Super User
Azərbaycan ilə Türkiyə arasında mədəniyyət sahəsində əməkdaşlığa dair saziş imzalanıb
Azərbaycan ilə Türkiyənin mədəni əlaqələrini daha da dərinləşdirəcək daha bir addım atılıb. Mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyətinin Türkiyəyə səfəri zamanı noyabrın 13-də Ankarada “Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Türkiyə Respublikası Hökuməti arasında mədəniyyət sahəsində əməkdaşlığa dair Saziş” imzalanıb. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir.
Sənədi Azərbaycanın mədəniyyət naziri Adil Kərimli və Türkiyənin mədəniyyət və turizm naziri Mehmet Nuri Ersoy imzalayıblar.
Sənəddə iki ölkə arasında mədəniyyətin müxtəlif sahələrində təbliğatın təşviqi, qarşılıqlı mədəniyyət günlərinin, müxtəlif mədəni tədbirlərin keçirilməsi, ədəbiyyat, təsviri və tətbiqi incəsənət, musiqi, film festivalları, müsabiqə və konfranslarda iştirakla bağlı müddəalar yer alıb. Sazişdə qeyri-maddi mədəni irs, eləcə də iki ölkənin muzey və kitabxanaları arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsi kimi məsələlər də öz əksini tapıb.
İmzalanma mərasimindən sonra iki ölkənin nazirləri media nümayəndələri qarşısında çıxış ediblər.
Azərbaycan nümayəndə heyətinə göstərilən yüksək qonaqpərvərliyə görə təşəkkürünü bildirən Adil Kərimli sazişin əhəmiyyətini yüksək qiymətləndirib. Qeyd edilib ki, sənəd ölkələrimiz arasında mədəni əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi, bu sahədə hüquqi bazanın genişləndirilməsini nəzərdə tutur.
Nazirin çıxışında vurğulanıb ki, Prezident İlham Əliyevin 6 oktyabr 2023-cü il tarixli sərəncamı ilə Azərbaycan mədəniyyətinin, tarixinin və dilinin qardaş ölkədə daha geniş təbliği məqsədilə Türkiyədəki səfirliyimizin tabeliyində Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi yaradılıb. Mərkəz iki ölkənin mədəniyyət sahəsində əməkdaşlığına öz töhfəsini verəcək.
Türkiyənin mədəniyyət və turizm naziri Mehmet Nuri Ersoy da mədəniyyət sahəsində əməkdaşlığa dair sazişin əhəmiyyətini qeyd edib. Bildirilib ki, sənəd qardaş ölkələrimizin möhkəm təməllər üzərində inkişaf edən mədəni əlaqələrində yeni səhifə açacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.11.2023)
Bu gün YUĞ Teatrı Masallıda çıxış edəcək
Azərbaycan Dövlət YUĞ Teatrı Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə noyabrın 14-də Masallı rayon Mədəniyyət Mərkəzində “Şəbədə” tamaşasını nümayiş etdirəcək. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı teayra istinadən məlumat verir.
Məlumata görə, səhnə əsəri M.F.Axundzadənin “Mürafiə vəkillərinin hekayəti” əsəri əsasında rejissor Gümrah Ömərin quruluşunda hazırlanıb.
Tamaşada aktyorlar Oqtay Mehdiyev, Mətanət Abbas, Vüqar Hacıyev, Amid Qasımov, Elgün Həmidov, Günəş Tegin, Ziya Ağa və Ləman Mərrih çıxış edir.
Qeyd edək ki, səhnə əsərinin quruluşçu rəssamı Umay Həsənova, rejissor assistenti isə Məryəm Qələndərovadır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.11.2023)
Bu gün “Hədis” animasiya filmi İzmirdə keçirilən beynəlxalq festivalda nümayiş olunacaq
“Hədis” qısametrajlı animasiya filmi Türkiyədə keçirilən, “Oscar” mükafatı kvalifikasiyalı 24-cü İzmir Beynəlxalq Qısa Filmlər Festivalının “Panorama” proqramına seçilib. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı filmin yaradıcı heyətinə istinadən xəbər verir.
Bu gün- noyabrın 14-də başlayan festival noyabrın 19-dək keçiriləcək.
“Hədis” qısametrajlı animasiya filmi 2022-ci il sentyabrın 21-də İranda etiraz aksiyaları zamanı təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən qətlə yetirilmiş 22 yaşlı Azərbaycan türkü Hədis Nəcəfiyə həsr olunub. Eyni zamanda, İranda gender, etnik və mədəni ayrı-seçkiliklə mübarizə aparanlara ithaf olunub.
Ekran əsərinin rejissoru Nəzrin Ağamalıyeva, prodüseri Rəşid Ağamalıyev, ssenari müəllifləri İsmayıl İman və Nəzrin Ağamalıyeva, məsləhətçisi Məsud Pənahidir. Filmin partiturasında Sevda Ələkbərzadənin musiqisi səslənir.
“ANİMAFİLM Studio”nun istehsal etdiyi “Hədis” filmi “Şimali Kaliforniya Azərbaycan Mədəniyyəti Mərkəzi”nin maliyyə və ideya dəstəyilə çəkilib. Azərbaycan Animasiya Assosiasiyası, “Əkinçi” platforması və “Skwigly” onlayn animasiya jurnalı filmə media dəstəyi verib.
Qeyd edək ki, filmin premyerası dünyanın ən böyük animasiya festivalı olan “Annecy” Beynəlxalq Animasiya Filmləri Festivalında keçirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.11.2023)
Bu gün “Qayıdışın mübarək” adlı bədii-musiqili gecə keçiriləcək
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu gün - noyabrın 14-də, saat 19:00-da Dünya Azərbaycanlılarının Beynəlxalq Fondunun (DABF) təşkilatçılığı və Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə “İgidlərin sözü” layihəsi çərçivəsində “Qayıdışın mübarək” adlı bədii-musiqili gecə keçiriləcək.
Portalımız adından layihənin ideya müəllifi, Dünya Azərbaycanlılarının Beynəlxalq Fondunun Mədəniyyət, sosial və humanitar məsələlər komitəsinin sədri, şairə Nigar Həsənzadədən tədbirlə bağlı aşağıdakı bilgiləri aldıq:
Beynəlxalq Muğam Mərkəzində təşkil olunacaq bədii-musiqili gecə “8 noyabr - Zəfər günü”nün üçüncü ildönümünə həsr olunacaq.
Gecədə sözləri şair Arif Abdullazadəyə, musiqisi isə Əməkdar incəsənət xadimi Cavanşir Quliyevə məxsus “Şəhidlər andı” mahnısı, habelə Əməkdar artist Lalə Məmmədovanın ifasında sözləri şairə Nigar Həsənzadəyə, (tərcüməsi Salam Sarvan), musiqisi Xanım İsmayılqızına məxsus “Qayıdışın mübarək” adlı mahnı ilk dəfə ifa olunacaq.
Musiqili-bədii gecədə Beynəlxalq Muğam Festivalının qaliblərindən Həzrət Əzizli, qazi şairlər və musiqiçilər çıxış edəcəklər.
