“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının "Ulduz" jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsi bu dəfə Füzuliyə həsr edilib.

Füzuli dühası bütün әsrlәri vә zamanları heyrәtә gәtirmişdi – yüksәk ideallara çağıran mündәricәsi, gözәllik vә eşqdәn ibarәt mәnası, kamil sәnәtkarlıq qüdrәtinә görә!

Dahilik Füzuli şeirinin mayasındadır vә onun ümdә, әlamәtdar xüsusiyyәti dövranlara, ictimai hәyatın bütün mәrhәlәlәrinә hökm vermәk əzmindәdir.

Haqqın vә insanlığın xidmәtindә dayanan sәnәt hәr zaman güclüdür, bu mәnada, Füzuli şeirinin fikir, mәna çәkisini, heyrәtamiz gözәllik vә incәlik duyğusunu bu gün biz daha yaxından duyur, dәrk edirik.

…Onlarca әdәbiyyatşünas, mütәfәkkir, sәnәtşünas başdan-başa “tilsimdәn” ibarәt Füzulinin sәnәt kәhkәşanının tәdqiqinә – şәrhinә ömürlәrini sәrf etmişlәrsә dә, hәlә tam, aydın vә dolğun bir nәticә hasil olunmamışdır.

Füzuli tükәnmәzlik xüsusiyyәti – möcüzәsi ilә ağılları, ürәklәri heyran qoymuşdur!

Füzuli şeirinin fәlsәfi-bәdii qaynaqlarının elmi idrakın mәntiqinә әsasәn şәrhi ilә yanaşı, musiqi lisanı ilә tәbliği vә izahı da әsaslı bir mәsәlәdir ki, bu işdә musiqi dühası Üzeyir Hacıbәyovun xidmәti misilsizdir.

Ü.Hacıbәyov Füzulinin şeir-sәnәt dünyasına musiqi sәnәtinin sehrli mahiyyәtindәn vә yüksәkliyindәn diqqәt yetirәn ilk Azәrbaycan bәstәkarıdır. Birinci milli opera “Leyli vә Mәcnun”da, habelә “Arşın mal alan” vә “O olmasın, bu olsun” operettalarında bәstәkar, Füzuli qәzәllәrinin musiqi dili ilә şәrhinә olduqca hәssas yanaşmış surәtlәrin daxili-mәnәvi alәmini, xarakterlәrini, iztirab vә sevinclәrini şәrh mәqsәdilә müvafiq qәzәllәrdәn mәharәtlә istifadә etmişdir.

Mövcud opera vә operettalarda Füzulinin müxtәlif mәzmunlu qәzәllәri “Leyli vә Mәcnun”da Leylinin, Mәcnunun, Leylinin anasının, İbn Sәlamın, Mәcnunun atasının vә Nofәlin әrzi-halının bildirilmәsindә, “Arşın mal alan”da Әsgәrin vә Gülçöhrәnin, “O olmasın, bu olsun”da Gülnazla Sәrvәrin birlikdә oxuduqları duetlәrdә heyrәtamiz dәrәcәdә psixoloji ifadә vasitәsinә çevrilmişdir.

Sәnәtinin vә bәstәkar amalının mayası etibarı ilә iki münbit, tükәnmәz mәnbәyә – xalq musiqisinә vә klassik Şәrq muğamlarına әsaslanan bәstәkar, Füzuli qәzәllәrinin mәna-mәzmun tutumunu, fәlsәfi-idraki dәyәrini, eləcə dә bәdii-poetik incәliklәrin sәsin, avazın vә melodiyanın ifasında şәrhi mәqsәdilә hәmin mәnbәlәrdәn yerli-yerindә, hәm dә mәqsәdәmüvafiq istifadә etmişdir.

...Hәm dә görkәmli musiqi nәzәriyyәçisi kimi fәaliyyәt göstәrәn Hacıbәyov “Azәrbaycan xalq musiqisinin әsasları” adlı elmi-nәzәri traktatında ...musiqi sәnәtinә dair nәzәri müddәalarını әsaslandırmaqla yanaşı, yaradıcı bәstәkar olaraq, klassik milli musiqinin – muğamların başlıca әmәli xüsusiyyәtlәrini dә öz yaradıcılığında dahiyanә bir ustalıqla imtahandan keçirmişdir. Bәstәkarın Füzuli qәzәllәrindәn istifadә ilә özünün opera vә operettalarında yaratdığı ayrı-ayrı musiqi parçaları: ariya, duet, həmçinin  müstәqil şәkildә tәsnif vә şöbәlәr klassik Azәrbaycan – Şәrq muğamlarının fikri-bәdii qaynaqlarından qidalanmışdır. Klassik muğamın dinlәyicidә mәrdlik vә gümrahlıq hissi oyadan “Rast”, şәn, lirik әhval-ruhiyyә yaradan “Şur”, mәhәbbәt hissini güclәndirәn “Segah”, dәrin kәdәr duyğusu aşılayan “Şüştәr”, hәyәcan, ehtirası coşduran “Çahargah”, qәmginlik gәtirәn “Bayatı-Şiraz”, daha dәrin bir qüssә tәlqin edәn “Humayun” adlı yeddi әsas pәrdәsi bәstәkarın Füzuli şeirinә yaradıcı münasibәtindә tam dolğunluğu, poetik-emosional tәsir qüvvәsi ilә nәzәrә çarpmaqdadır. Füzuli qәzәllәrinin musiqiyә çevrilməsində bu әsas pәrdәlәrdәn әlavә, yerinә görә, “Simayi-Şәms ”, “Mahur-Hindi”, “Әraq”, “Osmanlı”, “Bayatı-Kürd”, “Bayatı-Qacar” kimi musiqi şöbәlәrindәn dә istifadә olunmuşdur.

