Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poetik qiraətdə sizlərlə yenidən Əlizadə Nuridir.

Gəldi bu qəm boyu bəstə,

Mən qəfəsdə, o  ahəstə,-

-deyir şair.

Xoş mütaliələr!

Ağaclar öz yarpağından,

Gül nəfəsindən üşüyür.

Payız çatıb quşlara da-

Dimdiyində dən üşüyür.

Gəldi bu qəm boyu bəstə,

Mən qəfəsdə, o  ahəstə.

Yaşamaq istəyən xəstə

Öz həvəsindən üşüyür.

Azıb qaldım naşı kimi,

Kor adamın daşı kimi.

Adam da  çöl  quşu kimi

Bir gün səsindən üşüyür...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.01.2025)

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ilə birgə həyata keçirdiyi “Türk dünyasının tanınmış mədəniyyət xadimlərini Azərbaycanda tanıdaq” layihəsində bu dəfə sizləri Qazaxıstanın Xalq Yazıçısı vəQazaxıstanın Əməkdar Xadimi Əhmətjan Aşiri ilə görüş gözləyir.

Musahibəni təqdim edir: Erkinbek Serikbay, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qazaxıstan təmsilçisi

-Müsahibəmiz kökü bir olan türk xalqlarına yayımlanacağı üçün öncə özünüz haqqında qısa məlumat verə bilərsinizmi?

-1938-ci ildə Almatı vilayətinin Enbekşiqazax rayonuna bağlı Malıbay kəndində anadan olmuşam. Uşaqlıq illərim kəndin sadə həyatında, təbiətin qoynunda keçib. İlk təhsilimi kənd məktəbində almışam və 1956-cı ildə Panfilov şəhərindəki pedaqoji məktəbi bitirmişəm. Daha sonra S.M. Kirov adına Qazaxıstan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsində ali təhsil almışam.Əmək fəaliyyətimə Qazax Radiosunun Uyğur redaksiyasında redaktor kimi başlamışam. Elmə olan marağım məni İ. Altınsaray adına Pedaqoji Elmlər Elmi-Tədqiqat İnstitutunun aspiranturasına yönəltdi. Sonradan Talqar rayonundakı bir məktəbdə müəllim kimi çalışaraq gənc nəslə təhsil və tərbiyə verməyə töhfə verdim.

1970-ci illərdə "Kommunizm Tuxi" qəzetində işlədim və ədəbiyyat və incəsənət bölməsinə rəhbərlik etdim. 1982-ci ildən etibarən Qazaxıstan Yazıçılar İttifaqında uyğur ədəbiyyatı üzrə məsləhətçi kimi fəaliyyət göstərdim.Yazıçılığa ciddi yanaşaraq bir neçə povest, roman və pyes yazdım. Xüsusilə "İdiqut" romanımı xüsusi qeyd etmək istərdim, çünki bu əsər tariximizin unudulmuş səhifələrini yenidən canlandırmağa həsr olunub. İlk əsərim 1965-ci ildə çap olunmuş "Belə Yaşamaq İstəyirəm" povestidir. Daha sonra "Bunu Unuda Bilmirəm", "Solmayan Çiçəklər", "Nur Ana", "İdiqut", "Tata – Tunqa" kimi əsərlərim oxucularımla görüşdü. Bu əsərlərdə qazax və uyğur xalqlarının dostluğunu və mənəvi əlaqələrini göstərməyə çalışmışam. Dramaturq olaraq "Ölməzlər", "Muqamçı", "Dəryaçi" kimi pyeslərimi yazmışam və onlar respublika Uyğur Musiqili Komediya Teatrında səhnəyə qoyulub. Əsərlərim bir neçə dilə tərcümə olunaraq geniş yayılıb.

Əməklərim qiymətləndirilərək “Əməkdə fərqlənməyə görə” və “Astana” medalları ilə təltif edilmişəm. Həmçinin, “İlham” Beynəlxalq Mükafatının laureatı olmuşam. Lakin mənim üçün ən böyük mükafat – oxucularımın mənə olan diqqəti və əsərlərimə göstərdikləri hörmətdir. Ədəbiyyat vasitəsilə xalqımızın mənəvi zənginliyinin artırılmasına töhfə vermək – mənim həyat məqsədimdir.

-Universitetdə oxuduğunuz dövrdə qazax dili və ədəbiyyatı fənninin vəziyyəti haqqında danışa bilərsinizmi?

-Həmin dövrdəki sosial-siyasi vəziyyət qazax dili və ədəbiyyatının ali təhsil müəssisələrindəki durumuna ciddi təsir göstərmişdi. Universitetdə oxuduğum vaxt, qazax dili dövlət statusuna malik olmasa da, ədəbiyyat fənninə hörmət böyük idi. Qazax ədəbiyyatının klassik əsərləri tədris proqramlarına daxil edilmişdi, lakin milli xüsusiyyətləri və ya milli-azadlıq ideyalarını əks etdirən əsərlərin dərindən təhlilinə müəyyən məhdudiyyətlər tətbiq olunurdu.Qazax dilində təhsil sahəsinin daralması da müşahidə olunurdu. Xüsusilə şəhər məktəblərində və ali təhsil müəssisələrində rus dilinin təsiri artmışdı və qazax ədəbiyyatını mənimsəmək daha çox kənddən gələn gənclərin öhdəsinə düşürdü. Kənd uşaqları ana dili və mədəniyyətinə xüsusi maraq göstərir və qazax ədəbiyyatını öyrənməyə böyük həvəs nümayiş etdirirdilər. Ədəbiyyat fənnində ideoloji təsiri də inkar etmək olmaz. Sovet ideologiyasına uyğun gəlməyən bəzi müəlliflərin əsərləri proqramdan kənarda qalırdı və ya səthi şəkildə tədris edilirdi. Buna baxmayaraq, Muxtar Auezov, Səken Seyfullin, İlyas Jansıgurov, Beyimbet Maylin kimi nəhənglərin əsərləri gənclərin milli ruhunun oyanmasında mühüm rol oynayırdı. Həmin dövrün çətinliklərinə baxmayaraq, qazax ədəbiyyatı tələbələr üçün mənəvi güc mənbəyi olaraq qalırdı.

-Muxtar Auezov ilə görüşləriniz, onun tələbəsi olduğunuz barədə hansı xatirələrinizlə bölüşə bilərsiniz?