Qeyd edək ki, musiqli gecədən əvvəl Muğam Mərkəzinin foyesində Azərbaycan Dövlət Televiziyasının "Döyüşən rəssamlar" layihəsi çərçivəsində Qazi rəssamların əsərləri nümayiş etdiriləcək.
Tədbirə giriş sərbəstdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.11.2023)
BİRİ İKİSİNDƏ – Həsən Kürün şeirləri
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində yaşı 35-ədək olan şairlərin şeirlərinin dərcini davam etdiririk. Bu gün növbə - Həsən Küründür
Həsən KÜR
CƏBHƏDƏN MƏKTUB
Sən mənə şərfini göndərmə daha,
Səngər beşik kimi istidir, qızım.
Vətən sənin kimi suyuşirindi,
Hamını özünə istədir, qızım.
Görsən darıxırsan, şəkillərə bax,
Körpə əllərini boynuma dola.
Boylan pəncərədən getdiyim yola,
Bu məni görməyə bəs edir, qızım.
Mən burda yaxşıyam, sən də yaxşı ol,
Bilim ki, sənin də günün şən keçir.
İnan, göndərdiyin bütün dualar
Gəlir başımızın üstündən keçir,
Allah başımızın üstədir, qızım.
Allah üstümüzdən çəkməsə əlin,
Birgə yandırarıq zəfər məşəlin.
Hamının qorxduğu zalım əcəlin
Boyu boyumuzdan bəstədir, qızım.
Əgər günün biri, geri dönməsəm,
Eşidə bilməsən atanın səsin,
Qorxma, ürəyinə qorxu düşməsin,
Atan ölməyibdi, xəstədi, qızım.
“QƏRƏNFİL”
– Qızım, sənin adın nə?
– Mənim adım Qərənfil.
– Gözünə qurban olum,
darıxırsan elə bil.
– Atamı gözləyirəm.
– Atan hardadır məgər?
– Müharibəyə gedib;
o döyüşür gecələr.
– Nə vaxt gedibdir atan;
gecikdiyi çoxdurmu?
– Çoxdur, əmican, çoxdur.
– Ananın da atandan
bir xəbəri yoxdurmu?..
– Anam indi işdədir.
– Qızım, harda işləyir?
– Anam çox mehribandır,
yarpaqları çox sevir,
səhərdən-axşamacan
onları təmizləyir.
– Yaxşı, mehriban anan
atandan bir söz demir?
– Demir, əmican, demir,
daha yollara baxmır,
daha onu gözləmir.
Mən dünən çox ağladım
gecə yatmazdan öncə.
Anamın nə etdiyin
izləyirdim gizlicə.
Atamın divardakı
şəklini qucaqlayıb,
belə deyirdi, əmi:
“Mən necə böyüdəcəm
Atasız bu yetimi”.
***
Yıxmağa çox çalışdılar
Deyə-deyəaş! Kəsdilər...
Qurumamışdı qabığım,
Budağımı yaş kəsdilər.
Baxın! Yaxşı-yaxşı baxın!
Mən külüyəm bir ocağın.
Didib ürəyimin dağın
Qəbrim üçün daş kəsdilər.
Ölüm e, bir söz demirəm,
Torpağı insanlar bəslər.
Yadındadı sentyabr?
Bitdi bütün atəşkəslər,
Mənim yol çıxdığım kəslər
Dava edib, baş kəsdilər.
“Yaxşı xatırlayın, uşaqlar, məni”.
Harda azdıracaq bu yol, görəsən?
Hara aparır bu ayaqlar məni.
Anacan, dua et, əgər etməsən,
Qovar Allahacan günahlar məni.
Mən ölsəm, bəxtimin bəxti açılar,
Dilimin altında necə söz ölər.
Birdən mən qalaram, anam tez ölər,
Tanımaz güzgülər, daraqlar məni.
Yox, ana, sən ölmə, sən əbədi qal,
Ver öz kəfənini sərim yerimə.
Arada nəfəs al mənim yerimə,
Bilməsin ölmüşəm budaqlar məni.
Ay Allahsız fələk, əlin qırılsın,
Çəkmə o kədərin yaxşı yerindən,
Payın artıq olsun, yemirəm, toxam.
Mən bu gün varamsa, sabah da yoxam,
Yaxşı xatırlayın, uşaqlar, məni.
BAĞIŞLA, İLAHİ...
Xoşbəxtlik payladın bütün dünyaya,
Üstündə ot bitən daş xoşbəxt oldu.
Ovçunun əlləri əsdi bir anlıq,
Göydə qanad çalan quş xoşbəxt oldu.
Hərə bir ağızdan rəhmət oxudu,
Bir anlıq ölülər xoşbəxt oldular.
Hər günəş doğuşun bayram etdilər,
Hər səhər dəlilər xoşbəxt oldular.
Xoşbəxtlik payladın bütün dünyaya,
Hamı öz vaxtından tez xoşbəxt oldu.
Yağış yerə düşdü, toz xoşbəxt oldu,
Özgə bir insanın bəy masasında,
İlahi, sevdiyim qız xoşbəxt oldu.
Mən,bizi qovuşdur deyə yalvarıb
Sənə əl açmışdım aşiq olanda.
Hamı xoşbəxt oldu bu yer üzündə,
Layiq olmayan da,layiq olan da.
Mən niyə yadından çıxdım, görəsən?
Hamı xoşbəxt oldu bu yer üzündə,
Kəpənək bağçada,arı pətəkdə,
Hətta xoşbəxt oldu bir vaxt kəsilmiş
Yenidən canlanan kiçik kötük də.
Mən niyə yadından çıxdım, görəsən,
Nə günah etmişəm bu böyüklükdə?
Yox, nəsə etmişəm, dinc durmamışam
Bəlkə, duz tökmüşəm yara üstünə,
Bəlkə, bilməmişəm bir qaranquşun
Yuvasın yıxmışam bala üstündə?..
Bəlkə, göz dikmişəm mən canı yanmış
Dünya sərvətinə dünya malına.
Bəlkə, amin demək yadımdan çıxıb
Yaşlı nənələrin dualarına.
Qurbanın olaram,keç günahımdan.
Bağışla, İlahi, bilim ki, varam.
Bağışlasan da, sən bağışlayarsan
Mən olsam, özümü bağışlamaram.
***
Topxana meşəsində
Döyüşə hazırlaşır
bizim xüsusi bölmə…
Komandir yaxınlaşıb
deyir qulağımıza:
– Ölmə, ölmə, ölmə!
Dostumdan soruşuram:
– Neçə nəfər qalmışıq?
Deyir, dəqiq bilmirəm,
Amma ki ... azalmışıq.
Leytenant Abdullayev
barmağıyla göstərir:
– Bura Daşaltı kəndi,
o qaya Cıdır Düzü
ora “Laçın dəhlizi”
sağ tərəfi Xankəndi.
Xocalıya çatmamış
Sözü yarımçıq qalır,
Bitir Vətən sərgisi.
Yanımızda partlayır
Minaatan mərmisi.
Başımı qaldırmamış
Qışqırıram:
“Sağsınız?”
