“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Təbiidir ki, illərdir bir çox müəlliflər uğur qazanmağın yollarını göstərmək niyyəti güdən kitablar yazıblar. Onların içində adı dünyalarca məşhurlaşanlar, ən tanınmış motivasiya spikeri adını alanlar da var, yazdıqlarını bestseller səviyyəsinə daşıya bilməsələr belə, kütləvi oxucu qazanmaq şərəfinə nail olanlar da var, heç bir iz qoya bilməyərək yazdıqlarının makulaturaya çevrilməsiylə barışanlar da var.

Əlbəttə ki, mən öz tədqiqatım boyunca ən çox səs-küy qoparan «uğurqazanma bestsellerlərinə» toxunacağam. Oxuculara oxunması məsləhət görülən bu bestsellerlərin əsas müddəalarını göstərəcək, tezislərini qabardacağam.

İndi isə gəlin əksər reytinq sıralamalarında yer alan «bizneçdə və peşəkar fəaliyyətdə uğur qazanmaq» mövzusunda ən populyar motivasiya bestsellerləri arasından sizinçün seçdiyim ən yaxşılara nəzər yetirməyi davam etdirək.

Con Maksvell. «Uğurlu insanlar necə düşünür».

Həm də korporativ inkişaf və şəxsiyyət məsələləri üzrə məşhur natiq olan bu motivasiya spikeri düzgün, məhsuldar düşüncə tərzinə malik olmağı uğur qazanmaq yolunda ən vacib şərt hesab edir.

Con Maksvel iddia edir ki, eqoist o şəxs deyil ki, özü barədə çox düşünür. Eqoist o şəxsdir ki, başqaları barədə az düşünür.

Onun aləmində düzgün düşüncə tərzinə malik olmağın bir neçə yolu var:

 - Çalışın ki, sizin sözlərinizlə işləriniz heç zaman ziddiyyət təşkil etməsin.

 - Xırda hesab etdiyiniz hərəkətiniz başqalarına çox ağır təsir edə bilər. Çatılmış qaşlar əvəzinə gülümsəməyinizlə siz kiminsə gününü bayrama döndərə bilərsiniz.

 - Əksər insan odu odla söndürmək, ağrıya ağrıyla cavab verməyə meyilli olur. Amma incidilmiş adama cavab zərbəsi yetirmək, yerə yıxılanı vurmaq kimidir.

 - «Mumkünsüzdür» fakt deyil, rəydir. «Mümkünsüzdür» bəyanat deyil, çağırışdır. Potensialdır. Müvəqqəti haldır. Heç nədir!

 - Hər bir çətinlikdə imkanlar gizlənir. Və hər bir imkan da çətinlikdən keçir.

 - Uğurun ən əsas formulası insanlarla necə münasibət qurmağı bilməkdir.

 - Ondan qorxmayın ki, həyatınız bitəcək. Ondan qorxun ki, o heç vaxt başlamayacaq.

 - Sabahkı uğurun ən qorxulu düşməni bugünkü uğurdur.

 - Saat 10-a kimi xoşagəlimli olsanız bütün gününüz yağ kimi gedər.  – Uğurlu və adi insanın fərqi onların uğursuzluğa münasibətindədir.

İstəkli oxucularıma onu da söyləyim ki, amerikalı kilsə xadimi, 24 kitab müəllifi Con Maksvell həm də dünyanın ən məşhur liderlik məsələləri üzrə ekspertlərindən biridir.

“Ədəbiyyatvə incəsənət”

(11.04.2025)

Murad Vəlixanov,  “Ədəbiyyat və incəsənət”

2024-cü ildə rejissor Zaur Qasımlının ekran əsəri olan  “Tağıyev: Neft”  bədii filmi barədə danışmaq istəyirəm. Hər nə qədər film haqqındakı təsəvvürlərim kiçik metrajlı videolardan ibarət olsa belə, söhbət Hacı Zeynalabdin Tağıyev kimi dahi şəxsiyyətdən gedirsə onun barəsində səhərə qədər danışsam az olar.  

Filmin çəkilməsində əsas məqsəd  19 və 20-ci əsrin əvvəllərində  Bakı şəhəri və Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində baş vermiş mühüm hadisələri gözlər önünə sərməkdir. Bu dörd seriyalı möhtəşəm ekran əsərinin 2024-cü ildə təqdim edilməsinə səbəb isə Hacı Zeynalabdin Tağıyevin vəfatının 100-cü ildönümü ilə bağlıdır.

Filmdə ölkəmizdən ziyadə Hacı Zeynalabdin Tağıyevin yaşadığı dövr ərzində  baş verən çətinliklərdən söz açılır. Başmaqçı ailəsində anadan olan Tağıyevin millətinə, insanına və eyni zamanda təhsilə verdiyi xüsusi diqqət filmi önəmli edən faktlardandır.  O dönəm azğın düşmənlərin ölkəmizə gəlir mənbəyi kimi baxması və təbii sərvətlərimizi yağmalamağa çalışması, bir növ 21-ci əsrdə yaşayan insanlara və topluma o dönəmdə açıq şəkildə bizə qarşı düşmənçilik siyasəti yürüdənlərin indi  “dost”  maskasını taxmasını göstərmək və insanları ayıq-sayıq olmağa çağırmaqdır.  

