“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qiraət saatında Adəm İsmayıl Bakuvinin “Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı” sənədli romanının dərci davam edir. Roman erməni millətindən olan bəşəriyyət canilərinin utopik məhkəməsindən bəhs edir. Onu nəinki oxumaq, hətta ən maraqlı faktları yaymaq, təbliğ etmək lazımdır.

22-Cİ DƏRC

Günəş xeyli yüksələndə evdən çıxdı, Baş meydanla onun evinin arası cəmi 30 metr idi, üzünə dəyən sərin mehdən məst ola-ola özünü prosesin başlamasına 12 dəqiqə qalmış Divan məkanına yetirdi. Bir neçə nəfər proses tamaşıçısı ilə qısaca fikir mübadiləsi apardı, kolleqaları ilə salamlaşıb hakimlərin masasında əyləşdi. Allaha dua etdi ki, bugünkü proses də qaydasında keçsin, heç bir ekstrim-filan yaşanmasın.

Kulisdən gələn səs öz yerlərini tutaraq prosesin başlanmasını səbirsizliklə gözləyən tamaşaçıları intizardan qurtardı. Portretlərdən birinin örpəyi açıldı, upuzun ağ saqqalı olan, başı yepiskop örtüklü, sinəsi xaçlı, ixtiyar yaşlı şəxs göründü.

Həmin görkəmdə və qiyafədə olan şəxsi mühafizəçilər müttəhimlər kürsüsünə gətirdilər, onu görən kimi həm müttəhimlər sırasında oturmuş ermənilər, həm də tamaşaçılar arasındakı erməni millətinin nümayəndələri hörmət əlaməti olaraq ayağa qalxdılar.

Kulisdən gələn səs adi səs idi, bu səs müttəhimi təqdim edirdi:

-Mkrtıç Birinci Xrimyan. Erməni xalqının dini və ictimai xadimi, yazıçı, Konstantinopol ermənilərinin patriarxı, Bütün ermənilərin katalikosu.

Amma bu səsə katalikosu alqışlayan ermənilərin “atamız”, “böyüyümüz”, “xilaskarımız” nidaları da qatılmışdı.

Xrimyan kürsüyə əyləşərkən ətrafına xitab etdi:

-Mən əzabkeş xalqımın xilaskarıyam. Şeytana uymayın. Şeytanı içinizə buraxmayın. O, içinizə girsə çox fəsadlar törədəcək. Mən sizin Divanı tanımıram, çünki bu Divan Allahdan gələn yox, Şeytandan gələn Divandır. Ona görə də sizlərin hökmünüz belə mənim tükümü tərpətməz. Mənə söz verməyin. Şeytanların hüzurunda danışmaq mənə suç olar.

Ermənilər Xrimyanı alqışladılar, özünü saxlaya bilməyən Baş Hakim diktor mətnini gözləmədən söz götürdü:

-Möhtərəm tamaşaçılar! Bu gün Müttəhimlər kürsüsündə əyləşmiş şəxs erməni tarixinin ən görkəmli din, kilsə xadimidir. 20-ci əsrin əvvəllərində bütün ermənilərin katolikosu olmuş Katolikos Mkrtıç Xrimyandır! Sabah isə ardıcıl daha bir erməni kilsə xadiminə Divan hökm çıxaracaq. Həmin kilsə xadimi konkret bir cinayətdə süçlanır, amma Mkrtıç Xrimyanın isə cinayətlərinin həddi-hüdudu yoxdur. Öz dövründəki və öz dövründən sonrakı bütün insan qətliamları, terror və müharibələrin– kilsənin fitvası ilə həyata keçirilən bütün bu antiinsan aksiyalarının ilk ideoloqu bu şəxs olmuşdur. Prosesə başlamazdan əvvəl mən mütləq bir sitat gətirmək istəyirəm. Amerika tədqiqatçısı Samuel Uims özünün “Ermənistan – terrorist dövlətin xristianlıq sirləri” adlanan olduqca dəyərli kitabında yazıb:” 20-ci əsrin lap əvvəllərində erməni kilsəsinin Daşnaksütun adlı terrorist siyası hərəkatla birləşməsi günümüzə kimi davam etməkdədir. Erməni kilsəsi terrorçuların qiyamlarının planlarını tutan və bunu həyata keçirən qərargah funksiyası daşıyıb və daşıyır. Belə ki, terrorçuların hamısı “başlama” əmrini kilsədən alır.”