Komandir cavab verir:
– Ölməyin, qurban olum,
birazdan siz Şuşaya
daxil olacaqsınız...
Bir az ara soyuyur,
sonra başa düşürəm.
Komandirin səsini
təkcə mən eşidirəm...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.11.2023)
Uğur formulunun növbəti bəndi
Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bütün uğur formullarını sıxıb şirəsini çıxarsaq, təxminən belə bir nəticə əldə edə bilərik:
Uğur formulu=arzulamaq – qarşıya məqsəd qoymaq – planlaşdırmaq – hazırlaşmaq – fəaliyyətə başlamaq – nəticə əldə etmək.
Sadəcə arzulamaq, istəmək və buna can atmaq lazımdır, həyat həmişə şans verəcək! Bu şans gecikə bilər, amma heç nə əsas vermir ki, arzularından geri çəkiləsən. Uğurlu olmaq – xoşbəxt olmaq deməkdir. Xoşbəxtliksə qəlbin elə bir halıdır ki, həyatın harmoniyasından tam ləzzət almağı mümkün edir.
Öncə ARZULAMAQ barədə danışdıq:
1. Arzulamaq
«Öz arzularınızdan bərk tutun. Onları buraxmayın!» Məşhur Amerika psixoloqu və psixoterapevti Marden Orison bu sözləri nahaq yerə deməyib ki.
Bütün böyük hədəflər, bütün nailiyyətlər ilk öncə arzu şəklində olur. Əgər siz daha yaxşı yaşamaq istəyirsinizsə, ilk öncə anlamalısınız ki, siz konkret nə istəyirsiniz. Həmin o yaxşı həyatı öncə arzularda yaratmalısınız. Əgər arzulamağı uşaq məşğuliyyəti hesab edən varsa, o, kökündən yanlışlığa yol verir. İnsan həmişə arzulamağı bacarmalıdır. Kim bunu bacarmırsa, dərhal bu qabiliyyəti özünə qaytarmağa çalışmalıdır. Biz öz istəklərimizin reallaşmasını arzulamalıyıq, arzuladıqca özümüzü daha yaxşı tanımalı, nəyə qadir olduğumuzu daha yaxşı saf-çürük etməli, ürəyimizin səsini daha yaxşı dinləməliyik.
Uğur qazanmağın əsas sirri – öz həyatın üçün bütün məsuliyyəti öz üzərinə götürməyindir, onu idarə edə bilməyindir. Hər bir insan öz həyatının ağası ola bilmir, bu faktdır. Bəziləri ona görə işə gedir, ona görə yemək yeyir, ona görə televizora baxır, ona görə qəzet oxuyur, ona görə internetə girir, ona görə dost-tanışla ünsiyyətə girirlər ki, buna sadəcə adət ediblər. Onların monoton, şablon həyatlarında hər gün hər şey sadəcə təkrarlanır. Belələri arzulamaqdan məhrum olan insanlardır. Onların yekcins ömür kitablarında heç vaxt nə zavyazka, nə razvyazka, nə də kulminasiyaya rast gəlinməyəcək.
Arzulara gen-bol imkan verin ki, yaransınlar, böyüsünlər, şaxələnsinlər. Özünüzə tək gözəl güzəran, var-dövlət, yaxşı iş, son dəb avtomobil, yaraşıqlı villa kimi maddiyyat arzulamayın, özünüzə yaxşı dostlar, böyük incəsənət uğurları, elmi kəşflər, idman qələbələri, karyera nailiyyətləri, kəsəsi, zirvələr arzulayın. Unutmayın, uğur yolunun startı arzulamaqdan keçir.
Sonra qarşıya məqsəd qoymaq barədə.
2.Qarşıya məqsəd qoymaq
İnsan öncə bir şeyi arzulayırsa, sonrakı addımda həmin şeyi əldə etməyi də mütləq qarşısına məqsəd qoymalıdır. Məqsədə çevrilməyən arzu elə arzu olaraq da qalır. Arzu palitrası çox rəngarəng olan insanlar var ki, onlar bu arzuların heç birinin ardınca getmirlər, öz arzularını məqsədə çevirmirlər. Ucqar dağ kəndində yamacda qoyun-quzu otaran savadsız bir çobanın prezident olmaq arzusu ola bilər, amma bu, heç bir reallıqla uzlaşmayan bir xülyadır, onu məqsədə çevirmək belə mümkünsüzdür. Məqsədə yalnız insanın potensialı ilə uzlaşan, kənar mühitlə ziddiyyət təşkil etməyən arzular çevrilə bilir.
Məqsəd – bir neçə variant içində seçdiyiniz ən vacib olanıdır. Abstrakt və konkret məqsədlər var. Çalışın həmişə konkret məqsədlər qoyasınız. Pozitiv və neqativ məqsədlər var. Çalışın, həmişə nəyi əldə etmək istəyirsinizsə onu məqsəd qoyun, yəni özünüzü həmişə pozitiv məqsədlərə ayırın. Nədən qurtulmaq istəyirsinizsə, bu cür neqativ məqsədlər sizin əsas məqsədiniz olmasın heç vaxt.
Heç vaxt sizə xeyir gətirməklə kimlərəsə ziyan verəcək məqsədlər də seçməyin özünüzə.
Bütün məqsədlər bir-biri ilə bağlı, eyniistiqamətli olmalıdır. Onlar heç vaxt həyatınızın əsas məqsədi ilə konfliktdə olmamalıdır.
Bütün məqsədlərinizi əhəmiyyət dərəcəsinə uyğun sıralayıb özünüz üçün ən əsas məqsədi seçin.
Məqsədlərinizi zamanla uzlaşdırıb «qısa zamanda həll olunacaq» və «uzun zamanda həll olunacaq»lara bölün. Əsas məqsədiniz isə daha çox zaman tələb edən strateji məqsəd olacaq.
Bugünsə Planlaşdırma barədə danışacağıq.
3.Planlaşdırma
Qarşıya qoyulan məqsədlərə çatmaq üçün resursların optimal bölgüsü planlaşdırma adlanır ki, riyazi nöqteyi-nəzərindən bu funksiyanın əsas arqumentlərindən biri də zaman bölgüsüdür. Planlaşdırma olmadan heç bir məqsədə çatmaq, uğur əldə etmək mümkün deyil. Bu sahəni ayrıca təhqiq elədiyim üçün onun üzərində geniş dayanmalı olacağam. Amma indi yox, növbəti hissələrdən birində.
Növbədə isə Hazırlaşmaq dayanır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.11.2023)
“Zəfərdir mənim adım” kitabının imza günü keçirilib
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı və “Caspian Event Organisers” şirkətinin təşkilati dəstəyi ilə noyabrın 11-də Bakı Ekspo Mərkəzində başlanan 9-cu Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi davam edir.
Sərginin ikinci günü, “Vətən səsi”nin əməkdaşı, uşaq yazıçısı Mina Rəşidin yenicə işıq üzü görən “Zəfərdir mənim adım” adlı şeirlər kitabının da imza günü keçirilib.
“Təhsil” nəşriyyatında çap olunmuş kitabda müəllifin vətənpərvərlik mövzusunda yazdığı şeirlər toplanıb.
