Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ötən il bu gün portalımızda nələrdən bəhs edilib? Məni bu səfər daha çox moda ilgiləndirdi. 2023-cü moda ilində Qış stilinin zəruri atributları nələr olub?

Yeni il şənliklərinin başlamasına cəmi 5 gün qalıb. Deməli, xanımlar üçün parlamağın və seçilməyin əsl vaxtıdır!

2022-2023-cü moda ilində Qış stilinin zəruri atributları barədə xanımlarımıza bilgi vermək üçün ən kompitent ünvana iqtibas edəcəyik. Söhbət dünyanın moda aləminin əsas diktəedicisi olan VOGUE dərgisindən gedir.

Həcmli aksessuarlar

Dizaynerlər bayram üçün hazırladıqları kolleksiyalarda bir qayda olaraq həcmli aksessuarlara daha böyük yer verirlər. Məsələn, küknar ağacının oyuncaqlarını xatırladan sırğalar, boyunbağılar və qolbaqlar çox dəbdədir. Belə bəzək əşyaları stilinizə bayram əhval-ruhiyyəsi qatır, həm də toplanmış saç düzümünün fonunda effektli görünür.

Mirvarilər

Mirvarilər uzun müddətdir trendlərdən kənarda idi. Bu mövsüm isə dəniz daşları hipertrofiyalaşmış formada qarşımıza çıxır. “Giorgio Armani” və “Givenchy” kimi lüks markaların şoularında modellərin obrazları mirvari sırğalar və üzüklərlə bəzədilmişdi. Sözsüz ki, bu detal demokratik brendlərin diqqətindən qaça bilməzdi. Qeyri-standart mirvari aksessuarlarının daha ucuz versiyalarını demək olar ki, bütün mass-market markalardan tapa bilərsiniz. Yeri gəlmişkən, stilistlər hesab edir ki, belə dəniz daşları 2023-cü ilin ən eleqant bəzək əşyaları olacaq.

Kokteyl üzüklər

Böyük parlaq daşları olan kütləvi üzüklər adətən sağ əlin şəhadət və ya adsız barmağına taxılır. Bu ad üzüklərə ona görə verilib ki, məclisdə kokteyl tutduğunuz aksessuar xüsusilə diqqət cəlb edir. Bununla belə, daşların qiymətli olması şərt deyil. Əvvəllər kokteyl üzükləri birbaşa opera əlcəklərinin üzərinə taxılırdı. Əlcəklərin də mövsümün əsas tendensiyaları siyahısında olduğunu nəzərə alsaq, bu dəb ənənəsini asanlıqla təkrarlamaq olar.

Çiçək motivləri

Bu qış dizaynerlər bizə çiçəksiz qalmağı qadağan edir. Yeni mövsümdə çiçəklər xalta boyunbağıları, üzükləri, bilərzikləri, həmçinin digər zərgərlik və bijuteriyaları bəzəyəcək. Xüsusilə çiçəkli boyunbağılara nəzər salmağı tövsiyə edirik.

Uzun sırğalar

Nəhəng mirvarilərlə yanaşı uzun sırğalar da moda səhnəsinə geri dönüş edib. 2023-cü ildə sırğalar o qədər uzanacaq ki, çiyinlərinizə çatacaqlar. Böyük daşlı monoxrom və ya çox rəngli modellər daha möhtəşəm görünəcək. Belə sırğalar olduqca ağır görünür, lakin heç bir mərasimdə sizi diqqətdən kənarda qalmağa qoymayacaq.

Xalta boyunbağı

Xalta boyunbağılar formalarını dəyişsə də, bir neçə mövsümdür ki, gündəmdə qalmağa davam edir. Böyük zəncirli xaltalar, mirvari muncuqlar və ya kristal tennis boyunbağılar trendlər arasında gəlir. Belə bəzəklərin aşkar üstünlükləri odur ki, uzun boyunbağılardan daha çox yönlüdür və demək olar ki, hər şeyə uyğunlaşır.

Aksessuarlarınını seçməkdə kömək etdik. Libasları da özünüz seçin. Və haydı, Yeni il şənliklərinə. Hamıdan gözəl görünməyiniz arzusu ilə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi yazar Əhərdə yaşayan Xosrov Barışandır.

