“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcini yekunlaşdırdı. Böyük oxucu marağını və istəyini nəzərə alıb romanın davamı olan “On ikiyə işləmiş” romanının dərcinə başlayırıq.

 

Özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin bu romanı da sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı da çox bəyənəcəksiniz.

 

 

 

30–cu dərc

 

Bəxtiyarı, sonra isə Qılıncı bağa gətirən bu gün səhər polkovnikin tapşırıqlarını verdiyi Xalid idi. O, Saleh adlı adamla görüşüb onun verdiyi bağlamanı polkovnikə gətirmiş, polkovnik açıb baxdıqdan sonra bağlamanı özündə saxlaması üçün qaytarmış, yeni tapşırıqlarını vermişdi. Bu tapşırığa əsasən Xalid Bakı kəndlərində maklerliklə məşğul olan bir tanışı vasitəsilə Qılıncı polkovnikin ona nişan verdiyi, Hövsan qəsəbəsindəki bağda gecə qalmaq şərti ilə işləməyə razı sala bilmişdi. Əslində elə işi onun-bunun həyətində işləmək olan Qılıncın bu sifarişə yox deməyəcəyi əvvəldən məlum idi. Təkcə yolun uzaqlığı və işin çoxluğunu əsas gətirərək onu bağda gecələməyə razı salmaq mütləq lazım idi ki, adətən günü qırx manata işləyən Qılınca iki gün üçün yüz on manat verməklə bu məsələ də həllini tapmışdı. Elə bu məqsədlə, bir neçə bağın içərisindən ən uzaqda, Hövsan bağlarında olanı da təsadüfi seçilməmişdi. Bağ yaxında olarsa, o gəlib-gedəcəyini deyər, gecə qalmağa razı olmaya da bilərdi. Bağın harada olduğunu eşidən Qılınc, bir qədər tərəddüddən sonra, gecə qalmağa razılıq vermişdi. Bu məsələdə əvvəlcədən iyirmi manat xidmət haqqını almış, Qılıncı mütəmadi olaraq işlə təmin edən maklerin də təkidləri öz rolunu oynamışdı.

Bundan sonra Xalid Vaqif kimi tanıdığı Bəxtiyarı əvvəlcədən bağa gətirmiş, polkovnikin verdiyi açarları, içərisində nə olduğunu bilmədiyi iri idman çantasını və bağlamanı ona verib Qılıncı gətirmək üçün getmişdi.

İndi Xalid axşamı gözləyib iki nəfərlik şam yeməyi hazırlatmalı və yenidən o bağa aparmalı idi. Bununla da o, bu günlük işini bitirəcəkdi.

 

* * *

İş vaxtı bitmiş, işçilər çoxdan çıxıb getmişdilər. Əlində tutduğu bardaqdakı kofeni qarışdıran polkovnik Dadaşzadə dünəndən bu günə qədər baş verənləri fikirləşirdi. İlk baxışdan hər şey plan üzrə gedirdi. Əvvəlcə, polkovnikin haqqında kifayət qədər məlumatlı olduğu iş adamı Rəmzi Xanbabayev araşdırmanın maraq dairəsinə düşmüşdü. Rəmzi bu qətldə əli olan fiqurantlardan biri idi. Ancaq iştirakı nədən ibarət idi və günahının dərəcəsi nə idi, bunu hələ dəqiqləşdirmək lazım idi. Sonra Bəxtiyarın Matveylə görüşündə öyrəndikləri olduqca maraqlı şeylər ortaya qoyulmuşdu. Əvvəla təcrübəli tələbəsinin bacarığı sayəsində qoca ekspert gənc Əmirxanın qətlində ekspertiza rəyini saxtalaşdırdığını etiraf etmişdi. Bunu həmin dövrlərdə adının qorxu ilə çəkildiyi, bıçağının dalı da, qabağı da kəsən «Harun»un göndərdiyi adamların təzyiqi altında etdiyi məlum olmuşdu. Qocaman polkovnik indiyə qədər alınmış məlumatların içərisində bu məlumatı ən önəmlisi hesab etmişdi. Çünki «Harun» hazırda ölkəni tərk etsə də, onun hələ də şəhərdə hansı əlaqələrinin olması polkovnikə bəlli idi. Başqa sözlə, bu məlumat alınmış «həyəcan» siqnalı idi. Cinayət aləmində indi və keçmiş anlayışları yoxdur. İstənilən halda onlar üçün təhlükə mənbəyinə çevrilən adam, əgər başqa çıxış yolu yoxdursa, ölümə məhkum edilir. Məhz elə bu səbəbdən o, Bəxtiyarın köməkçisi Layiqəni sığortalamaq üçün araşdırmadan uzaqlaşdırmış və onu Quba rayonuna göndərmişdi. Bununla həm də bu tərəfdən tələbəsi sığortalanmış olmuşdu. Özü və Bəxtiyar isə təhlükəsizlik tədbirlərini ikiqat artırmış, adamlarına da lazımi tapşırıqlarını vermişdi.

Polkovnik bayaqdan əlində tutduğu kofedən bir qurtum içdi. Kofenin soyuduğunu görüb başını buladı və bardağı masanın üzərinə qoydu. Fikirləri yenə də Bəxtiyarın gətirdiyi məlumatların yanına qayıtdı.