Xatırladaq ki, Mina Rəşidin atası Birinci Qarabağ mühribəsinin mülki şəhididir, iki qardaşı isə qazidir. Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident mükafatçısı olan Mina xanımın indiyədək 8 kitabı işıq üzü görüb. Onlardan 6-sı məhz uşaq ədəbiyyatına aiddir. Onun yeganə nağıl kitabı Türkiyədə “Asmaltı” nəşriyyatının hesabına çap edilib.
Mina Rəşid bir çox ədəbi müsabiqələrin, o cümlədən, Mədəniyyət Nazirliyinin 2020-ci ildə keçirdiyi “Vətənpərvərlik mövzusunda ədəbiyyat müsabiqəsi”ndə esse janrı üzrə 1-ci yerin qalibidir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.11.2023)
QİRAƏT SAATI: Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı – Adəm Bakuvinin romanı
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qiraət saatında Adəm İsmayıl Bakuvinin “Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı” sənədli romanının dərci davam edir. Roman erməni millətindən olan bəşəriyyət canilərinin utopik məhkəməsindən bəhs edir. Onu nəinki oxumaq, hətta ən maraqlı faktları yaymaq, təbliğ etmək lazımdır.
58-Cİ DƏRC
Tarixçi-etnoqrafçının bu sözləri tamaşıçıların eynini açdı, onlar gülüşdülər. Xidmətçinin gətirdiyi iki stəkan suyu başına çəkib tarixçi-etnoqrafçı çıxışının son hissəsinə keçdi:
-Həmin abidələrdən biri Menhirlərdir. Menhirin hazırkı ingilis dilində işlənməsi və “uzun daş” anlamı daşıması da çox maraqlıdır. . Menhir qəbilə quruluşu dövrünün məhsulu olub, ölən adamın qəbiri üzərində dik basdırılmış, bir növ heykələ oxşar daşdır. Adətən belə daşları qəbilə başçılarının qəbirlərinin üzərində qoyurdular. Qədim dini əqidəyə görə, guya ölən adamın ruhu bədəni tərk edir və həmin adamın ruhu daşa keçir və orada əbədi yaşayırdı. Xocalı abidələri içərisində nadir yadigarlardan biri də kromlexlərdir. Kromlex dairəvi düzülmüş bir neçə dik və onların üzərinə qoyulmuş bir ədəd köndələn daşdan ibarətdir. Yenə də dini əqidəyə görə bu abidələr axirət evi adlanır. Bütün bu abidələr yerli əhalinin, eləcə də əraziyə yaxın böyük bir akvatoriyanın mənəvi mədəniyyət tarixini öyrənmək üçün son dərəcə böyük elmi əhəmiyyət kəsb edir. Nəhayət göstərməliyik ki, Azərbaycanda ən qədim yazı da Qarabağda aşkar edilmişdir. Belə ki, Xocalıda tətbiq olunan 11 saylı kurqandan üzərində mixi yazısı olan bir ədəd kiçik muncuq tapılmışdır.
Ermənilər əyləşən sıradan “Çox uzatdınız e” etirazı gəlsə belə (akademikin səsi idi yenə) alim çıxışını daha yüksək tonda davam etdirdi:
-Xocalı-Gədəbəy arxeoloji mədəniyyətinin izi ilə məşğul olan bir çox Qafqazşünas alim təkcə Azərbaycanın deyil ümumiyyətlə Yaxın Şərq ölkələrinin maddi mədəniyyət tarixi ilə əlaqədar bir sıra problemlərin həllinə yaxınlaşmaq üzrəydilər. Bu problemlərdən biri 3-4 min il bundan əvvəl yaxın Şərq ölkələrinin bir-biri ilə mədəni və iqtisadi əlaqələrinin səviyyəsini öyrənmək idi. Xocalı abidələri sübut edirdi ki, belə əlaqələr geniş olmuş və müxtəlif etnik qruplar mehriban iqtisadi və siyasi təmasda yaşamışlar. Bir daha təəssüf hissi ilə deməliyik ki, 1992-ci ilin fevral ayında erməni və rus ordusunun qoşunları Xocalı əhalisini vəhşicəsinə qırarkən hərbi texnika ilə genosidin ən iyrənc mərhələsi olan – bir xalqın izini tam itirmək kimi mənfur bir əmələ əl atmışlar və bəşəriyyət üçün nadir abidələr toplusu olan Xocalı abidələrini dağıtmışlar. Xocalı şəhərinin ən qədim tarixi abidələri, qəbiristanlıqlar, Kərkicahan qəsəbəsi, Kosalar, Cəmilli və Meşəli kəndlərindəki qəbiristanlıqlar, dini abidələr, məsələn, Meşəlidəki “Seyid qəbri” və s. erməni işğalı nəticəsində tamamilə dağıdılmışdır. Dağıdılan abidələrin tam siyahısını möhtərəm hakimlərə təqdim edib mən çıxışımı yekunlaşdırıram. Diqqətinizə görə çox sağ olun.
Gurultulu alqışlar altında alim keçib yerinə əyləşən məqamda Divan Hakimi alimə şəxsən minnətdarlıq bildirdi, onun belə ahıl yaşda da nəinki öz şotland millətinə, habelə bəşəriyyətə xidmət etməsini yüksəs dəyərləndirdi, ona sonsuz təşəkkürlərini bildirdi. Sonra Baş Hakim üzünü xanım diktorlara tutdu:
-Qızlar, siz yekunlaşdırmısınız, eləmi?
Birinci xanım əyləşdiyi kürsüdən durub söylədi:
-Yalnız kiçik bir hissə qalıb, Xocalı qətliamının dünya miqyasında tanınması hissəsi.
-Onda davam edin.
-Baş üstə.
Xanım tribunaya çıxaraq əlindəki kağızı oxumağa başladı:
-Hazırda Xocalı soyqırımının tanınması Azərbaycan dövlətinin xarici siyasətinin əsas istiqamətlərindən biri kimi müəyyənləşdirilmişdir. Xocalını tam səviyyədə qətliam kimi Pakistan və Sudan dövlətləri tanıyır. Faciəni parlament səviyyəsində qətliam kimi Meksika, Kolumbiya, Çexiya, Bosniya və Herseqovina, Cibuti, Peru, Honduras, Panama, İordaniya, Rumıniya və Şotlandiya tanıyır. İndiyədək ABŞ-ın 22 ştatı - Massaçusets, Texas, Nyu-Cersi, Meyn, Nyu-Meksika, Arkanzas, Corciya, Oklahoma, Tennesi, Pensilvaniya, Konnektikut, Florida, Missisipi, Vest Vircinya, İndiana, Yuta, Nebraska, Havay, Montana, Arizona, Aydaho və Nevada Xocalını faciəsini qətliam kimi tanıyan sənəd qəbul edib.
Divan Hakimi diktora təşəkkür bildirib şahidlərin dəvət olunmasını istədi.
Divan heyəti bir neçə şahidi səhnəyə gətirdi, onlar bir-bir söz alıb danışmağa başladılar.
