“Ədəbiyat və incəsənət” portalı sizlərə Şamil Ənvəroğlunun şeirlərini təqdim edilir.

 

 

BİZİ UNUTMA, TANRI...

 

Bizi unutduğun yerdən yazıram sənə, Tanrı.

Demək istəyirəm ki,

bir boşluğa yığılmış axar su kimiyəm,

bu yer mənimki deyil,

yad nəfəslər duyuram ətrafımda.

Yad əllər toxunur əllərimə,

itkin düşən bədənimi axtarıram ümidsizcə...

Mənim deyil bu ömür də,

bu dünya da...

Nəsə yanlış olmalı...

Səssizəm, çaşqınam...

Sınıq ümidlərin batdığı sabahlar kimiyəm-

xəstəyəm, qırğınam... 

 

Bir qaranlıq otağın küncündən boylanıram sənə.

Demək istəyirəm ki,

beynimdə bir yalnızlıq simfoniyası,

qəlbimdə bir həsrət nəğməsi səslənir neçə vaxtdır, aramsız və nədənsiz... 

 

Hər dəfə qapı səsinə diksinirəm,Tanrı.

Yenə də gələn ağrılar olacaq deyə, yeyirəm içimi.

Demək istəyirəm ki,

gələnlərim heç xoş nəsə olmadı ki...

Ya susmayan hıçqırıqlar döydü qapını,

gözü yaşlı, sözü yaşlı,

ya da aldanıb sınmış adamlar,

sürüşkən ayaqlı, yüngül başlı... 

 

Zamanla göz yaşına düşüb üzməyi də öyrəndim.

Bir vaxtlar bir damla acıda boğulurdum çarəsizcə,

indi isə nə dəryalarda üzürəm, nə dəryalarda...

Demək istəyirəm ki,

yanlışlığın deyil, yaxşılığın əsarətinə düşdüm,

yaxşı olmaqdan da bezərmiş insan.

Və içimdə bir dəli üsyan da var bütün pisliklərə... 

 

Sanki min illərin dərviş yolçusuyam,Tanrı,

elə ağır yorğunam ki,

əsir torpaq misali,

nə alan var, nə verən,

elə ağır susqunam ki,

sahibsiz məzar kimi,

nə gələn var, nə gedən...

Bir az mənasız ümidləri yaşamaqdan yoruldum,

bir az  "dəyməz"miş deyilən insanları daşımaqdan,

bir az da heç enişləri olmayan yoxuşlara dırmaşmaqdan...

 

Sındı...

əlimdən düşüb sındı sən verən ümidlər də, Tanrı,

qəlbimdən düşüb sınan sevdalar kimi.

Üzümüzdən uzaq düşdü təbəssümlər, gülüşlər,

əməlindən yetim qalan qupquru sözlər kimi... 

 

İnsan olmaq nə qədər də zormuş, Tanrı.

Ya "olmaz"ları görə-görə ölür adam,

ya dərd yükünü çəkə-çəkə,

ya da bir nankoru sevə-sevə ölür adam...

Demək istəyirəm ki...

Ya da boş ver, susuram...

Zatən görürsən özün,

hər şeyi də, hər kəsi də...

Ancaq səndən bircə xahişim var, Tanrı,

bircə xahişim...

Əgər imkan varsa,

əgər bacara bilsən, BİZİ UNUTMA...

 

 

***

 

Elə körpə arzular var

sınıq arzular içində,

həyat dolu,

ümid dolu...

Qıyıb da, ata bilmirik.

Neçə sevinc itkin düşüb

ağrıların arasında,

eşələyib hər bir günü

gəzirik, tapa bilmirik. 

 

bu dünyanın bazarında

gün satıb

dərd alan olduq,

səsimiz də çıxan kimi

doğru ikən yalan olduq,

Həyat dedik,

sabah dedik...

için-için dolan olduq,

Sarılırıq boşluqlara,

donuruq, yata bilmirik. 

 

yanımızdan ötüb keçir

biz gözləyən

sabahlar da,

adamlar da,

arzular da...

Bir də baxıb görürük ki,

gələn başqa,

üzümüzə gülən başqa,

içimizi didən başqa... 

 

Elə də səssiz gəlirlər,

heç bilmirik gələn nəydi?

Bir baxırıq,

tufan qopdu,

sol tərəfə nəsə dəydi.

Sonra qəfil ağırlaşdı,

qəddimizi nəsə əydi,

Sonra əl açıb Tanrıya,

yerində tapa bilmirik.

 

 

***

 

Tənhalıq o deyil ki,

kimsə olmaya yanında,

Tənhalıq o ki, bu qədər çoxluq içində başını dizinə qoyub rahatca ağlaya biləcəyin,

bu gün ən zəif yerini bilib də,

sabah elə o həmin yerdən səni vurmayacaq bir kimsən yoxdur yanında.

Tənhalıq o ki, 

arzun arzusu,

ümidin ümidi,

səbəbin səbəbi olan bir kimsən yoxdur yanında...

 

Sevmək o deyil ki,

təkcə əllərindən tutmağı,

sarılıb öpməyi,

çılğınca sevişməyi arzulayasan.

Sevmək o ki, 

onun adını duyanda yenidən doğulasan bu dünyaya, yenidən...

Yenidən hər gün bir daha sevəsən o hər kəsin saydığın insanı.

