Harun Soltanov və Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İnsanlar arasında yaranan kimya, sanki görünməz bir iplik kimi, bizi bir-birimizə bağlayır.

Bəzən kimsə üçün darıxdırıcı, sıradan və ciddi görünərsən. Başqa birisi səni səthi, hətta azacıq saflıqdan uzaq, çılğın və sabit olmayan biri kimi qəbul edər. Çox danışdığın üçün susdurmaq istəyənlər də olacaq, səni görməzlikdən gələnlər də. Amma elələri də tapılacaq ki, danışdığın hər darıxdırıcı mövzuda belə maraq tapacaq, toxunulmamış prinsiplərinə hörmət edəcək. Çılğınlığına və spontanlığına heyran qalacaq, uşaq ruhlu şəxsiyyətinlə əylənəcək. Bəziləri sənə ehtiyac duyacaq, məsləhətlərin onlara yol göstərəcək.

Əlbəttə, elələri də olacaq ki, sevgiyə dolu qəlbini zəiflik kimi görəcək və səni sərt reallığa qaytarmağa çalışacaq. Ancaq bəziləri də səninlə birlikdə yüksəklərə uçacaq, sənə ruh yoldaşı olacaq. 

İnsanlarla birlikdə olarkən içimizdəki qəribə rahatlıq hissi – sanki onları bir ömür boyu tanıyırmışıq kimi – bu kimyanın gücündən doğur. Və əksinə, illərlə tanıdığın biri ilə danışa bilməmək də qəribədir. Çünki bu, danışa bilməməkdən çox, artıq danışmağa söz qalmadığının işarəsidir.

Hər kəsin həyatımıza müəyyən bir təsiri var. Bəzən tərs düşdüyümüz insanlardan ən dəyərli dərsləri alırıq, bəzən də ən olmayacaq dediklərimiz ruhumuzun ayrılmaz parçasına çevrilir. İnsan kimyası dedikləri budur. Kimisi yar olur, kimisi yara, kimisi isə sadəcə yarım qalır. Amma bu kimya məktəbdə öyrədilən quru formullardan çox uzaqdır.

Həyatın öz kimyasında bizi anlayan, dinləyən neçə insan var? Məsələn, Xəzərin sahilində oturub isti çayı kiminlə doğmalaşa bilərik? Kimi sözlərindən yox, gözlərindən oxuyuruq? Ən çox kimin yanında güvən tapır, kimin qucaqlanmağına ehtiyac duyuruq? Bu sualları bizə heç vaxt öyrətmədilər. Amma həyat məktəbində, kimyanı dərs kimi sevməyənlər belə, öz zərrəsini tamamlayacaq elementləri axtarmaqdan heç vaxt vaz keçməzlər. Çünki insanları birləşdirən o görünməz iplik – həqiqi kimya tapıldığında hər şeydən daha dəyərli olur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.12.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

23 dekabr. Bu günə təsadüf edən əsas tarixi hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:

Ümumdünya snoubord günü

Snoubord nədir? Dağlardan qarın üzəri ilə üzüaşağı sürüşmək üçün lövhədir, kirşənin müasir formasıdır. Harda qar yağırsa orda snoubord günü qeyd edilir. Bu gün rəsmi olaraq qış idmanının açılış günü də sayılır. Böyük yarışlar, müsabiqələr, əyləncəli nümayişlər baş tutur. EuroSİMA adlı “lövhə idmanları” üçün ekipirovka istehsal edən şirkət bu günün təqvimə salınmasına nail olduqdan sonra hər ilin 23 dekabrında milyonlarla gəlir əldə edir.

Yeri gəlmişkən, bizim Şahdağ kompleksində də hərdən snoubordçular peyda olurlar, bu təmrini təbliğ edirlər.

Daxili işıq günü

Nə olar, bu günü biz də keçirək. Günəş işığı var, Ay işığı var, elektrik işığı, lampa işığı, şam işığı var. Bunlar hamısı gözlə görünən, qaranlıqda səni aydınlığa çıxaran işıqlardır. Biri də var daxili işıq, işıqların ən vaciblərindən biri, yalnız insan oğlu insana xas olan bir keyfiyyət. Bu gün pozitiv, mənəvi insan üstünlükləri olan şüurluluq, təəssübkeşlik, ümidləndirmə, insanlıq təbliğ edilir, hamını daxili işığını yandırmağa səsləyirlər.

Köklər günü

Hər bir bitki öz kökü üstündə qərarlaşan kimi hər bir insanın da öz nəsil kökü var, bax bu gün insanlardan həmin köklərini xatırlamaq təvəqqe olunur. Bizdən babamızın babasının kim olduğunu soruşsalar, əksəriyyətimiz gözünü döyəcək. Amma insanlar ən azı yeddi dönəmdən nəsil şəcərələrini bilməli, nəsillərindəki adlı-sanlılarla öyünməli, qürur duymalı, onların ad günlərində, vəfat etdikləri günlərdə ruhlarına dua oxutmalı, şam yandırmalıdırlar. Yeri gəlmişkən, Azərbaycanda nəsil şəcərə bilgilərini nəsildən nəsilə ötürmək ənənəsi ən yaxşı naxçıvanlılarda qalıbdır, buna görə də onlara bir alqış düşür.

