Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə - 5 fevrala təsadüf edən əsas tarixi hadisələri və bayramları diqqətinizə çatdırırıq:

Beynəlxalq Skautlar Günü

Skaut yaşı 6 yaşdan ta ki 21 yaşa qədər hesab edilir. Bu gün 216 dünya ölkələrindən 50 milyondan çox uşaq, yeniyetmə və gənc skaut hərəkatının sıralarında birləşərək, «Hər gün bir xeyirxah iş görək” devizi altında fəaliyyət göstərirlər. Skaut sözünün tərcüməsi kəşfiyyatçı deməkdir, skaut hərəkatının banisi isə general Robert Baden-Pauell olub. Bu general istefada olarkən “Oğlanlar üçün kəşfiyyat” kitabını yazıb. Bu kitabda da o, yeniyetmə və gənclərin bir vahid ideya ətrafında birləşməsinin əsasını qoyub.

O cümlədən ölkəmizdə də fəaliyyət göstərən Skaut təşkilatı – müstəqil, qeyri-siyasi qurumdur, bu, uşaq, yeniyetmə və gənclərlə bir iş proqramıdır ki, özlüyündə bütün çətinliklərə baxmayaraq daim ayaqda qalmağı ehtiva edir. Skautların vətəni İngiltərə hesab edilir, 1907-ci ildə bu ölkədə ilk boyskaut düşərgəsi açılıb.

Skaut qalstukunu sonradan sovetlər götürüb pioner qalstuku kimi istifadə ediblər, eləcə də “Həmişə hazır ol” şüarını.

Skautun yaşadığı qaydalar şərçivəsi isə bunlardır: faydalı olmaq, bütün skautların dostu və qardaşı olmaq, xeyirxah, alicənab olmaq, yalan danışmamaq, təbiəti qorumaq, gülümsər olmaq, çətinlikdən qorxmamaq.

Azərbaycan skautlarının andı bilirsiniz necədir? And içirəm öz şərəfimə, məndən asılı hər bir şeyi edəcəyəm ki, Allah və Azərbaycan qarşısında olan borcumu yerinə yetirim, hər vaxt başqalarına kömək edim, skaut qanunlarına tabe olum.

Skaut gününüz mübarək, əziz uşaq, yeniyetmə və gənclər.

Ümumdünya Nutella günü

Bu bir uşaq bayramıdır, məşhur yerfındıqlı şokolad pastasının şərəfinədir. Bu qidanı bütün dünyada uşaqlar çox sevirlər, amma bir çox rejionda, xüsusən müharibələr və aclıqlar çəkən Afrika və Mərkəzi Asiya regionunda uşaqlar ona tamarzıdırlar. Nutella günündə xüsusən avropalı və amerikalı uşaqlar aclıq çəkən uşaqlara sovqatlar, mütləq də Nutelle göndərirlər.

Səhər naharına dondurma günü

Bu dadlı qidanı adətən insanlar səhərlər yeməzlər, amma bu gün insanlardan məhz səhər naharına dondurma yemək təvəqqe olunur. Bekarçılıqdan ortaya çıxan bir gündür əlbəttə. Qayğısız əcnəbi insanlar bilmirlər ki, başlarını nə ilə qatsınlar.

Monarx günü

Monarx günüdür həm də bu gün. Amma bu monarx o monarxdan deyil, yəni, kilsə ilə əlaqəli bir gün deyil. Söhbət nimfalid ailəsindən olan kəpənəkdən gedir, Şimalı Amerikada məskunlaşmış bu kəpənək olduqca valehedici olduğuna görə şəninə gün təsis ediblər.

Finlandiyada bayraq, Burundidə birlik, Danimarkada Şahzadə Merinin tacı, Pakistanda Kəşmirlə həmrəylik, Argentinada Linkoln və Buanes-Ayres karnavalları günüdür. İsraildə Tu bi-Şvat bayramıdır. Yəhudi təqvimi ilə şvat ayının 15-ci günündə qeyd edilən bu bayramın qeyri-rəsmi adı “Ağaclar üçün Yeni il” adlanır, insanlar bir-birini görcək gülümsəyərək “Roş xa-Şana La İlanot” söyləyirlər.

O ki qaldı Amerikaya, onlarda bu gün Milli şokoladlı fondyu günüdür. Fondyu – çörək, kartof və əridilmiş pendirin şokoladla süfrəyə verilməsidir.

