“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Elçin İsgəndərzadənin şeirləri təqdim edilir. 

Vətən

Nəğmə də bitir,

şeir də,

yol da...

Hələ arzular da -

bircə sən,

bircə sən

bitmirsən,

Vətən!

Şuşam!

O bizim ağaclarıydı,

o bizim küləkləriydi,

o bizim yağışlarıydı...

Duruşundan tanıyırdım,

qoxusundan tanıyırdım,

yağmasından tanıyırdım.

Ağac da boynubüküydü

külək də qırıq-qırığıydı

bulud da cilik-ciliyiydi...

Ağacına qurban olum, dedim

buluduna qurban olum, dedim,

daş yoluna qurban olum dedim...

O qədər qurban oldum ki, -

gördüm anam da qurbandı,

gördüm balam da qurbandı...

Qurbanlarını qəbul elə, Şuşam!

Atam üçün rekviyem

Əkdiyin qələmlər

çinar oldu, söyüd oldu...

Nəvələrin çoxaldı,

böyüdü,

umud oldu...

Səndən sonra bu ömür də bulud oldu, Ata...

Evimizin damında quruldaşan qumrular

ovcun üçün darıxıblar,

ovcundakı dənlər üçün,

yemlər üçün darıxıblar.

Darıxıb sənin üçün

sabahlar da,

gecələr də...

Səninlə çəkdirdiyim şəkillər də!..

...mən təzə şəkillər çəkdirmirəm,

köhnə şəkillərlə ovunuram.

Səninlə çəkdirdiyim şəkillər

indi məndən xoşbəxtdilər.

Şəkillərdə nə gözəl varsan,

gözlərin gülür,

üzün gülür,

şəkillər gülür... mən ağlayıram.

Təsəllim şəkillərindi, Ata!

Amma,

şəkillərinə deməmişəm öldüyünü.

Cıdır düzündə etüd

Cıdır Düzünə düşən axşamların

aydınlığında qeyb oluram...

Qollarımı yana açıb ən gözəl uçuşunu

yaşamaq istəyirəm

geriyə qalan ömrün.

Bu uçuş bitsin, istəmirəm,

bu aydınlıq qaralsın, istəmirəm.

Bütün tərk edilmiş evlərin sevincini

yaşamaq istəyi var ruhumda, canımda.

Bütün qaranlıq yolları

            işıqla doldurmaq həvəsim var,

bütün qırıq yolları

            bir-birinə bağlamağım gəlir,

yenidən, yenidən qollarımı yana açıram,

uçuram, uçuram, -

unutmamaq üçün,

xatırlamaq üçün,

yaşamaq üçün.

Cıdır düzündə 

Rəsul Rzanı xatırlarkən

Yaşılından sarısına düşürük ömrün,

ağından qarasına,

mavisindən qırmızısına.

Hər günü bir rəngə batır vaxtımız,

bir rəng boyayır bizi,

ya da biz bir rəngi boyayırıq

ovqatımızla,

halımızla..

sonra rəngləri qurtarır ömrün, -

bir göy qurşağı asılır göydən.

Xoşbəxtlik

Xoşbəxtlik gələndə

qırıq-qırıq gəlirsə...

Bir gün əllərin sevinirsə,

bir gün gözlərin gülürsə,

bir gün də səsin

xoşbəxt olursa...

Sonra qırıq xoşbəxtliklər

qırıq xəyallar kimi

gözlərinin suyunda

zədələnirsə...

Sən xoşbəxt                              

olmadığını anlayırsan.

Anlayırsan ki,

xoşbəxtlik gələndə

bütöv gəlməli,

tam gəlməli.

...Üzünün ikisi də  xoşbəxt olmalı,

gözünün ikisi də gülməli -

biri güləndə,

biri ağlamamalı.

Bir ovuc

Dodaqlarımda iki-üç şeirlik pıçıltı,

barmaqlarımın arasından süzülən sözlər.

Hərfləri tütün kimi sarıyıram vərəqə...

Xəbərim var ki,

            ayağımın altında yer yarpaqlayır,

yarpaqların üstündə kölgəm gedir.

Udqunduğum günlər dolaşır boğazımda...

qəhərdi, bilirəm.

Hər şeir qəhərdi,

hər qəhər bir nəmli baxış.

Üzümü dəyişdirmək istəyirəm

bir ovuc suda...

Bir ovuc suda axır ulduzlar.

Hər şey ulduz kimi ölür,

ulduzlar şeir kimi.

Ölü şeirlər yazıram bir ovuc suda...

bir ovuc adamlar qalıb oxumağa.