Bu gün yaponlarda təntənəli bayramdır, Yaponiya imperatorunun doğum günüdür, 1948-ci ildə yapon imperatoru Tenno Tandzebinin doğum günü milli bayram kimi təqvimə düşüb. Deyəsən Meksika da qonşusu ABŞ-ın təsirinə düşüb, bu gün Milli turp gününü qeyd edəcəklər. Amerikalılar özləri isə bu gün Milli sobada bir şey bişirmək günündə yeyib-içəcəklər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.12.2024)

Əkbər QOŞALI, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün 

Dekabrın 21i gün ilin ən uzun gecəsidir. Ən uzun gecə ilə qoşa çəkilən fərqli adlar, yaraşdırmalar, nanclar vardır: Çillə, Nardoqan, Ayaz Ata, Yelda… - Bayram bilsək-bilməsək də, Çillə sansaq-sanmasaq da… - bunlar, nə ilin ən uzun gecəsini qısaltmaz, nə də ona yüklənən gözəllikləri azaltmaz… 

Bu anlamlı gündə/gecədə dostum-qardaşım 

Namiq Hacıheydərli haqqında yazımı paylaşır, onun timsalında haqq dünyasında olan bütün əziz dostları-qardaşları sayğılarla anıram:

SƏNƏ YAZIRAM, NAMİQ…

Sənin bizlərdən əbədi ayrıldığın bu təqvim ilinin son ayında, elə bil, ilin özü ilə birgə, hər şeyin, hər kəsin də şələ-şüləsini yığışdırıb harasa gedəcəyi son ayda yazıram sənə. - Sanki bir an sonra səssizliyin qulaqları batıracağı “dönəm”də - ilin kövrək ayında - Anadolulu qardaşlarımızın “Aralıq” dediyi bu soyuq ayda sənə isti ürəklə yazıram. Artıq sən olmayan dünyada, sənin olmadığını bir acı gerçəklik kimi içimizə sindirdikdən sonra yazmaq gerçəkçilikdir hər halda... Yazı - həm gerçəklik həm metafizik hala sahib olsa gərək; yazı - mistik olanları “tutan”dır, elə deyilmi?..

Nə qəribədir, elə bil, hər an telefon zəngin gələcək, o doğma səsin, gülüş kimi gülüşün yenidən könüldə işıq yandıracaq… Amma yox, yox, illa da yox!.. - Telefon susur, susmayınca da, başqalarından gəlir zənglər... Qalxıb, mən özüm zəng vururam – sənin yerinə övladın cavab verir, “Salam, Əkbər əmi” deyir. Sən “Günaydın, Qoşalı” deyərdin, “Mərhaba, qurddaş” söyləyərdin, eləcə, “Hə, qardaş”, yaxud nə bilim, “buyur, abi” deyərdin… Mən də sənə “Hacıheydərli”, “Varlı balası”, eləcə, “Qardaş” deyərdim… İndi övladlarınla danışanda, Tanrı ağzımı əyməsin, elə bil suç işləmiş, günah eləmiş kimi hiss edirəm özümü - mənə əmi deyən ayparçalarına, aslanparçasına əmilik edə bilirəmmi məgər?.. - Nə gizlədim, bu planda özümdən razı deyiləm; sən mənim yerimə olsaydın yəqin daha diqqətcil olardın.

Hərdən hər kəlmə bir yükə çevrilir…

Zalım, balalarına necə də gözəl adlar qoymusan: Selcan, Leylabanu, Qorqud… Adları ilə yaşasınlar!

Hələ-hələ sosial media hesabında balalarının paylaşılmları… şəkillərin… – o qamətli duruşun, gülümsəyən gözlərin… Baxıram… baxa bilmirəm, ürəyim tökülür, ürəyim... Elə bilirsən, insan alışır buna? Alışmışıq kimi görünürük amma alışammırıq… Dost-qardaşın yoxluğu heç vaxt əriməyəcək buz kimidir – toxunduqca dondurur… di gəl, dondursa da, yenə toxunmadan keçinə bilmir insan...

Belə deyir, belə yazıram, sən baxma, səni nə, səni kim unutdura bilər? Hansı zaman, hansı məsafə əziz olanları dost-qardaşlarından bir yolluq ala bilər ki? Bəli, dost, qardaş, yoldaş itkisinin kədəri elə kolay-kolay ölçüyə gəlməz, hesab-kitaba yazılmaz - bunu hər kəs bilir, məncə. Məncə, dost-qardaş itkisini yalnız itki kimi deyil, bəlkə, həm də bir “qayıdış” kimi düşünməklə təsəlli edirik özümüzü…

Yoxluğun ürəyimdə başqa cür yaşayır, Namiq, sanki danışırsan, dərdləşirsən, zarafatlaşırsan, ərk edirsən…

Filosof sözü ilə desək, gərək Ürəkdə Günəş olsun… - olsun ki, Ürəyin təpərini heç nə söndürə bilməsin…

Namiq, bilənlər bilir, bilməyənlər də bilər yəqin: biz mənəvi doğmalar idik. Eyni ülkünün yolçuları, eyni ruhun daşıyıcıları, eyni yükün çiyindaşları... Bir vaxtlar dünyanı dəyişmək eşqimiz, illər uzunu qurduğumuz o möhkəm mənəvi bağ,

səninlə dərdləşmənin dadı-tamı…

– bunlar unudulmazdır, yaşarıdır. Dünyanı dəyişə bilmədik, sən bu dünyanı o dünyaya dəyişdin… Sən elə, dünya belə… Belə çıxır ki, səninlə birgə bu dünyanı dəyişməyə cəhd edən dostların özlərini dəyişməlidir, eləmi?.. - Qəliz sual üçün ruhun qüsura baxmasın… 