Matvey olduqca maraqlı olan başqa bir məlumat da vermişdi. Nəticədə indi, bu saatlarda Bəxtiyarın «bağını» belləməkdə olan Qabulov soyadlı birisi ortaya çıxmışdı. Əmirxanın qətlə yetirildiyi ərəfədə həbsxanadan çıxmış, az sonra Ruhi-əsəb xəstəxanasına yerləşdrilmiş Qılınc Qabulov idi bu. Polkovnik, adətən cinayətkarların izi itirmək üçün belə üsullardan istifadə etdiklərini gözəl bilirdi. Məhz hansı izi itirmək istədiklərini Bəxtiyarla birlikdə təhlil edərkən, bunun böyük ehtimalla Əmirxanın qatilinin izi olduğunu düşünmüşdülər. Axı rəyin saxtalaşdırılmasını da, adamın xəstəxanaya yerləşdirilməsini də Matveydən tələb edən eyni adamlar - «Harun»un adamları olmuşdu. Özü də cəmi üçcə gün fərq ilə. Bunlar, nəzəri olaraq qatilin bəzi əlamətlərə əsasən Qabulovun olmasını düşünmək üçün yetərli idi. İndi praktiki olaraq bunu sübuta yetirmək lazım gəlirdi. Birlikdə gəldikləri qənaətdən sonra Bəxtiyar elə orada planını ona açıqlamış, polkovnik planı bəyənərək qısa müddətdə lazım olan şeyləri təşkil etmişdi. Hazırda Bəxtiyar özünün təklif etdiyi planı həyata keçirmək üçün Hövsan qəsəbəsində, onun dostlarından birinin bağında idi.

Beləliklə, qatilin Qabulov olduğunu düşünən iki polis zabiti ehtimallarını təsdiqləyən real sübutların toplanmasına başlamışdılar. Ancaq hətta qatil bilinərsə belə, o, sifarişçinin adını verməyə bilərdi. Polkovnik bu məsələdə bütün ümidlərini Bəxtiyarın planındakı bir incəliyə bağlamışdı. Əgər həmin fənd baş tutarsa, bəlkə də sifarişçi də qısa müddətə məlum olacaqdı. Yox, baş tutmazsa, onda sifarişçinin kim olmasını öyrənmək üçün xeyli baş sındırmaq lazım gələcəkdi.

Başqa bir məsələ də var idi. Bəxtiyarın qonşusu olan gəncin «Karat»ın ölümündə təqsirləndirilərək tutulması məsələsi. Gəncin günahsız olması gün kimi aydın idi. Ancaq iş elə qurulmuşdu ki, bütün sübut və dəlillər ona qarşı idi. Bu da məsələnin əsas tərəfi deyildi. Bu iki cinayətin dəsti-xəttində oxşar əlamətlərin olması hər iki zabitə olduqca maraqlı gəlmişdi. Nəyinsə aydınlaşması üçün müstəntiq Elbrus Cavadovun verəcəyi məlumatı gözləmək lazım idi. Ruhi-əsəb xəstəxanasından veriləcək məlumatın müstəntiq tərəfindən alınmasını gözləmək qət olunmuşdu. Həm də, hələlik gəncin bir müddət içəridə qalması, nə qədər absurd səslənsə də, onun xeyrinə idi. Tutarlı dəlillər ortaya qoyulmadan onun zaminə buraxılması məsləhət deyildi. «Karat»ın, elə həmin Ruhi-əsəb xəstəxanasnın bəzi pasiyentlərindən az fərqlənən adamları azadlıqda olan Salama zərər yetirə bilərdilər.

Polkovnik, soyumuş kofeni təzələmək üçün ayağa qalxdı. O da Bəxtiyar kimi, bu gecə çox az yatacağını bilirdi. Mühüm bir tapşırıq verdiyi adamı gecə yarısından sonra ofisə gələcəkdi.

 

* * *

Artıq hava qaralmışdı. Nəhayət bayaqdan çay belə içmək istəməyən Qılınc havanın qaraldığını və yeməyin gətirildiyini görüb beli bir kənara qoydu. Həyətə keçib yuyunmaq üçün su kranının yanına getdi.

Bayaqdan dəmlədiyim çaydan içə-içə onun hərəktlərinə göz qoyur, hərdən də bəzi əhəmiyyətsiz tapşırıqlar verirdim. Hiss edirdim ki, əsas görəcəyi işləri izah etdikdən sonra işinə müdaxilə etməyim Qılıncı qıcıqlandırır. Məqsədim də elə bu idi. Ancaq çox da dərinə gedib onu tam təbdən çıxarmaq olmazdı. Bu adam bir anda əsəbləşib, beli yerə atıb çıxıb gedə bilərdi. O zaman bütün planım və bu qədər əziyyətimiz hədər getmiş olardı.

Onun qıcıqlandığını hiss etdikdə, dərhal hər şeyi zarafata çevirirdim. Bunun da səbəbi var idi. Onun, etdiyim zarafatlara olan reaksiyası da mənim üçün çox maraqlı idi.

Yuyunub gələn Qılınc keçib masanın arxasında oturdu. Cibindən çıxardığı köhnə model, ekranı çatlamış kiçik telefon aparatını masanın üzərinə qoydu.

-Həəə, mən də yaman acmışam, çək görək, -deyib əllərimi bir-birinə sürtdüm.

Qılınc qabını yeməklə doldurub qabağına çəkdi və marçıltı sala-sala yeməyə başladı.  Mən də qabıma yemək qoydum. Sakitcə yeməyə başladım. Yemək əsnasında danışmaq fikrim yox idi.  Hərdən bir «bəh-bəh» eləyib başımı tərpətməklə sadəlövh ev sahibi rolunu oynamaqda kifayətlənirdim. Əgər alınarsa, Qılıncı, yeməkdən sonra, çay süfrəsi arxasında söhbətə çəkmək fikrində idim.

Bayaq gələndə salamlaşıb əlini sıxarkən, onun necə bir fiziki gücə malik olduğunu təxmin etmişdim. Sonradan bellə torpağı necə çevirməsini, fasilə vermədən necə işləməsini də gördükdən sonra bu adamda fil gücü olması qənaətinə gəlmişdim. Başqa müşahidələrim də var idi. Olduqca maraqlı müşahidələrim. Ancaq ən maraqlı şeylərin Qılınc dincəlmək üçün ona ayırdığım otağa getdikdən sonra, gecə baş verəcəyini düşünürdüm.