“Leyli vә Mәcnun” operasının proloqunda “Şәbi-hicran yanar canım” misrası ilә başlayan qәzәlin musiqi dili ilә şәrhi qәrinәlәrin axınından azadlığa doğru ümid nәzәrlәri ilә baş qaldıran insanlığın nakam arzularının himni kimi sәslәnir...

“Leyli vә Mәcnun” dahiyanə faciәdir. Poemanın mәzmun dәrinliyi fәlsәfi-poetik vüsәti, insanın real imkanları ilә ideal hәyat arzuları arasındakı uçurumlardan doğan әlçatmaz böyük kәdәrini, poetik sözün incәliyi ilә tәsdiqә yetirmәsindәdir. Üzeyir Hacıbәyovun bәstәkar olaraq sәnәtkarlıq mәharәti orasındadır ki, o, Füzuli şeirinin mahiyyәtini – ölçüsünә vә poetik fikir yatağına sığmayan bәşәri-ülvi faciәni musiqiyә köçürmüş, onu musiqinin qәlblәri tәlatümә gәtirәn ecazkar dili ilә yenidәn hәyata qaytarmışdır. Başqa sözlә, musiqi sәltәnәtindә yeni bir “Leyli vә Mәcnun” yaratmışdır. Füzuli poemasının әsasında dayanan “eşq vә azadlıq insanın әn nurlu idealıdır vә insan bu idealının fövqünә yüksәlmәyincә real alәmdә hәqiqi sәadәti tapmaq mümkün olmayacaq” fikrinin musiqi dili ilә tәhlili, operanın da başlıca bәdii-estetik qayәsi kimi meydana çıxmışdır. Eyni halda bәstәkarın ayrı-ayrı surәtlәrin fәrdi alәmini, mәnәvi-intim xüsusiyyәtlәrini canlandırmaq mәqsәdi ilә apardığı sәmәrәli yaradıcılıq işi muğamın müxtәlif şöbәlәrindәn istifadә ilә başa çatdırılmışdır. Nümunә üçün operanın ikinci pәrdәsindәn “Anasının Leyliyә nәsihәti”ni vә Leylinin anasına xitabәn öz dәrdini izah edәn qәzәlin ifasını xatırlamaq kifayәtdir...

Bu ariyalar muğamın “Simayi-Şәms” şöbәsi üstündә bәstәlәnmişdir. Füzulinin poemasında әsas faciәli şәxsiyyәtin – Mәcnunun kәdәri vә mәnәvi sarsıntıları subyektiv amillәrә әsaslanmır vә fәrdi sәciyyә daşımadığından ictimai mәzmun qazanır. Bu sәbәbdәn dә mәna vә fikir etibarilә yüksәlir, büllurlaşır, nəhayət, bәşәri kәdәrә qovuşur. Lakin faciәnin mәrkәzindә dayanan surәtin әhatә olunduğu cәmiyyәtdә “faciәyә mәhkum şәxsiyyәtdirmi, cәmiyyәtdirmi?” – sualına cavab vermәk çәtindir. Füzuli, şeirinin әsrlәri aşıb gәlәn sәdası ilә belә bir hәqiqәti deyir ki, şәxsiyyәtsiz bir cәmiyyәtdә şәxsiyyәt kimi yetişmәk faciәdir! Mәğrur olmaq, lәyaqәtli böyümәk vә müstәqil düşüncәyә sahiblәnmәk fәlakәtdir!

Üzeyir musiqisindә hәyat yolu, amalı vә taleyi fәlakәtә mәhkum mәğrur şәxsiyyәtin faciәsi muğamın “Әraq” şöbәsindә izah olunur...

Üzeyir Hacıbәyovun Füzuli qәzәllәrinә musiqi bәstәlәmәsi bәstәkarın “O olmasın, bu olsun” vә “Arşın mal alan” operettalarında da әhәmiyyәtli yer tutmaqdadır. Mövzu vә janr etibarı ilә şәnlik, gülüş vә yumor hisslәri ilә aşılanmış bu komediyalarında bәstәkar, Füzuli qәzәllәrindәn elә nümunәlәr seçmişdir ki, bunlar, әslindә, dramatik vәziyyәtlәrin gedişi vә qәhrәmanların gәrgin hadisәlәr silsilәsindәn keçәn, müәyyәn qәdәr dә kәdәrli әhval-ruhiyyәyә mәruz qalan sevgi-mәhәbbәt macәralarına xidmәt edir. Bu da tәsadüfi deyil. Füzuli şeirindә şәnlik doğuran komik ünsürlәr yoxdur. Şairin qәzәllәri, ümumәn bәdii-fәlsәfi yaradıcılığında olduğu kimi, hәyatın ziddiyyәtlәrini vә insanın müәmmalı xilqәtini dәrindәn izah edәn ictimai kәdәrlә zәngindir.

Üzeyir Füzuli şeirinin can damarını tәşkil edәn fәlsәfi-bәdii ciddiyyәti, qәzәllәrin mayasına hopmuş düşündürücü lirizmin ahәngini xüsusi qayğı ilә mühafizә etmiş, hәr iki operettanın baş qәhrәmanlarının daxili-ruhi alәmini, sarsıntı vә hәyәcanlar hәlqәsindәn keçәn duyğu-fikir dünyasını tәhlil mәqsәdilә müәyyәn muğam parçalarını seçmişdir...