Bundan əlavə, ekran əsərində  Hacı Zeynalabdin Tağıyevin  müsəlman Şərqində qızların təhsili üçün  ilk xüsusi məktəbin  təsis edilməsindəki rolu,  Azərbaycanda neft sənayesinin inkişafına və Bakı şəhərinin infrastrukturunun yaxşılaşdırılması zamanı verdiyi töfhələr  diqqət mərkəzindədir.  Təbii ki, basilica hədəf  Azərbaycanımızın və onun təbii sərvətlərinin qorunub saxlanması uğrunda aparılan mübarizəni və Hacı Zeynalabdin Tağıyev kimi dahi şəxsiyyətlərin  Azərbaycan tarixindəki rolunu  təbliğ etmək məqsədi daşıyır. 

Hacı Zeynalabdin Tağıyev kimi insan haqqında danışıb da, onun bu millət üçün etdiklərini gözardı etmək  məncə çox böyük haqsızlıq olardı.  

Tağıyevin qızlar məktəbi

1873-cü ildə icarəyə yer götürərək neft quyusu qazdırıb. 1888-ci ildə H. Z. Tağıyev Bakıda açılan orta-texniki məktəbin 1897-ci ildən fəxri himayəçisi olmuş, həmin ildən daimi olaraq bu məktəbə maddi yardım göstərmişdi. 

H. Z. Tağıyev Mərdəkanda bağçılıq məktəbi açmışdı. 1895-ci ildən fəaliyyətə başlayan bağçılıq məktəbinin xərclərini Tağıyev öz üzərinə götürmüşdür. 

1896-cı ildə Gəncədə və Naxçıvanda, 1897-ci ildə Şamaxıda, 1906-cı ildə Tiflisdə açılan məktəblərin xeyrinə pul ödəmişdir. Tağıyev Bakı Dövlət Universitetinin yaradılması məqsədilə külli miqdarda vəsait ödəmişdir.

Azərbaycan Respublikası Dövlət vəsaiti hesabına 100 nəfəri xarici ölkələrə oxumağa göndərmişdi. Onlardan 10 nəfəri İngiltərəyə, 23 nəfəri İtaliyaya, 45 nəfəri Fransaya, 9 nəfəri Türkiyəyə, 13 nəfəri isə Almaniya və Rusiyaya getmişdi. H. Z. Tağıyev həmin tələbələrə də maddi yardım göstərmişdi.

Hacı Zeynalabdin Tağıyev 1901-ci ildə 300 min manatlıq vəsait sərf edərək, Bakıda ilk qızlar məktəbi tikdirir. Bəzi mənbələrdə qızlar məktəbinin inşasını Sona xanımın təklif etdiyi göstərilir. Çünki gənc yaşda Hacıya arvad olan Sona xanım təhsil ala bilməmişdi. Bu bütün Zaqafqaziyada yeganə qızlar məktəbi idi. Binanı 1898-ci ildə tikməyə başlayırlar. 1900-cü ildə hazır olur. Bu məktəb Nikolayevski (Kommunist) küçəsində (Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Əlyazmaları fondunun binası) yerləşir. Qızlar məktəbinin binası memarlıq baxımından Azərbaycan memarlığının milli-romantik üslubundadır. Əsas fasaddakı divar bir cərgə ağ, digər cərgə isə qızılı daşdan hörülüb. 

Hacı Zeynalabdin Tağıyev bütün Rusiyada birinci növbədə öz mesenatlığı və maarifpərvərliyi ilə tanınmışdır. Onun maarifpərvər xidmətləri əsasən XX əsrin əvvələrindən başlayır. Bu da təsadüfü deyildi. 1905-ci il inqilabından sonra hökumətin Oktyabr bəyannaməsi ölkədə mədəni-maarif işlərinin canlanmasına səbəb oldu. Ölkənin hər yerində xeyriyyə məqsədilə bir sıra cəmiyyətlər yarandı. Qəzet və jurnallar çap edilməyə başladı. Bu cəmiyyətlərin yaradılması, qəzet və jurnalların çap edilməsi birinci növbədə Tağıyevin adı ilə bağlıdır. Bu işdə Tağıyev bir növ təşkilatçı rolunu oynayırdı. Xeyriyyə məqsədilə yaradılan cəmiyyətlər ya Tağıyevin şəxsi iştirakı və vəsaiti ilə, ya da onun yaxından köməyi ilə yaradılmışdır. Bundan əlavə Tağıyevin vəsaiti hesabına 1885-ci ildə Bakının əsas qəzeti olan "Kaspi" qəzeti dərc olunurdu. 1896-cı ildə memar K. B. Skureviçin layihəsi əsasında onun tərəfindən tikilən pasaj (BUM) bu gün də şəhərin ən yaxşı ticarət mərkəzlərindən biridir. 