Xosrov Barışan

Təbriz

AYRIC

Səni sevmək

Cəhənnəmdə cənnəti

Yaşamaq kimi bir zad

Məni sevmək,

Həmişə, güclünün

Haqlı olduğunu

Bilə-bilə,

Yenə də,

Məhşər məhkəməsinə inanmaq kimi bir zad!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Məşhurlarla üzbəüz rubrikasında növbəti suallar Respublikamızın əməkdar artisti, xanəndə, Prezident Mükafatçısı Fərqanə Qasımovaya ünvanlanacaq. Rubrikanı Aysel Kərim aparır.

Tamaşaçı diqqəti sizi qane edirmi?

-Bu gün o qədər, cürbə-cür bayağı mahnılar, ifaçılar və ifalar, tərzlər, üslublar, aranjımanlar var ki insanlar özlərinin artıq nəyə qulaq asdıqlarını çaşdırıblar. Siz peşəkar yaradıcı gəncimiz kimi özünüz də bunu çox gözəl bilirsiniz əziz Ayselim. İnsanların artıq zövqü qarışıb. Bir vaxt mən belə mahnıları sevirəm deyənlər artıq hər cür mahnıya qulaq asırlar. Özü də artıq çözə bilmir ki, nəyi sevir, nəyi sevmir. Ona görə də mən artıq insanları qınamıram. Biz elə zəmanəyə gəlmişik ki, insanların zövqünü çaşdırmışıq. Onları özlərindən və öz dünyalarından uzaqlaşdırmışıq. Onlar da artıq özlərini bu janrlarda tapa bilmirlər. Mən isə öz tamaşaçılarımdan çox məmnunam. Çünki bəzi tamaşaçılar ağı-qaradan seçməyi bacarırlar. Çox şükür ki, onlar hələ də bu gün yaşayırlar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış teatr xadimi, yazar Ağalar İdrisoğlunun növbəti hekayasəni təqdim edir.

Mustafa məmləkətimizin axarlı-baxarlı bir bölgəsində böyümüşdü. Özü də çox imkanlı ailənin övladı olmuşdu. Atası İmran kişi uzun illər sovxoz direktoru işləmişdi. Sovetlər Birliyi dağılandan sonra da sovxozu fermer təsərrüfatı eləyib, ona rəhbərlik eləyirdi. Mustafa  ailənin bircə övladı idi və atası da ona  lazım olan şərait yaratmışdı. Puldan heç bir korluq çəkmirdi. Dərs oxumaqla da arası yox idi. Hətta hərifləri belə  lazım olan kimi  tanımırdı, amma atasına görə ona əla qiymətlər yazmışdılar və  orta məktəbin ən əlaçı şagirdi kimi məktəbi qurtarmışdı. Sənədlərini ali məktəbə versə də və yaxşı pul təklif eləsələr də qəbul ola bilməmişdi. Atası məcbur olub, onu on səkkiz yaşında evləndirmişdi. Mustafanın toyundan bir müddət sonra atası İmran kişi haqq dünyasına qovuşmudu. Bax, həmin vaxtdan sonra Mustafanın qara  günləri başladı. Və papağını qarşısına qoyub fikirləşdi:

-İndi mən bundan sonra nə edəcəm? Əlimdə də heç bir sənətim yoxdur.

Çünki o, heç bir iş bacarmırdı. Heç yerdə də işləməmişdi. Bir müddət atasından qalan pulları xərclədi. Bir maşın alıb, “taksavatlıq” elədi. Sonra atasından qalan mal-qoynları da satdı. Artıq tam müflisləşdi. Həmin vaxtı məmləkətimizdə də işsizlik baş alıb gedirdi. Torpaqlar camaata paylansa da  qalmışdı başlı-başına. Adamların imkanı olmadığına görə torpaqları əkib-becərə bilmirdilər. Dövlət də  torpağı əkib-becərmək üçün camaata heç bir  köməklik eləmirdi. Bölgələrdə də fabrik və zavodlar yox idi. Bununla da adamlar ac və yalavac qalmışdılar....

