Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Şəki-Zaqatala təmsilçisi 

Şəki-Zaqatala Regional Gənclər və İdman İdarəsinin təşkilatçılığı ilə Şəki Olimpiya İdman Kompleksində “Gənclər həftəsi” çərçivəsində “2 Fevral-Azərbaycan Gəncləri Günü” münasibətilə “Suverenlik və İnkişaf” mövzusunda Şəki-Zaqatala regionunda gənclərinin iştirakı ilə Regional Forum keçirilib.

Forumda Şəki-Zaqatala Regional Mədəniyyət İdarəsinin rəisi Emil Bədəlov çıxış edərək ümummilli lider Heydər Əliyev və onun layiqli davamçısı Prezident İlham Əliyevin misilsiz xidmətlərindən, gənclərə göstərdiyi xüsusi diqqət və qayğıdan bəhs edib.

Forum öncəsi idarə, müəssisə, təşkilat əməkdaşları və bir qrup fəal gənc tərəfindən  Ümummilli Lider Heydər Əliyevin abidəsi ziyarət edilib, abidə önünə gül dəstələri düzərək, Ulu Öndərin əziz xatirəsinə dərin ehtiramlarını bildiriblər. 

Sonra Heydər Əliyev Mərkəzi ilə tanış olan gənclərə mərkəz əməkdaşı tərəfindən  Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin şərəfli ömür yolu, zəngin dövlətçilik irsi, ölkəmizin tərəqqisi uğrunda göstərdiyi çoxsaylı xidmətlərini özündə əks etdirən fotoşəkillər və arxiv sənədləri haqqında ətraflı məlumat verilib.

Daha sonra Şəki Olmipiya İdman Kompleksində forumun rəsmi açılış mərasimi keçirilib.

Tədbirdə Azərbaycan Gənclər siyasəti və Azərbaycanın suverenliyi mövzularını özündə əks etdiren videoçarx nümayiş olunub.

İl ərzində gənclər siyasəti sahəsində fəallığı ilə fərqlənən gənclərə Şəki-Zaqatala Regional Gənclər və İdman İdarəsi tərəfindən  Fəxri Fərman və hədiyyələrlə təqdim edilib.

Sonda tədbir bədii hissə ilə davam edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2025)

Rubrikanı təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Rubrikamızda Davud Nəsib həftəsi davam edir.

Dünyada saf sevgidən ülvi, gözəl nə var? Və deyirlər, bu dünyada ən gözəl sevən elə şairlərdir. 

Əgər mən qocalsam, lap yüz yaşda da

Yenə də qədrini biləcəyəm mən.

Razılaşın ki, hər kəs bu sehirli sözləri deməyə qadir deyil. Bunun üçün duyumlu bir qəlb lazımdır.

Azərbaycan poeziyasının görkəmli nümayəndələrindən olan Davud Nəsib (Davud Məcid oğlu Nəsibov (1942-2003)) SSRİ dönəmində gəncliyin ən sevilən şairlərindən biri olub. Vətənə, valideyinlərə ülvi məhəbbət, saf sevgi hissləri, nəcibliyin, xeyirxah əməllərin tərənnümü Davud Nəsib poeziyasının leytmotivini təşkil edib. Müstəqillik dönəmində isə şair qələmini süngüyə çevirərək erməni millətçiliyi ilə mübarizəyə qalxıb, bir-birindən sanballı əsərlər ortaya qoymaqla gənc nəslin vətənpərvərlik, qəhrəmalıqn ruhunda yetişməsinə öz töhfələrini verib.

Bu gün sizlərə “Eləcəyəm mən” şeirini təqdim edəcəyik.

ELƏCƏYƏM MƏN…

Sən görüş yerində ləngi bir az da,

Bu axşam o yerə gələcəyəm mən.

Mütləq üzümüzə gələn bu yazda

Nəmli gözlərini siləcəyəm mən.

Gəncliyin ömrünü aşa-aşda da,

Ürək o ürəkdir qarlı qışda da.

Əgər mən qocalsam, lap yüz yaşda da

Yenə də qədrini biləcəyəm mən.

Hələ nə qüssələn, hələ nə unut,

Dolma səhər-axşam sən bulud-bulud.

Demə gənclik ötdü, dəyişib Davud,

Əvvəl necə varam, eləcəyəm mən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2025) 

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ağıllı və uzaqgörən adamdır. Həyatı heç vaxt zarafat kimi qəbul etmir, ona həmişə praktiki baxmağı bacarır. Hadisələri lazımınca dəyərləndirməyi xoşlayır. Öyrənmə qabiliyyəti çox yüksəkdir. Ehtiyatlı, təmkinli və sabit olması uğurlarının ən böyük amilidir. Davranışında mükəmməldir, ədəb qaydalarına böyük əhəmiyyət verir. İnsanlara danışacağı çox şey var, geniş məlumata malikdir...  

“Yeniyetmə yaşlarımda Şəkidə, mərhum sənətkarımız Fərman Abdullayev ilə birlikdə dram dərnəyinə gedirdim. Sonra məni Vaqif Abbasov Şəki Dövlət Dram Teatrına dəvət etdi. Xoşbəxtəm ki, ondan çox şey öyrəndim. Heyf ki, o, erkən yaşında vəfat etdi. Və Azərbaycan teatrı Vaqif müəllimin simasında böyük bir rejissoru itirdi...”- söyləyir.