İlk xeyriyyə cəmiyyəti 1905-ci ildə yaranmış Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti idi. Bundan başqa "Nəşr və maarif", "Nicat" cəmiyyətlərinin yaranmasında da Hacı Zeynalabdin Tağıyevin yaxından köməyi olmuşdur. 

O zamanlar dustaqları Nargin adasında saxlayırdılar. Camaat ora gedib-gələndə yaman əziyyət çəkirdi. Axırda Zeynalabdinə müraciət edirlər ki, bu işdə bizə kömək elə, dərdimizə bir çarə qıl. O da, o zaman şəhərin ucqar yeri hesab edilən Quba (Füzuli) meydanı ilə Kömürçü meydanı arasında tikdirdiyi beşmərtəbəli dəyimanı (indiki şirniyyat fabrikini) dustaqxana üçün verir. Digər istinadlara əsasən, Bakıya yüksəkrütbəli təzə məmur təyin edilir. Hacı onun görüşünə gedir və deyir ki, sizə nə kömək lazımsa, utanmayın, söyləyin, mən padşahlıqdan heç nə müzayiqə edən deyiləm. Yüksəkrütbəli şəxs izah edir ki, "dustaqları Nargin adasında saxlayırıq, işçilər gedib-qayıtmağa çox vaxt sərf edirlər. Həm də əziyyət çəkirlər; mümkünsə bu işdə bizə kömək edin". Hacı Zeynalabdin tikilib qurtarmış dəyirman binasını dustaqxana üçün hökumətə verir. Xaricdən gətirdiyi dəyirman avadanlığını toxuculuq fabriki yerləşən əraziyə daşıtdırır, orda dəyirman tikdirir. Özü və ailəsi yaşamaq üçün fabrikin yaxınlığında xüsusi mülk tikdirmişdi və vaxtaşırı orda qalırdılar.  Bunlardan ziyadə bu gün istifadə etdiyimiz Şollar suyunun çəkilməsində də Hacı Zeynalabdin Tağıyevin əməyi vardır. 

Bakı-Şollar su kəmərinin tikintisi

Tağıyev həm də Bakı-Şollar su kəmərinin tikintisi üçün şəxsi vəsaitindən pul ayırıb. Lindleyin xaricdən dəvət etdiyi mühəndislərdən ibarət ekspedisiya qrupu Xudatdan şimal-şərqə doğru meşədə şəffaf, təmiz bulaq suyu olduğunu aşkarlayır. Buna baxmayaraq, Bakı sakinlərinə sərinlik və firavanlıq gətirəcək Şollar kəmərinin çəkilişi bir tərəfdən lazımi vəsaitin tapılmamasından, digər tərəfdən isə layihənin əleyhdarlarının apardıqları əkstəbliğat səbəbindən uzanırdı. Yalnız II Nikolayın 6 oktyabr 1909-cu il tarixli fərmanı ilə Bakı şəhərinə 27 milyon rubldan çox olmamaq şərtilə istiqraz buraxılmasına icazə verməsindən sonra Şollar su kəməri layihəsi fəal tikinti mərhələsinə qədəm qoyur.[30] Layihənin müəllifi Lindleyin qətiyyəti və inadkarlığı sayəsində kəmərin çəkilişi üçün lazım olan bütün avadanlıq xaricdən alınıb gətirlir. Hətta Birinci Dünya müharibəsinin qızğın çağında belə tikinti işləri səngimir. Kəmərin, anbarların, şəhərdaxili şəbəkənin inşası anbaan sürətlənir. Nəhayət, V. Lindleyin və onun mütəxəssis komandasının, Bakı Dumasının və onun azərbaycanlı deputatlarının, şəhər idarəsinin, tikintidə çalışan minlərlə Azərbaycan kəndlisinin, Bakı fəhlələrinin möhkəm iradəsi və gərgin əməyi hesabına 1916-cı ilin dekabrında Şollar-Bakı su kəmərinin birinci növbəsi, 1917-ci ildə bu gün Bakını ən yaxşı içməli su ilə təmin edən 160 kilometrlik su kəmərinin çəkilməsi başa çatır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Vegetarian xörəklər "Dadlı və sağlam qida kitabları"nın müəllifi Uilyam Poxlebkinə görə, Azərbaycan mətbəxinin vegetarianlar üçün qəbul olunan daha bir özəlliyi, qonşu ölkələrin mətbəxindən fərqli olaraq, meyvə və tərəvəzlərin hazırlıq prosesi zamanı ən az istilik emalına məruz qalmasından ibarətdir.

Poxlebkin qeyd edir ki, onlar hazırlanan zaman, demək olar ki, vitaminlərini itirmirlər. Məsələn kükü və əcəbsəndəl kimi bəzi yeməklərin çox hissəsini tərəvəzlər təşkil edir. Xəmir xörəkləri Azərbaycan mətbəxində xəmir xörəkləri, xəmir məmulatları da xüsusi yer tutur. Qeyd olunmalıdır ki, xəmir xörəkləri, xəmirlə ətin birgə bişirilməsi bütün türklərə xas olan ənənədir.