Ovcumu yumuram bərk-bərk,

adamları qoymuram getməyə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.09.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

1.

“İnsan öz vaxtı ilə neynəmək lazım olduğunu bilməyəndə həyasızcasına başqalarının vaxtını alır” (Ceyn Ostin)

2.

Sovet kəşfiyyatçısı Ştirlis Paşinyana xeyli göz qoyub Moskvaya telefonoqram göndərir: Bu şəxs əgər saqqal saxlamağa başlaylbsa, ingiliscə də danışırsa və rus siqaretindən də imtina edibsə, demək həqiqətən Amerikaya işləyir. Üstəlik, deyəsən kostyumu da NATO ölkələrindən birinə aiddir, dəqiqləşdirirəm hazırda. 

3.

Dədə Qorqud zaman maşını ilə günümüzə gəlir və Tarqovı ilə irəliləyərək adamlara göz qoyur, qopuzunu çıxarıb oxuyur:

Qadınlarda parça qıtdır, 

Donlarının yanı yarıq. 

Tüm gəncləri kasıb gördüm, 

Hamısında şalvar cırıq.

4.

Operqrup icra başçısı Gülümalı Gülümalıyevin mənzilinə daxil oldu və azıb qaldı.

5.

Diqqət! İşıqlı gələcəyə olan yol müvəqqəti olaraq bağlıdır, təmir işləri gedir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.09.2024)

Sentyabrın 18-də Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasında Milli Musiqi Günü münasibətilə Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə keçirilən Üzeyir Hacıbəyli XVI Beynəlxalq Musiqi Festivalının açılış mərasimi olub.

AzərTAC xəbər verir ki, əvvəlcə qonaqlar Mədəniyyət üzrə Elmi-Metodiki və İxtisasartırma Mərkəzi tərəfindən filarmoniyanın foyesində nümayiş etdirilən “Mədəniyyətimiz naxışların izi ilə” adlı sərgi ilə tanış olublar.

Tədbirdə çıxış edən mədəniyyət nazirinin müavini Səadət Yusifova bu gün dahi bəstəkar, musiqişünas, pedaqoq, publisist, ictimai xadim Üzeyir Hacıbəylinin anadan olmasının 139-cu ildönümünün tamam olduğunu qeyd edib. Diqqətə çatdırıb ki, bu gün həm də böyük bəstəkarın şərəfinə ölkəmizdə Milli Musiqi Günüdür: “1995-ci il sentyabrın 18-də Ulu Öndər Heydər Əliyev dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin “Azərbaycan musiqi sənətinin inkişafında misilsiz xidmətlərini nəzərə alaraq və böyük sənətkara xalq ehtiramını və məhəbbətini təcəssüm etdirmək məqsədilə” hər il sentyabr ayının 18-də “Üzeyir musiqi günü”nün keçirilməsi haqqında Fərman imzalayıb. 2009-cu ildən Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə dahi bəstəkarın adı ilə şərəflənən ənənəvi beynəlxalq musiqi festivalı da keçirilir. Bu il adıçəkilən mötəbər musiqi şöləni artıq 16-cı dəfə gerçəkləşir”.

Nazir müavini vurğulayıb ki, sentyabrın 18-dən 28-dək keçiriləcək festival çərçivəsində Bakı, Şuşa, Gəncə, Şəmkir və Naxçıvanda irihəcmli tədbirlərin, eyni zamanda, bütün ölkədə silsilə tədbirlərin təşkili planlaşdırılır. Tədbirlər çərçivəsində açıq və qapalı məkanlarda konsertlər, tamaşalar, sərgilər, elmi konfrans, ustad dərsləri keçiriləcək. Budəfəki festivalda ABŞ, Almaniya, Xorvatiya, Avstriya, Türkiyə, Rusiya, Koreya Respublikası, İspaniya, Braziliya və digər ölkələrdən solist və bədii kollektivlər iştirak edir. İlk dəfə olaraq bu festival çərçivəsində Azərbaycan Milli Konservatoriyası tərəfindən UNESCO nəzdində fəaliyyət göstərən Ənənəvi Musiqi və Rəqs üzrə Beynəlxalq Şuranın (ICTMD) Simpoziumu təşkil olunub. Simpozium çərçivəsində “Qədim mirasın əks-sədaları: Türk mədəniyyətlərində və ondan kənarda musiqi və rəqs irsinin tədqiqi” mövzusunda müzakirə və panellər keçirilir”.