Yeməyin qalanını da qabına çəkib yeyən Qılınc boşqabını kənara itələyib mənə baxdı.

-Çay içək? -deyə soruşdum.

-İçək, -Qılınc qısa cavab verdi.

Samovarı yenidən alışdırıb, süfrədəki şeyləri mətbəxə daşıdım. Qayıdanda iki stəkan, qəndqabı, mürəbbə ilə qayıtdım.

Kömür atdığımdan samovardakı su isti qaldığı üçün tez qaynadı. Çayı dəmə qoyub Qılıncla üzbəüz oturdum. Çayı süzəndən sonra, bu qaraqabaq adamı söhbətə tutmağa bir daha cəhd edəcəkdim.

 

* * *

 Qırmızı işıqlı lampa ilə işıqlandırılan otaqda oturmuş adam az əvvəl gəlmiş ağ köynək, boz kostyum geyinmiş, kostyumu rəngində qalstuk taxmış kişinin oturmasını gözlədi. İlk baxışdan onun qonağını hansısa iri müəssisənin rəhbərinə bənzətmək olardı. Xarici görünüşü ilə yanaşı onun sanballı davranışı bu təəssüratı daha da artırırdı. Qonağın sağ əlinin şəhadət və orta barmağında iki iri üzük var idi. O, bu üzükləri cavan vaxtı həbsxanada barmaqlarına döydürdüyü döymələri gizlətmək üçün taxırdı və yalnız yatanda çıxarırdı. Onun üzbəüzdəki kresloda yerini rahatladığını görən ev sahibi soruşdu:

-Bir şey içəcəksən?

-Viski.

Qarşısındakı zəngi basan adam içəri girən gəncə viski gətirməsini tapşırdı. Bir azdan bir şüşə viski, iki qədəh və qəlyanaltı ilə qayıdan gənc, gətirdiklərini masanın üstünə düzüb qədəhləri doldurdu və otaqdan çıxdı.

Qonaq qədəhini qaldırıb xırda qurtumlarla içməyə başladı. Hər ikisi susurdu. Bir azdan, onun qədəhinin boşaltdığını görən ev sahibi sükutu pozdu:

-Dediyimi eləyə bildin?

-Eləmişəm, hər şey dediyin kimidir, -qonaq masadakı şokoladdan birini ağzına atıb cavab verdi.

-Mən ikinci səhvin olmasını istəmirəm.

-Olmayacaq, arxayın ol.

-O qıza belə arxayınsan? -ev sahibi zənlə qonağına baxdı.

Tükü tükdən seçən qonaq, müsahibinin bu baxışlarla nə demək istədiyini gözəl başa düşdü. Onların yaşadığı aləmdə qadının sözünə ehtiyac olunmurdu. O isə, indiki halda bir qadına zamin dururdu. Qonaq qədəhinə yenidən viski süzüb birdəfəyə başına çəkdi. Yenə ağzına şokolad atıb aramla çeynədikdən sonra dedi:

-Əvvəla bu onun birinci işi deyil. İkincisi də, o Lalə elə qancıqdı ki, onunla bir dəfə olan mütləq yenə də görüşmək istəyir. Budəfəki tanışlıqdır, ancaq əminəm ki, «Qızılbaş» onunla yenə görüşmək istəyəcək. Bax onda, əgər o vaxta qədər son qərar verilərsə, mənim bir işarəm ona kifayət edəcək.

-Sən bilərsən. Məsuliyyət sənin üzərindədir, unutma. Bizə isə, səhv edən adam lazım deyil. Bu gün bir səhvi ilə ona çıxarlar, sabah da bizə.

-Sən heç içmədin, -qonaq ev sahibinin dolu qalan qədəhinə işarə edib söhbəti dəyişdi.

Ev sahibi heç nə deməyib başını yellədi.

-Həkim nə dedi?

Bir qədər də susan ev sahibi fikirli-fikirli dilləndi:

-Son diaqnoz da ürəkaçan olmadı. Ömürlük gün işığına həsrət qalacam. Dadıma çatan bircə bu qırmızı işıqdı.

-Allah köməyin olsun.

-Sağ ol.

Ayağa qalxan qonaq sağ əli ilə ev yiyəsinin əlini sıxıb, sol əli ilə onun çiyninə toxundu. Daha deməyə bir söz qalmamışdı.

Onları uzun illər əvvəl həbsxana həyatı birləşdirmişdi. Ayrı-ayrı vaxtlarda həm ev sahibi ilə, həm də «Qızılbaş»la birgə cəza çəkən qonaq sonradan hər ikisi ilə, xüsusilə «Qızılbaş»la möhkəm dostluq münasibətlərini saxlamışdı. Ancaq yaşadıqları aləmin qanunları heç bir səhvi bağışlamağa icazə vermirdi. Nə dostluq, nə də tonlarla kəsilmiş duz-çörək buraxılmış səhv qarşısında hansısa güzəştə əsas vermirdi. Bu aləmdə ideya hər şeydən irəli, yazılmamış qanunlar isə müqəddəs idi. «Qızılbaş»ın həyatı nazik bir tükdən asılı idi. Hər şeyi gedişat göstərəcəkdi. Lazım gələrsə, onu aradan götürtmək isə, nə qədər paradoksal olsa da, ən yaxın dostuna tapşırılmışdı…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.07.2023)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portal “Oxucularımızın yaradıcılığı” rubrikasında bu gün sizlərə Ilişükür Cavadovun “Qulluq” hekayəsini təqdim edir.

