ilə nəfəs alırdı. Burun isə beynə qoxuları olduğu kimi ötürürdü. Qadının bədənindən çuğundurun üst notları ilə izdivaca girmiş naringi ətri gəlirdi. Kişi sitrus gecələrinin sərinliyini udurdu. Qadının bədənindən çıxan buğ kişinin günəşli notlarla axan tərində ozonlaşırdı. Onun nəfəsliyinə çevrilirdi. Kişinin gözəl qoxudan başı çıxırdı. Ac qalardı, ancaq qiymətindən asılı olmayaraq cürbəcür parfümlər alardı. Gözəl qoxularla özünü güvəndə hiss edirdi. Kişi dovşan burnu kimi min qoxunu eyni anda içinə çəkməyi bacarırdı. Ancaq qoxular bir-birinə qarışıb itirdilər bəzən. Qadında isə başqa bir hal hökm sürürdü. Kişidən gələn isti səhləb qoxusu qadının dişilik hormonlarının fələyini azdırırdı. Qadının bədənindən yayılan aromatik hücumlar isə kişini həzzin nirvanasına ucaldırdı. Aromatik hücumların dadını və ləzzətini əmirdi kişinin bədəni. İlk öpüşlərindən sonra qadın kişiyə əsəbiləşmişdi (Kişi işığı söndürüb qadını qucmuşdu. Qadına elə sarılmışdı, elə sarılmışdı ki, istilik və güvən yaymışdı ətrafa. Sirli yerlərdə gəzişən dodaqları qadının dodaqlarını tapmışdı. Qadın geri çəkilmək istəsə də, gücü çatmamışdı. Dodaqlarını və bədənini təslim etmişdi kişiyə). Yalanmışlıqdan əsəbiymiş kimi göstərmişdi özünü. Sonra kişiyə demişdi ki, sənin öpüşündən anladım ki, məni sevirsən. Bir də qoxun məni dəli elədi. Səni nə vaxt görsəm, ürəyim titrəyir. Kişi yaxşı bilirdi ki, onda səhləb çiçəyindəki yabanılıq, soyuqluq və tənhalıq var. Onu da əcəb bilirdi ki, bənövşənin içində yatan ehtirasın istilik və cazibəsi də yaşayır bədənində. Qadınlar bir dəfə bu yabanı və isti qoxunu daddısa, əsir olurdular ona. Bu dəfə fərqliydi hər şey. Qadının bədənindəki aromatik hücumlar onu özünə əsir etmişdi. Sirli, yüngül, nəzakətli və sintetik qoxulardan deyildi bu qadınınkı. Qadında oriental qədimlik və ilkinliyin qoxusu vardı. Tərindən həmin orientallıq portağal qabığının qatları kimi açılırdı. Günəş batarkən çiçəklər öz təbii qoxularını yaya bilmirlər. Sintetikləşirlər. Qadınsız günlərində kişi səhləbin içində yatan bənövşə ehtirasını da itirirdi. Bədəni o qoxuları yaya bilmirdi. Artıq hansısa qadını o qoxuya heyran etmək istəyi də yox idi. Yalnız o qadını istəyirdi. Kişi qadını razı salmaqdan ötrü Kama Sutranı əzbərləmişdi. Səkkiz pozada qucmaq öyrənmişdi. Soyuq və qaynar qucmalar dörd yerə ayrılırdı. O ancaq qaynarlara əməl edirdi. Bakirə qızı necə öpmək lazımıydı, onu da bilirdi. On altı cür öpüşlə həyəcanlandırırdı qadını. On yeddinci öpüş isə kişiyə aid idi. Dodaqları ilə qadının iri, ətli dodağında dairə çəkirdi. Qadının gözləri axırdı o an. Çimdikləməyin səkkiz, bir-birinə qarışıb axmağın, əriməyin isə 19 növünü Kama Sutranın xaricində öyrətmişdilər bir-birlərinə. Kişi qadını öpərkən qadın ürəyindən keçirirdi ki, bu gözəl anlar həmişə davam edəcək, görəsən? Bitəcəyindən qorxurdu hər şeyin. Arzu və istəklərini sərbəst və azad buraxmağı öyrənə bilməmişdi. Onda hər istəyi daha rahat yerinə yetirərdi. Kişinin qucağında yatmaq istəyirdi hər gecə. Arada ayılıb sinəsindən öpüb bir də yuxuya getməyi arzulayırdı...