Səadət Yusifova söyləyib ki, bu ənənəvi festivalın ən önəmli məqamı isə 2021-ci ildən festivalın xəritəsinə mədəniyyət mərkəzimiz olan Şuşa şəhərinin də əlavə olunmasıdır: “Builki festivalda da Şuşa şəhərində bir sıra tədbirlər nəzərdə tutulub. Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının ifasında Şərqin ilk muğam operası - Üzeyir Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun”u nümayiş olunacaq, görkəmli bəstəkar Süleyman Ələsgərovun 100 illiyinə həsr olunan konsert təşkil ediləcək. Əminik ki, Üzeyir Hacıbəyli XVI Beynəlxalq Musiqi Festivalı uzun müddət musiqisevərlərin zövqünü oxşayacaq, onların qəlbində silinməz iz qoyacaq”.

Daha sonra konsert proqramı təqdim olunub.

Konsertdə Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri (bədii rəhbər və baş dirijor Əməkdar artist Fuad İbrahimov), Azərbaycan Dövlət Xor Kapellası (bədii rəhbər Xalq artisti Gülbacı İmanova), Xalq artisti Ülviyyə Hacıbəyova (piano), Əməkdar artistlər Ramil Qasımov (tenor), İnarə Babayeva (soprano), respublika və beynəlxalq müsabiqələr laureatı Mahir Tağızadə (bariton) çıxış ediblər.

Proqramda Ü.Hacıbəylinin “Koroğlu” operasından “Uvertüra”, “Firuzə” operasından “Firuzənin ariyası”, xor və orkestr üçün “Bahar nəğməsi”, bariton, xor və orkestr üçün “Kantata”, “Milli marş”, “Cəngi” rapsodiyası, Süleyman Ələsgərovun “Eşq olsun sənətkara” balladası, Musa Mirzəyevin “Böyük ustada ithaf” poeması, Ərtoğrol Cavidin Üzeyir bəyə ithaf olunmuş 9 variasiyası (orkestr üçün işləyəni Ayaz Qəmbərli), Fikrət Əmirovun “Üzeyir Hacıbəyliyə ithaf”, Vasif Allahverdiyevin “Aşıqsayağı” (əsər Üzeyir bəyə ithaf olunur) və Soltan Hacıbəyovun “Karvan” simfonik lövhəsi səsləndirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.09.2024)

Nihad Alimoğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ən müxtəlif ədəbiyyat ödülləri qazananlarla tanışlığınızı davam etdiririk. Bu günkü söhbətimiz PEN/Folkner mükafatı qalibləri barədə olacaq. 2023-cü ildə - ötən il kim bu mükafatı qazandı?

PEN/Folkner Fondu bədii ədəbiyyat üzrə 2023-cü il PEN/Folkner mükafatının qalibini xeyli tərəddüddən sonra elan etdi: Yiyun Linin “Qaz Kitabı”.

“Qaz Kitabı” münsiflər heyəti tərəfindən 2022-ci ildə ABŞ-da nəşr edilmiş 512 roman və qısa hekayələr toplusu arasından seçildi. İki münsifin dediyinə görə Yiyun Linin “Qaz Kitabı” göz qamaşdıran, konvensiyalara zidd, nüanslı bir romandır.“Bu, iki qızın bir-birinə tərəf əyildiyi və bir-birindən uzaqlaşdığı mürəkkəb dostluq hekayəsidir. Nəsr təkdir; mərkəzi personajlar, Agnes və Fabienne, radikal ixtiraçılıqları və cəsarətli, itaətsiz ambisiyaları ilə bizi təqib etdilər. Yiyun Liyə 2023-cü il PEN/Folkner Mükafatını Bədii Ədəbiyyat üzrə vermək şərəfdir”.

 Li öz çıxışında "Mən bu mükafata görə çox qürur duyuram, həyəcanlanıram və minnətdaram" dedi. “Roman yazmaq, bilinməyənə bir şüşə içində mesaj göndərmək kimidir. Bu tanınmanı almaq kiminsə şüşəni tapdığını və mesajı oxuduğunun ürəkaçan təsdiqidir. PEN/Folkner Fonduna, münsiflərə və finalçı həmkarlarıma dərin təşəkkürümü bildirirəm: insanların ədəbiyyatı diqqətlə və düşüncəli oxuduqları gün həmişə yaxşı gündür”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.09.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Evdə həkim rubrikasında bu gün sizlərə Mayomed Medikal Fizioterapiya və Reabilitasiya Mərkəzinin təsisçisi və baş həkimi, terapevt, ailə həkimi Nərminə Abbasova məsləhətlər verəcək.