Mahmud Kaşqarinin lüğətində, Faruq Sümərin "Oğuzlar" kitabında tutmac haqqında məlumat vardır. Tutmaca bəzi rayonlarda əriştəli-lobyalı isti də deyirlər. Xəngəl, gürzə, düşbərə, umac, xəşil, quymaq və digər xəmir xörəkləri, adətən, soyuq aylarda yeyilir. Xəmir xörəkləri üçün əriştə hazırlamaqdan ötrü yayılmış yuxa çox nazik zolaqlar şəklində kəsilir, unlanır, qurudulur. Əriştədən əriştə istisi, əriştəplov və s. xörəklər hazırlanır. Una su çiləyib ovmaqla umac alınır və ondan umac istisi hazırlanır. Umac halvası un halvasından daha dadlı olur. Yay aylarında ət xörəklərinə tələbat azaldığından, müxtəlif yabanı və mədəni bitkilərdən, tərəvəzdən, göyərtidən hazırlanan xörəklərin sayı artır. Bunlardan kətə, qutab, sıyıq, dovğa, əcəb-səndəl, süfrə məzələri və s. hazırlanır.

Azərbaycan mətbəxində təkcə yabanı bitkilərdən 400-ə qədəri istifadə edilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.04.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Görkəmli ədib, dramaturq, bəstəkar, ziyalı Üzeyir Hacıbəyovun dahi bəstəkar olduğu hamıya bəllidir. Bu barədə çox deyilib, çox yazılıb. Amma çoxumuz bilmirik ki, bu böyük şəxsiyyətin necə gözəl insani xüsusiyyətləri olub. İndi sizlərə onun nəcib işlərindən biri barədə danışacağam.

Üzeyir bəy musiqi məktəbinə yeni tələbələr qəbul edirdi. Bir dəfə imtahan zamanı imtahanları uğurla vermiş bir qızın istedadı onu xüsusilə heyran etdi. Üzeyir bəy qızı ürəkdən təbrik edib dedi:

 - Təbrik edirəm, qızım. Sənə təhsilində uğurlar arzulayıram.

Bu vaxt qız ağlamağa başladı. Üzeyir bəy onun sevincdən ağladığını düşündü. Lakin qız hıçqıra – hıçqıra dedi:

 - Hörmətli müəllim, məni məktəbə qəbul etdiniz, çox sağ olun. Amma mən oxuya bilməyəcəyəm.

  Üzeyir bəy təəccüblə soruşdu:

 - Niyə?

 - Evdə pianom yoxdur.

 - Eybi yoxdur, qızım. Ümidini itirmə.

Bunu deyib Üzeyir bəy köməkçi müəllimin qulağına nə isə pıçıldadı. Qız imtahan otağından ayrılanda Üzeyir bəyin assistenti də onun arxasınca çıxdı. Dəhlizdə qızı səsləyib dedi:

 - Sən tərcümeyi-halını yazmalısan. Orada ünvanını da göstərməyi unutma.

  Axşam evə qayıdarkən qızın anası onu sevinclə qarşıladı:

 - Qızım, evimizə piano gətirdilər, sənin adını soruşdular, sonra pianonu qoyub getdilər. Nə qədər xəbər aldım, heç nə söyləmədilər.

Bu qız sonralar Azərbaycanın görkəmli bəstəkarı olacaq, Şərqdə ilk operanı yazacaq xanım bəstəkar Şəfiqə Axundova idi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Papravənd türbəsi  Ağdam rayonunun Papravənd kəndində yerləşən tarixi abidədir. Azərbaycan tədqiqatçılarının fikrincə, XIV əsrdə tikilmişdir. 1972-ci ilin iyulunda təmizlənmiş, ölçülmüş və tədqiq edilmişdir. 

Məqbərənin planı XVI əsr memarlığı üçün xarakterikdir və günbəzli tikililər qrupuna aiddir. Mərkəzi hissəsi günbəzlə, kənarları isə lansetli qübbələrlə örtülmüşdür. Mərkəzi meydandan günbəzə keçid, yelkənlərin köməyi ilə həyata keçirilib.

Xarici konturuna görə məqbərə xaricdən kvadrat, içərisində isə xaç formasında olan zaldır. Hazırda məqbərə yarıdağılmış vəziyyətdədir. Abidənin üzərində heç bir yazı yoxdur. Binanın memarlıq-planlaşdırma strukturunu, günbəz konstruksiyaların konstruksiya xüsusiyyətlərini, eləcə də fasadların divarlarının dekorativ işlənməsini nəzərə alaraq abidənin tikintisi XVI əsrə aid edilir. Oxşar məqbərələr respublikanın Abşeron, Şamaxı və Cəbrayıl rayonlarında da qeydə alınıb.

Şəkildə: Pəprəvənd kəndi erməni işğalından sonra

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sizlər üçün seçdiyim qəribə və maraqlı məlumatlardan  növbətin 5 dənəsini diqqətinizə çatdırıram.

6. Dünyada ən çox danışılan ana dili çin dilidir, amma ən çox ölkədə rəsmi dil olan dil fransız dilidir – fransız dili beş qitədə rəsmi dildir.

7. “Yuxusuzluqdan ölmək aclıqdan ölməkdən daha tez baş verir” – Laboratoriya siçanları ilə aparılan təcrübələr bunu sübut edib.