Həmin vaxtı adamların Rusiyaya köçüb getmək axını da  başladı. Baxmayaraq ki, Mustafagilin həyətində  bir hektardan çox torpaq sahəsi olsa da “ağzı günə” qalmışdı.  Çünki  onun həmin torpağı əkib-becərməyə heç bir həvəsi yox idi. Axı onu uşaqlıqdan buna öyrətməmişdilər.  O, özünün həmyaşıdları ilə birlikdə, pul qazanmaq həvəsilə Rusiayaya  getdi. Arvadı  Sənubər  və iki uşağı evdə  bir ümidlə  qaldı ki, Mustafa  onlara pul göndərəcəkdi... Və orada işlərini qurub, alver edəcək, sonra da gəlib onları yanına aparacaqdı.

Beləliklə, Mustafanın Rusiyalı günləri başladı. Heç bir sənəti və savadı olmadığına görə Mustafa məcbur olub, bir donuz fermasında işləyəsi oldu. Evlərinə isə zəng vurub deyirdi ki, bizneslə məşğuldu və tezliklə onlara pul göndərəcək və hətta onları da öz yanına aparacaq...

... Mustafanın  Rusiyaya  getməsindən on beş  il ötsə də ondan nə pul gəlirdi, nə də gəlib uşaqlarını öz yanına aparırdı. Əvvəllər spirtli içkiyə meyili olmayan Mustafa artıq bir gün içməyəndə özünü çox pis hiss edirdi. Həm də özündən on beş yaş böyük  bir qadınla yaşayırdı. Arvadı Sənubər qonşuların evini yığışdırmaqla, həyətyanı sahədə göy-göyərti əkib  satmaqla, həyətdəki sitrus  və başqa  ağaclarının meyvələrini alverçilərə  verməklə  və bir də valideynlərinin köməkliyilə iki övladını böyüdürdü... Atalarının  onların yanında olması həm uşaqlarına və həm də Sənubərə ağır gəlirdi. Sənubər, bu on beş ildə elə bil ki, otuz il qocalmışdı...

Mustafa hətta uşaqlarının toyu olanda belə həmin toylara gələ  bilməmişdi. Ayıq olanda da özünü  söyür və yamanlayırdı ki, niyə Allah ona belə bir acı taleyi verib... Amma o, başa düşmür və dərk eləmirdi ki, bu taleyi özü-özünə yazıb. Burada Allahın heç bir günahı yoxdur...

“Qərib quşun Vətəni olmaz”,- deyib atalarımız. Axır ki, Mustafanın qeyrəti dilə gəldi və belə qərara gəldi ki, Vətənə qayıtsın. Heç olmasa bundan sonra gedib öz doğma evində, öz ailəsi, övladları və nəvələrilə bir yerdə yaşasın. Eşitmişdi ki, Sənubər iflic olub. Daha işləyə bilmir... Məsələ burasında idi ki, Mustafanın da artıq sağlamlıq durumu yerində deyildi. Hər gün spirtli içki içmək və siqaret çəkmək  də onun sağlamlığını əlindən almışdı. Hətta bir dəfə infarkt  da olmuşdu. Qara ciyərində serroz  da başlamışdı. Şəkəri də vardı. Arvadı  Mariyadan icazə alıb, doğma elinə gəlmək istədiyini də ona demişdi. Artıq  Mariyaya da Musatafa kimi xəstə, alkaş kişi lazım deyildi və ona görə icazə vermişdi. Və hətta demişdi ki, “ daha geri qayıtma. Elə arvadının yanında qal. Çünki sən daha mənə lazım deyilsən”...

... Mustafa da Dəmir yolu vağzalında bu keçmiş həyatını yadına salır və zülüm-zülüm ağlayırdı... Moskva qatarının gəlməsinə də hələ beş saat qalırdı. Moskvaya gedən qatar,  bu stansiyadan gecə saat birdə keçəcəkdi. Mustafa da dərdini dağıtmaq üçün yeməkxanadan oturub, içki içirdi ki, bəlkə dərdini dağıda bilsin. O, spirtli içki içəndə çörək yeməyi xoşlamırdı. Ona görə də artıq yüz əlli qram içəndən sonra keyfli olurdu.  Bu gün  isə iki yüz əlli qram içmişdi. Artıq hiss edirdi ki, sərxoşdu.  Yanındakı çamadanı ayarqlarının arasına qoyub, möhkəm saxlamışdı. Burada Mariyadan gizlədib saxladığı bir qədər pul da  vardı və nəvələri üçün də bəzi şeylər almışdı....