Birinci şahid:
-Xocalı sakini, hazırda Azərbaycanın Goranboy rayonunda məcburi köçkün həyatı yaşayan Sürən Məmmədovam. Ondan başlayım ki, Xocalı soyqırımı Azərbaycan tarixinə ən dəhşətli və faciəvi səhifələrdən biri kimi daxil olub. Fevralın 26-da gecə saatlarında Xocalı ağır atıcı silahlardan atəşə tutuldu. Həmin gün hava dəhşətli soyuq idi qar yağmışdı. Xaçın çayını keçərək meşə yolu ilə Ağdam rayonuna üz tutduq. Həmin ərazidə ermənilər Xocalı sakinlərini dəhşətli şəkildə qətlə yetirirdi. Oğlum, bacım, kürəkənim gözlərimin önündə öldürüldü. Bu dəhşətli anları heç vaxt unuda bilmirəm. Əgər kimsə biz xocalıların başına gətirilənlərdən tam xəbər tutmaq istəyirsə, report.az satyındakı şahid ifadələri ilə tanış ola bilər.
İkinci şahid:
-Xocalı sakini, hazırda Azərbaycanın Goranboy rayonunda məcburi köçkün həyatı yaşayan Qaryağdı Quliyevəm. Mən avtoqarajda mühafizəçi işləyirdim. 25-dən 26-na keçən gecə Xankəndində yerləşən 366-cı alayın ağır zirehli texnkaları Xocalıya hücum etdi. 8 istiqamətdə şəhəri mühasirəyə aldılar. Gecə yaşıl fişəng atıldı. Ermənilər əvvəlcə Xocalı Aeroportunu ələ keçirdilər. İlk hücum zamanı şəhərdə yerləşən bütün evlər yandırıldı. Bununla bağlı Poçt vasitəsilə Ağdam və Şuşaya məlumat versək də heç bir cavab ala bilmədik. Sakinlər məcbur olub gecə saat 1-də şəhəri tərk etməli oldu. Qarlı havada yaşlı insanlar, qadınlar, körpə uşaqlar meşə yolu ilə qaçmağa çalışırdı. Səhərisi gün gördüyümüz mənzərə bizi şoka saldı. Erməni cəlladları tərəfindən təhqir olunmuş meyitlər ətrafa səpələnmişdi. O mənzərəni gözümün önünə gətirə bilmirəm. Necə danışım?! Çox ağırdı o günləri xatırlamaq. Kişilərin başı, qadınların döşləri kəsilmişdi, körpə uşaqlar ağıla sığmaz dərəcədə vəhşiliklə öldürülmüşdü. Həmin gecə ailə üzvlərimdən 4 nəfər - iki qızım, bir oğlum və qardaşım şəhid oldu.
Üçüncü şahid:
-Xocalı sakini, hazırda Azərbaycanın Goranboy rayonunda məcburi köçkün həyatı yaşayan Razim Mustafayevəm. Həmin gün ermənilər dəhşətli vəhşiliklər etdilər. İnsanlığa sığmaz dərəcədə faciə törədildi. Qaynım Hüseyni öldürdükdən sonra qızıl dişlərini çəkib çıxarmışdılar, qadınlara süngü ilə işgəncə verib öldürürdülər. Mən çaydan keçəndə gördüm ki, qonşum Vaqifin arvadı və üç oğlunun meyiti Xaçın çayında qalıb. Ana üç oğlunu necə qucaqlamışdısa meyitlər suyun içində bir-birinə yapışıb qalmışdılar. Gecə çətinliklə Ağdam rayonuna qaça bildik. Sağ olsun Ağdam camaatı və könüllü döyüşçülər, bizi qarşıladılar.
Ağır addımlarla ağsaqqal bir kişi - 72 yaşlı Hüseyn İbrahimoğlu irəli çıxıb nəsə danışmağa başladı, bu zaman Divan Hakimi “Ona mikrofon verin” söylədi, kişini cəld mikrofonla təmin etdilər. Hamı diqqətini kişinin sözlərinə cəmlədi:
-Mən türkəm. İki dəfə sürgünə məruz qalmışam – Sovet İttifaqı dövründə İosif Stalinin göstərişi ilə Ahıskadan Özbəkistana və Mixail Qorbaçovun zamanında Özbəkistandan Xocalıya. Lakin bu vaxta qədər bizə qarşı belə qəddarlıq görünməmişdi. Ermənilər iki saata kəndimizi yerlə-yeksan etdi. Bütün kənd yandırıldı. Uşaqlarımızı və azyaşlıları qəddarcasına öldürərkən o vəhşilər “Siz türksünüz” deyə qışqırırdılar.
Hüseyn əlindəki mikrofonu qaytarmayıb ardınca gəlmiş 69 yaşlı qadına uzatdı, söylədi ki, Xatun nənənin hekayəsi daha əzabvericidir.
Ağbircək qadın ağlaya-ağlaya aşağıdakıları ərz elədi:
-İki nəvəm – qız və oğlan – gözlərimin önündə öldürüldü. Mən ağır şəkildə yaralandım. Ermənilər deyirdilər: “Biz sizi öldürməyəcəyik, lakin nəvələrinizin necə ölməsinə baxacaqsınız.” Mən onlara məni öldürmələri və nəvələrimə toxunmamaları üçün yalvardım, lakin onlar mənə qulaq asmadılar...
Zavallı qadın doluxsundu, səsi titrədi, nitqinin ardını gətirə bilmədi.
Əsas dünyanın şahidləri hələ hamısı danışıb qurtarmağa macal tapmamışdı ki, Axirət dünyasıının sakinləri irəli atılıb bir-birinin sözünü kəsərək öz dərdlərini izhar etməyə başladılar. Bu deyilənlərə qulaq asmağa insana dəmir əsəb lazım idi. Tamaşaçılar arasında səhhəti pozulanlar da vardı, təcili yardım briqadası sıralar arasında insanlara yardım etməkdəydi. Nəhayət “sərbəst mikrofon” bağlandı.
Divanın Hakimi səsini arıtlayaraq yenidən mikrofonunu yandırıb söz götürdü:
-Bəli, dedikcə acılı, ağrılı mənzərədir, hamınızın hisslərini başa düşürəm. Yəqin akademik Aqanbekyan da bunları başa düşür.
Azacıq fasilə verib davam etdi:
-Hələ 1946-cı ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası öz qətnaməsi ilə bəyan etdi ki, genosid – insanlığa qarşı törədilən ən ağır cinayətdir! Bu növ cinayətin əlamətləri 1948-ci ilin 9 dekabr tarixində “Genosid cinayətlərinin qarşısının alınması və onun cəzalandırılması haqqında” adlı Konvensiyada öz əksini tapmışdır. Bu Konvensiya bütün dövlətlər tərəfindən qəbul edilmişdir. Ekspertlər bir nəfər kimi bu qənaətə gəlmişlər ki, Xocalı qətliamında bu əlamətlər aşkar görünməkdədir. Xocalı qətliamı – qabaqcadan düşünülmüş qaydada, milli əlamətlərə görə insanların kütləvi şəkildə məhv edilməsi niyyəti ilə törədilən bir cinayətdir. Xocalı cinayətinə görə bu gün Divana çəkilən şəxslə tanış olun. Bu, Monte Melkonyan adlı şəxsdir. Amma biz bu gün iki şəxsə birdən Divan qururuq. İkinci şəxs bayaqdan yerindən hey protestlər eləyən erməni akademiki Abel Qezeviç Aqanbekyandır. O isə Qarabağ müharibəsinin ideoloqu kimi Qarabağda tökülən bütün qanların baiskarı kimi müqəssirdir, deməli, həm də dolayısı ilə Xocalı soyqırımı da onun adına yazılmalıdır. Buyurub İttiham kürsüsünə gətirilsinlər. Bu gün və sabah – iki prosesdə bu şəxslərin cinayət əməllərinə baxacağıq. Bu gün ideoloqu, sabahsa canini mühakimə edəcəyik. Divan üzvlərindən də xahiş edirəm ki, akademik barədəki məlumatları səsləndirsinlər.