Dünyan, sadəcə, ondan ibarət deyilsə,

dünyanı aydınlatmırsa, SEVGİ adlı günəşin,

nə yaşayıb

nə gördün ki sən?

 

Ölmək o deyil ki,

büküb atalar bir boşluğa,

sən də zamanla yox olasan bir ovuc torpaq şəklində.

Ölmək o ki, insan olmaqdan çıxıb olursan bir əşya,

ya da nəsə...

Ya bıçaq olarsan ümidlər doğrayan,

ya qazan olarsan nifrət qaynadan,

ya da gedər səndən səni SƏN edən hər şey,

qalar səndən geriyə yeriyən bir daş parçası hər gün öz ayağına dolaşa-dolaşa,

hər gün öz başına düşə-düşə.

Nəyi qaldı ki,

İNSAN olmaqdan çıxanların???

 

 

BİR ADI DA YENİDƏN DOĞULMAQDIR SEVMƏYİN...

 

Nəfəs bədənin,

sevgi ruhun Tanrısıdır,

bədən nəfəssiz,

ruh da sevgisiz olanda "adı var, özü yox"ların cəm halına çevrilər.

"Adı insan olanın həyatı bir ağrılı roman olar" demişdi nə vaxtsa bir şair.

Həyatlar əsərlərdə yaşar,

əsərlərdə gülər,

əsərlərdə ağlar...

Homer gözlərindən yetim qalandan sonra yazmışdı ən gözəl əsərini.

Bəlkə də, gözlər düşünməyin ən qəddar düşmənidir,

bəlkə də, düşünmək ruhun ən ağır işgəncəsidir.

Ən çox ağrıyanlar isə ən çox düşünənlərdir,

ən gözəl əsərlər bir ağrıyan ruhun ölüm duasıdır...

Və bir adı da ağrımaqdır yazmağın...

 

Dünənlər hər zaman kövrəldər,

ya xoş xatirələrin,

ya da "təəssüf"lərin melodiyası ağladar insanı.

Dünənlər sabahların keçmiş zaman formasıdır,

sabahlar dünənin gələcək zaman forması olduğu kimi...

İnsan dünəniylə kövrələr,

bu günüylə yaşayar,

sabahıyla ovunar...

Ağlamaq... ağlamaq dünyanın ən məsum duasıdır,

ən səssiz üsyanıdır,

ən gerçək üsyan faktıdır...

Və bir adı da səssizlikdir üsyanların...

 

İnsan sevgidən açılar,

sevgidən gülər,

sevgidən küsər,

sevgidən ölər...

Sevgi ən səmimi ibadətdir,

heç düşməyən hərarətdir...

İnsan sevəndə anlar həyatı,

yaşamağı,

yaşatmağı...

İnsan sevəndə anlar səssizcə danışmağı,

susub, susub uzlaşmağı...

İnsan ən çox itirəndə anlar itirdiyinin dəyərini,

ən çox itirənlər axtarar dünənini,

ən çox axtardığını tapmaz insan, tapmaz...

Sevgi axtarmaqla tapılmaz,

çağırmaqla gəlinməz,

istəyəndə var olmaz...

Sevgi özü gələr,

özü seçər insanını...

Sevgi ölməzdir,

insan ruhunda yaşamağa gələr,

sonra da bir həyat bitən kimi başqa bədənə köçər.

sevgi enerjinin müsbət halıdır,

qovuşanların xoşbəxtliyi,

ayrı qalanların müsibət halıdır.

Bir filmdə deyildiyi kimi: 

"Bir insan əgər sevibsə,YAŞAYIB, demək"

Və bir adı da yenidən doğulmaqdır sevməyin...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

 

 

Joldıbek Kaçkınbayev, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qırğızıstan təmsilçisi

 

Qırğızıstan paytaxtı Bişkekdə Toktobolot Abdumomounov adına Qırğızıstan Milli Akademik Dram Teatrında Qırğızıstan Respublikasının xalq yazıçısı Kayrat İmanəliyevin yazdığı “Son məktub” tamaşasının premyerası olub.

 

Əsər Qara-Qırğız Muxtar Vilayətinin yaradılmasının 100 illiyinə, görkəmli dövlət xadimi Törökul Aytmatovun və onun həyat yoldaşı Naqimə Aytmatovanın 120 illik yubileyinə həsr olunub.

Mədəniyyət, İnformasiya və Gənclər Siyasəti Nazirliyinin dəstəyi ilə hazırlanan tamaşaya Qırğızıstan Respublikasının dövlət katibi Suyunbek Kasmambetov, mədəniyyət, informasiya və gənclər siyasəti naziri Mirbek Mambetaliev, Törökul Aytmatov və Naqima Aytmatovanın qızı Roza Aytmatova şahidlik ediblər.

Sözügedən əsərdə Qara-Qırğız Muxtar Vilayəti yaranandan indiyədək xalqımızın gələcəyi üçün mübarizə aparan böyük insanların şücaəti, onlardan biri də görkəmli dövlət xadimi Törökul Aytmatovun rəşadəti, 20-ci əsrin 20-30-cu illərində qırğız xalqının taleyindən bəhs edilir.

Müəllif formalaşma illərinin sərt tarazlığı ilə ağır yüklənən anaların taleyinə, lakin onların Naqimə Aytmatovanın keçdiyi yoldan sökülməmiş, qırılmaz cəsarətinə müraciət edir.