Füzuli qәzәllәrinin mәrkәzi mövzusu mәhәbbәtdir. Bu mәhәbbәtin әlamәtdar xüsusiyyәti, başlıca vә aparıcı leytmotivi insanın öz taleyi uğrundakı mübarizәsi ilә әlamәtdardır...

Füzulinin bu ruhda vә mәzmunda olan qәzәllәrindәn bәstәkar “Arşın mal alan” komediyasında da istifadә etmişdir. Әsәrdә Füzulinin mәhәbbәt mövzusunda yazdığı dörd qәzәli müәyyәn münasibәtlәrdә әsas surәtlәrin (Әsgәr vә Gülçöhrә) dilindәn verilmişdir...

Füzuli şeiri vә Üzeyir musiqisi yaradıcılıq mәslәkinin ahәngdarlığı, mövzu vә fikir alәmi, fәlsәfi dәrinlik vә poetik hissin genişliyi etibarilә daim vәhdәtdә, üzvi әlaqәdә dәrk edilәn xariqüladә bir alәmdir. Füzuli poeziyasınınmı Üzeyir musiqisinә, bu musiqinin idraki әnginlik vә melodiyasına, avaz vә riqqәtinә, gözәllik vә bәlağәtinә tәsir etdiyini, Üzeyir musiqisininmi Füzuli şeirinin fәlsәfi dәrinlik vә lirizminә, çoxtәrәfli hәyati axtarış qüdrәtinә, bәşәri kәdәr vә işıqlı ideallar problemlәrinә rövnәq verdiyini vә cilalandırdığını söylәmәyә mühakimәnin iqtidarı çatmaz.

Füzuli – fikrin atәşi, hissin tәlatümüdür! Üzeyir – gözәlliyin zinәti, eşqin vüsәtidir! Fikir hisslә, gözәllik mәhәbbәtlә bir doğulduqda, vәhdәtdә olduqda qüvvәtlidir, tәravәtlidir, yüksәkdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Həmin gecə yaşlı adam yanımda oturmuşdu. Mən pivə içirdim, o isə viski kokteyli sifariş vermişdi. “Dərd” sözünü o qədər təkrarlamışdım ki, mənası özünü itirmişdi, yalnız bir səs olaraq qalırdı. 

Sanki dərd bir insanın üzərinə qoyulan, amma heç vaxt həqiqətən anlaya bilmədiyi bir yükdür. Dərd – həyatın özüdür. İnsan dərdlə doğulur, onunla nəfəs alır, onunla böyüyür. Amma dərd həqiqətən nədən ibarətdir? O, bir hissdir, yoxsa bir xatirə? Məncə, dərd bir insanın öz içində yaratdığı və özündən başqa heç kimin paylaşmadığı bir yalandır. Amma mən bu yalanı yaşamağa davam edirəm.

Mənim dərdim bitməz ki. Çünki dərd bir hal deyil, bir varlıqdır. Onu saymaq olmaz, o, nə başlanğıcı, nə də sonu olan bir boşluqdur. Mənim dərdim yalnız bədənimin aclığı deyil, ruhumun doymayan əzabıdır. Ac qala bilərəm, amma dərdim yemək deyil, dərdim tox ola-ola boşluğun çarəsizliyini hiss etməkdir. Mənim dərdim geyindiyimlə deyil, geyinə bilmədiklərimlədir. Geyinə bilmədiklərim də deyil, o paltarların altında həmişə çılpaq qalan mənim özümlədir. Mənim dərdim içimdə həmişə üşüyən bir hissdir – heç vaxt istilməyən, heç vaxt tamamlanmayan bir boşluq.

Mənim dərdim ölkəm deyil, ölkəmin sükutudur. İnsanların danışmağa qorxduğu, amma içində boğulduğu səslərdir. Mənim dərdim televiziyalarda parlayan saxta dünyadır – yalançı xoşbəxtliklərin, parıltılı maskaların ekranıdır. 

Hər yerdə zorakılıq, qətl, ağrı. Mənim dərdim coğrafiya deyil, dünya deyil. Mənim dərdim insanın öz içində itirdiyi dünyadır. Biz torpağı zəhərlədik, suları çirkləndirdik, havanı öldürdük. Amma ən çox özümüzü çirkləndirdik. Mənim dərdim insanın öz əlləri ilə yaratdığı fəlakətdir – həm özünü məhv edən, həm də onu yaradan paradoks.

Mənim dərdim tək mənim deyil. İnsanların içində böyütdüyü, amma heç vaxt qəbul etmədiyi bir kölgədir. Biz dərdimizi boynumuza almadıqca, o bizi ağırlaşdırır. Mən deyirəm ki, dərdim, qanadlan və uç. Amma dərd təkcə uçub getmir. O, kölgə kimi ardınca gəlir, nəfəsin kimi içində qalır. Mənim dərdim, bəlkə də, heç bir insanın başa düşməyəcəyi bir axtarışdır. Çünki mənim dərdim insanın öz varlığını anlamamaq qorxusudur. Bu qorxu bizi dağıdır, bizi özü-özümüzdən qoparır.

Mənim dərdim həqiqət axtarışıdır. Həqiqət isə insana rahatlıq deyil, yanan bir od gətirir. Mənim dərdim yalnız dərd deyil, mənim dərdim insanlıqdır – onun ən gözəl və ən fəlakətli yaratdığı şey. Bu dərd, mənim bir hissəmdir. Ondan qurtulmaq mənim varlığımdan qurtulmaqdır. Və bəlkə də, insan həqiqətən ancaq öz dərdi ilə yaşayır

 Dərd… dərd… dərd…

Bu sözləri içimdə deyirdim ki, birdən yanımdakı dayday yadıma düşdü. Geri döndüm ona:

– Dayday, hələ də danışmağımı istəyirsən?