Gəncliyində Moskvada olarkən, onu bir dondurmasatan qıza göstərib aktyor olduğunu deyiblər. Qız da heyranlıqla ona baxaraq, ömründə ilk dəfədir ki, aktyoru canlı, yaxından gördüyünü söyləyib. Gürcüstanda isə bir jurnalist ona deyib:- “Azərbaycan xalqı istedadlı xalqdır, di gəl ki, dünya onu bu göstəricisi ilə tanımır. Sanki o torpaqlar istedadlar qəbiristanlığıdır. Görün nə qədər Azərbaycanın istedadlı insanlarından dünyanın xəbəri olmayıb...” 

Deyir ki:- “Əslində mən başqa sahəyə getmək istəyirdim. Azad, qayğısız, problemsiz şəkildə yaşamağı arzu edirdim. Ancaq gördüm ki, alınmır. İncəsənət elə bir şeydir ki, insan ona qarışdımı ayrılmaq istəmir. Mən aktyorların hamısına zadəgan kimi baxıram. Bu zadəgan sənətidir. Səhnə hər zaman zaldan yuxarıdadır. Misal üçün, xalq artisti Fuad Poladovun davranışı, təmkini, səbri bir zadəgan xarakteri deyildimi?..”

Yəqin ki, aranızda onu tanıyanlar oldu. Söhbət aktyor Xanlar Allahverdi oğlu Həşimzadədən gedir. O, 1955-ci ildə Şəki şəhərində anadan olub. 1975-ci ildən Sabit Rəhman adına Şəki Dövlət Dram Teatrında çalışır. Hal-hazırda teatrın aparıcı səhnə ustasıdır. İndiyədək 200-ə yaxın tamaşada müxtəlif səpgili obrazlar yaradıb. Oynadığı həm dramatik, həm də komik obrazlar nəinki respublikamızda, hətta Kuba, Praqa, Moskva, Kazan, Tiflis, Yoşkar-Ola, Daşkənd və Səmərqənddə də yüksək qiymətləndirilib. İki dəfə "Qızıl Dərviş" mükafatına layiq görülüb. Bütün bunlardan əlavə on beşə yaxın filmdə rol alıb. Azərbaycanın əməkdar artisti, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdüçüsüdür...

“Sərbəstlik istedadın bacısıdır. Aktyor sərbəst olarsa televiziyada da obrazları gözəl alınacaq. Aktyor adi bir zarafat edərkən belə sıxıla-sıxıla danışırsa bu əlbəttə ki, onda alınmır. Kamera qarşısında da elədir. Mən kameranı dinozavr kimi görürəm. Kamera məndən ötrü çox zəruri bir nöqtədir. Məndə bir kompleks var və bu mənə çox mane olur. Olur ki, filmi gəlib Şəkidə çəkirlər. O zaman yerli aktyorlardan istifadə edirlər. Mənim film sahəsində ən böyük işim Mirbala Səlimli ilə olub. Yəqin ki, teatrımızın baş rejissoru Mirbala Səlimlinin "Qırmızı bağ” filminə baxmısınız. Sənət dünyasında əslində əyalət söhbəti olmalı deyil. Necə ki, futbolda bir komanda bir şəhərdə, başqa birisi başqa şəhərdədir. Hamısı göz qabağındadır. Teatrlar da belə olsa yaxşıdır. İstəyirəm ki, insanlar nəinki paytaxt, eyni zamanda bölgə teatrları ilə də yaxından maraqlansınlar.”- söyləyir...

Fərqli və unikal düşüncələri ilə seçilir. Yeniliyi və dəyişikliyi çox sevir, adətən cəsarətli ideyalarla çıxış edir. Daxili dünyası geniş və maraqlıdır, lakin bu dünyaya daxil olmaq hər kəs üçün asan deyil. Qəlbində yer tapa bildinsə, o, həmişə yanında olacaq, dostcanlıdır...

 Fevralın 9-u onun 70 yaşı tamam oldu. Bu münasibətlə onu təbrik edir, möhkəm can sağlığı arzulayıram.

Çox yaşasın!

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Aydın kimi aydın dostum Elçin Manaf hər əlamətdar gündə, bayramda, olayda… lütf edib, mənə ismarıc göndərir. Onun ismarıcları heç vaxt hazır bir “açıqca”nın və s.-nin paylaşılması ilə deyil, illa bir düşüncə, fikir paylaşımı ilə süslənir. Keçən günlərdəki ismarıcı da istisna deyildi; bu dəfə də gözəlmi-gözəl bir deyimi bölüşdü: “Böyük ağacın kölgəsi meyvəsindən çox olar”. - Deyəsən, italyan ata sözüdür. Söz məni tutdu və onu bir qədər incələmək, yorumlamaq, açmaq istədim. 

Əlbəttə, bu deyim, metaforik anlam daşıyır və əsasən böyük, köklü sistemlərin məhsuldarlıq və təsir alanları arasındakı fərqə işarə edir. Kulturoloji baxımdan bu prinsipi böyük mədəniyyətlər üçün də keçərli sayaraq, bir neçə yöndə yorumlamağa çalışaq.

Böyük mədəniyyətlər – yəni tarixi dərinliyə, intellektual sərvətə və təsir gücünə malik olan mədəniyyətlər – yalnız öz yaradıcılıq və məhsuldarlığı ilə deyil, həm də onların yaratdığı kontekstlə, təsir dairəsi ilə bəlirlənir. Onların “kölgə”si birbaşa yaratdıqları meyvə(lik)lərdən daha çox (böyük; geniş) ola bilər, çünki belə mədəniyyətlər çox vaxt öz dönəmindəki və sonrakı epoxal sürəcləri müəyyən edir; bununla da yeni mədəni hərəkatların və düşüncə sistemlərinin yaranmasına zəmin yaradır.