Namiq, o tanış səsini bir də eşitməyəcəyəm, gözləmədiyim anda etdiyin zəngləri daha heç vaxt almayacağam - bilirəm. Bilirəm ki, bir daha “Qoşalı, nə var-nə yox?” deyə soruşmayacaqsan… - Səs daşıyıcıları vasitəsi ilə dinlədiyimiz səs yazılarını demirəm, yuxuları da demirəm - axı, yuxu da, elektronik, virtual aləm də sənin özün ola bilməz… Mən özümü aldatmağı bacarram - lakin sən belə şeyləri xoşlamırdın - yaxşı xatırlayıram... 

Çətin günlərdə sənin “Hər şey yaxşı olacaq!” inancının çox qüvvətli təsiri vardı - çox sirayətediciydi. Bütün bunları düşünəndə sözün arxasını gətirmək istəmirəm, əslində…

İnsan özündən yaşca kiçik bir dostunu itirəndə onun yoxluğunu daha ağır çəkir. Amma yox! - Yaş bu mövzuda həlledici istinadgah deyil.

Rəhmətlik Hamlet Kazımoğlu məndən iki yaş böyük idi - onda da bir başqa cür tar-mar olmuşdum, indi də belə… Nə deyim? Sən iki yaş kiçik idin məndən, amma haqq-ədalət yolunda iki addım öndəydin. 

Sən bir maarifçiydin, hikmət işığın vardı sənin. 

Bilirsən, Namiq, hərdən mənə elə gəlir, doğrudan-doğruya yox(luq) yoxdur, varl(ıq) var. Şəxsən sənin “yoxluğun” “varlığın”a yenik düşür, məncə… O şeirlər, o yazılar, o dərindən gələn öyrədici sözlər ki vardı - sənin qələmindən süzülmüşdü, sanki yeni anlamlar, dərəcələr qazanaraq, meydanını genişləndirərək, yenə də mübarizələrdədir… 

Hər dəfə adını çəkəndə, şeirini, araşdırma yazılarını oxuyanda, televerilişlərinə baxanda, elə bil, səninlə canlı həmsöhbət oluram. 

Sən getmisən bu dünyadan, amma əsərlərin buradadır, balaların buradadır, anıların buradadır. Səni özündən sonra əsərlərin yaşadır, ömrün balalarının ömründə davam edir - Yaradana çox şükür!

Bir insanın mənəvi ömrü onun ardında buraxdığı dəyərlərdə, örnəklərdə, “uzun incə bir Yol”dadır… 

Biz sənin qardaş məhəbbəti ilə süslənmiş əzəmətli duruşunu, qədd-qamətini, ziyalı şəxsiyyətini yalnız başdaşındakı şəkilndə görmürük, təbii. Mənəvi ömür ölümdən üstündür… - Qoy, buna fəlsəfə desinlər, mistika desinlər, təsəlli söyləsinlər - olsun - heç kəsə, heç nəyə ziyanı yoxdur, xeyri varsa (ki, var!) - Tanrıya xoş gedər, əlbət!..

Savalanda, Tanrı dağlarında zəvvar olan ruhuna alqış!

P.S.

Namiq Hacıheydərli (1975-2023) - Azərbaycanın tanınmış yeni nəsil aydınlarından biriydi. Mənim əziz dostum, mənəvi qardaşım, əqidə yoldaşımdı Namiq. Biz onunla illər öncə - 1998-ci ildə tanış olmuşduq. O tanışlıqdan sonra bir-birimizə daha da doğmalaşdıq. Belə demək mümkünsə, bir-birimizə zamin dura-dura, bəlli bir Yol keçdik. Əlbəttə, biz ülkü doğmalığı, ideya yaxınlığı içindəydik, ulusal düşüncələrimizin bir-biri ilə eyni ritmi, ahəngi göstərməsinin fərqinə varmışdıq. 

Bu ilin yazında hörmətli qardaşımızı - dili Türk dünyalı, Turanlı aydınımız Namiq Hacıheydərlini haqqın rəhmətinə uğurladıq. Deməsi belə artıqdır: bizim üçün çox ağır və gözlənilməz itki oldu, çox, çox!..

Namiq Hacıheydərli ədəbiyyata müəllimlikdən, pedaqoji fəaliyyətdən gəlmişdi. O, peşəkar müəllim idi, sözün hər anlamında müəllim idi. Və uzun illər boyunca ədəbiyyatla uğraşsa da, şair, publisist kimliyi ilə, ədəbiyyatşünas, türkoloq kimliyi ilə tanınsa da, başqa-başqa qurumlarda, başqa-başqa görəvlərdə çalışsa da, həmişə müəllim kimi qaldı, öyrədən oldu... Müəllimlik, maarifçilik, öyrətmək qüdsiyyəti onun bütün yaradcılığına və həyati fəaliyyətinə çökmüşdü. Onun şeirləri də öyrədicidir. Hələ cavan çağlarından onun şeirlərinə, publistik yazılarına, müsahibələrinə, telereportajlarına yaşından irəli, xoş bir nəsəhətçilik və təkrar edirəm, öyrədicilik hakim idi...