Rejissor – Ulanmyrza Karypbayev, Aytmatov Dövlət Gənclər Mükafatı laureatı.

Rəssam-bəstəkar Ç.Aytmatov adına beynəlxalq mükafat laureatı Sadır Niyazakunovdur.

Bəstəkar - Qırğızıstan Respublikasının xalq artisti Asılbek Uzebekov.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

 

 

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bir vaxtlar aktyorları ölkə miqyasında bədii filmlər, teletamaşalar məşhurlaşdırırdısa, indi bunu geniş tamaşaçı kütləsinin xüsusi maraqla izlədiyi seriallar əvəz edib. Bu gün sizə müxtəlif seriallardan tanıdığınız, teatr və kino aktrisası, xalq artisti Pərvanə Qurbanova haqqında söhbət açmaq istəyirəm.

 

Pərvanə xanım 2 aprel 1965-ci ildə dünyaya gəlib. Orta təhsilini başa vurduqdan sonra, 1981-ci ildə Gəncə Dövlət Dram teatrında fəaliyyətə başlayıb. Burada o, böyük sənətkarlardan- Ələddin Abbasov, Rəmziyyə Veysəlova, Sədayə Mustafayeva, Məmməd Bürcəliyev, Zülfüqar Baratzadə kimi görkəmli sənətkarların əhatəsində olub, onlardan dərs alıb, teatrın sirrlərini öyrənib. İndiyədək bu teatrın səhnəsində iyirmidən çox əsərdə rol oynayıb...

 

Deyir ki:- “15 yaşımdan, düz 45 ildir ki, Gəncə teatrında işləyirəm. Gözümü açandan təsadüfən sənətin içinə düşmüşəm. İnşaatçılar sarayına fortepiano kursuna gedirdim. Böyük rejissorumuz rəhmətlik Hilal Həsənovun orda dram dərnəyi vardı. Yeni il şənliyi keçirilirdi, orda sülh göyərçinini oynamaq üçün qız axtarırdılar. Hilal müəllim dedi ki, evdən icazə al, gəl. İstəmirdim, direktorumuz deyəndə ki, kim səhnəyə çıxıb oynasa, onu bir il müddətinə imtahanlardan azad edəcəm, çox sevindim. Onda anam artıq yox idi, atama dedim, icazə verdi. Nə isə, səhnəyə çıxıb şeirimi dedim və hamı məni qucaqlayıb öpürdü, alqışlar susmurdu. Məni maraqlandıran bir o idi ki, imtahanlardan azad olacam. Sonra o dərnəkdən uzaqlaşa bilmədim. Səməd Vurğunun “Komsomol poeması”nı hazırlayırdılar, mənə Humay rolunu verildi. Gəncə teatrından sənətkarlar gəlmişdilər tamaşamıza, teatrın baş rejissoru  Yusif  Bağırov, Məmməd Bürcəliyev, Bakıdan da teatr aktyorları gəlmişdilər. Ən yaxşı qız ifaçı kimi mənə mükafat verdilər. Yusif Bağırov məndən soruşdu ki, qızım, teatra gəlmək istəyərsən? Dedim, yox. Dedi, maaş alacaqsan, səhnədə böyük sənətkarlarla oynayacaqsan. Razılaşmadım. Atamı da itirəndən sonra, çox çətin oldu. Evdə iki qardaşım və mən qalmışdıq, yaşamalı idik axı. Qardaşım da əsgərlikdə idi. Axırda getdim, özüm xahiş etdim ki, məni işə götürün. Götürdülər, belə başladı peşəkar səhnədə yolum. İnsanlar var, öz həyat yollarında oldu-olmadı əzabkeşliklərini, əziyyətlə həyat yaşadıqlarını sərgiləyib, ondan istifadə edirlər. Mən məktəbdə oxuyurdum, atamın vəfat etdiyini heç kimə demədim ki, bilməsinlər, kiminsə mənə yazığı gəlməsin...”

 

Teatr Xadimləri İttifaqının üzvü, “Qızıl Dərviş” mükafatı laureatıdır. On iki il ard-arda Prezident Mükafatına layiq görülüb...

 

“Ölkəmizdə ilk çəkilən seriallarda mən də rol almışam. Buna görə rejissor Rövşən İsaxa təşəkkür edirəm. 30 il Gəncə Dövlət Dram Teatrında işləmişəm. Gəncədə tanınmağıma baxmayaraq, bu seriallardan sonra daha da məşhurlaşdım. Amma ilk çəkildiyim film 1992-ci ildə "Xocalı harayı" filmi olub.”- söyləyir.

 

Bəli, Pərvanə Qurbanovanın milli kino sahəsində xidmətləri az olmayıb. Onun çəkildiyi filimlərdən "Sarı gəlin", “Acılar bitməz”, “Cavad xan” filmlərini, o cümlədən “Pərvanələrin rəqsi”, “Döngələr”, “Toy gecəsi”, “Yuxu kimi” və “Köhnə çamadanlar” adlı teleserialları nümunə göstərmək olar...