Elə bir mədəniyyət (örnəyi, Qədim Yunan-Roma mədəniyyəti) göstərilə bilər, o, yalnız fəlsəfi, sənət əsərləri ilə deyil, həm də hüquq sistemi, dövlətçilik modeli, habelə təhsil gələnəyi ilə çağdaş və gələcək mədəniyyətlərə dərin təsir göstərmiş olsun. Deyilə bilər: onun meyvələri - konkret fəlsəfi ideyalar və sənət örnəkləri idisə, kölgəsi - hüquq sistemlərində, siyasət modellərində və etik kodekslərdə yaşamağa davam etdi...

Sözümüzü böyük mədəniyyətlərin çoxsaylı “kölgə”ləri yarımbaşlığı əsasında davam etdirək.

Bəli, böyük mədəniyyətlər bəzən elə bir “kölgə” yaradır, onların təsiri hətta öz dönəmindəki konkret uğurlarından daha uzunömürlü olur. Bu təsiri üç əsas yöndə görmək mümkündür:

İdeoloji və düşüncəvi kölgə – 

Mədəniyyətlər çox vaxt özlərindən sonrakı epoxalarda düşüncə tərzini formalaşdırır. Örnəyi, İslam mədəniyyəti yalnız dini mətnlər və fəlsəfə deyil, həm də elm, incəsənət və idarəetmə gələnəkləri ilə Yaxın Doğudan tutmuş Avropaya qədər geniş təsir göstərdi;

Mədəni və estetik kölgə – 

Böyük mədəniyyətlər öz bədii və estetik normalarını başqa mədəniyyətlərə ötürə bilər. İntibah mədəniyyəti Avropa incəsənətinə və dünya mədəniyyətinə elə bir kölgə saldı ki, sonrakı yüzilliklərdə sənətçilər və düşüncə adamları özlərini həmin çərçivədə ifadə etməyə çalışdı;

Siyasi və ictimai kölgə – 

Siyasi sistemlər də böyük mədəniyyətlərin kölgəsi altında formalaşa bilir. Örnəyi, Sovet mədəniyyəti təkcə sosrealizm sənət və ya ideologiyası ilə deyil, həm də onun yaratdığı kollektiv(ist) psixologiya və yönətim formaları ilə post-sovet məkanında uzun müddət təsirini saxladı.

Gəlin bu məqamda diqqəti bir daha mədəniyyətin yolayrıclarına - dilemmalarına yönəldək: görək, kölgənin meyvəni ötməsi olayı nədir, nə deyil?..

Bəli, bəzən mədəniyyətin yaratdığı kölgə onun meyvələrini ört-basdır edə və ya onların böyüməsini sınırlaya bilər. Bu, özəlliklə köhnə mədəniyyətlərin yeni dönəmlərə uyğunlaşması ilə bağlı çətinliklərində özünü göstərir.

Örnəyi:

Böyük bir sivilizasiya öz keçmişinin təsirindən çıxa bilmədiyi üçün yeniliyə açıq olmaya bilər. Çin mədəniyyəti uzun müddət Konfutsiçiliyin kölgəsində qalıb və çağdaş dönəmə keçid zamanı öz klassik kökləri ilə çağdaşlaşma arasında tarazlıq yaratmağa çalışıb.

Bəzi mədəniyyətlər öz meyvələrini inkişaf etdirmək əvəzinə yalnız kölgələri ilə oyalanmağa (yaşamağa) başlayır. - Deyəlim, bəzi Doğu toplumlarında keçmiş mədəni uğurların qüruru (hətta, xumarı…) o qədər dominant olub ki, yenilikçilik və yaradıcı yanaşma zəif qalıb…

Nəhayət,

böyük mədəniyyətin kölgəsinin olumlu və olumsuz təsirlərini də vurğulayaq. -

Olumlu yön: 

Böyük mədəniyyətin kölgəsi yeni mədəniyyətlərə və ideyalara münbit ortam yarada bilər. Türk mədəniyyəti İslam mədəniyyəti ilə diffuziya edərək yeni mədəni dalğalar (Osmanlı və Səfəvi mədəniyyətləri…) yaradıb;

Olumsuz yön: 

Böyük mədəniyyətin kölgəsi bəzi hallarda yeni təşəbbüslərin və fərqli istiqamətlərin inkişafına əngəl ola bilər. Örnəyi, bəzi Avropa ölkələri uzun müddət Yunan-Roma mədəniyyətinin təsiri altında qaldığı üçün yeni modellər axtarmaqda çətinlik çəkib...

Sonuc olaraq daha nələri vurğulaya bilərik? - 

Bəli, mədəniyyətin yalnız konkret uğurlardan deyil, həm də yaratdığı təsir dairəsindən ibarət olduğunu nəzərə alsaq, onun kölgəsi bəlli tarixi, ideoloji və estetik çərçivələr formalaşdırır; lakin bu kölgə həmişə inkişaf üçün münbit ortam yaratmır – bəzən mədəniyyətlər öz keçmişlərinin təsiri altında qalaraq yeni meyvələr yetişdirməkdə çətinlik çəkə bilir. O baxımdan, mədəniyyətin əsas görəvi öz kölgəsinin altında boğulmamaq, tozlanmaq və ardınca da çiçəkləyərək yeni meyvələr verməyə davam etməkdir…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2025)

Bu dəfə sizlərə qardaş Türkiyədən istedadlı gənc yazar, TV aparıcısı Gönül Doğan xanımın bizə ünvanladığı, dərcini arzuladığı bir yazısını təqdim edirəm. Əminəm ki, bəyənəcəksiniz.