-Muxtar Omarxan oğlu Auezova tələbə olmağım – mənim həyatımda ən böyük şərəf və qiymətli hədiyyədir. Bu, yalnız məşhur yazıçının təlimini almaq deyil, həmçinin qazax ədəbiyyatı və mədəniyyətinin dərin qaynaqlarından su içmək deməkdir. Auezov’in tələbəsi olmaq – xalqın gələcəyi üçün xidmət etməyi hiss etmək və böyük məsuliyyət götürməyin yeganə yoludur. Əl-Farabi adına Qazax Milli Universitetinin filologiya fakültəsində oxuyarkən, Muxtar Auezov’un dərslərini dinləmək fürsəti mənə nəsib oldu. O, yalnız ədəbiyyat dərsi verməkdən başqa, xalqımızın mənəvi zənginliyi və mədəniyyətini dərindən anlamağa çağırırdı. Hər bir sözündə həyata, yaradıcıya və xalqın gələcəyinə dair dərin baxış duyulurdu. Auezov’un "Həqiqi yazıçı öz xalqının söz sənətini qoruyub, onu dünyaya tanıtmalıdır" sözləri tələbələrinə möhkəm bir yol göstərdi. Bir dəfə o mənə dedi: "Axmetcan, sən uyğur xalqının söz sənətini unutmamalısan. Elə buna görə də öz xalqını dünyaya tanıdacaqsan." Bu sözlər mənim yaradıcı yolumu müəyyənləşdirərək, xalqıma və mədəniyyətimə olan sevgimi artırdı. Auezov'un "Abay yolu" epopeyası mənim üçün yalnız böyük ədəbi miras deyil, həm də yazıçılığın mənası və məsuliyyətini anlamağa kömək edən bir yolçuluq oldu. Muxtar Auezov tələbələrini yalnız ədəbiyyatçı və ya yazıçı olmaqla deyil, xalqın mənəvi dayanağı olmağa da öyrədirdi. Onun təlimləri həyatımda dərin iz buraxdı. Auezov’un tələbəsi olmaq – yalnız yaradıcı yolunda deyil, həm də xalqın gələcəyi üçün xidmət etmənin böyük məsuliyyətini hiss etmək deməkdir.

-Muxtar Auezov’un tələbəsi olaraq yadda qalan xüsusi anlar haqqında nə danışa bilərsiniz?

-Muxtar Auezov – qazax ruhiyyatının böyük şəxsiyyətidir. Biz onun əsərlərini oxuyaraq böyüdük. Mənim üçün xüsusi xatirə – "Abay yolu" epopeyası ilə ilk tanışlığım oldu. Kitabın dil zənginliyinə heyran qaldım və bəzi sözlərin mənasını böyüklərdən soruşaraq öyrənirdim. Auezov qazax xalqının tarixini və mədəniyyətini həqiqətən və gözəl bir şəkildə çatdıraraq insanların ruhunu, arzu və məqsədlərini canlandırmağa bənzər bir təsir yaratdı. Atamın Auezov haqqında xatirəsi yadımdadır. O, bir görüşdə Auezov'un danışığını dinləyərək onun sənətə xas olan natiqlik qabiliyyəti və dil zənginliyi ilə heyran qaldığını deyirdi. Bu sözlər məni Auezov’un əsərlərini daha dərindən anlamağa həvəsləndirdi. Auezov’un əsərlərini yenidən oxuduqca qazax xalqının ruhani dərinliyini hiss edirəm. Bu zəngin mirası gələcək nəslə çatdırmaq – bizim borcumuzdur.

-Sovet İttifaqı və Müstəqillik illərindəki ədəbiyyat əlaqələri və prosesləri necə qiymətləndirirsiniz?

-1982-2018-ci illərdə Qazaxıstan Yazıçılar Birliyində çalışmışam, o cümlədən 1986-1991-ci illərdə İdarə Heyətinin katibi vəzifəsini icra etmişəm. Bu dövr milli ədəbiyyat və mədəniyyətin inkişafına şahid olmaqla yanaşı, həmin proseslərin bir parçası olma imkanı da verdi. Sovet dövründə ədəbiyyat siyasi ideologiya ilə sıx əlaqəli idi. Sosialist realizminə əsaslanan bu dövrdə yazarlar əmək adamının obrazını, xalq birliyini təbliğ edir, milli mədəniyyət və ənənələri əsərlərində yaşatmağa çalışırdılar. Müstəqillik əldə etdikdən sonra ədəbiyyat yaradıcı azadlıq əldə etdi. Milli tarix, dil, din, ruhaniyyət məsələləri geniş müzakirə edilməyə başlandı. Yeni mövzular, fərqli obrazlar və janrlar müstəqillik dövrünün əsas xüsusiyyətlərindən biri oldu. Əvvəlki senzura məhdudiyyətlərindən azad olmaq, tarixi şəxsiyyətlər və hadisələri yenidən canlandırmağa imkan yaratdı. Sovet dövrü ilə müstəqillik dövrünü müqayisə edəndə, hər iki dövrün özünəməxsus xüsusiyyətlərini və təsirini qeyd etmək olar. Sovet dövründə formalaşan ənənələr və təcrübə, müstəqillik dövründəki azadlıq və yenilənmə müasir Qazaxıstan  ədəbiyyatının inkişafına əsas oldu. Bu iki dövr bir-birini tamamlayan iki fərqli ədəbi hadisə kimi çıxış edir.

-Siz yalnızca qazax ədəbiyyatının tədqiqatçısı deyil, həm də uyğur ədəbiyyatşünaslığı sahəsində mühüm işlər görmüsünüz. Bu istiqamətdəki fəaliyyətləriniz haqqında danışmağınız mənim üçün maraqlı olardı.