 

Deyir ki:- “Ata-anasız qaldığıma görə ali təhsil ala bilmədim. Ancaq bu gün özünü bilməyən, ümumiyyətlə sənətdən xəbəri olmayan, ali təhsil alıb təsadüfən teatra düşən istedadsız insanları görəndə təsəlli tapıram. Əlbəttə, ali təhsilim olsaydı daha yaxşı olardı. Amma nə etmək olar, qismət deyilmiş...”

 

Gəncəni çox sevir. Bakıya köçməyə dəfələrlə imkanı yaransa da Gəncəni tərk etməyib. Gəncədən ayrı qala bilmədiyini, söyləyir. Elə bilir ki, Gəncədən uzaq düşsə, kökü susuz qalan ağac kimi tez quruyar...

 

“Övlad kimi də yarım qalmışdım, qadın kimi də. 15 yaşından üzərinə valideyn yükünü götürüb çəkən qızcığaz nə zaman rahat nəfəs ala bildi ki... İndi də balamıza “burda belə etmə, belə məsləhətdir”- deyirik. Mənə bunları deyənim olmadı, özüm yıxılıb, özüm durdum həyatda. Heç əlimdən tutanım, “qorxma, qalx” deyənim də yox idi. Aktrisa olmağın da çətinliyi üstəlik. Üst-başımın köhnəliyini də üzümə vuranlar olurdu aktrisa həmkarlarımdan. “Belə gözəl-göyçək qız nimdaş palto içində” deyən aktrisaya dönüb “təzə gödəkçəniz sizə çox yaraşır, mübarəkdir” demişəm. İndi bu yaşımda bəlkə onu bacarmaram. Çox şükür hər günə...”- söyləyir.

 

Bəli, həyat çox qəribədir. Kimisinə cənnət səfasını yaşadır, kimisinə də cəhənnəm əzabı çəkdirir. Amma nə yaxşı ki, yaman günün ömrü az olur. Bəlkə də, məhz bu qeyrətinə, qatlaşdığı çətinliklərə görə, Allah Pərvanə xanımı mükafatlandırıb, onu sənətin zirvəsinə qaldırıb, tamaşaçı məhəbbəti qazandırıb…

 

Bu gün - aprelin 2-si xalq artisti Pərvanə Qurbanovanın yubileyidir. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı, yeni-yeni uğurlar arzulayırıq…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

 

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdikləri Türklərin tarixi layihəsində növbəti söhbətimiz türk soyları barədədir.

 

Türk soyları deyəndə, adətən, Oğuzlar, Qıpçaqlar, Uyğurlar və ya Göytürklər yada düşür. Lakin tarixdə izi silinmiş, unudulmuş və ya haqqında çox az danışılan elə türk soyları var ki, onların taleyi qəribə, sirli və bəzən faciəvidir. Bu yazıda az bilinən bəzi türk soylarından danışacağıq.

 

1. Xalaclar – Hindistanın unudulmuş türkləri:

 Xalaclar tarixi mənbələrdə erkən orta əsrlərdən məlum olan türk soylarından biridir. Əvvəllər Orta Asiyada yaşayan bu xalq XII-XIII əsrlərdə Hindistana köç edir və orada Xalac sultanlığını qurur. Lakin zaman keçdikcə yerli əhali ilə qarışaraq türklüklərini itirirlər. Bu gün Hindistan və Pakistanda müəyyən qruplar özlərini Xalac (Khalaj) adlandırır, lakin artıq onlar türkcə danışmır.

 

2. Şatuo Türkləri – Çin taxtına sahib olanlar:

 Şatuolar Orta Asiyanın Tanrı Dağları və Altay bölgəsində yaşayan türk boylarından biri idi. Onların ən maraqlı xüsusiyyəti odur ki, Çin imperiyasının süqut etdiyi dövrdə (X əsr) Şatuo türkləri Çində üç fərqli sülalə qurmuşdular:

• Sonrakı Tan (923–936)

• Sonrakı Tsin (Cin) (936–947)

• Sonrakı Han (947–951)

Bu o deməkdir ki, müəyyən bir dövrdə Çin imperator taxtında saf türk mənşəli hökmdarlar otururdu. Lakin Şatuolar sonradan çinlilərlə qarışdı və tarix səhnəsindən silindi.

 

3. Basmaçlar – Qiyamçı türk mücahidləri:

Basmaçlar əlbəttə ki, soy deyillər,  əsasən, XX əsrin əvvəllərində Orta Asiyada Sovet işğalına qarşı döyüşən türk müqavimət hərəkatının üzvləridir. Bəzi tarixi mənbələr onlara “türk partizanları” adını verir. Onlar əsasən özbəklər, qazaxlar, türkmənlər və qırğızlardan ibarət idi. Basmaçlar Çar Rusiyasının və daha sonra Sovet hakimiyyətinin türk xalqlarına qarşı siyasətinə qarşı üsyan etmişdilər. Lakin 1930-cu illərdə hərəkat tamamilə yatırıldı və onların böyük hissəsi məhv edildi.

 

4. Qarluqlar – Dövlət quran, amma unudulanlar:

 Qarluqlar qədim türk soylarından biridir və onların adı ilk dəfə VII əsr Çin mənbələrində çəkilir. Əvvəllər Göytürk Kağanlığının tərkibində idilər, lakin sonradan müstəqillik qazanıb 766-cı ildə Qarluq Kağanlığını qurdular. Ən maraqlısı budur ki, Qarluqlar İslamı qəbul edən ilk türk tayfalarından biri idi. Lakin zamanla onların bir hissəsi Uyğurlar, digər hissəsi isə Qaraqanlılara qarışaraq ayrıca xalq kimi tarix səhnəsindən çıxdı.