 

Hadisələr Qərbdə baş verir. Bir statistik qərblinin başına gəlir. Onun Azərbaycanla və azərbaycanlılarla heç bir əlaqəsi yoxdur.

 

Qaranlıq küçədə ahəstəcə addımlayırdım. Getdiyim səki tamamilə qaranlığa bürünmüşdü.  Nə ay işıq saçırdı, nə də olmayan küçə lampaları. Ancaq kefim o qədər yüksək idi ki, məni ağuşuna almış zülmət qaranlığı da xeyrə yozurdum. Ayağımın birini götürüb o birini qoyur, hər atdığım addımdan zövq alırdım. Özümü elə rahat və yüngül hiss edirdim ki, heç yol getdiyimi də duymurdum. Sanki uçurdum, özü də göyün ən hündür mərtəbəsində. Asfaltdan keçən maşınların işıqlarının  bir anlıq aydınlığa çıxardığı yolun kənarında olan ağacları, tikililəri, təkdənbir gözə dəyən adamları isə sanki yuxuda görürdüm. Gördüyüm ağaclar, tikililər, adamlar, itlər, pişiklər də mənə son dərəcə xoş təsir bağışlayırdı. İnanıram ki, bu vəziyyətimdə qaranlıq küçənin ortasında məni soymaq istəyən quldurlar belə qabağıma çıxıb üstümə bıçaq çəksəydilər, onlara da eyni nəzərlərlə baxar, cibimdəki pulun qəpiyini də əsirgəmədən bu gecənin şərəfinə onlara verərdim.

Yadıma düşən əlaqəsiz və nizamsız fikirlərə gülür və içkinin necə də qəribə bir şey olduğunu fikirləşirdim. Bu gecə mənim üçün belə keçən geclərdən ilki deyildi və sonuncu olacağını da güman eləmirdim. İndiyə qədər yaşadıqlarım necə gözəl olmuşdusa, indən sonra da hər şeyin mütləq yaxşı olacağını düşünürdüm. Bunun üçün lazım olan hər şey vardı. Artıq neçə dəfə görüşdüyümün sayını itirdiyim məşuqəm, onun sığal çəkən əlləri, öpüşə qonaq edən dodaqları, ağlımı yerindən alan və sonradan yerinə qoymağı bacaran işvəkarlığı. O səbəbdən “yerinə qoymağı bacaran” deyirəm ki, neçə dəfə içkinin təsiri altında ikimizin də həyat yoldaşlarımızdan boşanıb bir-birimizlə evlənməyimizi təklif eləmişdim ona. O, isə məntək içkili olmağına baxmayaraq ağlını mənim qədər itimir, hər dəfəsində məni başdan çıxaran işvəsi ilə “bu bizim əyləncəmizdir, məni hər gün görsən daha sənə maraqlı gəlmərəm” deyib ağlımı yerinə gətirərdi. O da bu sözləri əbəs yerə demirdi. Oxu hardan vurmaq lazım olduğunu bilirdi. Bilirdi ki, arvadımı evlənənə qədər böyük bir ehtirasla sevmişəm. Evlənəndən sonra isə araya girən məişət divarları arasında bir zamanlar mənim üçün dünyadakı ən böyük qala olan sevgim gözümdə əvvəlcə balacalaşıb, sonra isə eybəcər bir şeyə çevrilib. Beləliklə də mən arvadımdan uzaqlaşıb ona yaxınlaşmışam...

Macəramızın ekstrim anları da olurdu. İlk dəfə nə edəcəyimizi bilməsək də sonralar çarəsini tapmışdıq. Onun əri bəzi vaxtlar hesabımıza uyğun olmayan vaxt gəlirdi. Belə hallarda ikimiz də həyəcana qapılırdıq. Ancaq etiraf etməliyəm ki, o, məndən daha ağıllı və zirək idi. Bunu ilk dəfə onun əri bizi az qala haqlayacağı vaxt başa düşdüm. Qəfil döyülən qapı bizi həyəcanlandırmış, gələnin onun əri olduğunu bilməyimiz bizi təşvişə salmışdı. Mən heykəl kimi quruyub qalmış, onsuz da içkinin təsirində dumanlı olan beynimi işlədib bir şey fikirləşə bilməmişdim. O isə cəld geyinmiş, əyin-başını qaydaya salmış, mətbəxt bıçağı götürüb qapını açmışdı. Yataq otağında əynimi geyinərək onun səsini eşidirdim. Qapını açan kimi ərinə - Yemək hazırlayıram. Çörək yoxdu. Zəhmət olmasa evə keçməmiş al gətir - demişdi. Ürəyimdə ona böyük bir “afərin” söyləmiş, cəld geyinib əri gələnə qədər işıq sürəti ilə aradan çıxa bilmişdim. Bundan sonra da biz bu fənddən bir neçə dəfə istifadə edəsi olmuşduq. Sevgilimin tapdığı bu kəşf ikimizi də bir az arxayınlaşdırmışdı. O, ərini adətən çörək almaq bəhanəsi ilə, evdə çörək olanda isə başqa olmayan bir şey üçün, yaxud da guya ürəyinin qəfildən istədiyi bir şeyi almaq bəhanəsi ilə yaxınlıqdakı mağazaya qulluq dalınca göndərərdi. Mən də o gələnə qədər aradan cıxardım. Onun ərini üzbəsifət görməsəm də evlərində çərçivələnmiş şəkillərdə çox görmüşdüm. Sifətinin cizgilərində zəhmətlə yanaşı bir biclik, gülüşlə yanaşı bir kədər görmüşdüm. Düşünürdüm ki, hər halda o, bic olmasaydı mənim sevgilim kimi bir afəti özü ilə bir ömür eyni yatağa salmağa razı sala bilməzdi. Ancaq üzündəki kədərə nə qədər fikirləşsəm də bir məna verə bilmirdim. Bu barədə çox fikirləşmirdim də. Nəyimə lazım idi onun üzündəki kədər ? Səfamı sürür, istədiyimə çatır, nəsibimi alırdım. Mənə başqa heç nə lazım deyildi...