Dünyanın nimçə kimi dümdüz olan vaxtlarıydı. Hamı nimçənin ucundan yerə düşməkdən qorxurdu. Gecəydi. Kral Alobar qayğılı və yuxusuzdu. Əsgərlər də qayğılı və yuxusuz idi. Gecə növbəsində olan əsgərlərin burnuna işğal edəcəkləri ölkələrin qadınlarının qoxusu gəlirdi. Peyin iyi verən qəbirlərin və ölümün qoxusu isə Alobarın burnunu göynədirdi. 37 yaşına təzəcə qədəm qoyan kralın saqqalına dən düşmüşdü. Burada saçına-saqqalına dən düşən kralı öldürüb onun yerinə yenisini gətirirdilər. Alobar arvadı Almanı yanına çağırmışdı. Almanın dodağı və dilindəki çuğundur rəngi, dadı və qoxusu kralın karına gəlmədi. Almanın tərli bədənindən Alobarın beyninə yayılan qoxu dinclik verərdi həmişə. Bu dəfə dinclik tapa bilmədi. Alma dodaqlarını Alobarın bütün bədənində gəzdirsə də, xeyri olmadı. Digər arvadı Vren gəldi. Kral dərdini zəki və zərif arvadı Vrenə danışdı. Vren ağ tükləri yoldu. Tükyolma ayinləri baş rahibin sirri faş etməsinəcən davam elədi.

O vaxt Avropada öpüş hələ kəşf olunmamışdı. Kişilər və qadınlar bir-birlərini qoxlayırdılar. Qoxular sevişirdi. Alobar Vreni qoxladı. Vren də onu iylədi. Vidalaşdılar...

Alobar qəbirdə dirildi. Vren əsgərlər Alobarı boğmazdan əvvəl ərinə itüzümü vermişdi. İtüzümü onun bədənini göyərtmişdi. Elə bilmişdilər ki, keçinib. Qəbirdən xortlayıb çıxan Alobar həyata yenidən gəldi. Ay üzünə kölgə saldı. Başını göyə qaldırıb: "O dünyanın kəvsərlərindənsə, bu dünyanın poxunu istəyirəm".

Alobara elə pox da qismət oldu. Uzaq bir ölkənin ucqar bir kəndində təzək daşıdı. Təzək daşısa da, azad idi. Quş kimi sərbəstdi. Hər gecə yatanda deyərdi: "Dünən kraldım, bu gün fərdəm".

Artıq fərd olan Alobar dünya səyahətinə çıxdı. Qərbi gəzdi, buraların adətləri ona tanış idi. Şərqdə 12 yaşında bir qızla rastlaşdı. Qızın ölkəsini talan etmişdilər. Ata və anasını öldürmüşdülər. Qızın adını soruşdu. Qız ağlayaraq - məni də apar, - dedi. Alobar - ölümsüzlüyü tapıb geri qayıdacağam, gözlə, gələcəm, - deyib atını çapdı. Qız arxasınca qışqırdı: Kudra - adım Kudradır.

Ölümsüzlük dağında ölümsüzlüyün sirrini tapdı. Alobar bənzərsiz təcrübələr qazandı. Bənzərsiz insana çevrildi. Kudra isə qadınlıq enerjisi ilə Alobarı daha da gəncləşdirdi. Onlar başa düşdülər ki, indiyəcən qadın qoxusunun arxayınlıq və güvən aşılayan gözəlliyinə sərhədlər çəkiblər. İnsanlarla ağacların, suların və heyvanların arasına əngəllər yaradıblar. "Ağaclar, heyvanlar və sular Günəşə də, Aya da sadiqdilər". Düşüncələrimizə sərhədlər çəkiblər. Ölümü düşündüyümüz üçün ölürük.

Tom Robbins "Parfümün rəqsi" romanında Alobar və Kudranı min il yaşadır. Ölümsüz sevgililərin həyatı əvvəlcə nağıl estetikası ilə danışılır. Daha sonra klassik roman, sonda isə modern, postmodern yazı texnikaları tətbiq edilir. Roman sənətində yeninin gözəlliyini yaratmaqdır bu. Mənim essemin qəhrəmanları Alobar və Kudra bir qədər fərqlidir. Müstəqildir. Mənim mətnimdəki Alobar və Kudra Günəş Qıza olan eşqin nağıllar və romanlardakı izləridir.

Alobar və Kudra nəfəs aldılar, yedilər, çimdilər, sevişdilər və uzun yaşamaq istədilər. O qədər çox istədilər ki, ölüm onları unutdu. XXI əsrdə yaşayan kişi və qadın da belə etdi. Kişi və qadın öpüşərkən bədənlərindən qəribə bir qoxu yayılırdı. Hər ikisi bu qoxuyla özündən gedirdi. Jasmin və yemişin üst notlarına səhləblə naringinin ürək notları qarışırdı. Qadın o qoxuya heyran olmuşdu. Alobar da, Kudra da, kişi də, qadın da eşq və qoxuyla ölümsüzləşmişdilər. Ən azından özlərini ölümsüz sayırdılar. İllər aram-aram sovuşsa da, yaşlarının üstünə yaş gəlsə də, sevgiləri xatirəyə qovuşmurdu, ömürlərinə qış gəlmirdi. Onların dünyalarında iki yaş vardı. Həyat və ölüm. Həyat yaşı eşqin yaşı idi. Günəşin və onunla var olmağın yaşı idi. Günəşin gül barmaqlı işığı onu diri, həyat yaşında saxlayırdı.

12 dekabr 2024

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.12.2024)