-Uyğur ədəbiyyatşünaslığı – zəngin tarixi irsə və milli xüsusiyyətlərə əsaslanan mühüm sahədir. Orta əsrlərdən başlanğıc alan uyğur ədəbiyyatı, Qaraxanlar dövründəki İslam mədəniyyəti ilə əlaqəli ədəbiyyat abidələri ilə seçilir. Müasir uyğur ədəbiyyatşünaslığı bu irsi yeni elmi metodlarla tədqiq edir və çağdaş ehtiyaclara uyğun təhlil ilə məşğuldur. Uyğur ədəbiyyatının kökləri Orxon-Yenisey yazılarından və Yusif Balasagun’un "Qutlu bilik" kimi klassik əsərlərindən başlayır. Ədəbiyyatşünaslar bu əsərləri tarixi-mədəni baxımdan araşdırır və uyğur xalqının ruhani irsini tanıtdırırlar. Uyğur yazılı ədəbiyyatının ilkin mərhələlərində tarixi və fəlsəfi əsərlər, sonra isə epik və dramatik əsərlər geniş yayılmağa başlamışdır. Uyğur ədəbiyyatının poeziya, nəsr, dramaturgiya və esse kimi janrları tədqiqat obyektinə çevrilmişdir. Lirik poeziya və epik poemaların zəngin ənənələri xüsusi diqqət çəkir. XX əsrdə uyğur ədəbiyyatının inkişaf meylləri və müasir əsərlərdəki dəyişikliklər, xüsusilə modernist istiqamətindəki əsərlər tədqiq olunur. Bundan əlavə, uyğur ədəbiyyatı ilə digər türkdilli xalqların ədəbiyyat əlaqələrinin araşdırılması mühüm istiqamətlərdən biridir. Türk dillərindəki ədəbi əsərləri müqayisəli şəkildə təhlil edərək ortaq ədəbi irsi qorumaq və onun mədəniyyətlərə təsirini öyrənmək üzrə işlər aparılır. Ədəbiyyatşünaslar uyğur yazıçılarının sosial və fəlsəfi mövzuları ədəbi əsərlər vasitəsilə necə təqdim etdiklərini araşdırmaqla xalqın mədəni, ruhani və sosial vəziyyətini anlamağa çalışırlar.

-Söhbətimizi yekunlaşdırarkən, gənc Auezov və Abay tədqiqatçılarına ağsaqqallıq, ata kimi məsləhət və tövsiyələriniz olsa, buyurun.

-Gənc tədqiqatçılar üçün Abay və Auezovun yaradıcı irsi – təkcə qazax ədəbiyyatının deyil, bütün türk dünyasının ümumi mənəvi sərvətidir. Bu böyük şəxsiyyətlərin ideyaları və baxışları türk xalqlarının birliyi və mədəniyyətinin qorunub saxlanması yolunda xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Onların əsərlərində xalqlar arasında dostluq, qarşılıqlı anlaşma və birlik məsələləri dərin şəkildə təhlil olunub, bu da müasir tədqiqatçılar üçün xüsusi araşdırma mövzusu olmalıdır. Abayın əsərlərində türk xalqlarına məxsus dünya görüşünün əsasları açıq şəkildə görünür. Onun hikmətli fikirləri və tövsiyələri yalnız qazax xalqı üçün deyil, bütün türk dünyası üçün aktualdır. Abayın "Tam insan" konsepsiyası və insanlıq prinsipləri türk mədəniyyətinin mənəvi təməlləri ilə üzvi şəkildə bağlıdır. Onun şeirləri və mühazirələrində təhsilin, elmin və dilin əhəmiyyətini xüsusilə vurğuladığı yerlər vardır, bu da bütün türk xalqlarının gələcəyi üçün mühüm bir bələdçidir.

Müxtar Auezovun yaradıcı irsi də türk dünyası üçün qiymətsiz bir xəzinədir. O, Abayın ideyalarını davam etdirməklə yanaşı, türk xalqlarının ümumi tarixi və mədəniyyətini öz əsərlərində bədii şəkildə təsvir etmişdir. Auezovun "Abay yolu" epopeyası – yalnız qazax xalqının həyatını və tarixini tanıdan bir əsər deyil, həm də türk xalqlarının birgə mədəni mühitini müəyyən edən bir əsərdir. Auezovun türk xalqlarının mənəvi birliyinə və onların mədəni əlaqələrini gücləndirməyə yönələn istəyi onun ədəbiyyatşünaslıq işlərində də açıq şəkildə görünür. Türk dünyasına dərindən nüfuz etmək üçün gənc tədqiqatçılar ədəbiyyatın güclü əsərlərini oxuyub, türk xalqlarının mənəvi irsini araşdırmalıdırlar. Abay və Auezovun əsərləri türk xalqlarının ümumi mədəni əsaslarını qorumaqla yanaşı, onları yeni dövrün tələblərinə uyğun şəkildə yenidən canlandırmağa yol açır. Bu şəxsiyyətlərin əsərlərində qaldırılan ideyalar türk xalqlarının birliyinin möhkəmləndirilməsində mühüm rol oynayır. Həmçinin, gənc tədqiqatçılar yalnız ədəbiyyatla deyil, türk dünyasının tarixi və mədəni bütövlüyünü araşdırmağa da diqqət yetirməlidirlər. Abay və Auezovun əsərlərindəki ideyalar vasitəsilə onlar türk xalqlarının zəngin irsini dünya mədəniyyətinə tanıda bilərlər. Bu istiqamətdə tədqiqatçılar dostluq və əməkdaşlığı, mənəvi dəyərləri təbliğ etməklə Azərbaycanın "Əbədi Dövlət" yolundakı payını gücləndirə bilərlər. Abay və Auezov həm də türk dünyasını anlamış və onu öz yaradıcılıqlarında əks etdirmişlər. Onların əsərləri – türk xalqları arasında ümumi dəyərləri bərpa etmək və qorumağın nümunəsidir. Bu irsləri araşdıraraq gənc tədqiqatçılar böyük düzən mədəniyyətinin türk dünyası ilə əlaqəsini daha dərindən anlamaq imkanı əldə edəcəklər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.01.2025)

Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin təşkilatçılığı ilə 85 ölkədən 1000-ə yaxın soydaşımızın iştirak etdiyi videokonfrans təşkil olunub. 2024-cü ilin yekunlarına həsr olunan videokonfransda xaricdəki Azərbaycan Evlərinin, Koordinasiya Şuralarının, həftəsonu məktəblərinin nümayəndələri, dünyanın nüfuzlu ali məktəblərinin, elmi mərkəzlərinin azərbaycanlı alim və professorları, müxtəlif sahələri təmsil edən nüfuzlu şəxslər, mədəniyyət və incəsənət xadimləri iştirak edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Komitədən verilən məlumata görə, giriş sözü ilə çıxış edən Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Fuad Muradov Azərbaycan dövlətinin diaspor siyasəti, 2024-cü ildə həyata keçirilən layihələr barədə məlumat verib, diaspor quruculuğunun uğurla davam edən yeni və mühüm mərhələsindən danışıb, bu sahəyə töhfələr verən soydaşlarımıza təşəkkür edib. Bildirilib ki, bu gün dünya azərbaycanlıları bir yumruq kimi birləşib, ölkəmizin nüfuzunun daha da artırılması üçün mühüm addımlar atır, hər zaman Azərbaycanın yanında olduqlarını və dövlət başçısının siyasətini dəstəklədiklərini bəyan edirlər. Komitə sədri qeyd edib ki, bu gün ölkəmizi dünyada layiqincə təmsil edən yüzlərlə soydaşımızın biryerdə olması onların hər zaman dövlətimizin yanında olmalarının göstəricisidir və bu, güclü Azərbaycanın güclü diasporunun formalaşdığının ən bariz nümunəsidir. 