8. Bədən haqqında: – İnsan burnu 1 trilyon fərqli qoxunu ayırd edə bilir. Əvvəllər bu rəqəm çox daha az hesab edilirdi, amma yeni araşdırmalar burnumuzun heyrətamiz qabiliyyətə sahib olduğunu sübut edib.

9. Texnologiya: – İlk kompüter virusu 1986-cı ildə Pakistanlı iki qardaş tərəfindən yazılıb. Onlar “Brain” adlı virusu pirat disketlərin qarşısını almaq üçün yazmışdılar.

10. Tarix: – Napoleonun boyu orta səviyyədən qısa deyildi. Sadəcə ingilislər onun boyunu fərqli ölçü vahidi ilə qeyd etdikləri üçün bu mif yayılıb.

Sizlər bəs hansı maraqlı hadisələr barədə bilgilisiniz? Həmən yazın, bölüşək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.04.2025)

Uraqan Abdullayev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bir şeyi yaxşı başa düşün. "Pula ehtiyacım var” deyə aktyor olum, futbolçu olum, yazıçı olum və ya liderlik tələb edən başqa bir sahəyə yönəlim - bu düzgün deyil. Bu sahələr ehtiyac üçün deyil, potensial üçün seçilir. Əgər yalnız ehtiyac səni hərəkətə gətirirsə, bu riskli sahələrdə uğur qazanmaq şansın çox azdır. Çünki bu peşələrdə heç kim səni gözləmir, heç kim sənə yol açmır – burada yalnız ən dözümlülər, ən inadkarlar qalır.

Əgər bu yolu seçmisənsə, bilməlisən: sabitlik axtararaq bu sahələrdə irəliləmək mümkün deyil. "Bir az stabil olum, sonra başlayaram" deyə düşünmə. Bu yolun ilk mərhələsi ac qalmaqdır – həm məcazi, həm də real mənada. Yəni istirahətsiz işləməyə, boyunduruq altına girməməyə, rahatlıqdan imtina etməyə hazır olmalısan. Liderlik və azadlıq asan qazanılmır. Onu seçən adam birinci növbədə itirməyi, çətinliyi, qeyri-müəyyənliyi qəbul etməlidir.

Əgər məqsədin sabit maaş, rahatlıq və təminatdırsa, gedib kimsə üçün işləməlisən. Kiminsə boyunduruğu altında olmalı, qayda-qanunlarına tabe olmalı, verdiyi ilə kifayətlənməlisən. Bu da seçimdir, amma o başqa yoldur.

Amma əgər həqiqətən böyük olmaq, fərqli olmaq, irəlidə durmaq istəyirsənsə – o zaman ehtiyac səni qorxutmamalıdır. Ac qalmağa, qəbul olunmamağa, yıxılıb yenidən qalxmağa hazır olmalısan. Yalnız bu halda riskli sahələr sənin üçün uğura çevrilə bilər.

Məsələn, aktyor olmaq istəyirsənsə, bilməlisən ki, ilk illərdə heç kim səni tanımayacaq. Bəlkə onlarla seçməyə gedəcəksən, heç biri alınmayacaq. Çörək pulunu çıxarmaq üçün bəzən ofisiantlıq edəcəksən, bəzən küçədə broşür paylayacaqsan. Amma bu sənin yolundursa, dözəcəksən. Əvəzində sən heç kimə boyun əyməyəcəksən. Çünki sən öz yolunun arxasınca gedirsən.

Yaxud yazıçı olmaq istəyirsənsə, ilk illərdə yazdıqlarını heç kim oxumaya bilər. Redaksiyalar rədd edə bilər, dostların başa düşməyə bilər. Amma sən yenə yazmalısan. Çünki sən ehtiyacdan yox, içindən gələn bir gücdən hərəkət edirsən. Ac qalmaq bahasına yazırsansa, deməli, o sənindir.

İdmançı olmaq istəyirsənsə, gündə saatlarla məşq etməli, sosial həyatdan keçməli, bəzən zədələrə, bəzən imkansızlığa dözməli olacaqsan. Sponsoru, dəstəyi olmayan biri üçün bu yol cəhənnəm kimidir. Amma sən, "başqa yol yoxdur" deyib o cəhənnəmdən keçməyi seçmisənsə – bu artıq ehtiyac yox, iradədir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.04.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Tehranda yaşayan Məryəm Səfəvidir.

Məryəm Səfəvi

Tehran

HƏYATIMIN PAZELİ

Hər şəkil bir tikəsidir insanın,

Pazel kimi kamilləşir hər saat.

İtirsə də bir tikəsin, bir anın,

Tam vaxtında tapacaqdır çox rahat.

Bir tikəsi, ağ çadrası başında,

Qucağında gəlincikli bir mələk.

Asfalt yola göz tikib o yaşında,

Gözləyir ki ana haçan gələcək?!

Pəncərədən boylandıqda həyətə,

Özü gördü, öz gözüylə quşları!

Quşlar gəldi, o dalaraq heyrətə -

Gözlərindən axırdı gözyaşları!