O, tam sərxoş olmamaq üçün yeməkxanadan çıxdı. Oradakı ayaqyolunda  üzünü  soyuq su ilə yudu və Vağzalın həyətinə gəldi. Baxmayaraq ki, hələ avqust ayı idi, amma bayırda hava soyuq idi. Qarlı-şaxtalı  Sibir,  öz sərtliyini  göstərirdi...

Mustafa bir müddət də bayırda gəzdi. Uşaqlıq illəri, atalı-analı günləri yadına düşdü.  Məktəbdə niyə dərslərini yaxşı  oxumadığını  yadına  saldı. Özünü  yamanladı və hətta özünə çox biədəb bir  ana söyüşü də  söydü.  Belə bir neçə mərtəbəli söyüşləri də Mustafa Rusiyada öyrənmişdi...

Qatarın gəlməsinə hələ dörd  saat qalırdı. Yaşadığı kənddən Mustafa ona görə gündüz gəlmişdi ki, elə onun yaşadığı kəndlə Dəmir yolu vazğzalının arası iyirmi kilometr yol idi. Əgər gündüz gəlməsəydi, gecə maşın tapıb, bura gələ bilməzdi...

Deməli, məcbur olub, tez gəlmişdi.

O, qırx-əlli dəqiqə bayırda gəzdi. Keçmiş həyatı kino lenti kimi gözləri qarşısında canlandıqca, dəfələrlə doluxsundu, ağladı. Artıq havanın soyuğundan Mustafa  spirtli içkidən  ayılırdı. Gəzməkdən də yorulmuşdu. Əlindəki böyük çamadan da ağır idi.  Ürəyində ağırlıq hiss edirdi. Ona görə vağzalın içərisinə gəldi. Burada adam da az idi. Yəqin qatar gələnə yaxın çoxalacaqdı.... Mustafa gəlib,  böyük taxta oturacaqların  birində oturdu. Sonra çamadanı başının altına qoyub, uzandı. Fikirləşdi ki, hələ vaxta var. Keçmiş həyatını yadına salıb, acı-acı ağlamaqdansa bir qədər də mürgüləsin. Uzanmağı  ilə onu yuxu tutması bir oldu...

Bir də onu gördü ki, Vağzalın yekəpər növbətçisi olan qadın  onu oyadır. Rus dilində ona deyir:

-Ay kişi qatar gəlib. Dur qatara min. Qatar burada cəmi on beş dəqiqə dayanır. Tez ol, tez ol  qatara min!

Mustafa tez yuxudan oyandı. Başının altında çamadan yox idi. İlk əvvəl başa düşmədi ki, çamadan hanı.

-Burada, mənim başımın altında çamadan vardı. O haradadır,- deyə Vağzal növbətçisi yekəpər qadına  baxıb,  dedi.

-Mən haradan bilim? Bunu sən bilməlisən.

-Axı mən yatanda onu  başımın altına qoymuşdum.

-Sən it iyi verirsən. Bu vəziyyətdə çamadanı başının altında necə saxlaya bilərdin?.. Burada çoxlu oğrular olur. Məgər sən bunu bilmirsən?..

Novbətçi qadın biədət rus  söyüşləri  söyə-söyə ondan uzaqlaşdı.

Mustafa artıq indi dərk elədi ki, çamadanı oğurlayıblar. Onun bütün sənədləri, şəxsiyyət vəsiqəsi, xarici pasportu da çamadanın içində idi... Qatar isə  artıq fit verirdi ki, yola düşməyə hazırlaşır...

Bu vaxt Mustafanı soyuq tər basdı. Ürəyi bulandı.  O, artıq başa düşdü ki, onu yenidən infakt vurub. Çünki birinci infakt olanda da onu belə soyuq tər basmışdı və ürəyi bulanmışdı... Artıq onun gözləri qaraldı və böyük taxta oturacağın  üztündən yerə yıxıdı...

Qatar yola düşdü. Vağzalın növbətçisi olan qadın da öz işini bitmiş hesab eləyib, otağına keçdi.

Mustafa isə beton, tozlu, soyuq  döşəmənin  üstündə uzanmışdı. Can verirdi.  Ağzından gələn qan isə beton, tozlu, soyuq  döşəmənin  üstünə  tökülürdü... Və, və az bir vaxtda da  quruyurdu...

Sumqayıt şəhəri,

20 -22 iyul 2024-cü il

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız. Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.                           