Ayaqlarım özünə lap uşaqlıqdan tanış olan zülmət qaranlığa bürünmüş küçəni geridə qoyub məni yolun sonuna çatdırır. Bir azdan mənə tanış olan darvazadan keçib tanış olan qapını döyəcək və tanış olan üzü, yoldaşımın üzünü görəcəkdim. Onu da lap yəqin bilirəm ki, bu gecə fövqəladə gözəl olan əhvalımın hesabına onun ürəyimi sıxan üzü gözlərimə gözəl görünəcəkdi.

Nəhayət, bu gözəl gecənin gəzinti hissəsini başa vururam. Tanış darvazadan keçib tanış qapıya çatıram. Bu vaxt darvazanın səsindən gəldiyimi duyan arvadım əlində mətbəx bıçağı qapını açır və mənə tanış olan bir cümləni deyir - Yemək hazırlayıram. Çörək yoxdu. Zəhmət olmasa evə keçməmiş al gətir.

Mən yerimdə duruxub qalıram. Arvadım bir daha – Çörək almaq lazımdı – deyir. Mənsə susuram. Daha doğrusu, beynimi pis bir ssenari məşğul etdiyi üçün nə deyəcəyimi kəsdirə bilmirəm. Bəlkə bu ssenarini özüm pis işlə məşğul olduğum üçün beynimdə yaradıram, bəlkə də bu ssenari elə gerçəkdi. Bilmirəm. İçimdən arvadımı kənara itələyib evə keçmək və birbaşa yataq otağına getmək keçir. Amma bunu etmirəm. Qeyri-ixtiyarı “yaxşı” deyirəm və darvazaya doğru yönəlirəm. Darvazadan çıxandan sonra həyətin ağaclar olan tərəfindən hasarın üstündən boylanıram. Evin arxa pəncərəsindən bir nəfər kişi xeylağının tələmtələsik çıxaraq qaçdığını görürəm. Hər şey mənə yuxu kimi görünür. Gördüklərimin pis bir yuxu olmağını bütün qəlbimlə arzulayıram... Həyətin arxa qapısına doğru qaçan kişi arxa qapının ağzını işıqlandıran işığın altında görünür. Onu tanıyıram. O, sevgilimin əridir. Onun üzündəki kədərin mənasını yalnız indi başa düşürəm.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.07.2023)

2020-ci ilin Vətən Müharibəsi zamanı könüllü cəbhəyə yollanan Emin Piri  tağım komandiri olub. Füzuli, Cəbrayıl, Xocavənd, Xocalı və Şuşanın  azad olunması uğrunda döyüşüb. "Vətən Müharibəsi iştirakçısı", Hərbi xidmətdə fərqlənməyə görə", "Xocavəndin azad edilməsinə görə" medallarıyla təltif olunub.

Ötən ilin bugünkü günündə onun şeirlərini dərc etmişdik. “Ötən il bu gün” rubrikasını bu gün Eminə aylırdıq.

 

 

 

 

Sən azadsan!

 

(Savaş qazisinin dilindən)

 

Saçımda anamın xınası,

yolların ayaqlarımçün duası,

gözlərimdə hələ bizim olmayan uzaqlıq

deyir:

Sən azadsan!

Sən azadsan!

 

Ayaqlarım cığırlara yalvarır;

QARABAĞ,

biz sənin övladınıq,

ilk dəfə gördüyün övladlar.

Uzaq tut ayaqlarımızdan

bətnində gizlətdiyin minaları. 

 

Füzuli, Cəbrayıl, Hadrut cəbhəsi...

Burda ulduzlarla deyil,

hər minamyot mərmisiylə sayırıq

yarım qalan ümidləri,

anaların göz yaşını,

bir döyüşçü sevgilisinin

bətnində ölən arzusunu.

 

Günlərdir danışmırıq.

bilirəm, narahatsan, ana.

bəlkə gecələri ağlayıb,

şəklimlə ovunursan, ana,

səni Füzulidən eşidirəm, ana,

səni Cəbrayıldan görürəm, ana,

sənə Şuşadan əl yelləyirəm, ana.

 

Formamda şəhid qardaşlarımın qanı,

gözlərimdə 44 gecənin yuxusuzluğu,

bir az həyəcan, bir az da

sevinc tərinə qarışan geyimim.

Qarabağ torpağıyla, palçığıyla

büsbütün vətənləşən bədənimiz

və

bizi gözləyən Azərbaycan

meydanlarda, ürəklərdə, gözləriylə hayqırır;

Sən azadsan!

Sən azadsan!

 

(Xocalı, Siqnax. Noyabr 2020)

 

 

 

Tanrılar məbədi qadın

 

(səngərdən məktub)

 

Öpüşümlə dərərəm barmaqlarını bir-bir,

çobanyastığı ləçəkləri kimi sayaram

sevir, sevir

və...

Sevir.

 

Unutmaq

yeri yaddan çıxan basdırdığın

mina kimidir.

bir gün üzər ayaqlarını həyatdan

gözləmədiyin anda.

 

Küsər,

Baxışları-

şimal buzlu okeanın sahilə vurduğu

sərt, dondurucu ləpələr kimi.

 

Yeddi yox,

bütün notların sayı cəmi birdi.

təbəssümündən qopmadı hər bəstə.

 

Gözlərin

dənizlərin şahı,

görsə

Poseydon utanardı məqamından.

Ürəyim yerindən çıxıb

düşər ovuclarına.