La Skalada “Otello”nun premyerası

2009-cu ilin 5 fevralında Somalı piratları rəsmən 3200000 dollar pul alaraq Ukraynanın “Faina” gəmisini 17 nəfər ekipajla birgə azad edərək tarixdə ilk presidentin əsasını qoyublar. 1991-ci ildə Qırğızıstanın paytaxtı 65 il bolşevik terrorçusu Frunzenin adını daşıdıqdan sonra Bişkek olub. 1958-ci ilin 5 fevralı qəribə bir olayla yadda qalıb. Jorjiya sahillərindəki təlim zamanı aviaqəzada hidrohen bombası itib. Hələ də həmin bomba tapılmayıb. 1952-ci ildə Nyu-York üçişıqlı işıqfor işlədilən ilk şəhər kimi tarixə düşüb. 1924-cü ildə BBC radiosu Qrinviç abservatoriyasından dəqiq vaxt siqnalları verməyə başlayıb. 1920-ci ildə Ukraynada ataman Maxno vərəqələr yayaraq yerli xalqı rus bolşevikləri ilə mübarizəyə səsləyib. 1916-cı ildə Sürixdə “Kabare Volter” – dadaizmin yarandığı məkan fəaliyyətə başlayıb. Dadaizmin əsas prinsipləri irrasionalizm, mövcud kanon və stereotiplərin dağıdılması olub. 1887-ci ildə Milanın La Skala teatrında Verdinin “Otello” operasının premyerası olub. 1783-cü ildə İtaliyanın Kalabriya əyalətində tarixin ən uzunmuddətli zəlzələsi qeydə alınıb – iki ay davam edən yeraltı təkanlar və sunami 180 yaşayış məskənini dağıdıb, 60 min insan həyatını itirib.

Üç dahi azərbaycanlının doğulduğu gün

1985-ci ilin 5 fevralında dünya futbolunun ən parlaq ulduzu – Kriştianu Ronaldu, 1968-ci ildə Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu, 1878-ci ildə fransız mühəndisi, “Sitroen” kompaniyasının yaradıcısı Andre-Qustav Sitroen, 1840-cı ildə Amerika silah konstruktoru, pulemyotu kəşf etmiş Qayri Maksim, 1812-ci ildə fransız baronu, Puşkini dueldə öldürmüş Jorj Dantes dünyaya gəliblər.

Təqvimdə çox az sayda günlər var ki, həmin gün bir xalqa məxsus bir neçə dahi insan doğulur. 5 fevral da belə günlərdən biridir. 1939-cu ilin bu günündə dünyaşöhrətli azərbaycanlı yazıçı, ssenarist Rüstəm İbrahimbəyov, 1923-cü ildə tanınmış azərbaycanlı tarzən Baba Salahov, 1918-ci ilin bu günündə isə dahi azərbaycanlı bəstəkar, dünya musiqi irsində əvəzsiz yerə malik Qara Qarayev doğulublar.

Niyə də 5 fevralı dahilər günü elan etməyək ki?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

Seymur Əliyev, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 Son vaxtlar bəzi tarixi-ədəbi karifeylərimiz haqqında tənqidi fikirlər ortaya atılmaqda, klassiklərimizin yaradıcılığı ilə yanaşı,şəxsiyyətləri də hədəfə alınmaqdadır. 

Bu cür qarayaxma kampaniyaları cəmiyyət üçün hansı fəsadlar törədə bilər? Sapı özümüzdən olan baltalar tərəfindən irəli sürülən bu ittihamlardan sabah Azərbaycanın xaricdəki düşmənləri də ilham ala, oxşar iddialarla çıxış edə bilərmi?

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun baş direktoru, Ümumdünya Yazıçılar Təşkilatının(WOW) katibi, “Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının baş redaktoru, Əməkdar jurnalist Varis mövzu ilə bağlı maraqlı fikirlər səsləndirib:

“Keçmişə güllə atanı gələcək topa tutar. Biz bu gün dahi Nizami Gəncəviyə “farsca yazıb”, böyük Füzuliyə “qəliz yazıb”, ulu Vaqifə “padşaha işləyib”, öndər Məhəmmədəmin Rəsulzadəyə “faşistlərlə danışıqlar aparıb” kimi ittihamlar səsləndirən bir qaragüruhun müasirləriyik. Belələri, xüsusən, Sovet dövrü yazarlarını - Səməd Vurğunu, Rəsul Rzanı stalinizmə sədaqətdə suçlayırlar. 