Bu yazı Namiqə səslənişimiydi... -Səsim yetişərmi ola?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.12.2024)

Şərəf Cəlilli, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Adı milli dövlətçilik tariximizə həkk olunan, Həsən bəy Zərdabi, Cəlil Məmmədquluzadə kimi öz məktəbini yaradan “Bakı”nı Bakının aynasına çevirən Nəsir Əsəd oğlu İmanquliyev 1911-ci il dekabrın 22-də anadan olub. Bütün həyatını ölkədə milli mətbuatın inkişafına, media və kommunikasiya məsələlərinin tədqiqi və təbliğinə həsr edib.

Milli dövlətçilik tariximizdə iki baş şəhərimizin - Təbrizin və Bakının adı ilə bağlı çoxsaylı əsərlər, şeir və poemalar yazıb, mahnı və nəğmələr bəstələsək də, müfəssəl tarixini yazmamışıq. Bu böyük xoşbəxtlik, səadət daha çox iki fədakar tarixçi alimə - tarix elmləri doktoru, professor Sara xanım Aşurbəyliyə  və “Bakı” qəzetinin baş yazarı, professor Nəsir İmanquliyevə nəsib olmuşdu...

Qəzetin elə birinci sayından, 1958-ci il yanvarın 10-dan şəhərin qaynar həyatını, quruculuq işlərini işıqlandırmağa çalışan, «Qəzet yaxşı yazıları ilə hörmətlənir. Onu oxunaqlı edən həm də müəlliflərin nüfuzu, qələmlərinin kəsərliliyidir. Biz ilk növbədə qəzetin ətrafına güclü qələm sahibləri toplamağı, sənət adamlarının yazılarını verməyi vacib sayırdıq. Adlı-sanlı adamların, yazıçı və şairlərimizin qələmindən çıxan hekayələr, oçerklər, reportajlar oxucuların qəlbinə yol tapır, onlar tərəfindən rəğbətlə qarşılanırdı...» «Yazı yazın, səs salıb mis kimi cingildəsin» nidasına tapınıb «Bakı»nı «Əkinçi»nin, «Molla Nəsrəddin»in mənəvi varisinə çevirən, «jurnalistika elə nadir peşələrdəndir ki, orada peşəkar mükəmməlliyin son həddi yoxdur» deyib, Şamil Şahməmmədov, Cəmşid Əmirov, Qeybulla Rəsulov, Cabir Novruz, Şamil Qurbanov, Famil Mehdi, Fazil Rəhmanzadə, Nüsrət Kəsəmənli, Çingiz Ələkbərov, Rəfail Nağıyev, Adil Cavadlı, Əhməd Rəşidov, Səfər Məmmədov, Şakir Abdullayev, İsmayıl Kərimov, Şaban Şabanov, Oktay Atayev, Mark Peyzel, Kamil Hacıbəyli, Vladimir Matyuşkin, Kamil Rəhimov, Akif Ağayev, Dağbəyi İsmayılov, Ağahüseyn Hüseynov, Ənvər Məşədiyev, Zemfira Məhərrəmli, Hacı Babayev, Leonid Qerçikov, Vyaçeslav Sidorenko kimi neçə-neçə istedadlı qələm sahibinin, publisistin püxtələşməsinə, cəmiyyətdə mövqe tutmasına, özünü təsdiq etməsinə ömür əridən Nəsir İmanquliyev ustadlıq zirvəsinin birinci mərhələsini təməlinin qoyulmasında bilavasitə iştirak etdiyi jurnalistika fakültəsinin auditoriyalarında, ikinci mərhələsini isə «Bakı» qəzetinin redaksiyasında yaşayırdı.

Ömrünü bağışladığı, həm də bağlandığı iş yeri Nəsir müəllimin qazanc mənbəyi, çörək ağacı deyildi. Bura onun mənəvi ocağı idi. Həyatı, varlığı, ruhu, duyğuları sözdən ibarət olan Nəsir müəllim “Bakı” qəzeti ilə nəfəs alırdı. Yer üzündə millət, məmləkət yaddaş, məhəbbət, istək adına nəyi var idisə, o da «Bakı» idi. Çünki bu «Bakı» oduna, işığına uzaq-uzaq ellərdən kahinlərin gəlib səcdəsinə durduğu Odlar Yurdunun Atəşgahı, Yanar dağı idi. Bu odun, müqəddəs işığın başına zəmanəsinin söz adamları dolanırdı: Cəmil Əlibəyov, Hüseyn Abbaszadə, İsmayıl Şıxlı, Bəxtiyar Vahabzadə, Həsən Seyidbəyli, Əzizə Cəfərzadə, Mədinə Gülgün, Hökümə Billuri, Balaş Azəroğlu, Rəsul Rza, Əbülhəsən, Mirzə İbrahimov, Şəfaət Mehdiyev, Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Cahangir Cahangirov, Tofiq Quliyev, Süleyman Rüstəm, Mikayıl Abdullayev və daha kimlər, kimlər…

Bu böyük istedad sahiblərinin yazılarını, müsahibələrini diqqətlə oxuyan, redaktə edib çapa hazırlayan Nəsir müəllim Həsən bəyin, Mirzə Cəlilin, Ömər Faiqin boy verdiyi dünyaya varmaqla gərgin iş rejiminə tablayırdı.