                        Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ey Gönül Dost!

Ey Gönüldost! Bir Gönül yapmak gelmiyorsa elinden, bari bir Gönül yıkılmasın dilinden...

Aşk bir zamanlar kutsal bir yangındı. İnsan sevdiği için yanardı, sevdiği için beklerdi. Beklemek tükenmek değildi, aksine aşkın en güzel sabrıydı. Bir çift göz için yollar gözlenir, mektuplar yürek titreyerek yazılırdı. Kağıda dökülen her kelime, sevdanın mührü olurdu. Aşıklar, Mecnun’un çöllerde kaybolması gibi yanardı sevdiği için. Leyla’nın adını söylemek bile kalpte bir yangın olurdu. Aşk, vuslata eremese de kalırdı. Yürekte bir şiir gibi, dudakta bir dua gibi…

Ama şimdi?

Şimdi aşklar gelip geçici, duygular sahte, sadakat unutulmuş bir efsane gibi. İnsanlar birbirine ulaşmak için bir tuşa basıyor, ama yüreklerine dokunamıyorlar. Söylenen her sevda sözü, ertesi gün bir başkasına kolayca söylenebiliyor. Oysa bir zamanlar aşk, bir kişiye adanır, bir ömür boyu taşınırdı. Sevgiliye yazılan bir mektup, yüzyıllık bir hatıra gibi saklanırdı. Şimdi ise birkaç kelimeyle atılan bir mesaj, birkaç gün içinde unutuluyor.

Nerede o yağmur altında beklenen sevgililer? Nerede bir cam kenarında sevdiğini düşleyerek sabahlayan yürekler? Nerede göz göze gelmenin kalbi titretmesi, nerede bir elin dokunuşunda dünyaları unutmak?

Aşk, o eski günlerde daha sessizdi ama daha derindi. Bugün ise çok sesli ama bomboş… Güvenin olmadığı, yalanların dost olduğu bir çağda, gerçek aşk hangi kapıyı çalsın? İnsanlar artık sevmiyor, sadece sahip olmak istiyor. Sevdasını ispat etmek için ne bir çaba, ne bir emek veriyor. Aşıklar bir zamanlar dağları delerdi, şimdi iki mesajla yollar ayrılıyor.

Eskiden aşkın ateşi vardı, şimdi külleri bile kalmadı. Hasret diye bir şey yok artık. Kavuşmayı bekleyenlerin yerine, hemen unutmayı seçenler var. Gidenin arkasından gözyaşı döken kalmadı, çünkü insanlar gitmeden önce bile gitmiş oluyor artık…

Aşkın en güzel zamanları geçmişte kaldı. O eski kış akşamlarında, şömine başında anlatılan masallar gibi… Kar taneleri pencereleri süslerken, sevgililer birbirinin ismini cama yazardı. Kestaneler közde pişerken, birinin sesi diğerinin ruhunu ısıtırdı. Kalpler gerçekti, duygular masumdu, sevdalar ölümsüzdü. Şimdi ise sadece buz gibi ekranlardan gelen soğuk birer kelime var.

Ve şimdi aşk diye bir şey var mı bilinmez… Ama özlemi her kar tanesinde yağıyor.

--

Gözlerinde Kış, Yüreğimde Bahar

Senin için yanıp tutuşmak,

Karda açan bir çiçek olmak gibi.

Dokunamasam da hissederim nefesini,

Yollar kapansa da beklerim seni.

Bir zamanlar aşk, bir dağ gibi dururdu,

Şimdi ise rüzgarla savruluyor.

Giden dönmüyor, kalan unutmuyor,

Aşkın adı var ama kendisi yok artık…

Ve sen ey Gönül!

Yanıp kül olmak gerekse de,

Sevdadan vazgeçme sakın…

"Ədəbiyyat və incəsənət"

(10.02.2025)

Enver Aykol, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Türkiyə təmsilçisi

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ilə birgə TÜRK MƏDƏNİYYƏTİ ÜNLÜLƏRİ layihəsində sizlərə keçən günlərdə vəfat edən məşhur Türkiyə yazıçısı Selim İleri ilə "Sona Ermek" romanı haqqında söhbətimizi təqdim edir, çağdaş türk ədəbiyyatının böyük yazarına Allahdan rəhmət diləyirəm.

-“Sona Ermək”  bioqrafik elementlər ən çox olan romanınızdır. Əsərdə estetik bir məsafə saxlanılsa da, oxucu qarşısına bu qədər açıq şəkildə çıxmaq sizi qorxutmurmu?