Hər bir fərdi öncə yaşadığı zəmanə yetişdirir. Sən bunu nəzərə almadan onlara 3-cü minillikdəki ictimai-siyasi doqmalar kontekstindən qiymət verə bilməzsən. Nizami niyə farsca yazıb sualının bəsit cavabı var, çünki 12-13-cü əsrlərdə  Şərq poeziyasının dili fars ədəbi dili idi. Füzuli niyə qəliz yazıb, çünki 16-cı əsrdə işlənən Azərbaycan türkcəsi məhz elə idi. Vaqif niyə şaha işləyib, çünki Vaqif Qarabağ xanlığında vəzir postunu tutub, dövlət xadimi olub. Məhəmmədəmin Rəsulzadə niyə faşistlərlə danışıqlar aparıb, çünki Azərbaycanı işğal edən sovet rejimindən qurtuluş yolunu bunda görüb. Səməd Vurğula Rəsul Rza niyə  stalinizmə, leninizmə sədaqət göstəriblər, çünki onlar bu nəhəng ideoloji maşının çarxları arasında uşaqlıq, gənclik yaşayan və qatı təbliğata uymağa məcbur olan bir nəslin nümayəndələri olublar, zaman keçdikcə isə bu rejimin mahiyyətini görüb ona qarşı daxili üsyana qalxıblar. 

Ey bugündə oturub dünəndəkilərdə eyib axtaranlar. Siz öz zəmanənizdə kristalsınız yəni? 

Və bunlar da bir yana. Hər bir etnosun milli-mental dəyərləri, min illər formalaşmış paradiqmaları var. Xalqın görkəmli şəxsiyyətlərinə çamur atmaq cinayətdir. Məncə, cəmiyyət belələrinə təpki göstərməlidir”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poetik qiraətdə sizlərlə yenidən Əlizadə Nuridir. Bu dəfə o, duasını dinləndirir. 

Günah sənsən, günahkar mən

-deyir şair. Bəzən bir kəlmə qalın kitablardan daha çox məna ehtiva edə bilir.

Xoş mütaliələr!

Günah sənsən, günahkar mən,

Cəza almış can qədərəm.

Bütün qanımı içmisən-

Yerdə qalan qan qədərəm...

Nə ağırmış şərtin, allah

Bu bəşər nə şərdi, allah.

Dünən bir şəhərdim, allah

Bu gün xaraban qədərəm.

İtkim- azaldığım deyil,

Verdiyim... aldığım deyil.

...Yanında qaldığım deyil-

Yadında qalan qədərəm...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzet” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Əli Novruzovun hekayəsi təqdim edilir. 

Elşənlə axşam saat 5-də Nərimanovdakı "Ned's" kofebarında görüşməli idik. Metrodan kofebara kimi piyada 15 dəqiqəlik yolu ayaqlarım uzun olduğuna görə 10 dəqiqəyə qət edə bilirdim. Bəxtimdən işıqforlar da bu dəfə məni gecikdirmədi. "Herzog" otelinə çatıb Həsənoğlu küçəsinə dönəndə kofebarın qabağında Elşəni gördüm. Çəkib qurtardığı siqaretin kötüyü ilə təzə siqareti yandırmağa çalışırdı.

Elşən görüşə məndən tez gələndə iki dəqiqədən bir vatsapda "hardasan, gelirsen?" yazıb baş-beynimi xarab edirdi. Amma indi məni görəndə özündən çıxmadı. Nə "adam bu qədər gecikər?", nə "saatını 10 dəqiqə dala çək", nə "gələn dəfə səni bir saat gözlədəcəm", heç nə demədi. Təzə siqareti də söndürüb zibil qutusuna tulladı. Əlini atıb kofebarın qapısını açdı:

- Tez gəl, səninlə işim var.

Saatıma baxıb dedim:

- Düz vaxtında gəlmişəm ki! Məndən çıxmayan iş.

- Hə, səndən çıxmayan iş.

İçəri keçəndə Elşən yenə sifətini turşutdu:

- İlahi, necə zəhləm gedir bu yerdən. Hər şey saxtadır. Hamı klip çəkir. Niyə axı bura gəlirsən?!

- Vallah, mənim xoşuma gəlir, - deyib qapını arxamca örtdüm.

- Xoşun gələcək də...

- Yaxşı, yaxşı, başlama. Gəl o pəncərə tərəfə. Asılqanın yanındakı stol.

Kofebarda çox adam yox idi. Təkadamlıq yerlərdə Bakıdakı lüteran icmasının pastoru gözümə sataşdı. Üzümü ona tutub bir az ucadan salam verdim:

- Guten Abend, Doktor Tetmajer!

Doktor başını tərpətdi, əlini ürəyinin üstünə aparıb "dobrıy veçer" dedi. Elşən kinayəsindən qalmadı:

- Bu da səni görən kimi rus dilini praktika eləyir. Guten Abendin yenə sənə qaldı. 

- Bəsdir, başlama!

Gözüm ofisiantı axtarırdı. Bu gün növbədə Ağa olmalı idi. Məni özü gördü. Əli ilə iki göstərib soruşdu:

- Long black?

- Yes! - deyib baş barmağımı qaldırdım.