60-70-ci illərin məşhur Bakısı təkcə zahirən tikilib qurulmurdu. Yeraltı keçidlər, metro stansiyaları yerüstü dünyanın yeraltı aləminə körpü olmaqla yanaşı, zülmətləri yarmaq demək idi. Bu gün dünyanın maddi-mədəniyyət inciləri sırasına daxil edilən İçərişəhərin lal sükutu elə o illərdə pozulurdu. Bayır şəhərdə yeni yaşayış massivləri salınır, iri-iri komplekslər, mədəniyyət ocaqları tikilib istifadəyə verilirdi. Bir sözlə, XX əsrin əvvəli təkrarlanırdı. Tağıyevlərin, Nağıyevlərin, Əsədullayevlərin malikanələri «Ağ şəhər»i, əllərindən mazut daman yorğun insanların üzünü xatırladan yosmaca evlər «Qara şəhər»i yaratdığı kimi, 60-cı illərdən başlayan quruculuq işləri də Bakının ucqarlarını dirçəlişə qovuşdururdu. Neft daşlarının səsi-sorağı isə dünyanın o başına - Nobellərin, Rotşildlərin vətəninə belə gedib çatırdı.

Bu dirçələn, inkişaf edən şəhərin adına dastan bağlayan bəstəkar Tofiq Quliyevin silsilə mahnıları, ölməz Rəşid Behbudovun ifaları isə yeni bir aləm idi. Bu aləmin gücünü, məna tutumunu, ancaq «Bakı» ilə, onun məşhur baş yazarının yüksək təşkilatçılıq bacarığı və öz şəhərinə sıcaq münasibəti, içdən gələn istəyi ilə müqayisə etmək olardı. Bu, üç sənət, söz adamını - Nəsir İmanquliyevi, Tofiq Quliyevi, Rəşid Behbudovu isə bu şəhərdə nə tanımayan, nə də sevməyən var idi...                                                   

70-ci illəri milli-mənəvi dəyərlərin qorunması, yaddaşa qayıdış, milli özünüdərk ideologiyasının formalaşması kimi qəbul edənlər, bu uzaqgörən siyasətin ideya müəllifi kimi ümummilli lider Heydər Əliyevi etirafda bulunur. Onun xilaskarlıq və himayədarlıq missiyasını müasir, müstəqil Azərbaycanın nicat yeri bilir. Bu illər ərzində respublikamızda həyata keçirilən möhtəşəm quruculuq işləri iqtisadi, sosial, siyasi, elmi-mədəni dirçəlişə təkan verdi. İri-iri şəhərlər, yaşayış massivləri, elm-təhsil kompleksləri, zavod-fabriklər, sosial-səhiyyə ocaqları, idman qurğuları tikilib istifadəyə verildi. Ən ucqar dağ kəndlərinə belə maarif işığı gətirildi. Yeraltı keçidlər, metro stansiyaları tikildi. Vətənin o başını bu başına qovuşduran yollar çəkildi. İqtisadiyyatda əldə olunan uğurlar «ağ qızıl»ın, «qara qızıl»ın vətənini sərvətlər ökəsinə çevirdi.

Ümummilli liderin müdrikliyi nəticəsində Səfəvi hökmdarı Şah İsmayıl Xətainin 500 il öncə yazdığı tarix yenidən təkrarlandı, yeni konstitusiyada ana dilimiz dövlət dili elan olundu. Bu böyük şəxsiyyətin, dövlət adamının təşəbbüsü ilə Nizaminin, Füzulinin, Nəsiminin, Vaqifin, Mirzə Fətəlinin, Nəriman Nərimanovun, Cəfər Cabbarlının, Səməd Vurğunun, Natəvanın, Bülbülün, Üzeyir bəyin abidələri ucaldıldı. Bir çoxunun ev-muzeyləri yaradıldı. Adlarına küçələr, xiyabanlar salındı. Əsərləri yüksək tirajla nəşr olunub oxuculara təqdim olundu.

Azərbaycanın birinci şəxsinin xidmətləri, fövqəladə quruculuq işləri bununla bitmədi. Əli qabarlı kolxozçuların, fəhlələrin haqqını mərkəzdən alıb, keçici bayraqları, orden-medalları Vətənə gətirən Heydər Əlirza oğlu Əliyev SSRİ səmasından ən parlaq ulduzları qoparıb, Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Rəşid Behbudov, Niyazi, Rəsul Rza, Mirzə İbrahimov kimi dühaların yaxasından asdı. Nizamilər, Füzulilər, Nəsimilər yetirən, fəqət sinəsinə repressiya, müharibə dağa çəkilən qüdrətli xalqın haqqını özünə qaytardı. Bəxtiyar Vahabzadə, Məmməd Araz, Adil İsgəndərov kimi haqq aşiqlərini himayə edib, KQB-nin caynağından aldı.

Bu xilas olunanların, üzdə görünməyən Şəxsiyyətin himayəsini hiss edənlərin içərisində Azərbaycan dilinə, Azərbaycan milli-mənəvi dəyərlərinə, ərazi bütövlüyünə, muğamlarımıza, xalq mahnılarımıza, sənət-söz adamlarımıza qarşı səlib yürüşü başlayanda Mircəfər Bağırovun, İmam Mustafayevin, Vəli Axundovun peşəkar kadr, vətənpərvər ziyalı, nüfuzlu dövlət xadimi kimi etiraf və etibar etdiyi Azərbaycançılıq məfkurəsinin, milli-mənəvi dəyərlərin təbliğatçısı kimi dəyər verdiyi Nəsir İmanquliyev – “Bakı” və “Baku” qəzetinin qurucusu, ötkəm bir redaktor da var idi. Fəqət bunu nə o, nə də yuxarılar üzə vururdu.