-Qorxudur. Əslində, bir şey yazan və nəşr edən insanların hamısında bu qorxu olduğunu düşünürəm. Amma bu qorxuya baxmayaraq bunu edirsən. İndi adını xatırlaya bilmirəm, amerikalı bir teatr yazarı var, komediya pyesləri yazmış. Üç pyesi var, hamısı öz avtobioqrafiyasıdır: ilk gəncliyi, hərbi xidməti və radio günləri. Birincidə ilk gəncliyini, öz ailə mühitini təsvir edir; demək olar ki, eyni ilə, avtobioqrafik. İkincidə hərbi macəranı. Üçüncüdə ilk dəfə bir pyesinin Amerikanın kiçik bir ştatındakı radioda yayımlanmasını mövzu edir. Bütün ailə həyəcanla gözləyir; iki pərdə, o ailənin həmin həyəcanı... Lakin tədricən başa düşürük ki, ailənin içində heç evlənməmiş bir xala var, bədbəxt. Bunalmış bir baba var. Ana dul qalıb. Ağrıları olan bir ailə... Birinci pərdə budur və həyəcanlı deyil. İkinci pərdədə radio pyesi başlayır. Birinci pərdədə izlədiyimiz hər şeyi o yazıçı, radio pyesində yazmış. Bütün ailə çox təəccüblənir. Bizi ifşa etmiş, necə belə bir şey edə bilmişdir? Dəhşətli bir küsmə - xala ağlayaraq qaçır, bunalmış baba birdən-birə keçmişi xatırlamağa başlayır. Möhtəşəm bir şey! Mərhum Şükran Güngör ifa etmişdi və çox böyük uğurla ifa etmişdi. Bir qardaş var. O da “necə etdin bunu, utanmadınmı” deyə soruşur. Sonda yazıçı deyir ki, mən heç nə etmədim, sadəcə yazmaq istədim. Sizin sualınızın da həmin cavabı olur. İnsan yazarkən yazdıqlarının haraya toxunacağını, kimləri incidəcəyini təəssüf ki, çox təxmin edə bilmir. Yaşasanız belə, hətta bundan əl çəkmirsiz. Çünki yazmaq deyilən bu qəribə ehtiras deyim, sirr deyim, yəni bu itici qüvvə sizi hər dəfə aldadır.

-Romanda natiq heç bir ağrını yatışdıra bilmədiyini və yazdıqlarına olan inancını itirdiyini deyir. Sonra yazmaq nəyi dəyişər deyə bir sorğulama başlayır. Burada məqsədini itirmiş bir yazıçı görürük?

-Ülküsünü itirir deyə bilərik... Keçən illər, zaman ərzində bütün bunların həyatı dəyişdirə bilməyəcəyini çox konkret olaraq anlaması, bunun nəticəsində də ülküsünü itirməsi. Əvvəldəki coşqunluğun, əlli il əvvəlki yola çıxışımla indi çatdığım nöqtədəki fikirlərin eyni olmasına imkan yox. Keçən bir proses var. O prosesdə etdiyiniz şeyin nəyə yarayıb nəyə yaramadığını çox yaxşı anlaya bilirsən. İndi baxdıqda belə bir şeyin ola bilməyəcəyini çox yaxşı başa düşmüş olursan. Onun gətirdiyi bir şey, hər halda.

Başlanğıcdakı coşqu və xəyali perspektiv genişliyi ilə keçən illər içində getdikcə daralan və nəyə yaradığını artıq bilmədiyiniz... Təbii ki, bir şeylərə də yarayır. Çox şükür, belə gözəl xatirələrim də var, amma cəmləsəniz, beş-altı insanın üzərində dərin təsir qoymuşam. Halbuki başlanğıcda nə qədər də iddialı - yer üzünü dəyişdirmək düşüncəsi yatır. Amma yaşayırsan və bir şeyləri dəyişdirə bilmirsən.

-Yazıçı ilə birlikdə üslubunun da qocaldığını, daha yorğun olduğunu və gənclikdəki odlu üslubu tuta bilməyin bir daha mümkün olmadığını deyirsiniz. Ümumiyyətlə, gənc yazıçılara yaşlandıqca üslublarının oturub yetkinləşəcəyi və daha yaxşı yazacaqları deyilir. Hətta V. Woolf kitab çıxarmaq üçün 30 yaş üstünü tövsiyə edir. Siz bu mövzuda nə düşünürsünüz?

-Mənim bu qədər çox kitabımın olmasının bir səbəbi də, həyatımı oradan qazanmaq məcburiyyətində olmam idi. Xüsusilə Altın Kitablar ilə işlədiyim illərdə hər il yeni bir kitab çıxmasa, köhnələrin anbardakı sayı artırdı. Yeni bir kitab, anbardakıların da satılmasını təmin edirdi.

-Bu vəziyyət üçün eyni zamanda yaxşı bir şey deyə bilərikmi?

-Yaxşı bir şey təbii. Burası yaxşı, mən o baxımdan özümü çox şanslı hesab edirəm: Professional bir yazıçı ola bildim, başqa işlərlə məşğul olaraq vaxt itirmədim, vaxtı düzgün və yaxşı istifadə etdim, azad şəkildə yazı yaza bildim. Vaxt baxımından azad şəkildə. Hamısı mənə aid bir zaman dilimində işləyə bildim. Məni yetişdirən nəslin yazıçılarına baxdığınız zaman; hamısı ya müəllim, ya bankda işçi, ya da mühəsib, memar, vəkil... Nəcati Cumalı vəkil, Oktay Rıfat oğlu da, Rıfat Ilğaz müəllim... Mənim üçün o baxımdan şanslı bir yol keçdi. Təbii ki, bir mübarizə də verirsən, keçim dərdin davam edir.

-Yemək yazıları yazdığınız bir dövr var, deyəsən bu səbəbdən?