– Hə, sən danış, mən dinləyəcəyəm.

- Mən çox varlı, imkanlı və dövlətli ailədə doğulmuşam. Bilmirəm, bəlkə də bu, mənim qanımdadır. Qanımda var ki, yenə pul qazanım. Kiməsə boyun əyməyim və həmişə dik gəzim. Pul hər şeyi həll edirmi həyatda? Pul? Pul əl çirkidir? Pul əl çirkidir deyənlərin artıq əlləri çürüyüb. Pulla xoşbəxtliyi almaq belə mümkündür. Nə isə, qayıdaq mənim dərdimə...

– Dayan, gənc adam, pulla necə xoşbəxtlik alırsan?

– Danışacağam, səbrli ol. Dediyim kimi, mən varlı ailədə doğulmuşam. Təbii ki, nəsə məndə fərqli bir şeylərin olduğunu sezirdim içimdə. Çünki bacım-qardaşım həmişə rahat yola qaçanda, mən elə etməmişəm. Atam sadəcə bir sürücü olsa da, bir deputatdan çox qazanırdı. Amma günlərcə evdə görmürdük onu, xaricdə olurdu. Xülasə, mən atamdan və ya anamdan pul istəməyə həmişə utanırdım, çəkinirdim. Onu da qeyd edim ki, atam çox əzazil biri idi. Necə ki, Ağa Məhəmməd Şah Qacar, elə də mənim atam. Bir gün dərsə gedəndə məktəbin yanındakı çayxananı gördüm. "Ofisiant axtarılır" elanı vardı. Mən isə balaca uşaq idim, 11-12 yaşım olardı, ya olmazdı. Orada işləməyə başladım.

– Bəs bu qədər deyirsən, imkanlısınız, falan. Niyə işləyirdin? Atan elə biri idisə, nə yaxşı icazə verirdi?

– Mən pul almağa utanırdım və atam-anam bilmirdi. Bir gün anam öyrəndi. Təbii ki, mənimlə bacara bilməyəcəyini bildiyi üçün susdu. Amma atam bilsəydi, evdə dava olacaqdı. Ona görə də atam evdə olan vaxtlar işdən icazə alırdım, evdə olurdum.

-….

– Pivə sifariş verirəm, içirsən?

– Çox sağ ol.

-Oktyabr ayları idi. Möhkəm yağış yağırdı. Mən işdən çıxmışdım, qaça-qaça evə gedirdim. Yağışın suyu bizim tam təmirli hamamımızın duşuna oxşamırdı. Hər damcı iliyimə qədər işləyirdi. Külək az qala yıxırdı məni. Təbii ki, oktyabr ayı idi – payızın ən gözəl vaxtları. Gündüzlər sanki bir cənnət idi. Ağaclardakı hər yarpağa günəş şüası bir rəng bəxş edirdi. Həmişəyaşıl ağaclar saralmış, qızarmış ağaclara istehza ilə baxırdı. Gecəsi isə tam başqa bir aləm idi. Şairlərin soyuq Sibirdə təsvir etdikləri bir mənzərəni andırırdı. Evə gəlib çatanda atam evdə idi.

– Evdən qovdular səni? – deyə soruşdu.

-Yox, əşi… Atam evdə idi və mən yalan danışmağı bacarmırdım. Ümumiyyətlə, millətimin heç bir nurüzlü körpəsi yalan danışa bilmir. Ta ki, sistemin əlinə düşənə kimi. Atam sual etdi:

– Haradan gəlirsən?

 -Eee… şey...

– Dedim sənə, haradan gəlirsən?

-Ata, bir işə düzəlmişəm…

– İşə düzəlmisən? Çıx bayıra! Mən buna görə əlləşim, vuruşum, sən isə işlə?! Çıx, rədd ol bayıra! 

(Arxadan səs gəlir: "Arağımı gətir!")

Çıxdım balkona. Ayaqqabılarım yay üçün idi, içi su idi. Aclıq hissi isə sanki öz barmaqlarımı yeməyə məcbur edirdi. Soyuq və aclıq insanın bir-birinə düşmən olduğu anları yaşadır. Həyatda ən sadə şeylərdən biri olan isti, bir tikə yemək bəzən insan üçün nə qədər əlçatmaz olur! Mənim də o anda tək arzularımdan biri idi. Elə bu vaxt əmim qızı məni səslədi:

– Gəl, bir şey ye.

Mən gedə bilməzdim. Qorxurdum. Əmim qızının evdə olması isə sanki bir xilas idi mənim üçün. Yaxınlaşdı, isti yemək gətirdi. Yeməyin qoxusunu bütün damarlarımla hiss edirdim. Atam isə qışqırdı:

– Ya sən onunla balkonda qalacaqsan, ya da o küçəyə gedəcək!

Bu vəziyyəti qəbul edə bilməzdim. Yeməyi qaytardım və küçəyə çıxdım. Yağış sanki mənimlə müharibəyə başlamışdı. Ayaqlarım donurdu, yağış isə qəlbimdəki acıları yuyurmuş kimi gəlirdi. Soyuq və aclıq birləşib sanki məni təslim olmağa çağırırdı. Amma mən dözürdüm. O an düşündüm: müharibə zamanı insanlar bu iki düşmənlə necə mübarizə aparıb?