“Tibbi təcrübədə hiperhidroz dedikdə, fiziki amillərdən: hərəki fəallığın artması, istilənmə, ətraf mühitin yüksək temperaturu və sairdən asılı olmayaraq baş verən qarışıq tərləmə başa düşülür. Hiperhidrozun müxtəlif növləri arasında daha çox yayılanı ovucların hiperhidrozudur. Dünya əhalisinin təxminən 3% -i bu xəstəlikdən əziyyət çəkir”.

Bu sözləri sözyləyən Nərminə Abbasova daha sonra bildirdi ki, bəzən hiperhidroz o qədər ağır olur ki, tər sanki xəstənin ovcundan axır və insanın toxunduğu bütün əşyalar dərhal yaş olur. Onun sözlərinə görə, bu məhdudlaşdıran vəziyyət, xəstələrin həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir, onların tam dəyərli həyat keçirmək, xüsusilə də ünsiyyət imkanlarını məhdudlaşdırır:

“Hiperhidroz tez-tez insanların həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərən ciddi narahatlığa səbəb olur. Öz problemini bilən bir insan bunun ən namünasib anda baş verə biləcəyini və başqalarına narahatlıq gətirəcəyini gözlədiyindən, daimi gərginlik içərisində olur. Bu əsəbi intizar tərləməni daha da artırır”.

Həkim deyir ki, yerli hiperhidroz ovucun, dabanın, qoltuqaltı nahiyənin, alnın və bədənin digər hissələrinin güclü tərləməsi şəklində təzahür edir:

“Aşkar səbəbi məlum olmayan generalizə olunmuş hiperhidroz dərhal həkim müayinəsini tələb edir. Çünki bu, ciddi bir xəstəliyin əlaməti ola bilər. Hiperhidroz tər ifrazını tənzimləyən sinir sisteminin periferik və mərkəzi şöbələrinin zədələnmələri, hormonal pozuntular və ekzogen intoksikasiya zamanı meydana çıxır. Həddindən artıq tərləmənin səbəbini müəyyən etmək üçün xüsusi testlər və nevroloji müayinə aparılır, hormonal profil yoxlanılır. Xoşagəlməz simptomları aradan qaldırmaq üçün sedativ preparatlardan, fizioterapiya və psixoterapiya metodlarından istifadə olunur”.

Hiperhidrozun yaranma səbəblərindən bəhs edən Nərminə xanım bildirdi ki, bu xəstəliyin meydana gəlməsinin arxasında duran amilləri aydınlaşdırmaq üçün bütövlükdə tərləmə prosesinin fiziologiyasını başa düşmək lazımdır:

“Tərləmə insan bədənində daim meydana gələn sulu sekresiyanın, yəni tərin tər vəziləri tərəfindən ifraz olunması fizioloji prosesidir. Tər - dərialtı piy təbəqəsində yerləşən tər vəziləri tərəfindən istehsal olunur. Ən çox tər vəziləri qoltuqaltı çuxurda, ovucda və ayağın altında yerləşir. Kimyəvi tərkibinə görə tər 97-99% müxtəlif duzların su ilə qarışığından və digər mürəkkəb üzvi maddələrin qarışığından ibarətdir. Bu maddələrin tər mayesində mövcud olması və konsentrasiyası müxtəlif insanlarda fərqlidir, buna görə də ayrı-ayrı insanlara xas olan tərin fərdi qoxusu olur. Bundan əlavə, dəri səthindəki piy vəzilərinin ifrazatı və bakteriyalar da tərin tərkibinə qarışır. Tərin xoşagəlməz iyi, məhz bakteriyalara görə olur”.

Həkim onu da qeyd etdi ki, hiperhidroz bir sıra sinir-əsəb, somatik xəstəliklərin əlamətlərindən biri və ya şəxsi gigiyena qaydalarına əməl olunmamasının nəticəsi ola bilər. Onun sözlərinə görə, klinik olaraq birincili və ikincili hiperhidroz ayırd edilir:

“Birincili hiperhidroz daha çox yetkinlik dövründə, sürətli cinsi yetişkənlik mərhələsində rast gəlinir və insanların 1%-də baş verir. İkincili hiperhidroz bir qayda olaraq, nevroloji, endokrin və ya somatik xəstəliklərin nəticəsində meydana çıxır. Hiperhidroza səbəb olan amillərin müəyyənləşdirilməsi, xəstənin sonrakı müayinə və müalicəsi üçün proqramı müəyyənləşdirir. Tər vəziləri təri əmələ gətirir və dəri səthindəki məsamələr vasitəsilə xaric edir. İnsan orqanizmində tərləmənin normal tənzimlənməsi, metabolik proseslər, qan dövranı, ifrazat və çoxalma üçün cavabdeh olan vegetativ sinir sistemi tərəfindən təmin edilir. Vegetativ sinir sistemi 2 hissəyə bölünür: simpatik və parasimpatik.