 

Sən Tanrı Kukulkan

mənsə yağış duası.

Qəlbim əllərində döyünər

rahib taxçasındakı ürək kimi.

 

Indi anlayırsan ki,

yollar qovuşmaq yox, ayırmaqçündü.

Bütün yolları dağıtmaq lazım,

körpüləri uçurtmaq...

 

Xatırladınmı,

Ata-anası savaşarkən

oyuncağının gözlərini tutan

qızcığaz 

bu gün “xilaskar” kimi

“Can qurtarırdı” abort masasında.

 

Burda anlayırsan ki,

Sevmək - solunda qəlbin döyüntüsü yox,

hər sabah oyandığında

sağında

bir ürəyin yatdığını görməkdir.

 

Qurmaq istərsən

o uşaq kimi dünyanı.

Divardan endirib ata rəsmini

silib qoltuq ağaclarını onun şəklindən,

ayaq çəkirdi atasına 

Mərmilərin acığına.

 

Bilirsənmi, necə dəhşətlidir

ilk kərədən qınanmaq.

Başının üstünü kəsdirən qızın:

“Niyə ayağa qalxmır, bu mədəniyyətsiz” baxışı.

Deyə bilməzsən

ayaqlarının iki il öncə

mina üstündə centlmenlik etdiyini...

Protez ayağın utanar özündən

qayıda sənə:

“Xahiş edirəm, daha mənsiz get”

 

Məktəbdə kökə bölüşdürən uşaqları

burda mərmilər bölüşdürür 

öz aralarında, sevgili.

 

Bəlkə də dönərəm,

hər duamı tellərinə deyərəm,

bütün arzularımı ovcuna pıçıldayaram,

dodaqlarında alaram dəstəmazı,

Tanrılar məbədi, qadın.

 

 

Şəhid oğlunun dedikləri

 

Darıxır

anamın cehizlik ütüsü

Atamın biçənək ətirli

pal-paltarıyçün...

Ütüyə gəlmir ancaq

heç birisi!

 

Atamdan qalanlar

sandıq vətəndaşı

illərdir qırışmır

Anamın əlləri qırışıb ancaq,

ütümüz də qocalıb.

 

Atamın pal-paltarı

cəzasını çəkir

sandıq küncündə

dərsə hazırlıqsız bir şagird kimi.

 

Gözləyirəm...

iki ilə,

üç ilə ...

bəlkə nə vaxtsa...

boyum çata atama.

Geyəm paltarlarını.

yıxam özümü yerdən-yerə,

sürünəm asfalt üstdə,

bəlkə bir az qırış qatam

bəlkə bir az çirkləndirəm

sevindirəm anamın əllərini,

sevindirəm ütümüzü...

 

...Anamı heç elə görməmişdim

Atamı gətirəndə

sıxmışdı əllərini...

camaat görməsəydi

yumruqlardı atamı:

“bu iki yetimə bəs, kim baxacaq?!”

 

...Sonralar

üzümə baxıb,

saçıma əl gəzdirdi

və...

“şəhidlər ölməz” dedi...

 

Yayın gözü açılan kimi

anam yorğan-döşək çırpır

həyətdə.

Gözündə sevgi,

qolunda nifrət.

Çırpır

ürəyinin çırpıntısını,

çırpır atamın yoxluğunu.

 

...Atamın izini,

dizini döyür anam.

Sonra nəsə fikirləşib

gözünü döyür anam...

 

 

 

Şəhid məzarlarını...

 

Şəhid məzarlarını

mərmərə bükdük,

daş qoyduq başlarına

qalxa bilməsinlər

üzümüzə tüpürməyə.

 

Bu yaşıma görə

Şəhidlər Xiyabanında

18 yaşlı

başdaşları

utandırdı məni.

 

məndən kiçikdi hələ

məndən öncə doğulanlar

əmi deyib

üstümə qaçır başdaşları

bir əsgərin ölüm günü

başdaşının doğum günüymüş.

 

can qoydular

nə düşdü paylarına

sağ qalanlar

daşladılar

torpağının başını.

 

Şəhid məzarlarını

mərmərə bükdük,

daş qoyduq başlarına

qalxa bilməsinlər

üzümüzə tüpürməyə.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.07.2023)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

Yaydır. Bacaran özünü xaricə, turistik rayonlarımıza, bacarmayan da dəniz sahillərinə verir. Maraqlıdır, bölgəıərimiz  arasında ən çox turistı qəbul edən hansıdır? Fərq etməz, yerli turist olsun, ya əcnəbi. Təbii ki, Bakı birinci olacaq. Ən azı, gəzməyə də yox, ezamiyyətə, müxtəlif tədbirlərə bura minlərcə əcnəbi gəlir. Bəs növbəti bölgə hansıdır? Bəri başdan deyək ki, q hətfi ilə başlayan 3 məşhur turistik bölgəmiz növbəti 3 yerdə gedir. 

 

Dövlət Statistika Komitəsinin son açıqlaması bu baxımdan çox faydalıdır. Şəxsən mən Şəkini, Göy-gölü, Lənkəranı ən ön mövqelərdə görəcəyimi düşünürdüm. Amma belə deyilmiş. 

Beləliklə, bu ilin yanvar-iyun aylarında - yəni ilk yarımilliyində mehmanxana (hotel) və mehmanxana tipli obyektlərdə keçirilmiş gecələmələrin sayı 2022-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 32,7 faiz artaraq 1 363,2 min olub. Təbii ki, 32,7 fazi artım az deyil.

İndi də vəd verdiyimiz siyahı. Bakı, ardınca da Q hərfli rayonlarımız…

Demək, gecələmələrin ümumi sayının yarıdan da çoxu - 61, 1 faizi Bakının payına düşür. 