 

5. Sabarlar – Sirli türk barbarları:

 Sabarlar (və ya Savirlər) haqqında çox az məlumat var. Onların V-VI əsrlərdə Qafqaz və Şərqi Avropaya hücumlar etdiyi məlumdur. Bizans tarixçiləri onları “amansız barbarlar” adlandırır. Bəzi tədqiqatçılar hesab edirlər ki, Sabarlar sonradan Xəzər xaqanlığının əsasını qoyan türk qruplarından biri olub.

 

6. Kaylar – Osmanlının əsl kökləri onlardan gəlmiş ola bilər:

 Osmanlıların mənşəyi ilə bağlı müzakirələr çoxdur, amma ən çox qəbul edilən versiya onların Kayı boyundan olmasıdır. Maraqlısı budur ki, Kayların tarixi Göytürklərə qədər gedib çıxır. Orta Asiyada böyük bir tayfa olan Kaylar, sonradan Anadolunun cənubuna və qərbinə köç edir və Osmanlı imperiyasının əsasını qoyur.

 

7. Bayandurlar – Qədim türk aristokratları:

 Bayandurlar qədim türk soylarından biri olub, Oğuz boylarının 24-nə daxil idi. Onların adı “zəngin”, “varlı” mənasını verir. Maraqlıdır ki, bu boy Səlcuqlular dövründə yüksək aristokratik sinfə daxil idi. Tarixdə Bayandur xanları və sultanları olub, amma bu soy zamanla tarixdən silinib.

 

Türk soylarının tarix səhnəsində parlayıb sonra yox olması, assimilyasiya olunması və ya başqa xalqlara qarışması onların taleyinin bir hissəsidir. Lakin bu xalqların mirası hələ də bəzi genetik izlərdə, yer adlarında və tarix kitablarının dərinliklərində yaşayır.

 Tarixdə izi qalmış, amma unudulmuş türk soyları haqqında daha çox araşdırma aparmaq lazımdır. Bəlkə də gələcəkdə yeni tarixi kəşflər sayəsində bu xalqların qaranlıq qalmış hekayələrini yenidən üzə çıxarmaq mümkün olacaq.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

 

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

 

Təbiidir ki, illərdir bir çox müəlliflər uğur qazanmağın yollarını göstərmək niyyəti güdən kitablar yazıblar. Onların içində adı dünyalarca məşhurlaşanlar, ən tanınmış motivasiya spikeri adını alanlar da var, yazdıqlarını bestseller səviyyəsinə daşıya bilməsələr belə, kütləvi oxucu qazanmaq şərəfinə nail olanlar da var, heç bir iz qoya bilməyərək yazdıqlarının makulaturaya çevrilməsiylə barışanlar da var.

Əlbəttə ki, mən öz tədqiqatım boyunca ən çox səs-küy qoparan «uğurqazanma bestsellerlərinə» toxunacağam. Oxuculara oxunması məsləhət görülən bu bestsellerlərin əsas müddəalarını göstərəcək, tezislərini qabardacağam.

İndi isə gəlin əksər reytinq sıralamalarında yer alan «bizneçdə və peşəkar fəaliyyətdə uğur qazanmaq» mövzusunda ən populyar motivasiya bestsellerləri arasından sizinçün seçdiyim ən yaxşılara nəzər yetirməyi davam etdirək.

 

Ceyms Allen «Düşünən insan»

Düz 116 il öncə yazılan bir kitabın hələ də populyar olması, hələ də insanlara bələdçilik etməsi, fayda gətirməsi əlbəttə ki, diqqətçəkən haldır. İnsan özünüinkişafı üzrə klassik iş hesab olunan bu kitabın əsas ideyası odur ki, insanı onun düşüncələri formalaşdırır. Yüksək, ali fikirlər insanı yüksəldir, necə deyərlər, axmaq fikirlər isə insanı alçaldır.

Həyatı faciələr içində keçən, cəmi 15 yaşında ikən atasının öldürülməsi səbəbindən təhsilini atıb ailəsini dolandırmaq üçün ağır işlərə qatlaşan Allendə kitaba sevgini Lev Tolstoyun yaradıcılığı oyadıb. Yüzlərlə kitab oxuyan bu dahi şəxsiyyət  insanın imkanlarının dəyişilməsi üçün düşüncənin gücünü ən əsas faktor hesab edir.

Allenə görə insan özü barədə nə düşünürsə, mahiyyətcə elə düşündüyünə bərabər olur.

İlk dəfə motivasiya mövzusuna toxunan Allen şəxsiyyətn inkişafını, uğur qazanma sirlərini məhz düzgün düşünə bilməkdə görməklə insanlığı düşünməyə səsləyir.

Sadəcə, düşünün, əziz oxucularım! Hər şey sizin düşüncələrinizdən asılıdır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

 

Nurlana Məmmədova, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

Uşaqlar deyəndə, ağlıma ilk gələn şey təntənədir. Gülüşlər, baxışlar, yürüyüşlər… və uşaqlara xas bütün duyğular…

Rafiq Yusifoğlunun uşaq şeirləri də bayram əhvallı, coşqun, qələbə ilə yoğrulmuş şeirlərdir.