Birdən uzaqdan bir qaraltı yaxınlaşdı. Soyuqdan titrəyə-titrəyə qorxmağa da başlamışdım. Gecə saat birdə bu kim ola bilərdi? Cin? Şeytan? Qaraltı yaxınlaşdıqca qəlbim daha sürətlə döyünürdü. Səsimi çıxara bilmirdim. 

– Bəs o qaraltı nə idi?

 -Qaraltı... O mənim qonşum Turqut idi, məndən üç yaş böyük. Dükana gedirdi. Yanıma yaxınlaşıb soruşdu:

– Ala, burda nöş dayanmısan, bu soyuqda?

Soyuqdan titrəyərək cavab verdim:

-Heç, evdə çox isti idi, çıxdım bir az hava alım. Bilirsən də, peçə xod verirlər, dözülməz olur.

Sanki nəfəsimin qoxusunu hiss etdi. Dedi:

– Dükana gedirəm, nəsə istəyirsən alım?

Mən, özümü sındırmamaq üçün, heç nə istəmədim. O isə gedib yarım saat sonra qayıtdı. Üst-başı islanmışdı, saçlarını əli ilə gözlərindən çəkərək soruşdu:

– Gəlirsənsə, gedək bizə, həm mən də darıxıram.

-Yox, bir azdan evə keçərəm.

– Yaxşı, gecən xeyrə.

-Xeyrə qarşı.

O, yola düşdü, mən isə hələ də qapıda dayanmışdım. Necə uzun dayanacağımı bilmirdim. Üşüyürdüm. Onun getdiyi tərəfdən qəfil qışqırıq gəldi. Heç düşünmədən ora qaçdım. Gördüm ki, əlində bir qazan yarpaq dolması, dəsmal və quru paltar tutub:

– Gəlmirsənsə, ikimiz də məscidə gedərik.

Məni birtəhər sürüyüb ora apardı. O gecə məsciddə həyatımın ən rahat yuxusunu yatdım. Elə bil bu yaşıma qədər belə rahatlıq görməmişdim. Amma o gecədən sonra ayaqlarım heç vaxt isinmədi, həmişə üşüdü. Turqut isə o gecə baş verənləri heç vaxt soruşmadı.

– Maraqlı əhvalatdır. Hesabın nədirsə, mən ödəyəcəyəm.

-Çox sağ ol, dayı. Bəlkə sən də danışasan? Gecə üçdə dərdsiz adam gəlməz bura.

– Gələn dəfəyə qalsın.

-İxtiyar sahibi sənsən.

– Amma bir sual: xoşbəxtliyi pulla necə alırsan? Axı bu mümkünsüzdür.

-Dayı, neçə yaşın var?

– Qırx altı.

Başımı yelləyib cavab verdim:

-Sizi nə xoşbəxt edir?

– Ailəm.

-Çox gözəl. Bəs pulu necə qazanırsınız?

– İşləyərək.

-İşləyib nə itirirsiniz?

– Enerji. Yaş. Güc.

-Vaxtı deməyi unutdunuz.

– Hə, doğrudur, vaxt.

 -Deməli, siz öz enerjinizi, gücünüzü və ən əsası vaxtınızı satıb pul alırsınız, düzdür?

– Tamamilə doğrudur.

 -Əgər pulunuz olsaydı, işləməz, vaxtınızı ailənizlə keçirərdiniz və xoşbəxt olardınız, elə deyilmi?

Son sözlərimi deyib stəkandakı içkinin son damlasını da içdim. Artıq saat 6-nı keçmişdi. Bir ağırlıqdan, bir çətinlikdən qurtulmuşdum sanki. 28 May metrosunun yaxınlığında, mayın öz gözəlliyini açan təbiətində idim. Narın yağış, həm incə, həm də sərt, hər şeyə toxunaraq öz həyatını davam etdirirdi. Siqaretimi yandırıb, dərin bir qullab aldım və üzüaşağı Dağüstü Parka doğru addımladım. Günəş, sanki boğulmaq üzrə olan şəhəri qurtarmaq istəyirmiş kimi, göy qurşağını yaratmağa çalışırdı. Dənizə çatdım. Qayalara çırpılan dalğalar, bir tərəfdən həyatın mürəkkəbliyini, digər tərəfdən isə boşluğun sonluğunu göstərirdi. Qağayılar nəğmələrini oxuyarkən, yağış daha da güclənirdi, sanki hər damla mənim içimi oxumağa, mənim varlığımı dərk etməyə çalışırdı. Yağışla bir olmaq, sadəcə bədənimlə əlaqə qurmaq deyil, ruhumla təbiət arasında bir harmoniyanı tapmaqdır. Bu an, var olmanın ən dərin həqiqətini anlamam üçün bir imkan idi. Hər damla bir həyat, hər yağışda bir varlıq tapır, mən də həmin anın içində əriyirdim. Yağışla bir olmaq – bu, insanın təbiətlə sonsuz bir dövrə daxil olmasıdır, orada heç bir sərhəd, heç bir limit yoxdur. Bəlkə də, bu, ən böyük azadlıqdır: özünü təbiətin ritminə buraxmaq, onun sonsuzluğunda sükunət tapmaq.