Hər bir uğur zirvəsinə çatmış insanın öz spesifik, özünəməxsus uğur yolu olur. Amma bu yolları qət etmə maneralarından ən aparıcı xüsusiyyətləri seçməklə ümumi, oxşar bir uğur formulu yaratmaq mümkündür.

Hər bir kəs uğur qazanmaq istəyir. Kim istəməz yaxşı işi, gözəl güzəranı, kifayət qədər varidatı, nümunəvi ailəsi olmasın? Bütün bunların kökündə də öz uğur hədəfini düzgün vura bilmək dayanır.

Bu gün dünyanın lider dövləti olan ABŞ-da böyük bir şirkətə işə düzəlmək üçün öz CV-ni təqdim edən kefi kök bir gənclə səfalət və fəlakət girdabında boğulan Somalidə bir tikə çörək üçün istənilən ağır zəhmətə qatlaşmağa razı olan ac-yalavac bir gənc arasında yerlə-göy qədər fərq vardır, düzdür. Bu fərqi ayrı dövlət quruluşları, ayrı iqtisadi vəziyyətlər, geosiyasi ənənə və digər faktorlar zəruri edir. Amma bu gənclərin hər biri uğura can atır, bax uğur hədəfini bacarıqla vurmaq istəyi bu gəncləri haradasa birləşdirir.

Uğurun formulu nədir? Bayaq verdiyimiz sualı bir qədər də araşdıraq.

İlk öncə düzgün olan hədəfi seçmək lazımdır. Sənin biliyinə, qabiliyyətinə, sosial vəziyyətinə, mövcud şəraitə, perspektivlərinə hesablanmış ən düzgün olan uğur hədəfini seçə bilmək başlıca şərtdir. Düzgün seçim, ona uyğun düzgün planlaşdırma, qətiyyətlə, inadla irəliləmə.

Mən indiyədək müxtəlif elmi mənbələrə müraciət edərkən bir neçə maraqlı uğur formulası ilə tanış olmuşam. Onlardan biri məşhur amerikalı psixoloq və kouç Marta Bekin formulasıdır. Bu formula rast gəldiyim ən bəsit, ən rahat, ən yaddaqalan formula olduğu üçün ilk olaraq oxucularıma onun barəsində danışmaq istəyirəm.

Marta Bek tövsiyə edir ki, uğur qazanmaq üçün özünüzü elə aparmalısınız ki, sanki sizə heç bir uğursuzluq təhlükəsi yoxdur. Bundan sonra isə sizi qarşıda üç addım gözləyir:

 1. Birinci addım susmaqdır.

Nə? Susmaq? Bəli, bəli, məhz susmaq!

Şəxsi problemləriniz, gələcək plan və perspektivləriniz barədə heç vaxt dostlarınızla, digər yaxınlarınızla danışmayın. Bununla siz özünüzü həm başqalarının ziyanlı məsləhətlərindən sığortalayacaqsınız, həm də uğursuz insanların həyatlarının acı əhvalatlarını eşidib yolunuzdan sapınmayacaqsınız.

 2. İkinci addım əzmlə çalışmaqdır.

Tənbəllik, qətiyyətsizlik sizə yad olmalıdır, arzularınız üçün gücünüzü tam səfərbər edib çalışmalısınız, dözümlü, qətiyyətli, əzmli olmalısınız. Hər gün məqsədə doğru kiçik olsa belə bir addım atmalısınız.

 3. Üçüncü addım oynamaqdır.

Oynamaq? Uğur formulasından danışarkən hansı oynamaqdan söhbət gedə bilər?

Monoton, ağır iş istənilən insanı əvvəl-axır yorur. Yorğun halda işləmək isə həm kəmiyyətə, həm də keyfiyyətə mənfi təsil göstərir. Elə ki yorulduğunuzu hiss etdiniz, dərhal işdən ayrılıb fasilə edin və oynayın. Amma söhbət ənənəvi stolüstü oyunlardan, yaxud indi stixiya şəklini almış kompüter, mobil telefon oyunlarından getmir. Söhbət təxəyyül və düşüncə oyunundan gedir. Arzuladıqlarınızın hamısının xəyalınızda rəsmini çəkin. Özünüzə arzular kollajı düzəldin. Xəyalən arzularınıza qovuşun. Bu, sizə o qədər stimul verəcək, sizə o qədər enerji bəxş edəcək ki. Bax bu enerjini hiss edəndə isə yenidən öz uğurunuza doğru addımlamağa davam edin!