Quşlar gəlsə, küsüb gedən anası,

Mütləq gəlib baş vuracaq qızına.

Olar məgər o məhəbbət sonası

Qayıtmasın baharına, yazına?!

Bir tikəsi atasının qəzəli,

Unudanmaz heç ömrünün boyunca!

Atasının ahugözlü gözəli,

Oxuyaraq ağlamışdır doyunca!

O qəzəli saxlayır o, hələ də,

Pazelinin bir tikəsi olaraq.

Bəlkə onu öz qızına verə də -

Bəlkə də heç verilməzdir o varaq!

Bir tikəsi Ərdəbildən Təbrizə,

Gəlin gəlir bəzədilmiş maşında.

Bir tikəsi xoşbəxtliklə üz-üzə,

Ana olur ömrünün gənc yaşında.

Bir tikəsi sevinc dolu saatlar,

Bir tikəsi qəmə batmış dəyqələr!

Bir tikəsi ürəyini rahatlar,

Bir tikəsi nə çəkdiyin kim bilər?!

Hər şəkil bir tikəsidir insanın,

Pazel kimi kamilləşir hər saat.

İtirsə də bir tikəsin, bir anın,

Tam vaxtında tapacaqdır çox rahat.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 (11.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycanın şimal-şərqində yerləşən Quba rayonu ölkənin əsas turistik bölgələrindəndir. Özü də paytaxtdan elə də uzaqda deyil. Avtomobil səni cəmi 1,5 saata Qubaya çatıdrar.

Bəs bölgənin əsas görməli yerləri hansılardır?Bu gün onlardan 2-si barədə məlumat verəcəyəm.

Xınalıq kəndi

Dəniz səviyyəsindən 2350 metr yüksəklikdə yerləşən Xınalıq dünyanın ən yüksək yaşayış məntəqələrindən biridir. 5000 illik tarixə malik bu kənd Quba şəhərindən 57 km cənub-qərbdə yerləşir. Kəndin ətrafında çoxlu bulaqlar və mağaralar mövcuddur. Kənddən 14 km məsafədə isə Şah yaylağı yerləşir. Xınalıq turistlər üçün çox maraqlı məkan hesab olunur.

Qəçrəş

 Qubanın ən böyük kəndlərindən sayılır. Rayon mərkəzindən 12 km məsafədə yerləşir. Turistik məkandır.  Ərazisi hər tərəfdən meşə ilə örtülüb. Çoxlu təbii bulaqları var. Meşələri olduqca füsunkardır. Meşədə yabanı halda qoz, fındıq, zoğal, yemişan, itburnu, alma, armud, əzgil ağacları var.

 Kəndə xüsusi gözəllik verən Qudyalçayda balıq tutmaq mümkündür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.04.2025)

Fariz Əhmədov, Naxçıvan televiziyasının baş redaktoru, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi

Aprel şəhidi mayor Rasim Məmmədovun ailəsinin portalımıza müsahibəsini təqdim edirik. Bu tək bir şəhid ailəsinin yaşam tərzi deyil, əslində, bütün şəhid ailələrinin ümumiləşməsidir. Müsahibənin bu hissəsi isə sizi hədsiz təsirləndirəcək:

– Şəhid yoldaşı olmaq necə bir hissdir?

– Şəhid yoldaşı olmaq qürurdur, amma bir o qədər də əzabdır. Ayaqların olmadığı halda ayaq üstə dimdik durmaqdır.

AYSU MƏMMƏDOVA – ŞƏHİDİN QIZI

– 23 yaşım var. Azərbaycan Kooperasiya Universitetinin IV kurs tələbəsiyəm. İxtisasım kompüter mühəndisliyidir.

– Atanızla bağlı yaddaşınızda ən çox yer tutan xatirə hansıdır?

– Oktyabrın 2-si atamla keçirdiyim son ad günümdür. Həmin gün atam işdə idi. Mən icazə vermirdim ki, atam gəlməmiş tortu kəssinlər. Gecə 12-yə az qalmış gəldi, qapının yanındakı stolda oturdu, məni də dizinin üstünə oturtdu və dedi: “Qızım, niyə qoymadın tortu kəssinlər? Bəs atası olmayanlar neyləsin?” O zaman bu sözlərin mənasını tam anlamamışdım. Haradan biləydim ki, bir il sonra mən də atasız qızlardan biri olacağam… Mən atasızlığın dağını atam özü çəkdi getdi. Sanki bu taleyi özü mənim qismətimə yazdı.

– Bu gün sizə tam aydındırmı ki, siz kimin qızısınız?

– Bəli. Hər kəsin qarşısında alnıaçıq gəzmək çox adama qismət olmur. Bu, şərəfli bir ölümdür və biz də bunu qəbul etmişik. Amma nə qədər qəbul etsək də, bu 9 ildə heç nə unudulmayıb. Mənim qismətimə şəhid qızı olmaq yazılıb. Çalışıram ki, bu adı qoruyum və layiqincə daşıyım.

– Ata sizin üçün hansı mənəvi dəyəri ifadə edir?