Tərləmə prosesi simpatik vegetativ sinir sistemi tərəfindən tənzimlənir. Simpatik sinir sisteminin hiperfunksiyası zamanı tər vəzilərinin normal işində dəyişiklik baş verir: ən kiçik həyəcan nəticəsində insanı dərhal tər basır”.

Nərminə xanım vurğuladı ki, ümumi hiperhidrozun yaranmasına müəyyən amillər səbəb ola bilər. Bunlar endokrin xəstəliklər, tireotoksikoz, feoxromositoma, qadınlarda menopauza və sairdir. Həkim yerli hiperhidrozun səbəbləri kimi isə insan bədənində tərləmə prosesindən məsul olan simpatik sinir sisteminin patoloji fəaliyyətini qeyd etdi.

Həkim deyir ki, əgər hiperhidroz vaxtaşırı olaraq baş verirsə, onda bu barədə narahat olmaq lazım deyil. Lakin həddən artıq tərləmə daimi şəkildə olduqda, həkimə müraciət etmək və hiperhidrozun səbəbini təyin etmək barədə düşünmək lazımdır:

“Hiperhidroz - subyektiv bir şikayətdir. Yəni xəstələr digər insanlara nisbətən daha çox tərlədiklərini hiss edirlər. Xəstə paltarlarının üzərində tərdən nəm ləkələri tapır, özü də yalnız qoltuqaltı nahiyədə deyil, həmçinin sinəsində və ya kürəyində də bu izlər olur. Tərləmə dərinin soyuması və uzaqdan aşkar hiss olunan xoşagəlməz, kəskin tər qoxusu ilə müşahidə olunur. Xəstələr çox miqdarda tərin yalnız bədənin müəyyən hissələrində - məsələn, ovucda və ayağın alt səthində, sifətdə meydana çıxdığını bilirlər. Onu da bilsinlər ki, artan tərləmə stress, əhəmiyyətsiz fiziki yüklənmələr və qida qəbulu ilə də mümkündür. Eyni zamanda, şəkərli diabet zamanı tez-tez piylənmə müşahidə olunur. Digər bir səbəb isə hiperhidrozun psixoloji pozuntulara da səbəb olmasıdır. Məsələn, bir insan utancaqlıq və narahatlıq hissi keçirməyə, başqaları ilə təmasdan qaçmağa başlayır. Xəstənin peşə fəaliyyətlərinə maneçilik törədən, insanlarla tanış olmağı və əlsıxmanı çətinləşdirən ovuçların artan tərləməsi böyük narahatlıq yaradır. Fiziki əməyə və ya emosional gərginliyə cavab olaraq tər ifrazının qısamüddətli güclənməsi normal bir variant hesab olunur. Buna baxmayaraq, həyat keyfiyyətini pozan daimi hiperhidroz zamanı mütləq mütəxəssisə müraciət etmək lazımdır”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.09.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Qısa Fikirlər Xəzinəsi rubrikasında bu dəfə  Nurəddin Topçunun fikirlərinə yer ayırıb. Toplayanı, tərcümə və tərtib edəni Cəlal Məmmədovdur.

Nurəddin TOPÇU:

İmansızlıq ruhun kainatla bağlarının qoparılmağıdır.

***

Həqiqət ruhun sevgilisidir və bu eşqin övladı düşünməkdir.

***

Ulduzların hərəkətiylə qəlbin gizlin hərəkətlərini eyni qanun idarə edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

  (19.09.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağla Əhərdə yaşayıb yaradan Əhməd Purhəsənin şeirlərini təqdim edir.

Əbasət Purhəsən

Əhər

UŞAQLIQ YOLDAŞIM

Hava ağlayırdı ağırlığından,

Elə anlayırdım çırpınırsan sən.

Əlimi uzaldıb əlimə aldım,

Sənə layla çaldım doyunca dünən.

Ovcumun içində yuxuya keçdin,

Körpə uşaq kimi, ətsan quş kimin.

Ağzını yumurdun lal dünyamıza,

Ya sona çatırdı sənin də qəmin.

Sən elə ovcumu qucaqlamışdın,

Səni ovucumdan ata bilmirdim.

Yuxu gözlərimi alırdı, ancaq –

Sənsiz yuxularda yata bilmirdim.

Ovcumun içindən ayrılmadın heç,

Səni sevə-sevə öldürdüm dünən.

Uşaqlıq yoldaşım, bayram balığı,

Daha çırpınmayır nə mən, nə də sən...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.09.2024)