 

61,1 faizi Bakıda, 

5,0 faizi Qusarda, 

4,8 faizi Qubada, 

4,4 faizi Qəbələdə, 

3,6 faizi Naftalanda, 

3,0 faizi Şabranda, 

2,8 faizi Lənkəranda, 

2,2 faizi Naxçıvanda, 

1,5 faizi Xaçmazda, 

1,2 faizi İsmayıllıda, 

1,1 faizi Gəncədə, 

1,0 faizi Şamaxıda, 

0,8 faizi Şəkidə, 

0,7 faizi Mingəçevirdə, 

0,7 faizi Şuşada, 

0,7 faizi Qaxda 

və 5,4 faizi digər şəhər və rayonlarda. 

 

Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin keçirdiyi gecələmələrin sayı 2022-ci ilin yanvar-iyun ayları ilə müqayisədə 56,5 faiz artaraq 788,1 min olub ki, bu da ümumi gecələmələrin 57,8 faizini təşkil edir. 

Bəs ən çox əcnəbi hardan gəlir? Təbii ki, Rusiya öndədir. Amma uzun illər ikinci olan Türkiyə mövqeyini Hindistana verib. Sonra isə həmişəki tərzdə ərəblər qərarlaşırlar.

Beləliklə: 

Gecələmələrin ümumi sayının 17,4 faizi Rusiya Federasiyası, 8,8 faizi Hindistan, 8,6 faizi Türkiyə, 6,7 faizi Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, 6,5 faizi Səudiyyə Ərəbistanı, 4,0 faizi İsrail, 4,0 faizi Böyük Britaniya, 3,5 faizi Küveyt, 2,7 faizi ABŞ, 2,7 faizi Qazaxıstan, 2,1 faizi Gürcüstan, 2,1 faizi Pakistan, 1,9 faizi Özbəkistan, 1,7 faizi Almaniya, 1,6 faizi Çin, 1,3 faizi İtaliya, 1,0 faizi Belarus, 0,9 faizi Qətər, 0,9 faizi Ukrayna, 0,8 faizi Fransa, 0,7 faizi İran, 0,6 faizi Polşa, 0,5 faizi Niderland, 0,5 faizi Oman, 18,5 faizi isə digər ölkələrin vətəndaşlarının payına düşmüşdür.

Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin keçirdiyi gecələmələrin 84,2 faizi Bakıda, 4,0 faizi Qusarda, 3,6 faizi Naftalanda, 3,4 faizi Qəbələdə, 2,0 faizi Qubada, 0,4 faizi Gəncədə, 2,4 faizi isə digər şəhər və rayonlardakı mehmanxanalarda qeydə alınıb.

Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının mehmanxanalarda keçirdiyi gecələmələrin sayı 2022-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 9,9 faiz artaraq 575,1 min olub ki, bu da ümumi gecələmələrin 42,2 faizini təşkil edir.

Bu yerdə söhbətə nöqtə də qoymaq olardı. Amma bir şeyi mütləq vurğulayacağam. Turistik bölgələrimizdə qiymətlər çox yüksəkdir. Gəlmə Ərəblərə uyğun qiymət tarazlayan işbazlar anlamırlar ki, güdaza özümüzünkülər gedir. 

Təbii ki, daha uyğun qiymətlər olsa, istirahət edənlərin də sayı çox olar. 

Bu barədə düşünməyə dəyər.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı gənc yazar Əyyub Türkayın uşaqlara ünvanladığı bir hekayəsini dərc etmişdi və hekayə maraq doğurduğundan,  yenisini dərc etməyi özünə borc bilir.                                     

 

                                             

 

           Keçmiş zamanlarda meşə ətrafında bir qoca kişi öz qarısı ilə yaşayırdı. Onlar çox yaşlı olmalarına baxmayaraq çətinliklə də olsa gündəlik yeməklərini təmin etmək üçün bağlarında tərəvəz becərib satırdılar. Qoca çox vaxt meşə ərazisində quş ovlamaq üçün tələ qurardı. Günlərdir qurduğu tələni yoxlamağa gedən qoca hər dəfə evinə əliboş qayıdardı. Qarı da onun əliboş gəldiyini görəndə deyinərdi. Çoxdandır dilinə ət dəymədiyini, tezliklə quş ətindən kabab yemək istədiyini bildirərdi. Bir gün qoca yenə meşədə qurduğu tələni yoxlamağa gedirdi. Birdən tülkünün kök bir dovşanı qabağına qatıb qovduğunu gördü. Həyəcandan ora-bura hoppanıb qaçan dovşan quş tələsinə doğru gəlirdi. Qoca ağacların arasından boylanıb bu qovmacanın sonunun nə ilə bitəcəyini gözləydi. Çox çəkmədi ki, yolunu itirən dovşan qocanın qurduğu quş tələsinə özünü çırpdı. Tərpənmək istəyəndə pəncələri ilişib tələdə qaldı. Qoca cəld önə çıxıb tülkünü qovub uzaqlaşdırdı. Daha sonra tələyə düşmüş dovşanı tutub sevinclə gülməyə başladı. 

-Bu gün sən mənim ailəmin qismətinə düşən paysan. Xanımım məni çoxdandır dəng edib, ürəyindən kabab yemək keçir. Səni özümlə aparıb ətindən dadlı kabab çəkəcəyəm.

Dovşan bunları eşidəndə qocaya yalvarmağa başladı. 

-Mənim  yuvam yerin altındadır. Orada yeni doğulmuş balalarım var. Məni yesən onlar yerin altında aclıqdan öləcəklər. Gəl sən məni yeməkdən əl çək. Əvəzində mən bostanda əkilən bütün tərəvəzləri toplamaq üçün sənə kömək edəcəyəm. Beləcə sənin də, xanımının da işləməkdən canı qurtarar.