Marta Bekin uğur formulası cəmi bu üç addımdan ibarətdir və qeyd edim ki, məşhur psixoloq bu uğur formulasını öz şəxsi yaşantıları, keçdiyi uzun və təlatümlərlə dolu yola istinadən yazıb.

Və dərhal da bir insanın həyat təcrübəsindən yaranan fərdi uğur formulası nümunəsindən sonra sizə minlərlə insanın həyat təcrübəsindən yaranan kollektiv uğur formulu nümunəsi təqdim etmək istəyirəm. Çünki, əziz oxucu, biləsiniz ki, uğurlu insan olmaq, lider olmaq təlimlərinin hamısı, ümumən bütün motivasiya ədəbiyyatı ya bir nəfərin öz şəxsi həyat təcrübəsinə əsaslanan avtobioqrafik səciyyə daşıyır, ya da bir neçə nəfər barədə olan araşdırmalardan qaynaqlanır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2024)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Muhammad Yunus 1940-cı ildə Banqladeşdə (o vaxt Şərqi Pakistan) anadan olmuşdu. Uşaqlıqdan elmə maraq göstərən Yunus iqtisadiyyat üzrə təhsil aldı və doktorluq dərəcəsini ABŞ-da Vanderbilt Universitetində tamamladı. O, təhsilini başa vurduqdan sonra vətəninə qayıdaraq Çittaqonq Universitetində müəllim kimi işləməyə başladı.

1974-cü ildə Banqladeşdə böyük bir aclıq baş verdi. İnsanlar çarəsizlik içində idi, Yunus isə professor kabinetində iqtisadiyyat nəzəriyyələrini tədris edirdi. Bu vəziyyət onu dərindən təsirləndirdi. Yunus düşünürdü ki, nəzəriyyələr real həyatda insanlara kömək edə bilmir. Bir gün o, universitetin yaxınlığındakı kəndə getdi və yoxsulluğun səbəblərini anlamağa çalışdı.

İlk Addım: 27 Dollar

Yunus kənddə dolaşarkən, bambukdan stul hazırlayan bir qadınla tanış oldu. Qadın çox kiçik məbləğlərdə pul borc alaraq işini davam etdirirdi, amma yüksək faizlər ödəyirdi. Yunus bu qadına və ona bənzər digər 42 insana cəmi 27 dollar borc verdi ki, onlar yüksək faizli borclardan qurtula bilsinlər. Bu, onların həyatını dəyişdi.

Bu təcrübə Yunusa göstərdi ki, yoxsul insanlara verilən kiçik miqdarda pul onların həyatını tamamilə dəyişə bilər. O, banklara müraciət etdi ki, yoxsullara kredit versinlər, amma banklar yoxsulları etibarlı borcalan kimi görmürdülər.

Grameen Bankın Yaranması

Muhammad Yunus vəziyyətin dəyişməyəcəyini görüb 1983-cü ildə öz bankını — Grameen Bankı (kənd bankı) qurdu. Bankın əsas prinsipi yoxsul insanlara, xüsusən də qadınlara kiçik məbləğlərdə faizsiz və ya çox aşağı faizli kreditlər vermək idi. Yunusun məqsədi yoxsulluğu azaltmaq və insanlara iqtisadi müstəqillik qazandırmaq idi.

Niyə Xüsusilə Qadınlar?

Yunus inandı ki, qadınlar maliyyə yardımını ailələrinin və uşaqlarının yaxşılığı üçün daha səmərəli istifadə edirlər. Grameen Bankın kreditlərinin 90%-dən çoxu qadınlara verildi və bu, ailələrin həyatında inqilabi dəyişikliklərə səbəb oldu.

Uğurun Böyüməsi

Grameen Bank illər keçdikcə yalnız Banqladeşdə deyil, dünyanın müxtəlif yerlərində tanındı. Yoxsullar arasında borcun geri qaytarılma faizi 97%-dən yüksək idi — bu, ənənəvi bankların nəticələrindən daha yaxşı idi! Bank sadəcə maliyyə yardımı etmirdi; insanlara iş qurmaq, təhsil almaq və gəlir mənbələri yaratmaq üçün ilham verirdi.