Gödəkçələrimizi asıb oturduq. Qəhvə maşını işə düşdü. Elşən telefonu çıxarıb gözünü ekrana zillədi, sonra nəsə yazmağa başladı. Qəhvə maşını susanda dözmədim:

- Qoy da o telefonu yerə. Mənimlə nə təcili işin var idi?

Elşən telefonu üzü üstə çevirib masaya qoydu. Başını aşağı salıb sakitcə dedi:

- Özümü satıram.

- Doğrudan?

- Hə. Bu gün səhər getmişdim ASAN Xidmətə. Prosedurları keçdim. Portaldan tibbi arayış da aldım. Bir dənə ödümdə qatılaşma var imiş. Belə amma tam sağlamam. Gələn həftənin birinci günü patenti alıb göndərəcəm birjaya.

- Hansı birjaya? İstanbula?

- Yox, mən araşdırdım, İstanbulda qiymətlər çox aşağı düşüb. Ruslarla ukraynalılar basıb oranı. Şanxaya da baxdım, dəhşət növbə var. Bütün Orta Asiya ora gedir, xaricilərə kvota qoyublar. Növbə sənə çatana kimi altı ay keçir. Qalır ancaq Bakı.

- Bakıda kimə, neçəyə satacaqsan özünü? Bakıda guya nə birja var ki?

Elşən heç nə demədi. Ağa bizim qəhvələri gətirmişdi. Yəqin, başqa adamın yanında danışmağa hələlik utanırdı. Doktor Tetmajer ayağa qalxıb tualet tərəfə üz tutdu. Ağa gedəndən sonra Elşən qəhvədən bir qurtum içib dedi:

- Mənim tək variantım Bakıdır.

- Bəs nə bacarırsan? Nə təklif edəcəksən? 

- Nə bilim. Maşın sürə bilərəm...

Məni gülmək tutdu:

- İndi sürücü var? Kimə lazımdır sənin maşın sürməyin? Bəlkə, ancaq Naxçıvanda. Orada maşını adam sürməlidir. Elə eşitmişəm. Amma onlar da kənardan adam almırlar. Gərək prosedurlardan əvvəl qeydiyyatın Naxçıvana olsun.

Əlimi uzadıb masadan qəhvəmi götürdüm. Yenə əla alınmışdı. Burada qəhvənin tamı hər dəfə başqa cür olurdu. Demək, məsələ təkcə qəhvənin növündə, qovrulmasında, maşında deyil. Baristalıq idi. Hər dəfə qəhvə hazırlayanda barista improvizasiya edirdi. 

Elşən qəhvəsini masaya qoyub dedi:

- Baxma da, alqı-satqı vaxtı məlum olacaq. Alan adam nə istəyir, mən nə verə bilərəm. Uzaqbaşı, cavan oğlanam, özümə görə yaraşığım var. Bəlkə, hansısa qadına lazım ola bilərəm. - Elşən susdu, bir az fikirləşib ardını gətirdi: - Əslində, çox eybəcər olmasa, kişi də istəyə bilər.

İsti qəhvə ağzımdan püskürüb masanın üstünə yayıldı, Elşənin sifətinə, paltarına, telefonuna, qəhvəsinin içinə sıçradı.

- Sən canın, bağışla, səhv başa düşmə. Mən mentallardan deyiləm, amma səndən gözləmirdim.

Ağa əlində kağız salfetlərlə bizim masamıza tərəf gəlirdi. Əl atıb Elşənin qəhvəsini özümə tərəf çəkdim:

- Vallah, bilərəkdən olmadı, üzrlü say. İndi sənə təzə kofe alacam.

Ağa masanı təmizləyib qurtarana kimi ikimiz də susduq. Elşən salfet ilə telefonunu silirdi. Mən də paltarlarıma baxırdım. Sviterim batmamışdı, amma cins şalvarıma bir-iki xırda ləkə düşmüşdü. Ağa təzə qəhvə sifarişini də götürüb masadan aralanandan sonra Elşən həmişəki sakit səsi ilə dedi:

- Səndən dəhşət zəhləm gedir. Nifrət edirəm sənə. Özünü elə aparırsan, guya baş verənlərin sənə dəxli yoxdur. Bakıda sonuncu barista bu kofebarda imiş. Hələ də ofisiantları var imiş. Yarım saat metro ilə, on beş dəqiqə piyada yol gəlirsən ki, illüziyaya qapılasan. Elə bil camaat hələ də işləyib maaş alır. Böyrəyini satmısan. Onun pulu qurtaranda neyləyəcəksən?

Ayağa qalxdım:

- Tualetə dəyim, qayıdıram. Çıxıb siqaret çəkək. Ciyərim yanır.