-Ah, bəli, "Ləzzət" adlı bir jurnal var idi. Oradan zəng etdilər. Məşhurların süfrələrinə çox oturdunuz, Kəmal Tahirin süfrəsi, Belqin Duruğun süfrəsi... Onları yazarmısınız, dedilər. Əvvəlcə qəbul etmədim, başqalarının süfrələrini niyə yazım, demişdim. Amma sonra düşündüm, çox da xoş ola bilərdi. Üstəlik, yemək jurnalına mədəni bir ölçü qazandırmaq üçün sizdən xahiş edirik, deyirlər. Elə başladı yemək yazıları. Çox qəribə bir şey oldu. Bir restorana gedirsən. Orada yaşını-başını almış ağalar, heç həyatlarında məni oxumamışlar, amma bu yazıların hamısını oxumuşlar, yaxşı ki yazdınız dedilər. Elə, ədəbi yazdıqlarımı əsla oxumayan, amma onları oxuyan yeni bir oxucu oldu. Çox zərif xanımlar tanıdım. Birini heç unutmuram, bir yazımın məzmunu konfet haqqında idi, İspaniyadan mənim üçün konfet gətirmişdi. O yazılarımda ədəbiyyatı xeyli qorumağa çalışdım.

-Sona Ermək romanının bir yerində yazıçı və şairlərin muzey evlərinin bu günkü vəziyyətini dilə gətirirsiniz; sizin, gələcəkdə muzey düşüncəsi ilə saxladığınız qaralamalar və ya əşyalar varmı?

-Beşir Ayvazoğlu ilə birlikdə Yəhya Kəmal muzeyinə getmişdik. Beşir Bəy də deyəsən əvvəlcə oraları görməmişdi. İçəri girdik, uydurma bir bavul, amma bavul tökülür, bitmiş vəziyyətdə. Bir də bavulun üstündə takma dişlər dururdu. Muzey budur. Hələlik belə arzularım yoxdur, muzey olsun. Torpağa sakitcə getmək.

-Əsərdə Dördüncü Murad haqqında yazarkən belə, əslində "özünü yazdın" deyirsiniz yazıçıya. Romanlarınızda personajların arxasında həmişə sizmi durursunuz?

-Bəzi personajlar, təbii ki həmişə yox. Özünüzə yaxın hiss etdiyiniz insanları həyatda duyursunuz. Bu, ölmüş biri, tarixi bir şəxsiyyət də ola bilər... Bəzən isə tamamilə ziddiniz olan insanları roman və ya hekayələrdə əks etdirmək ehtiyacı hiss edirsiniz. "Sona Ermek" romanında, dediyiniz kimi, Dördüncü Muradın bizə öyrədilən şəkilləşməsinin arxasındakı şəxsiyyəti göstərmək üçün çox çalışdım. Bacardım ya yox, bilmirəm. Əgər tarixi həqiqətən incə bir nəzərlə təhlil etsək, qarşımıza tam fərqli bir Dördüncü Murad çıxır: Hələ cavan yaşlarında, uşaqlıqdan yeniyetməliyə keçid dövründə yaralanmış bir gənc. Zülm yolunun haradan başladığını görürük. Evliya Çələbinin onun haqqında yazdığı səhifələrdə maraqlı bir əhvalat var. Musa Çələbinin ardınca Dördüncü Murad bir şeir yazmış və onun oxunmasını qadağan etmiş. Evliya Çələbinin də bundan xəbəri yox imiş. Onun yanına çıxanda bu şeiri oxuyublar. Hamı qorxub ki, bir şey edəcək. Amma o, sadəcə ağlayıb. İlk işıq Evliya Çələbinin bu əhvalatıdır.

-Romanda həm də nəzəri bir sualın altını çəkirsiniz: "Özünü yazmaqla romançı olunmur" deyə. Siz bu barədə nə düşünürsünüz?

-Məncə, bu çox səhvdir. Sənətdə heç bir qanunun olub-olmamasına inanmıram. Bu, bizim yetişdiyimiz dövrdə yayılmış bir müzakirə mövzusu idi: "Yaxşı yazıçı yazarkən özündən uzaqlaşmalıdır" fikri. Mən belə düşünmürəm. Həm belə, həm də əksinə ola bilər. Əhəmiyyətli olan yaranan mətnin uğurlu olub-olmamasıdır. Sənətdə məhdudlaşdırıcılığın və qadağaların heç bir dəyəri yoxdur.

-Bəzi yerlərdə səhnəni dayandırıb uydurma haqqında suallar verirsiniz. Məqsədiniz yazıçının qarşılaşdığı texniki çətinliklərə işarə etmək, yoxsa oxucunu passiv vəziyyətdən çıxarıb "Sona Ermek" romanının yazılma prosesinə daxil etməkdir?

-Yox, birincisi. Nəqledici yazıçının özü ilə mübarizəsi, hesablaşması, narahatlığı, qeyri-müəyyənliyi...

-Romanda nəqledici yazıçı özünə "uydurmaqda çətinlik çəkirsən" deyə qəzəblənir. Yazdıqca özünü tükədirsən, özündən bir parça itirirsən, demək olarmı? Yoxsa bu, yazıçının o anki psixoloji böhranından qaynaqlanırmı?

-Hər ikisi. Yazdığı mühitə olan ümidsizliyini də üçüncü səbəb kimi əlavə edə bilərik. Bunların hamısı ya yanılgı, ya narahatlıq, ya da insanın daxilində hiss etdiyi bir ürək döyüntüsüdür.