Nobel Mükafatı

2006-cı ildə Muhammad Yunus və Grameen Bank Nobel Sülh Mükafatına layiq görüldü. Nobel Komitəsi, Yunusun yoxsulluğa qarşı mübarizədə "dayanıqlı inkişaf üçün sosial biznes modelini" təşviq etdiyini qeyd etdi.

Bugün Grameen modeli yüzlərlə ölkədə tətbiq edilir. Mikromaliyyələşdirmə konsepsiyası dünyada milyonlarla insanın yoxsulluqdan çıxmasına kömək etdi. Muhammad Yunus isə bütün dünyada sosial biznesin və inklüziv maliyyələşdirmənin atası kimi tanınır.

Dostum, bir dərs də buradadır:

Yunus göstərdi ki, hətta ən kiçik hərəkətlər böyük dəyişikliklər yarada bilər. O, milyonlarla insana sadəcə pul deyil, ümid və ləyaqət verdi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2024)

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qəza xəbərini aldım və ancaq bir anlıq içimdəki bütün dərin boşluğu hiss etdim. Tanrı bu dünyaya öz iradəsini yerləşdirmişsə, o zaman niyə bu qədər iztirab, bu qədər əzab var? 

İnsan heç vaxt bu qədər güclü ola bilmir; onun hər bir addımı, hər bir arzusu sonunda ölümün kölgəsində özünü itirir. Mən də, həmin təyyarə kimi, bir neçə saat əvvəl göylərə yüksələn, həyatını böyük ümidlərlə qurmağa çalışan bir varlıq idim. Amma anlar sonra hər şey yox olur, yoxluğa qarışır.

Nə qədər acı olsa da, bəlkə də bu, həqiqəti anlamaq üçün bir yoldur. Dostoyevski deyərdi ki, biz insan olaraq öz əzablarımızla tanış olmalıyıq ki, bilək, ruhumuz əslində nəyə qadirdir. Ölüm, faciə və iztirab bir növ sınaqdır. Həlak olanların hamısının taleyi, artıq gözləntilərdən, ümidlərdən və arzularından çıxıb bir başqa aləmə doğru yol almışdır. Amma biz, sağ qalanlar, bu qəzadan sonra yalnız bir suala cavab tapmalıyıq: "Nə edəcəyik?"

Bir tərəfdən də baxanda, həyat yalnız iztirabın içində anlam tapar. Ölü yazarlardan biri bu iztirabların mütləq olaraq insanın təbiətinin bir hissəsi olduğunu vurğulardı. Bəs, biz bu təbii və mənəvi dünyada nə qədər iztirab çəkib, necə yüksəlməliyik? Təbiətin bizə qarşı soyuq, sərt və məsafəli olmasına baxmayaraq, biz yenə də bu həyatda qalırıq, suallar veririk və öz cavablarımızı tapmağa çalışırıq. Amma təbiət, o soyuq və sükut içində, cavabsız qalan bizə sadəcə bir dərs verir: həyat nə qədər mürəkkəb olsa da, bizdən asılı olmadan təbiət özünü yenidən quracaq, bəlkə də bizə verilən bu azacıq "həyat" hədiyyəsinin dəyərini hər an daha yaxşı dərk edəcəyik.

Nəticə etibarilə, təbiət heç vaxt sarsılmır, amma biz insanlar ölümdən, iztirabdan, qəzalardan qorxuruq. Bu, təbiətin, öz ritmi ilə, bizə verdiyi dərsdir: bu dünyada hər şeyin sonsuz dövrü var və biz yalnız bu dövrün kiçik bir anında varlıq göstərə bilirik. Amma hər bir ağrı, hər bir itki, hər bir faciə, təbiətin bu böyük dövrü içində bir nöqtədir; və biz, bu nöqtənin içində, özümüzü tapmağa, öz əzablarımızla və kədərimizlə var olmağa çalışırıq. Bu, yalnız bir keçid deyil, əslində varlığın özü ilə üzləşməyimizdir.

Bu məqamda, Prezidentin matəm sərəncamı, bu qəzanın qarşısında ölkəmizin kollektiv hissini və kədərini rəsmi şəkildə təsdiqlədi. O sərəncam, sadəcə rəsmi bir əmr deyil, həm də bizim üzləşdiyimiz bu faciəni birləşdirən, xalqımızı ruhən bir araya gətirən bir çağırışdır. O, bizə həm acını, həm də təbiətin bizə qarşı sərt və amansız olmasına baxmayaraq, bu faciənin içində birlik və həmrəylik tapmağı xatırladır. Həyat və ölüm, kədər və ümid, hamısı bir-birinə qarışmış halda varlığımızı təyin edir.