Komitənin və Azərbaycan diasporunun illik fəaliyyətinə dair qısa videohesabatın təqdimatından sonra ilin yekunları ilə bağlı geniş və maraqlı fikir mübadiləsi aparılıb, nəticələr təhlil olunub.

Ötən il diaspor quruculuğu sahəsində qazanılan saysız uğurlardan danışan soydaşlarımız birlik və bərabərliyin təmin olunmasını, diasporun inkişafı ilə bağlı çevik mexanizmlərin yaradılması yolunda görülən işləri, həyata keçirilən layihələri təqdir edib, diaspora çoxistiqamətli yanaşmaların perspektivləri ilə bağlı təkliflərini səsləndiriblər. 

Çıxış edənlər milli maraqlarımızın beynəlxalq aləmə çatdırılması sahəsində ildən-ilə daha sistemli yanaşmanın formalaşdığına diqqət çəkiblər. Belə geniştərkibli konfransın təşkil olunmasının icmalararası münasibətlərin inkişafına təkan verdiyini nəzərə çatdırıblar. Ənənə halını alan videokonfransı diaspora müasir konseptual yanaşmanı formalaşdıran güclü siyasi platforma kimi qiymətləndiriblər.

Konfrans boyu xarici ölkələrdə yaşayan azərbaycanlı musiqiçilərin ifaları səslənib, icma üzvlərinin, Azərbaycan Evlərinin və həftəsonu məktəblərinin kollektivlərinin hazırladığı videomateriallar nümayiş olunub. Hər bir ifa, hər bir videomaterial iştirakçıların zövqünü oxşayıb və sürəkli alqışlarla qarşılanıb. 

Videokonfransda Azərbaycan diasporunun fəaliyyətinə mühüm töhfələr verən bir qrup soydaşımız “Diaspor fəaliyyətində xidmətə görə” AR medalı ilə təltif olunub.

Konfrans iştirakçıları Prezident İlham Əliyevə və Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyevaya dünya azərbaycanlılarına göstərdikləri həssas münasibət və qayğıya görə minnətdarlıqlarını bildirib, hər zaman Azərbaycanın sevincinə sevinib, kədərinə şərik olacaqlarını bəyan ediblər.

Videokonfrans icma üzvlərinin suallarının cavablandırılması ilə yekunlaşıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.01.2025)

Uraqan Abdullayev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Deyimlər arasında ən səfehcə olanı:

"Qadından yaş soruşmazlar" - deyimidir. Nəyə görə? Çünki o qadın özünə vurğunun yekəsidir. Çünki o qadın kişilərin diqqətini öz gözəlliyi ilə çəkməyə çalışır. Yaş ötdükcə qocaldığının fərqindədir. Buna görə də yaşını gizləməyə çalışır. Çünki bilir ki, zaman ötdükcə arxasınca cavan-cavan qızlar gəlir və onlarla rəqabətdə hiss edir özünü. Qadından yaş soruşmazlar - çünki o qadının gözəlliyindən başqa ortaya qoyacaq bir şeyi yoxdur.

Əgər belə bir qadınsansa özünə sual ver: yaşımı soruşanda niyə əsəb hissi keçirirəm? Yaşımı gizləməklə nə dəyişir? Həmin kişinin diqqətini öz yaşımı gizləməyə çalışaraqmı qoruyuram? Yəni bu qədər ucuz və dəyərsizəm ki, yaşdan başqa maraqlı olacaq bir şeyim yoxdur?

Əgər bu suallara cavab verərkən özünə qarşı dürüstsənsə, deməli kompleks edəcək bir şey yoxdur.

Qadından yaş soruşmazlar – çünki bu deyim sadəcə qadınları yox, həm də cəmiyyəti ört-basdır etməyə xidmət edir. Niyə? Çünki bu deyimin arxasında gizlənən bir həqiqət var: yaşlanmaq yalnız qadınlar üçün deyil, kişilər üçün də qorxuludur. Lakin qadınlardan fərqli olaraq kişilər, yaşlandıqca təcrübə və ağıl qazandıqlarını iddia edərək, bu dövrü daha asanlıqla qəbul edirlər. Cəmiyyət qadınları isə yalnız gözəllik və cazibə ilə dəyərləndirdiyi üçün, yaşlanmaq onlar üçün bir təhlükəyə çevrilir.

Bəs bu yanaşma ilə necə mübarizə aparmaq olar? İlk növbədə qadınların öz dəyərlərini yalnız xarici görünüş üzərində qurmadıqlarını anlamaları vacibdir. Yaşlanmaq insan həyatının təbii bir hissəsidir və hər yaş özünəməxsus gözəllik, müdriklik və imkanlarla gəlir. Özünü yalnız xarici cazibənlə deyil, intellektin, bacarıqların və şəxsiyyətinlə təsdiq etməyi öyrənmək, bu cür komplekslərin kökünü kəsməyə kömək edir.

Həmçinin, bu problem yalnız fərdlərin deyil, cəmiyyətin məsuliyyətidir. Biz qadınlara və kişilərə, gözəllik standartlarından və yaşla bağlı stereotiplərdən kənarda dəyər verməyi öyrənməliyik. Çünki insanın yaşı onun dəyərini müəyyənləşdirə bilməz. Dəyər, insanın həyatı boyu qazandığı təcrübə, yaratdığı iz və göstərdiyi təsirlərlə ölçülür. 

Bu yanaşma qadınlara daha çox azadlıq və özlərinə qarşı daha dürüst olma imkanı verəcək. Yaşını gizləməkdən imtina etmək, özünə güvən və daxili sülhün qapılarını aça bilər. Və bəlkə də bir gün, "Qadından yaş soruşmazlar" deyimi sadəcə keçmişin absurd fikirlərindən biri kimi yadda qalacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.01.2025)

Təqdim etdiyimiz yazının müəllifi tovuzlu məktəblidir: Nurtac Yolçu qızı Zeynalova. Onun 17 yaşı var. Adil Qasımov adına Tovuz rayon tam orta məktəbinin 11-ci sinif şagirdidir. 3-cü qrup üzrə hazırlaşır. İncəsənət və Ədəbiyyata xüsusi marağı var.