Yağışla bir olmaq, sanki varlığın ən dərin təzahürünə çatmaqdır – doğrudan da, hər damla içində bir dünya saxlayır. Bəlkə də, bu, təbiətin və insanın təkrarlanan dövranı arasında bir harmoniyanın qurulmasıdır. Yağışın altında sükutla əritdiyim hər bir düşüncə, bir çöküş və ya yüksəliş kimi duyğuların qəlbimdə atdığı hər döyüntü – hamısı bir mövcudluq səyahətidir. Yağış mənim içimi oxuyur, mən isə özümü onda tapıram. Belə bir əlaqə yalnız təbiət və insanın qarşılıqlı gizli anlaşması ilə mümkündür, hər damla bir mürəkkəb, hər damla bir məna daşıyır. Varlığın yükünü yüngülləşdirmək üçün bəzən heç bir sözə ehtiyac yoxdur – sadəcə yağışa qulaq asmaq kifayətdir. Bu anın içində hər şeyin bir səbəbi olduğunu hiss edərsən, amma hər şeydən çox, var olmanın özünü dərk edərsən..

 Artıq evə getməli idim..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi yazar Əhərdə yaşayan Xosrov Barışandır.

Xosrov Barışan

Təbriz

KİBRİT SATAN QARI

Əllərində kibrit,

 Ah... kibrit satan qız;

Ahın yaman yandıracaq...

Yanır...

Yandı...

Dingələn bir gecə olacaq...

Olur...

Oldu...

Bəxtin avrupada

“Hans krestian anderson”un

  Qələminin cövhərindən də qara.

Və əlbəttə dəlisov bir qar yağacaq...

Yağır...

Yağdı...

Artıq rahat ol, utanma, aç ləçəyivi;

O qədər saçların ağarmış ki

Naməhrəm də görənməz saçlarıvı.

Tanrıların başı nəm-harda qarışıb!!!

Bura Təbriz;

Şair adlı bir pasaj önündə döşən.

Fasilələrdə mi bəzənib qadın oldun sən!?,

                                           Şeir oldun sən!

Dinmə,

Dil tökmə,

            Sus...

              Sus...

Sayqı duruşundayam mən.

Danışır gözlərində bir sukut!

Oxunur ölkəmin milli marşı...

Bax...

Bax...

 Bax...

  Çırpınır bir şəhər..,

          Çırpınır ürək..,

                Titrəyir əl...

                 Qocalığıvı yazmaq

                   Mənim payım olur.

Və nəfəs...

     Nəfəs...

         Həvəs...

Həvəs...

 Nəfəs...

   Həvəs...

Həvəs...

Həvəs...

 Həvəs...

Səs...

Səs...

 Səs...

  Xiyavan!!!

Hə

Hər kəsi ilgiləndirən bir sov:

 “Şəkilla məməsini eşiyə qoymuş,

    Orasından yapışıb oynayır Maykel cəkson.”

Ehey şu şəhərdə şeirlərivə şişən şeyi şişmiş şair

       Sən tükətdir,

      Tükətdirsin muxatəbin:

Oh my god...

                                                                                  Yee... yee...

                                                                                        Oh yee...

Yerikləyirəm zirhov...

 Post modern doğam!!!

Pəhov

Hələ təxt üstünü götüm görməmiş.

Yox

Yol getməyirsən yuxuda,

      Yuxundan yollar geçir!

Bir mən gedir səndən

                 Bizə həsrət

                  Kibrit satan qarı;

Sən darvinism təbiəti tək,

Sən kapitalism cəmiyəti tək

                                Qat-qat

                                 Qat içində uyumlu,

                                  Qat dışında mütəzad!

Ah... əlbəttə bir

Şıdırğı yağış yağacaq,

Yağır,

Yağdı.

Dur gizlət

Gözyaşlarıvı yağmurda 

Və sonra son kibritivi çax,

Qızışsın,

Işıqlansın,

Arınsın

Bu son şeirimi yazım.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzet” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Ülvi Babasoyun essesi təqdim edilir. 

Dünyanın dörd fərqli bölgəsində eyni anda təyyarə qəzaları baş verir. 

Bu qəzalardan yalnız üç uşaq xilas olur. 

Özü də burunları belə qanamadan. 

Özü də burunları belə qanamadan. 

Qəzadan kədərli bir səs yayılır bütün dünyaya. 

Pamela Mey Donald ölüm anında bir səs göndərir: "Uşaq... uşağa diqqət yetirin, ölən insanlara baxın. Ay Allah, o qədər çoxdur ki. İndi də mənimçün gəlir ölüm. Hamı  gəldi-gedərdi. Hamı".

Hadisələr  Sara Lotsun "Üç" romanında baş verir. 

Lots romanında mini qiyamət yaradır. 

Hadisələrə qarşı fərqli mədəniyyətlər və ölkələrin baxış bucağını göstərir.

İnam və inamsızlıq, ümid və ümidsizlik qəza və bəlalarda üzə çıxır. 

25 dekabr 2024-cü ildə Bakı-Qroznı təyyarəsi Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında qəzaya uğradı.

Qəzanın görüntüləri sosial mediada ildırım sürətiylə yayıldı.

Çünki bir insanın ölümü bütün insanlığın itkisidir.

Bir insanın xilası isə insan nəslinin davamı və gələcəyidir.

Təyyarə bələdçisi Hökümə Əliyevanın səsi ümidsizlik tunelindən çıxarır sərnişinləri.

Hər şey bitdi deyərkən ürəklərə rahatlıq və dinclik bəxş edir.

Ümidsizlik ən böyük və şiddətli düşmənimizdir.

Qəzada dünyalarını dəyişənlər bizim var olduğumuz həyatda yaşayacaqlar. Ehtiram və hüznlə anırıq onları... 

Və unutmayacağıq. 

Axı unudulmaq metafiziki ölümü reallaşdırır.

Bu dünyadan köçənləri yaşatmağımızın ən yaxşı yolu onların xatirələrini uca tutmaqdır.

Azərbaycan dövləti və xalqı qəzaya işıq sürətiylə münasibət bildirdi.