Tualet boş idi. İçəri keçib qapını bağladım. İşəməyim gəlmirdi. Krantı açıb suyun axmağına baxa-baxa fikirləşirdim. Elşən düz deyirdi. Böyrəyin pulu qurtarandan sonra neyləyəcəm? Onda patent də bir işə yaramayacaq. Birjada baha getmək üçün cavan olmaq lazım idi. Həm də böyrəyinin biri olmayan adamın birjada nə işi var? Amma Elşən həm də düz demirdi. Gələcəyi bilmək olmaz. Bir il əvvəl kim deyərdi ki, ruslar Seçenovu təzədən açmaq fikrinə düşəcək. Yenə həkim yetişdirmək məsələsi müzakirə olunur. Bəlkə, bizdə də onlara baxıb yavaş-yavaş açmağa başlayacaqlar? Gənclikdəki "McDonald's" kassanın birinə adam qoyub. Düzdür, hələlik korporativ sosial məsuliyyət tədbiri kimi, amma birdən gəlir gətirməyə başlasa? Bir də Mirbağır müəllim var. Öləndə onun yerinə çox da namizəd olmayacaq. Mən, Aida xanım, Teymur, sonra Gulya. Mənim şansım daha çoxdur.

Krantın üstündə qırmızı indikator yanıb sönməyə başladı. Mənə ayrılan su bitirdi. Krantı bağlayıb tualetdən çıxdım. Elşən içəridə gözümə dəymədi. Parlaq sarı gödəkçəsi də asılqanda yox idi. Yəqin, siqareti yadına salmışdım, məni gözləməyib siqaret çəkməyə getmişdi. Bayıra çıxanda ancaq Ağanı gördüm. Telefona baxa-baxa elektron siqaretini sümürürdü.

- Ağa, bu Elşən necə oldu? Görmədin?

- Sizin yanınızda olan bəyi deyirsiz?

- Aha.

- Bəy hesabı verib getdi.

- Hesabı verib getdi?!

- Aha.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi

Güney Azərbaycanda, onun baş şəhəri Təbrizdə ədəbi həyat öz axarı ilə davam etməkdədir. Kitablar, toplular çıxır, təqdimatlar, kitab müzakirələri keçirilir. 

Güneyli Riza Hüseyninin “Qırmızı peykan gəlir” adlı hekayələr kitabı Təbrizin Kirpi nəşriyyatı tərəfindən çap olunbdur. 

 Kitabda “Anbar”, “Yasəmin”, “Quyu”, “Qırmızı peykan gəlir”, “Od”, “Büzüşmüş məktublar”, “Tımkeçəl candan keçər”, “Nabat və koka” adlı hekayələr yerləşibdir.

Kitabı oxucuların maraqla qarşılayacağı duyulandır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünən çox məşhur bir azərbaycanlının doğum günü idi. Mən bu gün təkrarın o məşhura ona görə qayıdıram ki, hələ də çox qism yeniyetmə və gənclərimiz onu tanımırlar. Belə olmaz. Azərbaycanlı olaraq bizə qürur yaşadan insanlardandır haqqında danışacağım bu şəxs. 

Amerikadakı Azərbaycan diaspor təşkilatlarının fəxri sədri Lütfi zadə 1921-ci ilin 4 fevral tarixində, Rəhim Ələsgərzadə və yəhudi əsilli uşaq həkimi olan Feyqa (Fanya) Moiseyevna Koremanın  ailəsində dünyaya gəlib. 

Orta təhsilini tamamladıqdan sonra o, Tehran Universitetinin Elektrik mühəndisliyi fakültəsinə daxil olub. Böyük alimin Amerika həyatı isə 1944-cü ildən başlayır. Tehran Universitetini böyük uğurla başa vurduqdan sonra o Amerika Birləşmiş Ştatlarına gəlib və təhsilini Massaçusets Texnologiya İnstitutunda davam etdirib. 1947-ci ildə valideynlərini də öz yanına gətirən alim artıq bu vaxt Kolumbiya Universitetində çalışırdı. O, 1948-ci ildə bu universitetdə elektron mühəndisliyi üzrə magistr, 1957-ci ildə isə professor dərəcəsi alıb. Həmin vaxt Lütfi Zadə məşhur alim, kibernetikanın atası hesab olunan Norbert Vinerin tövsiyəsi ilə Kaliforniyaya, bu ştatdakı Berkli Universitetinə gəlib. Burada ilk vaxtlar bir qədər çətinliklər çəkən alim sonralar şəraitə uyğunlaşıb və ömrünün sonuna qədər də Berkli Universitetinin professoru olaraq qalıb. 