– Bəzən ona oxşayan biri ilə qarşılaşanda, eyni ətir qoxusunu hiss edəndə, atamdan bir parça axtarıram. Mən atam üçün sadəcə qız deyil, həm dost, həm bacı, həm də qardaş olmuşam. Anama deyə bilmədiklərimi atama danışırdım. Bir qızın atasına deyə biləcəyi hər şeyi deyirdim. İndi atasız çırpınıram… O mənim tərəddüdsüzlük limanım idi. Hər zaman arxamda olduğunu hiss edirdim.

Mənim üçün ən böyük çarəsizliklərdən biri universitetə qəbul xəbərini atama verə bilməməyim oldu. Əvvəllər bu daha çox ağrıdırdı, indi zamanla bir az da olsa, alışmışam.

Atamın şəhid olduğunu qəbul edə bilmirdim. Düşünürdüm ki, bəlkə sadəcə üzü yanıb, bəlkə qayıdacaq. Axı biz atamın ayaq səslərindən onun evə gəldiyini bilirdik. Qapıya qaçardıq. O da deyərdi: “Siz necə bilirsiniz, gəlirəm?”

Uzun zaman hərbçi görəndə dayanıb gözləyirdim ki, ayaq səslərinə qulaq asım, atamdı ya yox? Onun gözündəki işığı heç kimdə tapa bilmədim. O işıq mənim üçün atamla söndü.

– Aprel ayı sizin üçün nə ifadə edir?

–Aprel döyüşləri 44 günlük qələbənin başlanğıcıdır. Amma bizim üçün çox ağır bir aydır. Hər il aprel ayında yenidən atasız qalırıq. Yaxşı bir hiss deyil. Heç kimə bu hissi yaşamağı arzulamıram. Atam sevgisini, qayğısını bizə ovuc içində verirdi. Onun haqqında bu gün də həm əsgərləri, həm zabitləri yaxşı danışır. Mən də eşitdikcə qürur duyuram.

Atam şəhid olandan sonra anam bizi, biz də anamı böyütdük. Birgə ayağa qalxıb, bir-birimizə dayaq olduq. Bizim yaramız sadəcə qaysaq bağlayır… Sağalmır. Gülərkən belə içimizdə ağlayırıq. Atam o qədər bizimlədir ki, biz heç vaxt “üç nəfər qalmışıq” deməmişik. O, dünən də, bu gün də, sabah da bizimlədir. Onun məzar daşını yeniləyəndə yuxuma gəldi, soruşdu: “Mən qocalmışam?” Dedim: “Yox, ata, sən hələ də 39 yaşındasan.” 13 yaşımda atam çiyinlərimə elə bir yük qoydu ki, 9 ildir bu yükün altından çıxa bilmirəm.

Biz döyüşlərin başlanacağından xəbərsiz idik. Anam soruşanda, zarafatla demişdi: “Bu gün 1 apreldir, səni aldadırlar.” Şəhid olmazdan 15 dəqiqə əvvəl yazdığı mesaj hələ də gözümün önündədir: “Oğluma da, qızıma da deyin ki, ataları ilə fəxr edə bilərlər.”

ASİM MƏMMƏDOV, ŞƏHİDİN OĞLU

–İstanbul Fənərbaxça Universitetinin idman müəllimliyi ixtisası üzrə I kurs tələbəsiyəm. Qardaş ölkədə təhsil almaq mənim üçün çətin olmadı. Çünki çox darıxmadım. Atam şəhid olanda 9 yaşım var idi. Karate ilə məşğul olurdum. O, məni idmançı kimi görmək istəyirdi. Həm də ali təhsil almağımı arzulayırdı. Atam bizi çox az görsə də, evə gələndə vaxtını yalnız bizə ayırardı. İşdə olduğu günlərin əvəzini çıxmağa çalışırdı. O, harada idisə, biz də orada idik. Heç vaxt ayrılmamışdıq. O, bizə heç zaman qışqırmazdı. Mənə bir dəfə də olsun əl qaldırmayıb. Əsəbləşəndə əlini üzümə qoyardı və zarafatla deyərdi: “Hələ üzün yetişməyib.”

SAMİRƏ MƏMMƏDOVA, ŞƏHİDİN HƏYAT YOLDAŞI

– Rasim məni 13 yaşımda istəyib. Biz xalaoğlu-xalaqızıyıq, eyni kənddənik. O zaman Rasim kursant idi. Aramızda 4 yaş fərq var. Rasimlə gizlicə məktublaşırdıq. Gözümü açandan Rasimi görmüşəm. O sevgi bu günə qədər davam etdi. 1999-cu il avqustun 8-də Rasim Ali Hərbi Məktəbin III kursunda oxuyarkən toyumuz oldu. 2000-ci ildən sonra Naxçıvandan köçdük. Sonra Rasimlə rayon-rayon gəzdik. Yaxşı-pis günlərimiz oldu. Biri oldu, biri olmadı.

Rasim tutduğu vəzifəyə, aldığı rütbəyə öz gücü ilə çatdı. Bizim öz ailəmiz, öz dünyamız vardı. Evləndikdən 3 il sonra qızımız Aysu, 6 il sonra isə oğlumuz Asim dünyaya gəldi. Rasim çox uşaq istəyirdi…

– Rasim necə insan idi?