-Roman üçün "yalan sənətidir" deyirsiniz, "Sona Ermek"in bir yerində. Onda böyük yazıçılar üçün həm də yaxşı yalançıdırlar, demək olarmı?

-Məncə demək olar. Rahatlıqla deyə bilərsiniz. Əlbətdə, buradakı yalanın həyatdakı adi yalan və ya pis niyyətli yalanla heç bir əlaqəsi yoxdur.

-Yazıçı içindən daşanları yazarkən təkrardan çəkinməlimi?

-İçindən daşanları yazmalıdır. Heç vaxt bundan əl çəkməməlidir. Təkrar ola bilər. Bəlkə də bu bir takidir. Yazıçı da insandır, Allahın quludur. Onun da təkidləri, səhvləri, nöqsanları var. Mən heç vaxt mükəmməlliyə üstünlük verməmişəm. Həmişə bir "qaranlıq tərəf" qalmalı, yarımçıqlıq və ya təkrar ola bilər... Nəticədə yazıçının dünyaya yanaşma tərzi də formalaşır. Bu təkrar sizi də özü ilə aparır. Üstəlik, təkrarın altında daha yaxşısını yazmaq arzusu da var. Yəni "bunu edə bilmədim, bu dəfə edəcəm" arzusu.

-"Sona Ermek" romanındakı bağ təsvirləri də çox canlı və təsirlidir. Bağların təsvir olunduğu yerlərdə yazıçının bir az rahatladığını hiss edirik. Bağlar nəqledici yazıçı üçün qorxularından gizlədiyi təhlükəsiz məkan ola bilərmi

-Bəli, deyə bilərik. Tamamilə təhlükəsiz sığınacaq. Çox gözəl ifadə etdiniz. İndi də bağlar haqqında yazmağa çalışıram.

-Romanın bir yerində deyirsiniz: "Yazıçı tamamilə təkdir". Yazarlıq üçün tənhalığı şərt hesab edirsinizmi?

-Tənhalıq mənim üçün zəruridir. Amma yazma sənətinin də tənhalıq tələb etdiyinə inanıram. Bunun həvəsləndirici tərəfi var, eyni zamanda yazmaq üçün tənhalıq lazımdır. Hətta bunu təkcə yazıçılar üçün deyil, oxuma sənəti üçün də doğru hesab edirəm.

-Oxucuların yazıçı üzərində haqqı olduğuna inanırsınızmı?

-Əlbəttə var, necə olmaz? Oxucu yazdıqlarınıza ciddi yanaşır, əmək verib qiymətləndirir. Bəzən tam anlaşıla bilmir, ayrılıqlar olsa da, illər sonra sizə də hörmət bəsləyir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Немат Тахир, Карабахский представитель портала «Литература и искусство»

Sizə bir insan taleyi barədə söhbət açmaq istəyirəm.

Lyubov Məmmədova 1963-cü ildə Ukraynanın Xarkov şəhərində anadan olub. Onun atası gürcü, anası isə ukraynalıdır. 1983-cü ildə azərbaycanlı Hüseyn Məmmədov ilə ailə quraraq Azərbaycana - Ağdam rayonunun Qarazeynallı kəndinə köçüb. Bu, onun həyatında yeni bir dövrün başlanğıcı idi. Burada, ailəsinin əsas dayağı olan iki uşağı – oğlu Ruslan və qızı Esmira dünyaya gəlib. Oğlu 1984-cü ildə, qızı isə 1987-ci ildə anadan olub. 

Əvvəlki illərin xoşbəxt ailə həyatı təəssüf ki, uzun sürmədi. Qarabağda ermənilərin torpaq iddialarının başlaması ilə bütün Qarabağ camaatı vətənin müdafiəsinə qalxdı və 1992-ci ildə Lyubovun həyat yoldaşı Hüseyn də bu mübarizəyə qoşuldu. Müharibə dəhşətləri, təəssüf ki, Hüseynin həyatını aldı. O, müharibənin qorxunc sınaqları nəticəsində həlak oldu. Lakin Lyubov baş verən bu faciə ilə bacarıqlı və möhkəm bir ana olaraq başa çıxdı. Övladlarını özünün bütün sevgisi və diqqəti ilə böyüdərək, onlara həm analıq, həm də atalıq rolu ilə yanaşdı. O, bir ana olaraq, həyatını övladlarının xoşbəxtliyi üçün həsr etdi.

Bu ağır günlərdə, tək qalan Lyubov Məmmədova ailəsini bir arada saxlamaq üçün mübarizə aparmaq qərarına gəldi. Onlar Ukraynaya köçdülər və burada Lyubov azərbaycanlılara olan dərin sevgisi və hörməti ilə tanınan bir insan oldu. Həmişə öz kökünü unutmayaraq iş həyatında çalışdı və namusla övladlarını böyütdü. Onun həyatındakı ən böyük məqsəd, uşaqlarını ən yaxşı şəkildə yetişdirmək, onlara ailənin əsl dəyərlərini aşılamaq oldu. Lyubov, həyat yoldaşı Hüseynin xatirəsinə hörmət edərək, heç vaxt ailə qurmadı və övladlarına yalnız ana deyil, həm də atanın dəyərini göstərdi. 