 

Onun yaradıcılığında ən gözəl məqamlardan biri odur ki, balaca oxucu sonda məqsədə çatır, yaranan suala cavab tapa bilir. Və bu, onun təntənəsidir. Rafiq müəllimdəki bu lazımlı fəhm dünyada az şairdə var.

 

“…baba çayın qolu var

Bəs yoxdu ayaqları?

Yamanca gülmək tutdu

Evdəki uşaqları

Baba:

Axışından bilinir

Su dayazmı, dərinmi?

Çay elə bərk “qaçır ki”,

Görünmür ayaqları…”

 

Bu şeirdə bir babanın, müəllimin, insanın uşağa verdiyi ən gözəl cavablar var.

Rafiq müəllimin simasında təbiətin izləri var. Çaya, qartala, dağa, buluda bənzəyir. Şeirləri simasına qonan insanlar azdır bu dünyada.

 

Yer kürəsi başdan-başa

sudu, torpaqdı, daşdı.

Yer kürəsi kainatda

kiçik bir zərrəyə oxşayır.

Yer kürəsi –

Tanrının kirpiklərindən qopan

bir gilə yaşdı,

o bir damla yaşın içində

böyük bir dünya yaşayır…

 

Bütün uşaqlar bir gün ölüm haqda düşünür. Kiçiklərə bu haqda danışılmır. Onlar kimdənsə bu qara xəbəri eşidəndə həyəcan keçirir və hisslərini ifadə edə bilmirlər. Ancaq ölüm mövzusunu təbiət fonunda vermək zərərli deyil. Baxaq şairin tədrisdə esse mövzusu ola biləcək şeirinə:

 

 “Baxıb qurumuş ağaca

Dilə gəlib oğlum deyir

Ata, ağac ölsə, əgər

Ona qəbir lazım deyil”.

 

Uşağın ağacı özü kimi canlı hesab etməsi həm də təbiət sevgisinin ifadəsidir. Ağacın gəldiyi yerə qayıdıb torpağa qarışması uşağı sonralar, nəinki düşündürəcək, onda ümid və cəsarət yaradacaq. Bu cür fəlsəfi fikirlər  tədrisimizin məzmununa əlavə olunmalıdır. Çünki bu dörd sətirlik kiçik mətn böyük həqiqəti açıqlayır.

Belə bir məsəl var: “ Quşlar oxuyursa, dünyamızda salamatlıqdır”. Yaradıcılığında quşları Rafiq müəllim qədər vəsf edən şair görməmişəm. Təbiəti insanların ürəyinə salan şairdir Rafiq Yusifoğlu.75 şeirini oxumuşam onun quşlar dünyasından. Ən gözəl tərəfi də odur ki, bu şeirlərdə quşların nəğməsi eşidilir, həyat hekayəsi dinlənilir:

 

“…Əlinin üstə qonan

Qızılquşdu, şahindi

Belə gözəl dostu var

Öyünməsin şah indi?!

Bax ondakı vüqara

Bax ondakı uçuşa

Caynağından qurtarmaq

Qismət olmaz hər quşa…”

 

Mən adı təzadlı olan  “ Qarquşu”nu ilk dəfə indi tanıdım.

 

“A qarquşu, qarquşu,

Hər kol- kosun var quşu.

Adında “qar” olsa da,

Özün sevmirsən qışı…”

 

Qu quşların həyat hekayəsi isə uşaqları həyəcanlandıracaq. Rafiq müəllim bu şeirdə bizə əsrarəngiz hekayə danışır:

 

“…Havada şığıyırsan,

Qu quşusan, qu quşu

Ancaq bəs sənə niyə

Söyləyirlər su quşu?

Elə oxuyursan ki,

Bu səda, bu nəğmə sirr…

Həyatda bircə dəfə

səslənir qu nəğməsi…”

 

Bu yaxınlarda Türkiyə telekanalları “Yaren leylek” dən danışırdı. 14 ildir ki, leylək hər bahar  Bursalı balıqçının qayığına qonur. Onların 6 aydan bir olan dostluğunu bütün şəhər bilir.

Leyləklərin dəyişməz xasiyyətinə Rafiq müəllim sanki ovçu kimi bələddir:

 

…Belə söylədi Leylək.

-Harda yaşayıramsa,

Ora gözəldir demək.

-A leyləyim, leyləyim

Mən səninlə neyləyim?

Söylə didərgin salıb

Çovğun, soyuqmu səni?

Köçməkdən yorulmadın

Vətənin yoxmu sənin?

-Dar gündə qanadlarım

Köməyimə yetəndi.

Mən köçəri bir quşam,

Qanadlarım vətəndir”.

 

P.S. Tanrı heç bir quşu qanadsız, heç bir insanı da vətənsiz qoymasın! Amin!

 

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

 

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

Qarabağ xan sarayı Şuşa şəhərinin tarixi mərkəzində yerləşən və Qarabağ xanlığının banisi Pənahəli xanın iqamətgahı olmuş tarixi saraydır. Pənahəli xanın dövründə saray xanın iqamətgahı olmaqla yanaşı, həm də xan ailəsi ilə birlikdə bu sarayda yaşamışdır.