Ədalət, bəzən bir xəncərin ucunda, bəzən bir sözün kölgəsindədir. Amma hər zaman bir bədəlin ödənməsini tələb edir.

Ədalət, hər kəsin dilində, amma heç kimin ürəyində deyil. Ədalət çox zaman xalq ac ikən ziyafət süfrəsindən qalxmayan kralların; özü qatil, günahkar olsa da, qarşısındakının haqqını yeyərək “ədalət” deyə qışqıran qatillərin; və pulu, gücü çox olanların tərəfindədir. Ədalət dediyimiz şey, çox vaxt həqiqi ədalətdən uzaqdır.

Bəziləri bu haqsız düzəni seyr etməyi seçir, bəziləri isə qaranlığın içində bir işıq yandırmağa cəsarət edir.

Amma heç kim qaranlığın içindəki həqiqətləri görə bilmir. Çünki zəfərin işığı nə qədər parlaq olarsa, kölgələr o qədər böyüyər və həqiqəti gizləyər. Ədalət bəzən yalnız güclülərin qalxanı olur, zəiflərin fəryadı isə küləkdə yox olub gedir. Halbuki həqiqi ədalət qılıncla deyil, vicdanla təmin edilir.

Və bu arzusu, bu mübarizəsi səbəbindən işığı sonsuzadək söndürülənlər var.

Amma məni sönmək qorxutmur, çünki mən hər dəfə külümün içindən yenidən doğuluram, yıxılsam da, dizimin qanına məhəl qoymadan təkrar-təkrar ayağa qalxıb yoluma davam edirəm.

Məni yandıra bilərlər, kül edə bilərlər, amma bilmədikləri bir şey var: külüm təkrar küləkdə sovrularaq can tapar və bu dəfə onların içini yandırar. Amma bunu da unutmuram: işıq nə qədər parlaq olsa, kölgəsi bir o qədər dərin olar. İnsan nə qədər çalışsa da, ona bir əl uzadılmadıqca yıxılar, dizləri qanayar.

Və qaranlığın içindəki hər ürək öz savaşını verir. Bəziləri bu savaşda keçmişin yükünü daşıyır, bəziləri isə gələcəyin vədi üçün hər şeyi riskə atır. Amma heç kim qaranlığın nə qədər dərin olduğunu təxmin edə bilməz.

Bəziləri üçün bu, bir azadlıq mübarizəsi idi, bəziləri üçün isə sadəcə güc savaşı. Amma hər kəsin unutduğu bir şey var idi: qaranlığın içindəki işıq belə hər zaman təmiz deyildi. Və o işığın kölgəsi, keçmişdə edilən səhvləri, bu gün verilən qərarları sonsuzadək ləkələyəcəkdi.

Bu gün töküləcək tər və qan bəlkə də yalnız bir neçə nəfərin vicdanını təmizləyəcək. Amma bu mübarizə, səssiz qalanların səsi olacaq.

Tarix həmişə məğlubları yazır deyirlər, amma mən bunu qəbul etmirəm. Bu gün yalnız məğlublar yazılmayacaq o sətrlərə. Kimin haqlı, kimin günahkar, kimin qalib, kimin məğlub olduğunu tarix deyil, biz müəyyən edəcəyik, o qələmi biz tutacağıq.

Bu gecə tarix yazılmayacaqdı. Bu gecə yalnız sağ qalanların hekayəsi danışılacaqdı. Xəyanət, sədaqət, qorxu və cəsarət bir-birinə qarışacaq, həqiqətlər yalanlarla mübarizə aparacaq və hər seçim bir sonrakı xaosun toxumlarını əkəcəkdi.

Bu gecə qılınclar çəkiləcək, planlar qurulacaq, həyatlar dəyişəcəkdi. Bəziləri azadlıq üçün mübarizə apararkən, bəziləri bu mübarizəni öz maraqları üçün istifadə edəcəkdi. Amma hamının yolu bir nöqtədə kəsişəcəkdi. Çünki nə müharibə, nə də ədalət, qərəzsiz bir oyun oynayır. Hər addımın bir bədəli, hər zəfərin bir qurbanı var idi.

Və hər iki tərəfin ortaq nöqtəsi bu yolda onlarla qurban vermək olacaqdı.

Bu, ədalətin deyil, insanlığın sınağa çəkildiyi bir gecə idi. Çünki ədalət, hər kəs üçün fərqli bir məna daşıyırdı. Kimisi üçün bir haqqın təslimi idi, kimisi üçün isə sadəcə intiqam vasitəsi. Bəs, bu gecə silahlar susduqda geridə nə qalacaqdı? Cəsur ürəklərin dirənişi, yoxsa qırılmış xəyalların dağıntısı?

Cavab yalnız səhərin ilk işıqlarıyla ortaya çıxacaqdı. Amma o vaxta qədər hər nəfəs bir mübarizə, hər addım bir meydan oxuma, hər baxış bir sirr daşıyacaqdı. Çünki gecə yalnız qaranlığı deyil, həqiqi simaları da üzə çıxarırdı.

Və o an gəldikdə, heç kim geri dönüb baş verənləri dəyişdirə bilməyəcəkdi. Qan töküləcək, sirrlər açılacaq, dostlar düşmənə, düşmənlər isə gözlənilməz xilaskarlara çevriləcəkdi. 

Gecə qaranlıq idi, amma əsl qaranlıq insanların ürəklərində idi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.01.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mikayıl Azaflının şəxsiyyəti, yaradıcılığı, irsi, mühiti, çağırışları duyğulu, qanadlı, üfüqötəli, bir o qədər də dərin məzmunludur.

Azaflı özündən öncəki milli sənət ustadlarının ləyaqətli davamçısı - ümumiləşmiş obrazı və çağdaşlarına, özündən sonrakılara örnək ustaddır. Xalq ruhunun cəsarətinin və sanki dərin dövlət bilgilərinin daşıyıcısı, müstəqilliyin illa olacağına daxili inamın sahibi kimi təqdim olunmağı haqq edən sənətkardır Mikayıl Azaflı. Ustadın vəfatından sonra da, öz cazibədarlığını itirməməsi, sanki yeni mistika qazanması maraqlı hadisədir.