O, gözəgörünməz qüvvə şəhər qəzetini şəhərin, mədəniyyətin, milli-mənəvi dəyərlərin aynasına çevirmək üçün, nədən, niyə və kimin üçün yazdığını bilən redaktora - vaxtı, zamanı millətinin nəfinə işlədən, düz bir qərinə rəhbərlik etdiyi «Bakı» və «Baku»nu zamanın sərt sınaqlarından, quruluşun çərçivəsindən çıxarıb milli mətbuatın, ictimai-siyasi düşüncənin, ədəbi-mədəni mühitin nəfəsliyinə çevirən Nəsir İmanquliyevə bütün səlahiyyətləri vermişdi. Bu səbəbdən də «Bakı» özünün ab-havası, yazı manerası, dil-üslub xüsusiyyətləri, hadisələrə çevik münasibəti ilə digər mətbu orqanlardan seçilirdi. Mərkəzi Komitənin qərarlarından, beşilliyin planlarından yazan sovet mətbuatından çox müstəqil qəzeti xatırladan «Bakı»nın 70-ci illərdə söz-mətbuat, fikir və düşüncə azadlığının nümunəsinə çevrilməsinin başlıca səbəblərindən biri də bu idi.

Elə olmasaydı, iki dildə, həftədə 12 sayı işıq üzü görən, sənətin, mədəniyyətin himayədarına, şəhərin ictimai-siyasi, sosial-mədəni mühitinin aynasına, Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinin yaradıcılıq laboratoriyasına çevrilən «Bakı» qəzeti klassika ilə müasirliyin, ənənə ilə novatorluğun sintezində «Əkinçi»dən, «Molla Nəsrəddin»dən, «Füyuzat»dan sovet mətbuatına yol gələn milli mətbuat nümunəsinə çevrilə bilməzdi.

«Bakı» qəzetinin təməli qoyulanda Nəsir İmanquliyev Radio və Televiziya Verilişləri Komitəsində sədr müavini idi. İndi də ənənəsinə sədaqət hissini qoruyan Milli Radionun başında dururdu. Yetirmələri ilə efirə, ekrana yeni rəng, ahəng gətirir, milli-mənəvi dəyərləri, yaddaşa qayıdış ideyalarını təbliğ edirdi. Amma zaman ömrünün hər anını millətinin inkişafına, el və dil birliyinə bağışlayan bu haqq aşiqinin başqa bir amalını gerçəyə çevirməyə səsləyirdi. Ruhundan qida verdiyi «Bakı» qəzeti ilə o, təkcə yeni bir ədəbi nəsil formalaşdırıb, onlara istiqamət vermədi. Publisistikada, jurnalistikanın ən ağır janrı olan xəbərçilikdə, informasiyanın təqdimatında yeni cığır açdı. Qısa, lakonik xəbərləri ilə dünyanın o başını bu başına caladı. İdman şərhləri, reportajları ilə bayrağını bayraqlar üstə yapan millətin gücünü, qüdrətini sübut etdi. Felyetonları ilə zamanı, quruluşu, məsləkindən uzaq düşən məmurları, saxtakarları qamçılayan «Bakı» yeni ictimai-siyasi mühiti - yaddaşa, əski gələnəklərə qayıdış ideologiyasını formalaşdırdı. Könülləri ovsunlayan müsahibələri ilə insanla insanca, dostla dostca danışmanın yolunu göstərdi.

Hələ 70-ci illərdə ilk reklam bülletenlərinin, futbol təqvim-məlumat kitabçalarının nəşrinə nail olan professor Nəsir İmanquliyev Azərbaycan və rus dilində işıq üzü görən bu nəşrləri ilə təkcə milli mətbuat tariximizə yeni səhifə yazmadı. Bakı Nəşriyyat Poliqrafiya Birliyini formalaşdırdı. Reklam bazarının, menecment fəaliyyətinin təməlini qoydu.

Bu gün azad mətbuatdan, demokratik dəyərlərdən, reklamın mətbuata, cəmiyyətə təsirindən danışanlar, idmanı, futbolu həm də siyasi mübarizə meydanı hesab edənlər unudurlar ki, professor Nəsir İmanquliyev bu qənaətə düz 60 il bundan öncə gəlib, «Bakı»nı bu möhtəşəm ideyanın təməldaşına çevirib.

«Kommunist», «Gənc işçi», «Yeni yol», «Döyüşən Krım» qəzetlərinin əsas yazarı, məsul katibi kimi tanınan, «Radio proqramı»nın, «Bakı» və «Baku»nun təməlini qoyan professor Nəsir İmanquliyevin millət, məmləkət qarşısında ən böyük xidmətlərindən biri, bəlkə də birincisi «Vətənin səsi» qəzetini qurmasıdır.