 

Onun oğlu İbrahimxəlil xan ailəsi və əyanları ilə birlikdə Pənahəli xan sarayı yaxınlığında onunla eyni dövrdə inşa edilmiş İbrahimxəlil xan sarayında yaşamışdır. İbrahimxəlil xanın böyük oğlu Məhəmməd Həsən ağa Şuşa yaylasının cənub-şərqində sıldırım qayanın üstündə ucaldılmış Məhəmmədhəsən ağa sarayında yaşamışdır. Bu saraylardan başqa Şuşada xan ailəsi üzvlərinə məxsus Xan qızı Natəvanın sarayı və Qaraböyük xanım sarayı da vardır. Qarabağ xan sarayı adı müxtəlif mənbələrdə bu sarayların hər birinə aid edilsə də, Qarabağ xanlarının əsas siyasi iqamətgahı ilk Qarabağ xanı Pənahəli xanın saray-qəsri olmuşdur.

 

Şuşa qalasının yerləşdiyi ərazi özünəməxsus strateji xüsusiyyətə malik olduğuna görə, qaladaxili qəsrlərin, o cümlədən Pənahəli xanın qəsrinin inşasına Şuşa qalasının inşası ilə eyni dövrdə başlanılmışdır. Praktiki olaraq, təhlükəsizlik üçün Şuşa yaylasının yalnız şimalını qala divarları ilə möhkəmləndirmək kifayət edirdi. 

 

P. Zubov yazır:

_“Şuşa sanki, möcüzə nəticəsində yaradılmışdı: Gəncə yolu tərəfdən onu hündür daş divarlar, dar mazğallar və uca qüllələr əhatə edir, qalanın daxilindəki kiçik dördbucaqlı qəsrlərdə isə Pənahəli xan və onun ailəsi məskunlaşıb.”_

 

Qarabağ tarixçisi Mir Mehdi Xəzani Şuşa qalasının inşa edilməsindən bəhs edərkən Pənahəli xanın sifarişi ilə qala daxilində sarayların inşa edilməsini də vurğulayır:

_"Pənah xan Şuşada özünə balaca qalaya oxşar qala divarları ilə əhatə edilmiş saray inşa etdirdi. Öz sarayı yaxınlığında isə təpə üzərində oğlu İbrahimxəlil üçün saray inşa etdirdi."_

 

XIX əsrin ortalarında “Qafqaz” (rus. Кавказ) qəzetində yazılır: 

 

“Şəhərdəki müxtəlif evlər və yaşayış binaları arasında xan ailəsi üzvlərinin yaşadığı qəsrlər o dəqiqə diqqət çəkir: onlar özünəməxsus xarakterə malikdirlər. Onları künclərində dairəvi qüllələr olan hündür divarlar əhatə edir.”

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

 

 

Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin “Mədəniyyət və yaradıcı sənayelər üzrə xüsusi təqaüd proqramı” çərçivəsində bakalavr və magistratura səviyyələri üzrə xaricdə təhsilin maliyyələşdirilməsi ilə bağlı bu gün - aprelin 2-dən etibarən sənəd qəbuluna başlanılacaq.

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirıiyinə istinadən xəbər verir ki, proqram çərçivəsində audiovizual musiqi, kino (o cümlədən animasiya), videoqrafiya və fotoqrafiya), dəb sənəti, dizayn, kuratorluq, memarlıq, tədbirlərin təşkili, mədəni və yaradıcı sahə üzrə menecment, nəşriyyatlarla işin təşkili, oyun sənayesi, teatr, komediya və performans, yaradıcı texnologiyalar sahələri əsas ixtisaslaşma istiqamətləri kimi müəyyən edilib.

Təqaüd proqramına müraciət etmək üçün qaydalar və şərtlər barədə məlumatları www.mystart.az saytından, Mədəniyyət Nazirliyinin digər rəsmi informasiya resurslarından və sosial şəbəkə hesablarından əldə etmək olar.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

Aysel Fikrət, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Adam onunla danışanda elə bil başqa nurlu bir aləmə düşür.
Bizi onunla şeirlər doğmalaşdırıb. Ta uşaqlıq illərindən sevdiyimiz və bənzəmək istədiyimiz film qəhrəmanlarına həyat verən Xalq Artisti Xalida Quliyeva. Onu ta uşaqlıqdan izlədiyim “Milli”( poçtalyon qız ) obrazı ilə tanıyırdım. İri mənalı gözlərində o qədər doğmalıq var idi ki, sözlə ifadəsi yoxdur.

Kiçik bir sirrimi də etiraf edib deyim ki, o, poçtalyon obrazını özüm üçün canlandırırdım. Onun oynadığı obrazlar o dövrün əsil Azərbaycan xanımını əks etdirir. O sevgi, o utancaqlıq, o ağrı, o qorxu, o əzab. Unudulmaz duyğularla Azərbaycan tamaşaçısının ürəyinə yol tapıb.
Xalq Artisti Xalida Quliyeva şeirlərimi bəyənib, ilk kitab təqdimatıma gəlmişdi. Onun gəlişi məni elə sevindirmişdi ki, ilk olaraq onun mənim kitab günümə gəlməsi, haqqımda dediyi xoş sözlər...