Ağsaçlı ustad deyirdi: 

“Qoca Azaflıyam, dilim var, lalam.

Təbrizdə qardaşım, Sibirdə balam.

Elə dərd varmı ki, çəkməmiş olam,

Bax onlar ağartdı saçımı mənim”. 

- Ağsaçlı ustadın həyat təcrübəsi, vətən sevgisi, bütövlük həsrəti və çəkdiyi əzabların dərin ifadəsi əks olunub. Ustad “Dilim var, lalam” ifadəsi ilə dilinin olmasına baxmayaraq, bəzi hallarda sözsüz qaldığını, dərdlərini açıq-açığına deyə bilmədiyini göstərir. Təbrizdə qardaş, Sibirdə bala olması isə milli kədərimizin coğrafiyasını, ayrılığın və faciənin simvolunu göstərir.

Mikayıl Azaflı yalnız bir ədəbiyyat ustadı deyil, həm də xalq ruhunun və milli kimliyin daşıyıcısı olub. Mikayıl Azaflı özündən öncəki ustadların dərin bilik və sənət gələnəklərini öz yaradıcılığında yaşatmaqla yanaşı, onlara yeni çalarlar qatıb, bu gələnəkləri çağdaş dönəmin çağırışlarına uyğunlaşdırıb.

Azaflını həm də çağdaşlarına örnək və gələcək nəsillərə xəlqi iradə simvolu kimi təqdim etməkdə haqlıyıq. Azaflı, sanki xalqın daxili səslərini duyaraq, müstəqilliyin üfüqdə göründüyünü fərq edir və onun əbədi bir dəyər olduğuna inanır, bunu öz əsərləri ilə ifadə edirdi. Bu inam onun yaradıcılığına dərindən nüfuz etmiş ki, əsərləri müstəqillik və milli özünüdərk ruhunu daşıyıcısı olub.

Azaflının vəfatından sonra onun irsinin tədricən yeni bir mistik auraya bürünməsi, oxucular və araşdırmaçılar tərəfindən müxtəlif yönlərdən öyrənilərək yeni anlam qatlarının açılması xoşdur. Azaflının xalq ruhunun güzgüsü olması və yaradıcılığının digər məziyyətləri, onun zaman və məkan sınırlarından kənar bir təsir gücünə malik olduğunu vurğulayır.

Mikayıl Azaflını anmaq azdır, eyni zamanda onun irsinin bugünkü və gələcək nəsillər üçün nə qədər dəyərli olduğunu təbliğ və tərənnüm etmək gərək. 

Azaflı poeziyasının duyğulu, lakin intellektual məzmunla zəngin olması, ustadın yaradıcılığının gələcəkdə də təsirli olacağına zəmin yaradır.

Ruhuna alqış!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.01.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bizə Şadlinski soyadını Abbasqulu ağa sevdirib. Biz onun obrazında Azərbaycan kişisinə xas olan bütün xüsusiyyətləri tapdıq. Və yaddaşımıza Azərbaycan kişisinin nümunəsi kimi əbədi həkk oldu. 

Ümumiyyətlə mədəni-maarif, təhsil sahəsində böyük xidmətlər göstərən əsilzadə nəsillərdən biri də Şadlinskilərdir. Kübarlığı, alicənablığı ilə fərqlənən bu şəcərə Azərbaycana görkəmli ziyalılar, qəhrəmanlar verib. Onlardan Aslan Sultan Şadlinski, Nəsrulla bəy Şadlinski, Bilas Şadlinski, Vaqif Şadlinski və digərləri gələcək nəsillərə örnək və nümunədir. Bəli, Şadlinskilər nəslində elə bir insan yoxdur ki, bu şəcərəyə xas olan keyfiyyətləri özündə ehtiva etməsin. Necə deyərlər, hər biri görkəmli şəxsiyyət, Azərbaycan kişisinin bariz nümunəsidir…

Professor Vaqif Şadlinski də bu şəcərənin davamçısıdır, vücudunda bu soyun genini, damarlarında isə qanını daşıyır. Onunla cəmi bir dəfə- tibb elmləri doktoru, professor Vəli Əsmətovun illər öncə dəvət etdiyi övladının toyunda ünsiyyətdə olmuşam və hiss etmişəm ki, üz-üzə dayandığım şəxs sözün əsl mənasında əzəmətli, görkəmli kişilərdən biridir…

Deyir ki:- “Vətəndaş olmaq – Vətəninə sevgisini əməli ilə sübut etmək, Vətənin maraqlarına xidmət göstərmək, onun güclü dövlətə çevrilməsinə töhfə vermək deməkdir. Bir də deyir ki, vətəndaş olmaq – doğulduğun Vətəni, vətəndaşı olduğun dövləti, mənsub olduğun milləti sevmək deməkdir. Torpağını, tarixini, mədəniyyətini, dilini, dinini, mənəvi dəyərlərini və ənənələrini sevməyən adam vətəndaş sayıla bilməz!..”

Soyuqqanlı görünsə də, rəftarında nə qədər ciddi olsa da əslində sevgi dolu və şəfqətli ürəyi var. Ağıllı və etibarlıdır. Ətrafında baş verənləri məntiqlə müşahidə edib, düzgün dəyərləndirməyi bacarır. Sakit və sadə insandır. İnsanlarla ünsiyyətdə mehriban, dostluqda isə çox diqqətlidir. Özünü reklamı xoşlamır, öhdəliklərini səbir və qayğı ilə yerinə yetirir- heç bir nümayişkaranəlik etmir...

Haqqında söhbət açdığım Vaqif Şadlinski 1940-cı ildə qədim Azərbaycan torpağı olan Vedi rayonunda dünyaya gəlib. 1948-1950-ci illərdə deportasiya nəticəsində ailə üzvləri ilə birlikdə Şəmkir rayonunun Leninkənd qəsəbəsində məskunlaşıb. 1959-cu ildə Leninkənd orta məktəbini bitirdikdən sonra ordu sıralarında hərbi xidmətdə olub. Ordudan tərxis olunduqdan sonra, 1963-cü ildə müvəfəqiyyətlə qəbul imtahanlarını verərək, Azərbaycan Dövlət Tibb İnsitutiunun stomatologiya fakültəsinə daxıl olub və oranı uğurla başa vurub. 1970-ci ildən isə Azərbaycan Tibb Universitetinin İnsan anatomiyası kafedrasında çalışmağa başlayıb. O vaxtdan indiyədək bu tədris ocağında I müalicə-profilaktika fakültəsinin dekan müavini, 1992–1994-cü illərdə ATU-nun Həmkarlar İttifaqı Komitəsinin sədri, 1994–1995-ci illərdə ATU-nun Ümumi işlər üzrə prorektoru, 1996-2001-ci illərdə Tədris işləri üzrə prorektoru vəzifələrində uğurla fəaliyyət göstərib. Hazırda İnsan anatomiyası və tibbi terminalogiya kafedrasının professorudur...