Bu gün dünya elminə Lütfi Zadənin 6 mühüm nəzəriyyəsi məlumdur. Hazırda onlar elm və istehsalatda geniş şəkildə tətbiq olunur. Ona dünya şöhrəti qazandıran, onun dünya elmində inqilab hesab olunan qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsidir. Bu nəzəriyyə riyaziyyatın əsası olan ikili çoxluq anlayışına yeni ifadə vermişdir: qeyri-səlis çoxluq. Elmdə qeyri-səlis ölçünün daxil edilməsi təbiətdə və cəmiyyətdə gedən proseslərin qeyri-müəyyənliyini daha adekvat nəzərə almağa imkan yaradır. 

Aparıcı dünya şirkətləri tərəfindən tətbiq olunan bu nəzəriyyə 1965-ci ildə işlənib hazırlanmışdır. Nəzəriyyə uzun müddət Amerika elmi ictimaiyyəti tərəfindən qəbul edilməsə də, ötən əsrin 80-ci illərində yapon alimlərinin diqqətini cəlb etmiş və yaponlar bu unikal nəzəriyyədən yararlanmaq qərarına gəlmişlər. Lütfi Zadə nəzəriyyəsinin tətbiqi gündoğan ölkəyə milyardlar qazandırmışdır. Bu gün Yaponiyanın "Mitsubishi", "Toshiba", "Sony", "Canon", "Sanyo", "Nissan", "Honda" və digər nüfuzlu şirkətləri qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinə əsaslanan foto və videokameralar, paltaryuyan maşınlar, vakum kimyəvi təmizləyiciləri istehsalında, avtomobillərin, qatarların, sənaye proseslərinin idarə olunmasında geniş istifadə edirlər. 

Onun 1989-cu ildə qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin sənayedəki uğurlarına Yaponiyanın elm adamlarına verdiyi ən yüksək mükafat – "Honda" mükafatı təqdim olunub. Amerikalılar da bu nəzəriyyənin qiymətini anlamağa, ondan yararlanmağa başlayıblar. Bu gün bu nəzəriyyə Amerikanın "General Motors", "General Electric", "Motorola", "Dupont", "Kodak" və başqa şirkətləri tərəfindən istehsalatda geniş tətbiq olunur. Hazırda bu nəzəriyyədən iqtisadiyyatda, psixologiyada, linqvistikada, siyasətdə, fəlsəfədə, sosiologiyada, dini məsələlərdə, münaqişə problemlərində də istifadə olunur.

Azərbaycanlı alim, süni intellekt sahəsində qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin banisi 6 sentyabr 2017-ci ildə ABŞ-nin Kaliforniya ştatında yerli vaxt ilə səhər saat 7:30-da 96 yaşında dünyasını dəyişmişdir. Alim sağlığında Bakıda dəfn olunmasını vəsiyyət etmişdir. Bir sıra səbəblərdən alimin nəşinin doğma vətəninə gətirilməsi yubanmışdır. Nəhayət, 28 sentyabrda cənazə San-Fransiskodan Bakıya yola salınmış və 29 sentyabr saat 03 radələrində Bakıya çatdırılmışdır. Həmin gün alimlə AMEA-da vida mərasimi keçirildi. Mərasimdə prezident İlham Əliyev başda olmaqla dövlət və hökumət rəsmiləri, elm və mədəniyyət xadimləri iştirak etdi. Onun yaxın qohumu, xalq artisti Cənnət Səlimova nümayəndə qismində çıxış etdi. Dünya şöhrətli alim I Fəxri Xiyabanda torpağa tapşırıldı. 

Azərbaycanlı ABŞ alimi, süni intellekt sahəsində müəssisəsinin ömürlük professoru seçilmiş yeganə şəxs olan Zadə Eringen,IEEE Hamming, Rufus Oldenburger medalları, IEEE Şərəf Medalı, 2012 BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award Tehran Universitetinin Fəxri Doktoru, IEEE Təqaüdçüsü, AAAS Təqaüdçüsü, AAAI Təqaüdçüsü, Milli Mühəndislik Akademiyasının üzvü, Avrasiya Akademiyasının təsisçi üzvü mükafatlarına layiq görülmüşdür. 

Allah rəhmət eləsin. Amin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

*

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bir çiçək yalnızca  günəş və istilik görsə, susuz qalsa  quruyub solacaq. Bir çiçək sadəcə yağış və soyuq görsə yanıb çürüyəcək.

Bizim cəmiyyətimizdə gənclər ya pəncərəönü çiçəyi kimi yetişdirilir, ya da qarda-qışda belə açıq havada buraxılıb ehmal edilir. 

Ehmal edilən hər şey ölər deyirlər.

Ağac da, çiçək də, insan da, ümid də, gənclik də. Hətta ən ali dəyərlər belə.

Bəzən gəncliyi cəmiyyət ehmal edir, bəzən ailə, bəzən də elə gənclərin özü.

Bizim gəncliyimiz relyef sərhədləri, mentalitet qəlibləri, maddi imkanlar çərçivəsi, dəyərsizlik kodeksi, kimlərinsə mənfəət, məqam, mövqe divarları arasında sıxışdırılır.