Hadisəyə hüquqi və humanist qiymət verildi.

Matəm elan olundu.

"Üç" romanında sağ qalan uşaqlar necə ümid və həyat eşqi aşılayırlarsa, Hökümə xanımın səsindəki heyrətamiz duruluq və güvən məhzun bir xatirə kimi ürəklərdə qalacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)

Cahangir NAMAZOV, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Özbəkistan təmsilçisi

Azərbaycan hava yollarının uçağının faciəyə uğradığını eşitdiyimdə dərin kədər hissi keçirtdim...

Bu cür faciələr insanda dərin kədər hiss və ümidsizlik yaratsa da, hər birimizi ehtiyatlı və diqqətli olmağa, bir-birimizə mərhəmət göstərməyə çağırır. Hər kəsin həyatı qiymətlidir.

Bu ağır faciə yalnız Azərbaycanı deyil, qardaş Özbəkistanı da kədərləndirdi. Ürəyi qardaş və dost olan birinin evində kədərli bir gün yaşanarkən, bizim də ürəyimiz yaralanır. Həqiqətən, biz bir-birimizi dəstəkləyərək, çətin anlarda bir-birimizə kömək etməliyik. Azərbaycan xalqının bu ağır sınaqdan çıxması bizim də birləşərək, sükunət, səbr və mərhəmət göstərməyimizə bağlıdır. 

Öz dərin hüznümü bildirərək, həyatını itirənlərin ailələrinə və yaxınlarına başsağlığı verirəm. İtirilmiş hər bir insanın ailəsi üçün çox böyük kədər hiss edirəm. Hər bir insanın ölümü, onun ailəsinə böyük izlər qoyur. Amma, bizlər bu faciələri düşündükdə, bir insanın həyatı onun zəhməti, arzuları və keçmişi ilə əlaqəlidir. Biz buna görə də bu çətin günlərdə, Azərbaycan xalqına dözüm, səbr diləyirik. Həmçinin, yaralananlara tezliklə sağalmaq, onların ailələrinə güc-qüvvət arzulayıram. Onların sağalması və yenidən həyatın gözəlliklərindən bəhrələnmələri üçün imkanlar diləyirəm. 

Hər bir yaralı insanın arxasında o ailənin və cəmiyyətin böyük bir yükü olduğunu unutmamalıyıq. Bizim dəstəyimiz onlara güc, səbr və ümid verəcəkdir. Dualarımı çatdırıram, Allah Azərbaycan xalqını bütün bəlalardan qorusun, onlara güc və qüvvət versin. Azərbaycana  sülhü, sabitliyi, rifah arzulayıram.

Allah dünyasını dəyşənlərə rəhmət eləsin, yaralananlara şəfa versin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız. Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.                           

Bir məşhur müasir dövr rəvayəti yaranıb, deyirlər, bir nəfər imkansız şəxs radiolardakı, televiziyalardakı lotereya üzrə başgicəlləndirici uduş məbləğlərini, astronomik cek-pot reklamlarını o qədər görür, tanış-bilişin bu mövzudakı bazar söhbətlərini o qədər eşidir ki, böyük bir məbləğ udmaq arzusu onun həyatının şah arzusuna çevrilir. O hər gün xəyallar qurur ki, cek-pota sahib olub bütün borclarını qaytaracaq, mənzil, avtomobil alacaq, uşaqlarını oxudacaq, ailəsinə şad-xürrəm, firavan həyat bəxş edəcək. Və hər səhər işıqlaşanda əllərini göyə açıb Tanrıya dua eləyir ki, ay Tanrım, nə olar, mənə cek-potu udmağı nəsib elə.

Beləcə, aylar ötür, illər keçir. Arzusuna qovuşmadığını görən bu şəxs get-gedə aqressivləşir, Tanrıya duasında kəskin tonlardan, iradlardan istifadə edir, şikayətlənir ki, axı sən necə Tanrısan, bircə arzumu yerinə yetirmirsən.

Və bir gün qeybdən ona səs gəlir ki, ay binəva insan, sən böyük məbləğ udmaq istəyirsən, ancaq adi bir həqiqəti başa düşmək istəmirsən ki, lotereyada udmaq istəyən kəs ilk öncə lotereya biletini almalıdır. Bu necə olur ki, sən bileti almırsan, Tanrıdan uduş arzulayırsan, arzun da reallaşmayanda Tanrıya irad bildirirsən?

Bu rəvayət hazırda hədsiz aktualdır. Bu gün insanlar daha çox əziyyətsiz mənsəbə çatmaq istəyirlər. Oxumur, təhsil almırlar, bir sənət öyrənmirlər, bir əziyyətə qatlaşmaq istəmirlər. Bununla belə, rahat, firəvan, tam təminatlı həyat arzulayırlar. Və bu həyata da qovuşmayanda onların içlərində bir narazılıq, bir küskünlük şeytanları oyanır.

Ünsiyyət qurduğum həyatdan narazıların əksəriyyətində bu əziyyətsiz mənsəbə çatma meyillərini görürəm. Baxırsan, gəncdir, iş axtarır. Müraciət edir, köməklik göstərirsən, bir tanışından xahiş edirsən ki, onu işlə təmin etsin. Nəticə isə ürəkaçan olmur. O səni tanışının yanında pis vəziyyətdə qoyur. Verilən tapşırıqlara əməl etmir, görəcəyi işi görmək istəmir, «məni filankəs tapşırıb» bəhanəsinin altında kölgələnmək istəyir.