– Heç vaxt onu əsəbi görmədim. Bəzən yorulurdu, amma “mən hərbini buraxıb gedəcəyəm” deməzdi. Çox savadlı kadr idi. Tabor komandiri vəzifəsinə qədər yüksəlmişdi. Əsgərlərinə əsgər kimi yox, övladı kimi yanaşırdı. Bayramlarda, 8 Martda onları ailələri ilə danışdırardı. Baharda yumurta alıb evdə boyayırdı ki, hər əsgərə versin. Yayda ot çayı, qışda soğan suyu dəmlədirdi ki, əsgərləri xəstələnməsinlər. Onları evdəki uşaqlardan ayırmazdı.

Hər il aprel ayında Naxçıvanda oluram. Bu, mənim vəfa borcumdur.

– Rasimi yuxuda görürsünüz?

– Əlbəttə, çox. Bir gün yuxuda dedi: “Sən hər gün niyə ağlayırsan? Pəncərəyə bax, məni görəcəksən.” Baxdım ki, pəncərəyə ağ göyərçin qonub. Onda anladım ki, gələn elə Rasim imiş… Həmişə olduğu kimi arxadan gəlirdi. Sağ əli çiynimdə olardı. Barmaqlarının forması hələ də yadımdadır. Azca sıxılanda deyirdi: “Əlim çiynindədir, mən arxandayam. “Sən mənim əsgərimsən. Səni əsgər kimi böyüdürəm, vaxt gələcək, zabit edəcəyəm.”

– Son görüşünüzü necə xatırlayırsınız

– Martın 31-də Rasim son dəfə evə gəldi. Gecə saat 11-in yarısı idi. Uşaqlar yatmışdı. Oyadıb hər biri ilə vidalaşdı. Dedi, “yarım saat divanda yatım. Yataqda yatsam, durub gedə bilmərəm.” Oyatdım, dedi: “Dururam.” Getdi. Bilsəydim, bu son gediş olacaq, heç vaxt buraxmazdım.

– Hər kəsin “kaş ki”ləri olur… Sizin də?

– O qədər “kaş ki”lərim var ki… Deyirdi: “Bir çamadan paltar yığ, qapının ağzında dursun.” Mənə getmə dediyi halda dostuna demişdi ki, onlara de getsinlər buradan. Özümü hələ də bağışlaya bilmirəm… O gün getdiyim üçün.

– Şəhadət xəbərini necə aldınız?

– Yolda təcili yardımlar şütüyürdü. “Allah bizə bu günü göstərməsin” deyirdik. Bakıya çatanda bədənim buz kəsmişdi. Gecə zəng edib dedi: “Mən zəng etməyincə, siz etməyin.” Son mesajında yazdı: “Oğluma da, qızıma da de ki, ataları ilə fəxr edə bilər.” Və sonra şəhid oldu…

Rasimin atası illərdir yataq xəstəsi idi. Zəng etdim, çox narahat idim. Dedilər Rasimin atası rəhmətə gedib hava limanında öyrəndik ki, biz əslində Rasimin yasına gedirdik. Çox ağır xəbər idi. O andan sonra bircə Asimin qışqırığını xatırlayıram: “Biz atasız nə edəcəyik? Hara gedəcəyik? Harada qalacağıq?” 9 yaşlı uşaq belə bizim bir-birimizdən başqa çarəmiz olmadığını hiss edirmiş…

– İndi necə yaşayırsınız?

– Yaşamaq deyirsinizsə, yaşayırıq. Uşaqları heç nədən əskik qoymuram. Həm ana, həm ata olmuşam. Amma bəzən çarəsiz qalıram. Qorxuram o sözü eşidim: “Atam olsaydı, başqa cür olardı…” 9 ildə heç kimə imkan verməmişəm ki, uşaqlarıma “atasız” desin. İndi də bir şey lazım olanda “ata canı” deyirik. 6 il sonra Rasimin adına bağça açdıq. Əlimizdən gəldiyi qədər gələcəyin əsgərlərini, həkimlərini, ustalarını, dərzilərini yetişdiririk. O bağçada “şəhid kimdir?” sualını uşaqlara öyrədirik.

– Şəhid yoldaşı olmaq necə bir hissdir?

– Şəhid yoldaşı olmaq qürurdur, amma bir o qədər də əzabdır. Ayaqların olmadığı halda ayaq üstə dimdik durmaqdır. Rasimin yoldaşı olduğum üçün fəxr edirəm. Onunla qürur duyuram.

– Yenidən dünyaya gəlsəniz…

– Dünyaya bir daha gəlsəm, yenə Rasimlə evlənərdim. Çünki o, mənə heç vaxt yad olmadı. Ən doğma insan kimi tanıdım, ən doğma insan kimi itirdim. Az adama qismət olar belə bir xoşbəxtlik. Rasim təkcə həyat yoldaşı kimi yox, hərtərəfli getdi həyatımızdan. O bizim and yerimizdir. Bu heç vaxt dəyişməyəcək!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.04.2025)