Xarkovda yaşayan azərbaycanlılar deyirlər ki, Lyubov hər il Hüseynin anım günlərində məscidə gedər və orada yoldaşı üçün Quran oxudardı. O, həmişə övladlarına Azərbaycan dilini öyrədərək onlara həm milli kimliklərini, həm də Hüseynin ruhunu yaşatmağa çalışdı. Lyubov Məmmədova uşaqlarına daim deyərdi ki, "Atanız həmişə bizimlədir, onun ruhu şad olsun". O, Azərbaycanla əlaqələrini heç vaxt kəsmədi və 2000-ci illərdə övladları ilə birlikdə Bakıya gəldi. Burada, Hüseynin bütün qohumları ilə görüşərək, uşaqlarını onlarla tanış etdi. O, onlara: "Mən ölərəm, amma balalarım qohumlarını tanısın, kimsəsiz olmadıqlarını bilsinlər", - deyə xatırladırdı.

Lyubov Məmmədova, həmçinin övladlarına daim tövsiyə edirdi ki, "Əgər siz ailə qurarsınızsa, yalnız azərbaycanlı ilə ailə qurun, yoxsa atanızın ruhu bizdən inciyər". Bu, onun Azərbaycan sevgisinin və dəyərlərinin nə qədər dərin olduğunu göstərirdi. 

2006-cı ildə qızı Esmira Naxçıvandan olan bir Azərbaycan vətəndaşı ilə ailə quraraq, Lyubovun iki nəvəsini dünyaya gətirdi. Həyat davam edirdi, amma yeni ağır sınaqlar da gəlirdi. Oğlu Ruslan Ukrayna ordusunda minamiyot komandiri kimi xidmət edərək,  2022-ci  il oktyabrın 7-də  Ukrayna-Rusiya müharibəsində şəhid oldu. Bu, Lyubovun həyatında bir başqa böyük faciə idi. Lakin o, övladını itirməsinə baxmayaraq, belə bir qəhrəmanlıqdan qürur duyurdu. O, heç vaxt unutmadı ki, oğlu Ruslan atasının qəhrəmanlığını davam etdirərək, vətənini müdafiə edib.

Lyubov Məmmədova, əsl Azərbaycan xanımlarına xas olan xüsusiyyətləri ilə özünü göstərdi. O, həyatının hər bir anını Azərbaycan sevgisi və övladlarına olan dərin bağlılıqla yaşadı. Onun bu həyatıAzərbaycan xalqının hər bir üzvü üçün əsl bir nümunədir. Lyubovun həyatı, həm ailə dəyərlərinin, həm də vətən sevgisinin əsl təcəssümüdür. O, öz övladlarına, onların gələcək həyatlarına yalnız sevgi və bağlılıq ilə deyil, həm də Azərbaycan torpağına və onun müqəddəs dəyərlərinə olan sonsuz hörmətlə yanaşdı. Bu gözəl qadınAzərbaycan xalqının qəhrəman qadınlarından biridir və onun həyatı gələcək nəsillər üçün bir örnək olaraq qalacaq.

Я хочу начать с вами разговор о судьбе одной женшины.

Любовь Мамедова родилась в 1963 году в Харькове, Украина. Ее отец был грузином, а мать украинкой.  В 1984 году она вышла замуж за азербайджанца - Хусейна Мамедова. Вместе с мужем она переехала в Азербайджан, в село Каразейналлы Агдамского района. Здесь, в 1983 году, родился их сын Руслан, а в 1987 году - дочь Эсмира. 

Этот счастливый семейный период не длился долго. Когда армяне начали претендовать на Карабах, вся карабахская община встала на защиту Родины. В 1992 году Хусейн отправился на фронт. Но, к сожалению, в одном бою он погиб. Оставшись одна, Любовь забрала детей и уехала в Украину. Там она продолжала работать торговцем, а также проявила особую заботу и внимание, чтобы воспитать детей с честью и достоинством. После смерти Хусейна она не выходила замуж и продолжала быть и матерью, и отцом для своих детей. 

В Харькове, где живут немало азербайджанцов, азербайджанцы, говорят, что в годовщину смерти Хусейна Любовь всегда ходила в мечеть и читала Коран для него. Она говорила детям: «Мы всегда будем между собой говорить на азербайджанском языке, ваш отец всегда с нами, пусть его душа будет в покое».

Любовь никогда не разрывала связи с Азербайджаном. В начале 2000-х она приехала в Баку с детьми и встретилась со всеми родственниками Хусейна, чтобы познакомить детей с их семьей. Она говорила: «Когда я умру, пусть мои дети знают, кто их родственники. Пусть они понимают, что они не одни». Также она наставляла детей: «Когда вы будете создавать свою семью, обязательно выберите азербайджанцев, иначе душа вашего отца будет на нас сердиться». 

В 2006 году дочь Эсмира вышла замуж за гражданина Азербайджана из Нахичевани, и у Любови появилось два внука. 

Жаль что судьба нанесла еще один удар этой женщине. Ее сын, Руслан Мамедов, который служил в украинской армии, погиб в 2022 году в ходе войны Украины с Россией.

Любовь всегда говорила, что сын, как и его отец Хусейн, стал героем. Вопреки всем трудностям, она гордилась своим сыном.

Любовь Мамедова является настоящим примером для азербайджанских женщин. Она всю свою жизнь посвятила воспитанию детей и сохранению памяти о муже. Она воспитывала их в любви к своей родине, к Азербайджану, и они навсегда будут помнить её уроки.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2025)