Bir dəfə bir tanışımın övladı üçün müəssisələrdən birinin müdirindən iş xahiş etmişdim. Onu növbə ustası vəzifəsinə təyin etdilər, mən də missiyamı bitirib gördüyüm növbəti savab işimin nöqtəsini qoydum. Amma deməzsənmiş, cəmi bir həftədən sonra bu şəxs müdirin qəbuluna düşüb şikayət edib ki, bəs ali təhsilliyəm, növbə ustalığı istəmirəm, heç olmasa sex rəisi təyin edin ki, perspektivim olsun, ən yüksək rəhbər vəzifələrə keçə bilim.

Bu nə təfəkkürdür, nə məntiqdir? Sən niyə istehsalı tam öyrənməmiş, təcrübə yığmamış, aşağı mərhələlərdə təkmilləşməmiş dərhal yuxarı mərhələ istəyirsən? Binanın birinci mərtəbəsi tikilmədən 5-ci mərtəbəsini tikməkmi olar?

Ya da böyük arzularla, amallarla yaşadığını iddia edən bir şikayətçi abiturientin qəbul imtahanlarına hazırlaşmaq əvəzinə həmin böyük arzuların, amalların xəyalları ilə, necə deyərlər, «xəyal-plov» yeməklə gün keçirdiyi məlum olur. Kitab üzü açma, müəllim yanına getmə, bilik əxz eləmə, sınaq imtahanlarına qoşulma, sonda da qəbul imtahanlarında az bal toplayıb küskünləş, ruh düşkünlüyü, xəyal qırıqlığı yaşa? Bu necə olur axı?

Düzdür, həmin gənc ailəsinin imkansız olması səbəbindən məktəbdənkənar vaxtda işlədiyini, boş zamanının olmamasını özünə alibi sanır, amma hər halda, gözəl bir məsəlimiz var, könlü balıq istəyən quyruğunu buzlu suya qoyar.

Sən biliklər qazanmaq əziyyətinə qatlaşmadan, yuxusuz gecələr keçirmədən, adi normal həyat rejimini kəskin dəyişmədən, öz çalışqanlığından motivasiya almadan axı necə ali məktəb tələbəsi ola bilərsən?

Və yaxud, bir şikayətçi olan tanış idmançını götürək. Yunan-Roma güləşçisidir. Yoldaşları durmadan məşq edirlər, qida rasionundan, vitamin qəbulundan, çəki tarazlığından tutmuş olimpiya çempionları olmuş ən güclülərin oyunlarını izləmək, məşqçilərin tapşırıqlarına diqqət kəsilmək, mövcud tematik ədəbiyyatı oxumağa qədər özlərini idmana sərf edirlər. O isə çempion olmaq xülyası ilə yaşayaraq sadəcə, beynində qazanacağı trofeylərdən necə istifadə edəcəyini canlandırır. Təbii ki, nəticə acınacaqlı olur, o, uğur qazana bilmir. Öz məsuliyyətsizliyinin  günahını məşqçi diqqətsizliyi və hakimlərin qeyri-obyektivliyinin üzərinə yıxmaqla indi o, nəyəsə nail ola biləcəkmi? Əlbəttə ki, yox!

Həyatın qızıl qanunu: Uğur qazanmaq üçün ilk öncə bu uğurun zəminini yaratmalısan.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)

Mədəniyyət Nazirliyi, Dünya Türk İş Konseyi, TÜRSOY, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu, Bakı Media Mərkəzi, “Zəfər” Şəhid Ailələrinə Dəstək İctimai Birliyi və “Azərlotereya” ASC-nin dəstəyi ilə keçirilən "Gənclər və Türk dünyası mədəniyyəti" tədbiri çərçivəsində “Əmanətə sədaqət” layihəsinin iştirakçıları ilə görüş təşkil edilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, məqsəd zəngin Türk dünyası mədəniyyətini gənclərə tanıtmaq, onların bu irsin qorunaraq gələcək nəsillərə ötürülməsində fəal iştirakını təşviq etməkdir.

Tədbirdə çıxış edən mədəniyyət nazirinin müavini Səadət Yusifova Türk dünyası ilə əlaqələrin möhkəmləndirilməsi və gənclər arasında mədəniyyət mübadiləsinin önəmini diqqətə çatdırıb. O, belə təşəbbüslərin gələcəkdə daha geniş miqyasda davam etdirilməsinin vacibliyini vurğulayıb.

Sonra "Azərlotereya" ASC-nin İdarə Heyətinin sədri Osman Karakuş çıxış edərək dünyada türk mədəniyyətinin tanınması və dəyərlərimizin yaşadılmasında gənclərin böyük rolundan bəhs edərək “Əmanətə sədaqət” layihəsindən bəhs edib. Bildirib ki, “Azərlotereya”nın dəstəyi ilə 3 ildir həyata keçirilən layihə hazırda 150 şəhid əmanətini əhatə edir. Layihə çərçivəsində Türkiyədə və Azərbaycanda təhsil alan şəhid övladlarının təhsil haqqı və yaşam xərcləri qarşılanır.

"Zəfər" Şəhid Ailələrinə Dəstək İctimai Birliyinin sədri Sevinc Alızadə də çıxışında gənclərin Türk dünyası mədəniyyəti ilə daha yaxından tanış olması baxımından tədbirin mahiyyətini yüksək qiymətləndirib.

Daha sonra Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova və TÜRKSOY-un nümayəndəsi Melik Özsöz çıxış edərək Türk dünyasının zəngin mədəni irsi və ortaq dəyərlərin qorunmasının əhəmiyyətindən danışıblar.

Sonda “Tağıyev: Neft” bədii filmi nümayişi olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)