Sonralar Vətən Cəmiyyətinin mətbu orqanı kimi fəaliyyət göstərən bu qəzetin təməlini qoymaq haqqı da peşəkarlığı, təşkilatçılığı, redaktorluq məharəti ilə ad çıxaran Nəsir İmanquliyevə verilir. Dünya Azərbaycanlılarının birliyinin, bütövlüyünün, diaspora məsələlərinin carçısı olan bu qəzetin ideya müəllifi Azərbaycanın I katibi Heydər Əliyev, onu gerçəyə çevirən isə Nəsir İmanquliyev idi: «...Heydər Əliyev I katib kimi fəaliyyətə başlayandan sonra hər sahədə inkişaf özünü büruzə verdi. Mətbuatda da azad fikirlilik hökm sürməyə, üstüörtülü olsa da, milli siyasət yürüdülməyə başladı. «Bakı» qəzetinə verilən xüsusi imtiyaz da I katibin - Heydər Əliyevin adı ilə bağlı idi. Onun diqqəti, xüsusi qayğısı və səyi nəticəsində «Bakı» və «Baku» milli mətbuat orqanına çevrildi, o dövrün qəzetlərindən fərqləndi. Belə bir zamanda onun tapşırığı ilə yeni bir qəzet təşkil etmək məsələsi Mərkəzi Komitədən mənə tapşırıldı. Müharibə dövründə əsir düşmüş, kənarda qalmış azərbaycanlılar üçün «Vətənin səsi» adlı bir qəzet işıq üzü gördü. Xarici Ölkələrlə Əlaqə Cəmiyyətinin orqanı kimi nəzərdə tutsaq da, ilk vaxtlar gizli çıxırdı bu qəzet, KQB imkan vermirdi. Bizdən uzaq düşənlərlə aramızda bir körpü yaratdı «Vətənin səsi». Neçə-neçə azərbaycanlının vətənə dönmək qeyrətini gücləndirdi «Vətənin səsi»!»

Bu gün ümummilli lider Heydər Əliyevin 70-ci illərdə, hakimiyyətinin ilk mərhələsində həyata keçirdiyi Azərbaycanın özgürlüyünə hesablanan möhtəşəm, genişmiqyaslı layihələrdən hər kəs ürək dolusu danışır. 90-cı illərdən sonra dekabrın 31-ni Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü elan edən, Dünya Azərbaycanlılarının qurultayını çağıran, Xaricdə Yaşayan Azərbaycanlılarla İş üzrə Dövlət Komitəsini(Azərbaycan Respublikasının Diasporla iş üzrə Dövlət Komitəsini) yaradan Ümummilli Liderin danılmaz xidmətlərindən söz açanlar təsdiq edirlər ki, o müdrik insan, qüdrətli Dövlət Adamı bu ideyanın da təməlini 70-ci illərdə qoyub, onu gerçəkləşdirmək üçün də professor Nəsir İmanquliyev kimi peşəkar, vətənpərvər, əzəmətli, əyilməz kişilərə, cismi Bakıda, ruhu Təbrizdə dolanan, varlığında paralanmış Vətəni - Odlar yurdunu bütövləşdirən mühacirlərə, bütün həyatını Azərbaycançılıq məfkurəsinin inkişafına, təbliğinə həsr edən ictimai-siyasi xadimlərə söykənib.

II Cahan savaşı illərində bir qrup Azərbaycan ziyalısı ilə ön cəbhədə döyüşən Nəsir İmanquliyev dövrünün müqtədir qələm sahiblərilə birlikdə Güneydə qurulan Pişəvəri dövlətində - Güney Azərbaycan Cümhuriyyətində məhz mətbuat məsələləri ilə məşğul olmuşdu. 50-ci illərdə Azərbaycan dili məsələsini Ali Sovetin gündəliyinə çıxaran, Sovet İKP MK-nın, Xruşovun hədəfinə gəlsə də, vəzifəsini, yüksək titullarını itirsə də, Azərbaycan kişisinə xas qürurunu, qeyrətini qoruyan, 1941-ci ildə Mircəfər Bağırovun göstərişi, görkəmli dövlət xadimi Əziz Əliyevin rəhbərliyi ilə “Güney Azərbaycan missiyası”nın tərkibində Təbrizə gedən, Sovet ordusunun əsgərlərinin sırasında təbliğat – təşviqat qrupunun məşhur üzvləri Süleyman Rüstəm, Məmməd Rahim, Səməd Vurğün, Rəsul Rza, Qılman İlkin, Ənvər Məmmədxanlı, Cəfər Xəndan, Qulam Məmmədli kimi qələm sahibləri ilə xalq yazıçısı, akademik Mirzə İbrahimovun redaktorluğu ilə işıq üzü görən “Vətən yolunda” qəzetinin nəşrinə nail olmuşdu. Güneyli soydaşlarımıza, daha doğrusu, öz həmvətənlərinə ana dilinin badəsindən şərbət süzmüşdü. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Nəriman Nərimanov, Cəlil Məmmədquluzadə kimi milli mətbuatımızın Güney Azərbaycan salnaməsini yaradan Mirzə İbrahimovla çiyin-çiyinə sözün səngərində dayanmışdı. Azərbaycanın birliyi, bütövlüyü üçün Qələmini Süngüyə çevirmişdi. Bununla həm də o, Rza şah Pəhləvi ilə görüşəndə Güney Azərbaycanda yürütdüyü milli siyasətə görə şahın etiraz notasını alan, görüş zamanı “Güney Azərbaycan bizim tarixi torpaqlarımız, burada yaşanlar qan qardaşlarımızdır. Onların ana dili, sağlıq, mətbuat məsələləri bizi qayğılandırır!” nidası ilə mənsub olduğu millətin və məmləkətin haqq səsinə dönən polkovnik – komissar Əziz Əliyevin başladığı möhtəşəm işələrə, ümummilli məsələlərə öz tövhəsini vermişdir.