Ehmalkarlıqdanmı, iradəsizlikdənmi, ağılsızlıqdanmı bayağı həvəslərin, pis vərdişlərin qurbanına çevrilir.

Bu gün bəşər cəmiyyətinə nəzər salsaq sanki şəxsiyyət çürüməsi baş verir.  Şəxsiyyət, xarakter anlayışı yavaş-yavaş yoxa çıxır. Bayağı dəyərlər formalaşdıqca gerçək, ali dəyərlər aradan aparılır. Xarakterli prinsipial gənclərin yerini göstərş maraqlısı, şəxsiyyəti formalaşmamış, şəxsi fikri, dünyagörüşü olmayan fərdlər alır.

Və belə olan halda nəinki gənclik, bütün cəmiyyət  bütövlükdə uçuruma doğru sürüklənir.

Zahiri gözəllik - xüsusən də qadın həddindən ziyadə gözəllik simvoluna çevrilib deyə -  bu gün cəmiyyətin ən aktual məsələsi xarici gözəllikdir. İnsanlar zahirlərini bəzəyib mənəviyyatlarını ac saxlayırlar. 

Kimsə elmini, dünyagörüşünü artırmağa, öyrənməyə, ədəbiyyata, incəsənətə bu qədər ciddi yanaşmır. Kimi mikrofon götürüb müğənniliyə, kimi canlı açıb bloggerliyə, bir sözlə, bayağılığa can atır. Dini və əxlaqi dəyərlər çoxdan tərk olunub. Depresiya, ümidsizlik burulğanı gəncliyi çənginə alıb. Həyat çay kimi öz məcrasından çıxıb, hədəfindən yayıınıb.

Gənclərin bir qismi göstəriş, başqa bir qismi qazanc, gün-güzəran dərdindəndir. 

Ötən il Türkiyədə bir küçə sorğusu böyük əks səda yaratdı. Sorğu zamanı adi geyiminə görə sıradan vətəndaş hesab edilib dindirilərkən sosial çürümədən danışan qadının akademik olduğu ortaya çıxdı.

O an ağlıma nədənsə ilk Səttar Bəhlulzadə gəldi. 

"Məni pal-paltar maraqlandırmır. Məndən sonra deməyəcəklər ki, nə yeyib, nə geyib. Deyəcəklər ki, nə yaradıb..." 

Əziz islam peyğəmbəri hələ əsrlər öncə buyurmuşdu ki, "Vay olsun axir zamanda yaşayan o valideynlərin halına ki, övladlarının dünyalarını abad etməkdən ötrü hər şeyi edərlər, amma onlarım axirətləri üçün çalışmazlar."

Biz bu gün məhz həmin dövrü yaşayırıq.

Mənəviyyatın yoxluğu nəticəsində yaranmış boşluğu dolduran çirkabın üstünü gül-çiçəklə bəzəyərək örtməyə çalışırıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

“Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun  Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə keçirdiyi “Bir direktor, bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir. 

Hazırda təqdimatda 244 nömrəli tam orta məktəbdir.

 Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

DİREKTOR:

Yəhya Müseyib oğlu Abbasov 1959-cu ildə Ermənistan Respublikasının Basarkeçər rayonunun Kəsəmən kəndində anadan olmuşdur. 1975-ci ildə Kəsəmən kənd orta məktəbinin 10-cu sinfini bitirmişdir. 1975-ci ildə Gəncə Dövlət Pedaqoji İnstitutuna daxil olmuş, 1980-cı ildə həmin İnstitutun Fizika-Riyaziyyat fakültəsini bitirmiş və təyinatla Goranboy rayonunun Qaradağlı kənd orta məktəbində müəllim kimi pedaqoji fəaliyyətə başlamışdır. 28 aprel 1984-cü ildə Goranboy rayon Xoylu kənd sovetinin katibi və sonradan sədri vəzifəsinə seçilmiş, 01 sentyabr 1987-ci ildən 1998-ci ilin yanvar ayınadək Xoylu kənd orta məktəbinin direktoru vəzifəsində işləmişdir. Bir neçə çağrış Goranboy rayon XDS -nin deputatı seçilmişdir. 1988-1993-cü illərdə Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak etmişdir, müharibə vetranıdır. 12 yanvar 1998-ci il tarixindən Binəqədi rayon Təhsil Şöbəsində inspektor vəzifəsində işləmişdir. 

23 dekabr 1999-cu il tarixdən Binəqədi rayon Əsəd Ələskərov adına 244 saylı tam orta məktəbin direktoru vəzifəsində işləyir. Eyni zamanda 6 fevral 1999-cu il tarixdən 30 noyabr 2012-ci il tarixədək 8 saylı Binəqədi Birinci Seçki Dairəsinin sədri vəzifəsində işləmişdir. 