Saqqallı, dənizçi maykasının üstündən komuflyajlı hərbi köynək, onun da üstündən eyni cür buşlat geyinmiş şəxs ittiham kürsüsündə yer tutdu. Bu Monte Melkonyan idi. Az keçmiş saçları çallaşmış, kostyum qalstukda kök bir kişi də gəlib onun ynında əyləşdi. Bu da Abel Aqanbekyan idi.
Divan üzvləri bir qom kağızla dolu qovluqdan bir neçə kağız aralayıb kişi diktorlara verdilər. Diktorlar növbə ilə kağızları oxumağa başladılar.
Birinci diktor:
-Akademik Abel Qezeviç Aqanbekyanın 87 yaşı var, milliyyətcə ermənidir, Əsas dünyadan təşrif buyurub. 1932-ci ilin 8 oktyabrında Tiflis şəhərində dünyaya gəlib, vaxtı ilə sovet, indi isə Rusiya iqtisadçısıdır, sənaye istehsalı üzrə mütəxəssisdir, əmək məhsuldarlığı, əməkhaqqları, makroiqtisadiyyat, ekonometrika, menecment üzrə mütəxəssisdir, 1963-cü ildə İqtisadiyyt üzrə doktor, 1974-cü ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının Akademiki adını almışdır. 1985-1991-ci illərdə - SSRİ-də Yenidənqurma adlanan illərdə SSRİ-nin rəhbəri olan Mixail Qorbaçovun iqtisadiyyat məsələləri üzrə müşaviri olmuşdur. Rusiya-Britaniya birgə “Link” müəssisəsinin Direktorlar Şurasının sədri, “Lukoyl” şirkəti qəyyumlar şurasının üzvüdür. “Bilik” cəmiyyətinin iqtisadi biliklər sektoruna başçılıq edir, EKO, “Elm və həyat”, “Maliyyə və biznes”, “İqtisadi siyasət” kimi nüfuzlu Rusiya jurnallarının redaksiya heyətinin üzvüdür. 1967-ci ildə SSRİ-nin ali mükafatı sayılan Lenin ordeninə layiq görülüb. 1975-ci ildə Qırmızı Əmək Bayrağı Ordeninə, 2012-ci ildə “Dostluq” ordeninə layiq görülüb. Britaniyanın, Bolqarıstanın, Macarıstanın elmlər akademiyalarının fəxri üzvüdür. Qatı millətçiliyi ilə tanınır, erməni millətçiliyinə böyük töhfələr vermişdir...
Abel Aqanbekyan yerindən qışqırdı...
(Davamı var)
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.11.2023)
Bu gün “Gərginlikdən çıx və parılda” günüdür
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu günə təsadüf edən əlamətdar hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:
14 noyabr. Diabetlə mübarizə günü
ÜST-ün məlumatına görə, 2000-ci ildə dünyada 150 milyon diabet xəstəsi olub. Diabet - dünyanı bürüyən bəladır desək, əsla yanılmarıq. Diabet, xərçəng və ürək xəstəlikləri – inkişaf etmiş ölkələrdə insan ölümlərinin 90 faizi bu səbəblərdəndir. 1991-ci ildən World Diabetes Day qeyd edilir. Bəs niyə 14 noyabrda? Çünki bu gün insulin harmonunu kəşf etmiş kanadalı fizioloq Frederik Bantinqin doğum günüdür. Bantinqin uşaqlıq dostu diabet xəstəliyindən vəfat etmişdi, Bantinq də bu bəlanın dərmanını tapmağı özünə söz vermişdi. 1922-ci ilin yanvarında o, diabetdən əziyyət çəkən 14 yaşlı uşağın bədəninə insulin inyeksiyası yeridib onu xilas edərək tarixdə bir ilkə imza atdı. Bu kəşf sonradan milyonlarla insanın xilasına çevrildi. Bantinq insulinə görə Nobel mükafatına da layiq görüldü.
Diabet – düzgün olmayan həyat tərzinin nişanəsidir, qaçın bunlardan, hərəkətsizlik, qeyri-sağlam qidalanma heç vaxt sizin müşayiətçiniz olmasın.
14 noyabr. Beynəlxalq loqoped günü
Loqoped-defektoloq peşəsi nitqi qüsurlu insanların bu qüsurunu aradan qaldırmağa çalışan insanları əhatə edir. Loqoped ixtisası dar çərçivəyə sığmaz, o təkcə nitqdəki qüsurları yox etmir, eləcə də nitqi pozan bütün defektlərlə mübarizə aparır, səsin batması, tembrinin və tempinin vəziyyəti, sinirlə bağlı nitq pozğunluqlarının aradan qaldırılması, qeyri-səlist danışıq və s. loqopedin müdaxilə dairəsindədir.
Ortofoniya – loqopediya termini 1928-ci ildə Fransada meydana gəlib, Süzanna Borel-Mezoni xanımın sayəsində. O, Fransada nitqin reabilitasiyası xidmətini yaradıb və bu terminlə öz mütəxəssislərini adlandırıb. Nitq korreksiyası çox vacibdir, xüsusən ictimai xadimlər, siyasətçilər, mədəniyyət xadimləri bu cəhətdən tam qüsursuz olmalıdırlar. Gərəkli işlə məşğul olan loqopedləri təbrik edək gəlin.
14 noyabr. “Gərginlikdən çıx və parılda” günü
Buyururlar ki, bu gün gərəkdir ki, bütün problemlərini, dərd-sərini unudub, gərginlikdən çıxıb xoşbəxtlikdən parıldayasan. Məsələn, bağı olan bağa, olmayan parka, bulvara gedə bilər, dincələr, rahatca nəfəs alar. İnsan içindəki qaramatı tökəndə üzü də parıldayır, biləsiniz.
Bir dəfə bir dostum dedi ki, “Metroda, küşədə, marketdə - harda oldumsa insanların simalarına baxıb bircə gülümsəyən insan görə bilmədim, hamının üz-gözündən zəhər yağırdı”. Gündəlik problemlər hamımızı üzür, dünyanın ancaq əzab-əziyyətini, möhnətini görə bilirik. Təqvim yazıq da deyir ki, ay adam, bir ilin bir günündə barı bu problemlərini libas kimi soyunub əynindən at, barı bircə gün xoşbəxt yaşa, sabah yenidən yapışarsan o libasından.