Nəsir İmanquliyev qüdrətli pedaqoq, nüfuzlu şəxsiyyət, müqtədir qələm sahibi, ictimai-siyasi xadim idi. Bakı Şəhər Veteranlar Şurasının sədr müavini, Bakı Şəhər Sovetinin deputatı kimi ölkənin təbliğat-təşviqat məsələlərinə töhfələr vermişdi. Qurub təməlini qoyduğu mətbu orqanlarla milli-mənəvi dəyərlərimizin himayədarına çevrilmişdi. Şah əsəri hesab olunan “Bakı” qəzeti ilə Bakı şəhərinin aynasını yaratmış, formalaşdırdığı peşəkar kollektivlə adı ilə bağlı Nəsir İmanquliyev Məktəbinin təməlini qoymuşdu. 30 il rəhbərlik etdiyi “Bakı” qəzeti onun cismani yoxluğundan sonra da fəaliyyət göstərmiş, Şamil Şahməmmədov, Dağbəyi İsmayılov, Ağa Hüseynov ən böyük sənət müəllimlərinin yolunu davam etdirmişlər. 2020-ci il avqustun 26-dan “Bakı” qəzetinin irs və mirası olaraq onlayn rejimdə oxucularının görüşünə gələn “Bakı” Nəsir İmanquliyev ənənələrini davam etdirir. Nəsir müəllim də, onun “Bakı”sı da bir Məktəb idi. Onun müdavimləri bu gün də, müəllimlərinin hikmət dolu kəlamlarını dəyərlərin əyarına çevirib “Jurnalist dəqiq, qərəzsiz və vicdanlı olmalıdır!”, “Vicdan yaradıcı insanın qələminin ucundadır!”, “Çalışın imzanızın məsuliyyətini dərindən dərk edin, düşünün ki, sizi haradasa, bir nəfər oxuyur, bax, o oxucu naminə yalan yazmayın, saxtakarlıq etməyin!” nidası ilə qələm çalır, hər gün inkişaf edib dəyişən, gözəlləşən Bakının tarixini sözə köçürür, ölkənin media və kommunikasiya sisteminin inkişafına töhfələr verir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.12.2024)

Avstriyanın məşhur “Second Records” leybl şirkəti Azərbaycanın caz ustası Rain Sultanovun görkəmli caz truba ifaçısı Kenni Uiler ilə birgə “Jazz Standards Live” qoşa vinil valını buraxıb. Onların kompozisiyaları caz standartları kitabına və “Real Book”a (caz standartları toplusu) da daxil edilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbət verir ki, AzərTAC-ın müxbiri ilə söhbətində Rain Sultanov deyib ki, bu layihənin reallaşdırılması onun həyatında böyük hadisədir.

“Kenni Uiler kimi görkəmli musiqiçi ilə eyni səhnəni bölüşmək, onunla ifa etmək mənim üçün böyük şərəf idi. Kenninin artıq aramızda olmadığı bir vaxtda indi vinil valının buraxılması xüsusilə dəyərlidir. Mən taleyə minnətdaram ki, musiqimiz olduğu valı əlimdə tuta bilərəm”.

Albomda Mr. P.C., “Body & Soul”, “Blue Monk”, “Don't Worry Baby” caz standartları, eləcə də Kenny Uillerin bəstələri yer alıb. “Jazz Standards Live” layihəsində Azərbaycanın Əməkdar artistləri Şahin Növrəsli (piano) və Ruslan Hüseynov (bas), həmçinin Pol Klarvis (baraban) iştirak ediblər. Bu, Rain Sultanovun Avropa leyblinin buraxdığı beşinci vinil valdır. Klassik vinil valların ənənələri Rain Sultanov tərəfindən 2017-ci ildə Azərbaycan təbiətinin qorunmasına həsr olunmuş “Inspired by Nature” layihəsinin buraxılması ilə ölkəyə qaytarılıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.12.2024)

İtaliyanın paytaxtı Romada mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin iştirakı ilə Azərbaycanın xaricdə fəaliyyət göstərən mədəniyyət mərkəzlərinin hesabat toplantısı keçirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən  xəbər verir ki, toplantıda Azərbaycanın Avstriyadakı Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru Leyla Qasımova, direktor müavini Elgün Niftəliyev, Türkiyədəki mərkəzin direktoru Samir Abbasov, Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru Akif Marifli, mərkəzin direktor müavini Nadir Əlimirzəyev, Almaniyadakı mərkəzdən direktor müavini İsa Məmmədov, ölkəmizin Fransadakı səfirliyinin müşaviri Nigar Hüseynova və İtaliyadakı mərkəzdən direktor müavini Gülnar Tağızadə iştirak ediblər.

Yığıncağın məqsədi xarici ölkələrdəki Azərbaycan Mədəniyyət mərkəzlərinin fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi, 2023–2024-cü illərə dair hesabatların dinlənilməsi və 2025-ci il üzrə fəaliyyət planlarının müzakirəsi olub.

Toplantıda qeyd olunan dövr üzrə hesabatlar dinlənilib, həyata keçirilən layihələr müzakirə edilib. Mərkəzlərin qarşıdakı ilə dair fəaliyyət istiqamətləri, nəzərdə tutulan tədbir və layihələrlə bağlı fikir mübadiləsi aparılıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.12.2024)