O gündən Əzizim ola bildi. Atam Fikrət Sadığın anım günündə etdiyi çıxışı isə unuda bilmirəm. Göz yaşları ilə atama "Günəş şair" demişdi. Bu onu bildirir ki, Xalida xanım kiçikdən böyüyə hər kəsi sevən bir sənətçidir. Büsbütün Azərbaycandır.
Onun düşüncəsi təkcə yeni yazmağa başlayan şairə və uzun ömür yaşamış ustada deyil, bütün Azərbaycan insanına olan sevgisidir. Və bu sevgi qarşılıqlıdır. Xalq da, tamaşaçılar da, sənətkarlar da, doğmalar da onu çox sevir. Bu sevgi onun daima gülən və narahat gözlərindən süzülür.

 Xalq artisti Xalida Quliyeva bir insan kimi də örnək olacaq həyat yaşayıb. Azərbaycan xanımlarına, gənc aktrisalara örnək olacaq bir ömür. O ömür boyu Azərbaycan adət-ənənələrinə sadiq olub. Heç bir zaman ruhunu oxşamayan və millətinə, xalqına uyğun olmayan bayağı rollar ifa etməyib. Onun hər obrazı doğma və bizimkidir. Hər jesti ədəb, əxlaq göstəricisidir. Bu bacarıq və xislət onu Azərbaycanın mədəniyyət və incəsənət dünyasında dəyərli və önəmli simalardan biri edib. Müsabiqələrinin birində onun bu həyat üçün qarşısına qoyduğu öhdəlikləri olduğunu deyir. Deyir: “Bilirdim ki, oxumaq lazımdır, oxuyurdum. Evdə atama, qardaş bacılarıma baxmaq vacibdir, lazımdır, baxırdım. Ali təhsil də, ailə həyatı da gərəklidir deyə edirdim”.
Fədakar Xalida xanım eyni zamanda yalnız səhnədə azad və xoşbəxt olduğunu vurğulayır. Bəli, onun bu cür fədakar düşüncəsi heç cavabsız qalmır. Sevilən həyat yoldaşı, gözəl ana, gözəl nənə, dost, aktrisa olmağını ona bəxş olunub.
Onun aurası və düşüncəsi düşdüyü ortamı gözəlləşdirir, işıqlı edir.
Onun oynadığı obrazın tam mənada qavranması, o obraza təbii öz ruhunda həyat verməyi gözəlliyin özüdür. Onun oynadığı gənc xanım obrazları əsl Azərbaycanlı qadınının abır-ismətini, sadəliyini önə çıxarır.
Bəli, Xalida Quliyeva xalqını, vətənini çox sevən bir sənətkardır. O, milli kinomuzun mənafeyini, gələcəyini düşünən, mədəniyyət və incəsənət aləmində baş verən bütün yeniliklərə münasibət bildirən, gəncləri izləyən, onların rifahını düşünən. İncəsənətimizə, mədəniyyətimizə laqeyd olmayan, gündəmi yenilikləri izləyən bir sənətçidir.
Bu yaxınlarda onun çəkildiyi son filmə baxanda düşündüm ki, illərdir bəlkə də biz bu təbii gözəllikdən kənar düşmüşük. Sənətkarların qədrini bilməliyik, onlar çox azdır. Xalida Quliyevanın Azərbaycan kinosunda yaratdığı  "Xoşbəxtlik qayğıları" filmində Xalida obrazı mənim gənclik illərimin idealı idi. İnana bilməzdim ki, bu cür əlçatmaz baxdığım aktrisa bu qədər yaxınımda olacaq.
Bəlkə də heç kimin münasibət bildirmədiyi bir məqamda, aktrisa Xalida Quliyevanın aktyorluq məharətinin böyüklüyünü vurğulamaq, dilə gətirmək istəyirəm. Sevimli operator və rejissorum Rasim Ocaqovun çəkdiyo Rüstəm İbrahimbəyovun ssenarisini yazdığı  "Bağlı qapı arxasında" filmində oynadığı zülmə düçar olan qadın obrazı. Bu, bir çox qadınların həyatından keçən qəddarlıq və acizliyin, nadanlıq və düşüncənin simvolu kimi oynanılan bir rol idi.
Mən o filmə baxanda uşaq idim. Bir kəlmə söz demədən bu qədər zülmü və bu zülmdən azad olmağı gözləri ilə, ürkək baxışları ilə tamaşaçıya necə çatdırmağın böyüklüyünü hiss etmişdim. Bu rol bəlkə də neçə çarəsiz qadına ümid verib,neçə öz qadınına zülm edən nadanı qəflətdən oyadlb.Mənim ürəyimdə Xalida Quliyevanın oynadığı bir-birindən maraqlı obrazları içində bu obrazın öz yolu, öz yeri var.
Baxış və bədən dili ilə çəkilmiş əzabı bu cür bildirmək hər aktrisaya xas olan cəhət deyil.

Sənətkarların qədrini bilməliyik, onlar çox azdır. Çox təəssüf ki, qəddar bir zamana gəlib çıxmışıq. Bu məni bir yazıçı kimi qorxudur. Belə gedərsə, dünya üzündə mərhəmətin, saflığın kökü kəsiləcək. Nə qədər gec deyil, bu gərəkli hisslərimizi qoruyaq. Bir-birinə xoş söz deməyi, sevməyi unutmayaq.

Xalıda Quliyeva sizi çox sevirəm !!!!. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)