14 noyabr. Böyük Hegel heç bilirsiniz nə deyib?
Cərrahi əməliyyatlar üzrə tibb bacılarının günüdür. Ukraynada üzümçülük və üzümçü günü, Rusiyada sosioloq günü, Hindistanda Bal Divas, yəni uşaqlar günü, Estoniya, Norveç və Finlandiyada atalar günü, Cənubi Sudanda ahıllar günü, Kolumbiyada qadınlar günü, Britaniyada şam yeməyində isti bir şeylər yemək günü, Almaniyada yeni il postu ərəfəsində ənənəvi iki günlük milli matəm günü, ən nəhayət ABŞ-da acılı quakamole günüdür. Amerikasevənlər və mətbəxsevənlərin “bu nə mənədir” sualını eşitdim, cavablandırıram. Quakamole – avakadonu əzib onu qırmızı soğan, bibər, keşniş, laym şirəsi və duzla qarışdırmaqdan alınan bir yeməkdir.
14 noyabr məshəti türklərinin qara tarixidir. 1944-cü ilin həmin günündə Stalin 100 mindən çox məhsəti türkünü Gürcüstandakı doğma torpaqlarından Orta Asiyaya sürgün elətdirib. 1918-ci ilin bu günündə Pavlik Morozov adlı sovet pioneri doğulub, öz atasına qarşı ideologiya naminə satqınlıq edən bu şəxsi sovet təbliğatı uzun illər məktəblilərə örnək kimi sırıyıb.
Uşaqlıqda ən sevdiyim qəhrəman Çirtdanla yanaşı damda yaşayan Karlson olub. Hətta bəzən pəncərə qarşısında durub bu cizgi filmi qəhrəmanının indicə propellerlərini vızıldada-vızıldada uçub gələcəyini də gözləmişəm. 1907-ci ilin bu günündə həmin o Karlson obrazını yaradan isveç yazıçısı, xanım Astrid Lindqren dünyaya gəlib; 1889-cu ildə ən böyük hindistanlı adını almış siyasətçi, Hindistanın ilk baş naziri Cavaharlal Neru doğulub.
Yuxarıda qeyd etmişdik ki, bu gün almanlar matəm gününü qeyd edirlər. Təqvimdə bunu yeni il qabağı postla əlaqələndirirlər. Təqribən, bizim qara çərşənbələrimiz kimi. Amma mənim düşüncəmə görə, alman boşuna matəm eləməz, buna köklü səbəb lazımdır. Bəlkə bu? 1831-ci ilin 14 noyabrında Qeorq Vilhelm Fridrix Hegel – böyük alman filosofu, sistemləşdirilmiş dialoq təliminin banisi, obyektiv idealizmin təkrarsız nümayəndəsi haqq dünyasına qovuşub. 1716-cı ilin 14 noyabrında isə Leybnits – böyük alman filosofu, riyaziyyatçısı, dilçisi, məişətin bölünməz ibtidai elementləri əsasında sülh konsepsiyasının müəllifi dünyadan köç edib.
Mən özümü necə saxlayım ki, böyük Hegeldən bir neçə dillər əzbəri olmuş kəlam səsləndirməyim?
İnsan öz əməllərinin tərənnümüdür; Xoşbəxtliyin sirri-insanın "MƏN" dairəsindən çıxa bilmə bacarığındadır; İnsan azadlıq üçün tərbiyə olunur; Hər xalq öz hökmdarına layiqdir; Sürətlə öz siyasi süqutuna yaxınlaşan xalqın taleyini yalnız dahi şəxs dəyişə bilər.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.11.2023)
Güneydən gələn səslər - Əmin Hacılının şeirləri
Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi təqdim edir.
Əmin Hacilu (Hacılı) Xoy şəhərində doğulmuşdur. O, şair və qəzetəçidir. Əmin Hacılı Güneydə gözəl qələmə və istedada malik olan gənclərdən biridir.
1
Bu tək başına göstəridir
Sən məndən əskilib səhnəyə çıxırsan
Mən kinonun tualetində Merilin Monronun rəsminə boşalıram
Səhnədə səni alqışlayırlar
Tualetdə qapını.
Çıx
Düş
Bu tək başına göstəridir.
Bir kişi dörd yol ayrıcında üzərlik fırladır
Sən /birdən/ höyüşnə kimi içimə düşürsən
Şəhər boğa buynuzunda fırlanır
Sən keçirsən
Mən adını qoyacağam sonunda bu dərdin üstəlik
Sabah söyüşlərinin Background-unda siqnal səsləri
Biraz yaradıcılıq
Sabah söyüşlərinin Background-undakı siqnal səslərini.
*
Birinci qoşağın yazdığı şeirlər bütün qadınlara oxundu
Qadınlar bitdi sonra
Şeirə başlamadan əvvəl Merilin Monronun rəsminə boşaldım
Mən sənə sənin anlayacağın dildən danışdım nəsnə;
Sevgi yalnızlığın bacaqları arasında vibrator nə isə nə
İkinci pərdə
Mən hara gedəcəyimi bilmirəm
Tualetdən sonra
Şəhər boğa buynuzunda fırlanır
Və
Qaldı ki,
Bu tək başına bir göstəridir
Sən oyunçu olaraq çaxmağını fırladırsan
Mən seyirçi olaraq siqaretimi yandırıram
Sonra hekayənin ortasından həqiqətin papağını çalıram
(Od tutdu kino
Seyircidən seçilmədi oyunçu)
Mən dörd yol ayrıcında üzərlik fırladıram
Sən səhnədə məni anladırsan
Bir kişi tualetdə...
2
Yalnızlıq sevgini əmizdirdiyində
Mən xəyanəti süddən açırdım
Keçmiş, ölü ehtimalların qəbristanlığıdır
Göz altında morapan çizgi ehtimalların hələ də
Ehtimal olduğunun bəlgəsi
(Gözümü unutdum rəsmində)
İkinci əl bir zəmir tapıb yaramı sardım
Şorunu çıxartdım “O”-nun “Sən” olma sürəsində
Təkrar-təkrar bir mahnını dinləyərək
(Ay bayağı bir çibandır gecənin köksündə)
Mən hecalarımı toplayıram bir yanlışın içindən
Göz altlarındakı çizginin üstünə ulduz qoyub
Alt yazıda açıqlayıram.
(Sən ey izaha ehtiyacı olan nəsnə/gözümü unutdum rəsmində)
Və açıqlandım
Yarabasmalarımın üzərində həqiqətin göbək adını tapdım
Qara, mən kimi qara
Ağ, sən kimi ağappaq
Və həyat qan-qızarmasında nəbzini tutur ümidin
Yalnızlıq sevgini döşündə gəzdirir
Mən qulağına sızıram kəlmələrin eşliyində
Gözlərim eşiyimdə
Və eşiyim səndən sonra nə isə
Nə isə yarabasmalarımın üzərində
Həqiqətən göbək adına yenirəm
Başım köksündə...