Qoca məhsul toplanan vaxtı nə qədər əziyyət çəkdiklərini yadına salıb dovşanın sözləri ilə razılaşdı. Dovşana qəti xəbərdarlıq edib dedi:

-Bax dovşan, mən və xanımım çox qocalmışıq. Məhsul toplamaq bizi lap əldən-ayaqdan salır. Həyatını balalarına bağışlayıb səni azad edəcəyəm. Amma sən də sözünü tutub bizim bostanın məhsulunu başdan-başa toplayacaqsan.

Dovşan razılıq edəndən sonra qoca onu qucağından yerə qoydu. Dovşan sağollaşıb torpaqda qazdığı dəliyə girib balalarının yanına getdi.

Qoca evə gələndə acgöz qarı qaşqabağını sallayıb onu gözləyirdi. Qocanı görən kimi tez başladı deyinməyə. 

-Yenə əliboş gəlmisən? Sənə demədim ki, ürəyim dadlı kabab istəyir?  Sən isə görünür heç bir işə yaramırsan.

Qoca gülüb dedi: 

-Ay xanım, əsəbiləşmə. Mənim qurduğum tələyə quş düşməsə də əvəzində kök, yağlı bir dovşan düşmüşdü. 

Ağzı sulanan qarı daha da qəzəbləndi və dedi:

-Bəs hanı o dovşan? Niyə gətirib ətindən kabab çəkmirsən mənim üçün?

 Qoca Qarını sakitləşdirib dedi:

-Ay xanım, mən nə etdiyimi yaxşı bilirəm. Dovşan bunun əvəzində bostanın məhsullarını başdan-başa toplayacaq bizim üçün. Daha biz iki beli bükülmüş qoca bundan sonra əziyyət çəkməyəcəyik. Hələ iş bununla bitmir. Öyrəndim ki, dovşanın yerin altında təzə doğulmuş balaları var. Çox keçməz ki, onlar da böyüyər. Onda həm ana dovşanı, həm də balalarını tutub ətlərindən bir neçə cürə dadlı yeməklər bişirərik özümüz üçün.

Acgöz qarı qocanın bu sözündən xoşhal oldu. Tək-tük dişləri olan ağzını açıb xeyli güləndən sonra dedi:

-Bəh-bəh, nə yaxşı, daha bundan sonra iş görməyəcəm. Bir neçə aydan sonra da hər gün dovşan ətindən dadlı yeməklər yeyəcəyəm.

           Vaxt ötdü, vədə çatdı. Bostanda bol məhsul yetişdi. Dovşanın balaları da artıq böyümüşdü. O, balalarını da götürüb bostana gəldi. Əvvəlcə dovşanlar torpağın altından kartofları çıxarıb səbətlərə yığdılar. Sonra kələmləri bir yerə topladılar. Ardınca yemiş, qarpız və balqabağı da dərdilər. Bir neçə gündən sonra dovşan və balaları bostandakı bütün məhsulları yığıb qoca və qarısına təhvil verdilər. Daha sonra ana dovşan qocaya və qarısına səslənib dedi: 

-Biz sözümüzü tutduq. Bostanda olan bütün məhsulu topladıq sizin üçün. İndi isə mən və balalarım gedirik. Növbəti məhsul vaxtı yenə sizə kömək etməyə gələcəyik.

Qoca dovşanların aradan çıxmaq istədiyini görüb tez həyətin qapısını bağladı. Təəccüblə baxan dovşanlara üzünü tutub dedi:

-Mənim xanımım dovşan ətindən kabab yeməyi çox xoşlayır. Mən də ona söz vermişəm ki, siz dovşanların ətindən ona dadlı yeməklər hazırlayacam.

Ana dovşan qocanın verdiyi sözdən döndüyünü görüb hiyləyə əl atdı. Qocaya bir az da yaxın gedib dedi:

-Mən və balalarım sizin bu istəyinizə etiraz etmirik, ancaq bizim ətimizi gərək səhər gün çıxmamış yeyəsiniz. Gün çıxandan sonra ətimiz acı və dadsız olur. Ömründə heç vaxt dovşan əti yeməyən qoca dovşanın bu sözünə inanıb dedi:

-Lap yaxşı, necə də olsa həyətin dörd bir yanı daş hasardır. Qapını da yaxşıca bağlamışam. Heç yana qaça bilməyəcəksiniz. Səhər tezdən gün çıxmamış mən sizin ətinizdən özümə və xanımıma dadlı yeməklər bişirəcəyəm.

Bunu deyəndən sonra qoca evə girdi. Axşam oldu. Qoca və qarı dovşan ətinin kababını xəyal edərək yuxuya getdilər. Dovşan və balaları isə gecəni yatmadılar. Hasarın altından çölə dərin bir yol qazıb bağlı yerdən qurtuldular. Gedəndə özləri üçün yeməyə qocanın anbarından xeyli tərəvəz də götürdülər. Meşənin dərinliklərinə qaçaraq gözdən itdilər.

           Qoca və qarı səhər sübhdən qalxıb dovşanları axtardılar. Həyətdə heç bir dovşan gözlərinə dəymədi. Qoca hasarın altında qazılan dəliyi görəndə işin nə yerdə olduğunu anladı. Dadlı dovşan ətindən kabab elə onlar üçün xəyal olaraq qaldı. Heç vaxt dovşan ətinin dadına baxa bilmədilər. Növbəti məhsul vaxtı isə iki beli bükülmüş qoca yenə də əvvəllər olduğu kimi çətinliklə tərəvəzləri özləri toplamağa başladılar. Acgözlük etdikləri üçün elə hey özlərini danlayırdılar. Axı onlar əllərinə düşən imkanı yaxşı dəyərləndirə bilməmişdilər.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.07.2023)