Təbiətə qarşı mübarizə aparan insan, öz əzablarını qəbul edərək, yalnız bu şəkildə ruhunu təmizləyə və bir addım daha irəliləyə bilər. Prezidentin sərəncamı bu faciənin yalnız keçici bir hadisə olmadığını, insanın ölümlə üzləşərkən özünü tapmağının yolunu göstərən bir çağırışdır. Bu sərəncam həm də təbiətə qarşı olan insanın mürəkkəb münasibətini bizə xatırladır: biz sadəcə ölümdən qaçan, ancaq həyatımıza mənalı bir dəyər qatmaq üçün mübarizə aparan varlıqlarıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2024)

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Xəstəxanadayam. Burada hər şey özlüyündə bir absurddur. İnsanlar sağalmaq üçün gəlir, amma sanki buranın havası, divarları, hətta dərman qoxusu belə onları daha çox xəstələndirir. Həyatın məqsədi sağ qalmaqdır, amma buradakılar yalnız varlıqlarını davam etdirmək üçün mübarizə aparırlar. Mən isə bu varlıqların arasında, bu qarmaqarışıq xaosda öz mövcudluğumu hiss edirəm, həm də onun ağırlığını.

Sağımda oturan qız var. O, yeni tanış olduğu oğlanla danışır. Səs tonunda bir ümid, eyni zamanda böyük bir boşluq hiss olunur. Bu tanışlıq ona nə gətirəcək? 

Sevgi? 

Tənhalıq? 

Yoxsa heç nə? 

Hər şeyin öz mənasızlığını düşündükcə, bu qızın özünü ovutmağa çalışdığı illüziyalar mənə kədərlə gülməli gəlir. Sol tərəfimdə isə qızını USM-ə gətirən bir ana. Körpəsinin gözü qaynayır, ananın isə ürəyi. Həyatın məzmunu da budur: ağrının birindən digərinə keçidi. Ana öz qızının ağrısını daşıyır, amma onun öz ağrısını kim daşıyacaq?

Buradakı dərman qoxusu, insanların səssizliyindəki boğulmuş fəryadlar, hər küncdə dolaşan bezginlik – bütün bunlar mənə cəmiyyətin təməl absurdluğunu xatırladır. İnsanlar bu yerlərdə öz şəxsiyyətlərini, varlıqlarını itirir, yalnız “xəstə” adlanan bir anlayışa çevrilirlər. Bəlkə də bu onların azadlıqdan imtinasıdır. Çünki azad olmaq o qədər də asan deyil. Azadlıq seçməkdir, amma çoxları seçimdən qaçır. Seçmək məsuliyyətdir, ağır yükdür. İnsanlar isə yükdən qorxur.

Niyə həmişə doğru danışanlar susdurulur? Niyə həqiqətləri söyləyənlər təcrid olunur? Mədəniyyətlə danışan insanlara mədəniyyətsizlər meydan oxuyur? Bu, absurd deyilmi? Mən isə anlamıram və anlamamaq daha çox ağrı verir. Bəs çarə nədir? Bu mənasızlığı qəbul edib onun içində itmək, yoxsa mənasızlığa baxmayaraq mənalı bir şey yaratmaq?

Xəstəxanalar həmişə məni dəhşətə gətirib. Buralar yalnız bədənlərin deyil, ruhların da xəstə olduğunu nümayiş etdirir. İnsan burada yalnız bioloji bir varlıq olduğunu hiss edir. Ağıl xəstəxanaları isə bu mənasızlığın zirvəsidir – insanları barmaqlıqlar arxasına qoyub onları “dəli” adlandırırlar. Amma bəlkə də onlar tək normal olanlardır. Onlar dünyanın mənasızlığını anlayıblar və bu anlayaş onları “dəli” edib. Amma axı dəli olmaq üçün səbəbə ehtiyac yoxdur. Sadəcə, yaşamaq kifayətdir..

Bəs sən yaşadığını hiss edirsən?

“Ədəbiyyqt və incəsənət”

(26.12.2024)