Səndən qurtarıb röyana başlamışdım
Sən məndən qurtarıb başqasının yatağına
Alt paltarlarını,
Məni,
Alt paltarlarındakı izimi,
İniltimi
Daşıdığın kimi
Səni keçmişə daşımışdım deyə röyanın keçmişdəki kökünü qazmışdım
O isə ilk dəfə görürdüm səni
O isə çiçəklərin tutumunu qoruyurdu hələ
O isə sevdalar üzərinə romanlar yazılırdı
Gözlərindəki yazar qapını çalıb getmədən öncə
Tanışdırıram
- Tikan
- Şair
Şair
Tikan
Qorxunun ölümə olan ziyanını düşündüm
İntiharımdan əvvəl.
Hahaha
Tanışdırıram.
Həyat, ölüm və qorxunun naməşru uşağıdır
Sən isə bağlaclarla yazarın arasındakı məsafəni dolduran dinclik
(Mətnin ardı var)
Sən yoxsan amma
Sən heç bir zaman olmayacaq kimi yoxsan
Və röyan əbədidir
Heç bir zaman getməyəcək kimi
Amma bu əllərdə nə belə?
Yaxama sarılan
Yaxamdan boğazımı
Boğazımdan adını
Çıxaran
Adından başqa özəlliklərini papağından dovşan çıxarır kimi çıxaran əllər də nə belə?
Səndən qurtarıb röyana başlamışdım
Sən mənə başlamadan əvvəl.
Sinə sancağını boynuna asan bir qadın vardı
Keçib gedərdi hər gün röyamdan
Sərhəddən pasportsuz keçən quş kimi
Nə adı oxunardı telsizdən
Nə telsizdən oxunacaq məlum bir adı vardı
Röyaydı üstəlik
Və röyanın həqiqətə olan ziyanı
Həqiqətin sevdaya olma xəyanəti boyda idi.
3
Bilmədiyin şeylər var
Göbək bağımı gözlərinə bağladım
Yəni həqiqi səni alıb səndən yaratdığım anıt ilə taxladım
Anam dediyimdə dönüb baxan
Qızım dediyimdə dönüb baxan
Sevgilim desəm içimə daman
(Nafazolin içinə daman göz yaşıdır)
Və daha da bilmədiyin şeylər var
Əncir yarpağının uçuğu toxtatdığı yalanını yeddi yaşımda dənələyərək isbatladım
Hələ də isbatlayıram.
Ayrılığı sevdaya sürərək
Həsrətimi qanadıram
Azalır bilmədiklərinin biri
İlk dəfə çəkdiyim ahı qab eləyib divara salıram 18 yaşımda
Sonra hər sabah göbək bağımı kəsib ahımın boynuma salıram
(Atam qapını açıb son cümləni deyir:
Ahından tin dirəyə dayandı).
Yönətmən 25 dəfə oynadır bu səhnəni
Siqareti çoxaldıram
Ahımdan tin dirəyə dayanır
Atam itir.
Ahımdam tin dirəyə dayanır
Saqqalım uzanır.
Ahımdan tin dirəyə dayadım kürəyini
Və gözlərini öpdüm
Bilmədiyin şeylərin ikisini
(Atam qapını çalıb – tin çıxdı)
Hələ bilmədiyin şeylər var
Şeirə sığdırmaq üçün unutduğum
Və unuda bilmədiyim üçün şeirə sığdırdığım şeylər...
4
Bir xətt çək yol olsun
Bir xətt çək yolun üstünə.
Dönüş yolu olsun
Sus və dinlə.
Səsimi tanıyırsan
Səsimi səslər arasında
Hüznümü tanıyırsan
Sevinc gülüşləri arasında.
Yola düşdüyümdə unutmağını tanıyırsan
Qabağımı alınca keçmişə dönəcəyimi.
Bir şeylər bilirsən haqqımda
Bir şeylər bilirsən sənə baxınca.
Səsimi tanıyırsan örnəyin
Hüznümü oxşayırsan gözlərindən
Utanınca
Bir xətt çək yol olsun
Sürmə göz yaşının xəritəsini
Çəkir ovurdlarında.
Bir xətt çək dönüş yolu olsun
Sürmə səsini susdurar
Yahmaladığında
Sus və dinlə.
“Musiqi səsini eşitməyənlər üçün rəqs edənlər dəlidirlər”
Deyən filosofa Ambiyansdan danış
Yarpaq necə saralırsa
İnsan necə saralırsa
Sarı necə yaraşırsa yolu əzbərdən bilən bir qadına
Bunların səsini döşündə saxla
Sonra bir xətt çək
Yol olsun
Sən əzbərə get
Bir xətt çək dönüş yolu olsun
Mən naşıca gəlim ardınca
Sus və dinlə.
Sürmə göz yaşının xəritəsini çəkir ovudlarında...
5
Çəhrayı başlığı ilə
Ətək yazısındakı adları böyük
Hərflərlə başlatdığı ilə
Yaşamaq sevincini piyalaya yerləşər dediyim
Məmələrinə doldurunca
Uclarının şişməsi ilə hər sabah
Və axşamlar əmizdirdikdən sonra
Hüznü, sərxoşluq sənə düşünərəm.
Sən çəhrayı başlığınla
Ətək yazılarının altındakı böyük hərflərinlə
Və məmələrinlə qısacası
Sənə düşündüyümdə, bunlara düşünürəm
Məni anlamaq üçün məni durdur
Unutmadan sloqan budur
Dostluq
Bir ucu tutuq
Sən doldur mən daşıdım
Mən daşıtdıqca sən doldur
Hekayə budur.
Rockun ortasındakı qaraçı
Köçünü hansı yaylaqda endirəcəyimi bilmirəm
Öncə itmək istəyirəm
Əfyundan sonrakı aydınlığın adı xumarlıq
Sonra gerçəkdən itirəm
Xumarlıqdan sonrakı həqiqətin adı həyat
Sonra sevinirəm itdiyim üçün.
Həyatdan sonrakı şairin adı şeir isə, şeirdə itirəm
Sən qəhqəhəni gözlərindən qaytarırsan.
Sonra sevinirəm itdiyim üçün
Sən qəhqəhəni gözlərindən qaytarırsan
Sevincinə sevincim toxunsa
Sən sevincimi gözlərimdən oxuyursan
Ətək yazılarım dahi
Bir şair Magnum 09 ilə ürəyinin süfrəsini açır
Mən ağlımdan keçənləri masanın üzərinə tökürəm
Sonra oturub içindən səni seçirəm
Yox, sərxoş deyiləm.
Ağzı möhürlü bir mağaranı açıb
İçindən məfrəx çıxardan insan oğlu
Həyatın sirlərini aça bilmədikdən sonra hekayələrini yazar
O sırada vergül qoyular
(Şair sabahları fəhlədir,
Gecələri hobbi olaraq vergül qoyar).
Sən qəhqəhəni sinkə qaytarıb masaya dönərsən
Həyatın sağırlığına içilər son stəkan
Sağlıq da bitər
Vergül
Portağal qabıqlarının içindəki
Siqaret kötüklərinin içindəki
Siqaret kötüklərinin ucunda sözcüklər
Zibil qabına tökürlər...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.11.2023)