“Müəllim tədris müəssisəsində təlim- tərbiyə prosesini yaradıcılıqla təşkil edə, həyata keçirə bilirsə, deməli, o, gənc nəslin gələcəyin nümunəvi vətəndaşı kimi yetişməsində üzərinə düşən ən ağır, məsuliyyətli və şərəfli bir peşəni ləyaqətlə yerinə yetirə bilir. Lakin pedaqoji fəaliyyət zamanı bu missiyanı reallaşdırmaqda çətinlik çəkirsə, tələbələrə qayğını güzəştdə görürsə, necə deyərlər, yaxşı ilə yamana eyni gözlə baxırsa, onda  təlim-tərbiyə prosesinin səmərəliliyi barədə danışmağa, yüksək uğurdan, müsbət nəticədən söhbət açmağa dəyməz. Ümumiyyətlə, pedaqoji proses elə qurulmalıdır ki, tələbə müəllim qarşısında daim gələcəyin ləyaqətli mütəxəssisi kimi öz məsuliyyətini dərk edə bilsin...”- söyləyir...

2009-cu ildən Türkiyə Respublikası Uluslararası Araşdırmalar Akademiyasının üzvü və həmin akademiyanın qızıl medalına layiq görülüb. BMT-nın təltiflər şurası tərəfindən "I dərəcəli Hippokrat ordeni" ilə təltif olunub. Elə həmin il Avropa Təbiət Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilib və həmin akademiya tərəfindən Albert Şveytser adına Gümüş medala layiq görülüb.

2010-cu ildə Avropa Elmi Cəmiyyətinin rəyasət heyəti tərəfindən elm sahəsinə avəzsiz töhfəsinə görə Hannover şəhərində "Avropanın Fəxri Alimi" diplomuna və "Robert Kox adına medal"la təltif olunub. Yeri gəlmişkən, o həm də Rusiya Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvüdür.

2010-cu ildə prezidentin sərəncamı ilə "Əməkdar Elm Xadimi" fəxri adına layiq görülüb. 2020-ci ildə isə "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilib. 2022-ci ildən Prezidentin fərdi təqaüdünü alır...

Deyir ki:- “Mən DNK analizimi ABŞ-a göndərdim. Oradan cavab aldım ki, Şəddadi nəslinin nümayəndəsiyəm. Təkcə mənim məktubumla əlaqədar 5 nəfər bizim nəslin nümayəndəsi üzə çıxıb. İndi görün dünyada bu nəsildən olan nə qədər adam yaşayır. Bununla mən sübut etdim ki, Əyyubilər sülaləsinin ilk hökmdarı Səlahəddin Əyyubi bizim nəsildəndir. Bununla bağlı tarixi faktlar da var. Mən istəyirəm ki, öz kökümü, keçmişimi dərindən öyrənim. Mənim övladlarım, nəvələrim də öz köklərini bilsinlər. Burada heç bir millətçilik və ya qohumbazlıq yoxdur. Hər kəs öz əcdadını, kökünü tanımalıdır...”

Bəli, bu gün - yanvarın 24-ü işıqlı bir şəcərənin davamçısı, ləyaqəti, mərdliyi, kişiliyi, insanlığı ilə könüllərdə yuva quran profüssor Vaqif Şadlınskinin 85 yaşı tamam olur. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm cansağlığı, ağrı-acısız günlər arzulayıram.

Çox yaşasın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.01.2025)

Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər bir millətin, hər bir toplumun bir simgəsi,  bir məqsədi və bir xəyalı olur. Türkün və türkçülüyün də xəyalı və amalı ta əzəldən TURAN olub. Tarixə baxdıqda bu təşkilatın, bu toplumun, bu ordunun qurulması üçün müəyyən addımlar atılsa da, sonralar müəyyən qüvvələr tərəfindən bunun qarşısı alınıb. Lakin bu sarsılmaz birliyin qurulması üçün qarşıda hər hansı önəmli bir əngəl görülmür. 

Türk Dövlətləri Təşkilatı və ya əvvəlki adı ilə desək, Türk Şurası 3 oktyabr 2009-cu ildə Naxçıvan şəhərində Türkiyə,  Azərbaycan,  Qazaxıstan və Qırğızıstan dövlətləri arasında qurulmuş olan beynəlxalq bir təşkilatdır. Özbəkistan dövləti də 30 aprel 2018-ci ildə təşkilata qatılmaq niyyətində olduğunu bildirmiş və 14 sentyabr 2019-cu ildə təşkilata qəbul olunmuşdur. Bu əməkdaşlıq şurasının qurulması fikri ilk dəfə 2006-cı ildə Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev tərəfindən irəli sürülmüşdür. 2018-ci ilin sonlarından bu yana isə Macarıstan dövləti şuranın müşahidəçi funksiyasını yerinə yetirir. 

Macarıstanın baş naziri Attilanın soyundan gəldiklərini və türk olduqlarını bəyan edib, xatırlayırsınızsa. 

Getdikcə böyüyən və günü-gündən inkişaf edən bu təşkilatın yaxın gələcəkdə Türkün nələrə qadir olduğunu göstərəcəyini düşündükcə xəyallarımızın və hədəflərimizin çox da uzaqda olmadığı aşkar görünür. Bu millətə, bu ulusa, bu topluma elə birləşmək yaraşır. 

YAŞASIN TURAN!!!

Tezliklə sizlərə sıra ilə türk dünyasının ən böyük qəhrəmanlarından, cəngavərlərindən, sərkərdəıərindən danışacağıq. 

“Ədəbiyyat və İncəsət”

(23.01.2025)

Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Şəki-Zaqatala təmsilçisi

Yabanı kimdir? Roz, yoxsa bizə uyğun olmayan hər şey? 