3 dekabr 2008-ci ildə "Müasir məktəb təhsilinin sosial fəlsəfi problemləri” mövzusunda dissertasiya işi müdafiə etmiş, Fəlsəfə doktoru alimlik dərəcəsini almışdır. Təhsil sahəsində xidmətlərinə görə 2010-cu ildə Təhsil Nazirliyinin Kollegiyasının qərarı ilə "Qabaqcıl təhsil işçisi "adına layiq görülmüş, 2011-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə “Tərəqqi medalı" ilə təltif olunmuşdur. Beş kitabın və müxtəlif vaxtlarda yerli və xarici mətbuatda çap olunmuş 18 elmi məqalənin müəllifidir. 

1999-ci ildən Yeni Azərbaycan Partiyasının üzvüdür. Müharibədə iştirakına görə Azərbaycan QMƏVŞAİB-in İdarə Heyətinin 10.02.2016 cı il 02 №-li qərarına əsasən "FƏDAİ", 11.11.2016-cı il 10№-li qərarına əsasən "VƏTƏN NAMİNƏ" ,”BÖYÜK ZƏFƏR”, “MİLLİ ORDU -100”medalları ilə təltif edilmişdir. Azərbaycan Qarabağ Müharibəsi Əlilləri Veteranları və Şəhid Ailələri ictimai birliyinin İdarə Heyətinin 12 №-li 03.11.2017- il tarixli qərarına əsasən "Vətənpərvərlik İşində Xidmətlərinə görə" medalı ilə təltif edilmişdir.

ŞAGİRD:

Hümbətli Cəmilə Ceyhun qızı 7 mart 2010-cu ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur.  2016-cı ildə Laçın şəhər 2 nömrəli tam orta məktəbində təhsilə başlamışdır, 2023-cü ildən etibarən təhsilini Binəqədi rayonu, Əsəd Ələsgərov adına 244 nömrəli tam orta məktəbdə davam etdirir. Hazırda isə 9-cu sinif şagirdidir.

2022-ci ildə riyaziyyat fənni üzrə Respublika fənn olimpiadalarında iştirak etmişdir. 

2024-cu ilin may ayında 244 nömrəli tam orta məktəbdə keçirilən “ 9 May – faşizm üzərində Qələbə günü” tədbirində iştirakına görə sertifikat, həmin ilin noyabr ayında isə  “Məktəblinin dostu” layihəsi və 244 nömrəli tam orta məktəbin birgə təşkilatçılığı ilə “8 noyabr-Zəfər Günü”nə həsr olunmuş məktəblərarası keçirilən “Zəfər sədası” intellektual yarışında 2-ci yeri tutduğuna görə diplom ilə təltif olunmuşdur.

ESSE:

Unudulmaz tarixi qələbəmiz

Dünya nə qədər qloballaşsa da, hər insan öz doğma torpağına və Vətəninə olan bağlılığını heç vaxt itirməməlidir. 

Azərbaycan xalqının isə vətənpərvərlik hisslərini sonuna qədər yaşadığı hadisələrdən biri də 2-ci Qarabağ müharibəsi olmuşdur. 

Cəmi 44 gün ərzində Azərbaycan Ordusu Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə tarixi bir zəfərə imza atmışdır. Müharibədə əldə olunan qələbə yalnız torpaqlarımızın geri qaytarılması deyildi, bu, həm də xalqın illərdir susdurulmuş hayqırışlarının nəticəsi idi. 

2-ci Qarabağ müharibəsində qazandığımız qələbə bizə nə qədər böyük qurbanlar hesabına başa gəlsə də, bu uğur Şəhidlərimizin ruhunu əbədi yaşadacaqdır.

Təbii ki, qələbəmizdə ən böyük rol Ali Baş Komandan İlham Əliyevin uğurlu siyasət yeritməsi idi. İlk növbədə onun tərəfindən hərbi islahatlar və müasir texnologiyaların ordumuza gətirilməsi müharibədə üstünlüyümüzü təmin etdi.  Daha sonra isə Azərbaycan Ordusunun döyüş qabiliyyəti və İlham Əliyevin uzaqgörən siyasəti nəticəsində zəfər qazandıq. Hazırda isə işğaldan azad olunmuş torpaqlarımızda bərpa və inkişaf işləri davam edir.

Biz isə gənclər olaraq bu tarixi qorumalı və harada olduğumuzdan asılı olmayaraq Azərbaycan bayrağını uca tutmalıyıq. 

Tarixi qələbəmizin dəyərini anlamaq və gələcək nəsillərə çatdırmaq bizim müqəddəs borcumuzdur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)