Hərfi mənasında  “yabanı”  əhlilləşməmiş olandır. Kimin/nəyin əhlilləşmiş olub-olmaması isə bizim yanaşmamızdan, daha doğrusu, idrakımızdan asılıdır. Başqa sözlə, öz təbiətimizə, düşüncəmizə uyğun olanlar bizimçün əhlilləşmişdir, uyğun olmayan isə yabanı… 

Təsəvvür edin, bir çəmənə giririk və orada düyməsini yeyə biləcəyimiz əmənkömənçi (əbəgüməci)  komu görürük. Yeyə bildiyimiz üçün əmənkömənçi girir əhlilləşmiş kateqoriyasına. Amma onun düz böyründəcə batbatı var, yemək olmaz, toxumlarını azacıq çeynəyən kimi, adam  havalanır. Və bizimçün batbatı olur yabanı bitki. Başqa yerdə nə deyirlər bilmirəm, biz göyçəlilər batbatıya ayama da qoşmuşuq: “dəli batbatı”. Yaxud hamımızın tanıdığı əvəlikdən danışaq: yeyə bildiyimiz, tünd rəngli növ “əvəlik”dir, yeyə bilmədiyimiz, üstündə qırmızı xalları olan, açıq rənglisi isə “dəli əvəliyi”. 

Bu misalları ona görə çəkdim ki, yabanılıqla mədəniliyin arasındakı sərhədin qeyri-müəyyən, qeyri-dəqiq olmadığını anladım. Çünki indi haqqında danışacağım cizgi filminin adı belədir: “Yabanı robot”. 

Amerikalı uşaq yazıçısı, illustrator Piter Braun`un yaratdığı obrazdır yabanı robot. Mətn-müəllif arasındakı qarşıdurmalardan yaranan obrazlar dünyanı heyrətə salmağı bacarır. Ədəbiyyat tarixini, ədəbiyyatın kulisini bilənlər üçün bu obrazlar da iki yerə ayrılır: “doğma obrazlar”, “ögey obrazlar”. Mətn-müəllif qarşıdurmasında mətn dominantdırsa, “ögey”lər yaranır, müəllif dominantdırsa, “doğma”lar yaranır. Bu da ədəbiyyatın əbədi mübahisələrindəndir. 

Piter Braun`un yabanı robotunu tanımağa cəhd etdikcə, mətnin qalibiyyətinin şahidi oluruq. Müəllifin “Yabanır robot”, “Yabanı robot qaçır”, “Yabanı robot qoruyur” adlı əsərləri ““Nyu-York Times” bestsellerləri” siyahısındadır.  Uşaq yazıçısı kimi tanınan Braun`un bu əsərlərini də dünya ədəbiyyatı uşaq ədəbiyyatı nümunələri kimi qəbul edəcəkdi, “Yabanı robot” cizgi filmi çəkilməsəydi. 

2024-cü ildə təqdim edilən  ekran əsərinin büdcəsi 78 milyon dollar idi. Kassada 324,9 milyon toplamağı bacardı. Və hamımız bilirik ki, bu pulu uşaqlar deyil, böyüklər xərclədi. 

Bundan sonra  başlandı “Yabanı robot” haqqınday azılmağa… Məsələn, elle.in`in yazarı Ekta Sinha`nın 14 oktaybr 2024-cü il tarixli yazısında bu qeydləri oxuyuruq: “2024-cü il cizgi filmlərinin yalnız uşaqlar üçün olmadığını sübut etdi. Rejissor Kris Sanders bunu açıq-aşkar dünyaya göstərdi”. 

Linet Nikolas parents.com-da yazdığı məqalədə deyir: “Məhz Rozun obyektivindən biz dünyanı, onun təcrübələrini görməyə başlayırıq. Onun həssaslığı, mərhəməti ətrafındakı canlı heyvanlara da təsir edir”. 

Hə, “Yabanı robot”u meydana çıxaran qarşıdurmada müəllifin məğlubiyyətinin sirri elə bundadır: emosiyaları olan robotun mövcudluğunda. Hətta Braun əsərində oxuculara, (Sanders də tamaşaçılara) onu ötürür ki: “Dost sayı az ola bilər, əsas odur ki, sən o dostlarla xoşbəxt olmağı bacarasan”.  

Digər tərəfdən,  bizə “vəhşi təbiət” deyə anladılan/öyrədilən hər şeyin mif olduğunu anlayırıq.  Mifologiya heç vaxt dağıdıla bilməyən, eyni zamanda da, divarları gözlə görünməyən qəsrdir. Onu yaradan insanın həyatı öyrənmək cəhdləri, qazandığı təcrübələr, qorxularıdır.  Mif varsa, orada sevgidən, mərhəmətdən söhbət gedə bilməz. Lakin ROZZUM Unit 7134 nömrəli robotu yaradan yaradıcılıq eşqi, düşüncə sistemi bizə anladır ki, sevgini, mərhəməti tapmaq, ona həyatın-təbiətin hər anında yaxınolmaq üçün mifi elə mif kimi qəbul etməliyik-nəsrin yarpaqları kimi… Və o yarpaqları suyun üstündə saxlayan incə bağların suyun dərinliklərində bir kökə bağlı olduğunu da unutmamalıyıq. 

Piter Braun öz bloqunda qeyd edir ki, “Yabanı robot” uyazmaq onun 8 ilini alıb. 

Bu qeydlərinin sonunda o yazır: “Yuxudan oyanan və vəhşi adada tək olduğunu görən robot. Roz ora necə gəldiyini, haradan gəldiyini bilmir; o, yalnız sağ qalmaq istədiyini bilir”. 

Tanış situasiyadır, hə?  İlkinlik, sağ qalmaq instinkti… Və Roz neyləməliydi?  Braun yazır: “Robotik şəkildə ətrafını öyrənərək bilməsi lazım olan hər şeyi öyrənir… Lakin Rozun öyrəndiyi ən vacib dərs odur ki, xeyirxahlıq sağ qalmaq bacarığı ola bilər”.

Hə, məğlub olan yazıçının zəfəri elə buradan başladı - dünya onun “ögey” obrazının diliylə demək istədiyini anladı… 

Sonda, kimsə gəlib mənə  “Wild robot”un Azərbaycan dilində qarşılığının “Vəhşi robot” olduğunu söyləməsin. Roz vəhşi deyildi... Uzaqbaşı, ona “yabanı” deyə bilərik.  Mənimlə razılaşmaq üçün cizgi filminə bircə dəfə belə, baxmağınıza dəyər, əziz böyüklər! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.01.2025)