Baş Hakimin gətirdiyi bu sitat həqiqətən də nurani görkəmli, sinəsi xaçlı, nüfuzlu din xadiminin müttəhimlər kürsüsündə əyləşməsini qavraya bilməyən xristian tamaşaçıları çaş-baş qalmaqdan qurtardı, onlar kilsənin terrorda, qətliamlarda rolunun ilk təsdiqini eşidib xeyli təəccübləndilər də.

Baş Hakim sözü diktora verdi, diktor ənənəyə uyğun olaraq müttəhimin dosyesini oxudu:

-Mkrtıç Birinci Xrimyan həm də Xrimyan Ayrik və Mkrtıç Birinci Vanetsi adları ilə tanınıb. 1820-ci ildə Osmanlı İmperiyasının Van əyalətində doğulub, 1907-ci ildə bəzi mənbələrə görə İsraildə - Qüdsdə, bəzilərində isə Qafqazda – Eçmiədzində  dünyasını dəyişib. İlkin təhsilini əmisi Xaçaturdan alıb, 1842-ci ildə ailəsi ilə birgə Vandan Konstantinopola köçüb. Orada erməni dili müəllimi işləyib, ardınca müxtəlif ölkələrə səfərlər edərək erməni icmalarına dini mövzuda, eləcə də erməni tarixinin, mədəniyyətinin təbliği mövzularında mühazirələr oxuyub. 1851-ci ildə Konstantinopol Patriarxı onu Kilikiyaya yollayıb ki, orada erməniləri maarifləndirsin, savadlandırsın. 1854-cü ildə Vanın Axtamar monastırında monax adına layiq görülüb. 1858-ci ildə Konstantinopolda şəxsi mətbəə alaraq “Artsvi Vaspurakan” adlı dərgi nəşr etməyə başlayıb. Bu jurnal Osmanlı ermənilərinin maariflənməsində böyük rol oynayıb. Eləcə də jurnal milli ruhu oyadıb. Tezliklə o, “türk və kürd əsarəti altında əzilən” erməni xalqının təşkilatlanması işinə start verib, diyar-diyar gəzib yoxsul ermənilərə köməklik göstərməklə yanaşı, onları antitürk əhval-ruhiyyədə kökləməyə də müvəffəq olub. Həmin illərdə xalq ona Xrimyan Ayrik deməyə başlayıb.

Maraqlarını heç vaxt boğa bilməyən Baş Hakim diktordan üzr istəyib üzünü Divan heyəti səmtə tutaraq soruşdu ki, “ayrik” sözünün tərcüməsi nədir? Erməni tərcüməçi dərhal “Ayrik – erməni dilində ata deməkdir” cavabını verdi. Baş Hakim diktordan mətnin davamının oxunmasını xahiş etdi.

 -1868-ci ildə Osmanlı Sultanının istəyinə zidd olaraq Xrimyan Konstantinopol ermənilərinin Patriarxı təyin olunub. O, ermənilərin mövcudiyyatının qorunması üçün Osmanlı ermənilərinin muxtariyyat qazanmasını zəruri elan etməklə Osmanlıda erməni millətçiliyinin, antitürk əhval-ruhiyyəsinin əsasını qoymuşdur. Osmanlı hakimiyyəti Xrimyanın millətçi xislətinin arzuolunmazlığını duyub 1873-cü ildə onun taxt-tacdan salınmasını təşkil edə bilmişdir. 1878-ci ildə Qərb Osmanlı imperiyasını süqut etdirmək üçün Berlin konqresində xüsusi “Erməni məsələsi” mövzusunu müzakirəyə qoyanda ermənilər Xrimyanı öz nümayəndələri kimi Berlinə göndəriblər, Xrimyan fürsətdən yararlanıb Avropanı gəzib, İtaliya qrafı Luidji Korti, Fransa xarici işlər naziri Viyam Vaddinqton, Britaniya xarici işlər naziri Robert Sesil ilə, səfirlərlə, kilsə xadimləri ilə görüşüb, onlara Osmanlı ermənilərinin bədbəxt halını izhar edərək kömək xahiş eləyib.

Diktor erməni müdafiəçinin qışqırtısı müqabilində mətn oxunuşunu dayandırası oldu. Müdafiəçi qışqırırdı ki, Divan tam yanlışlığa, fakt saxtakarlığına yol verir, 1878-ci ildə möhtərəm Mkrtıç Xrimyan vətəndən çıxaraq öncə Vyanaya gedib, niyə yalan danışırsınız?

Baş ekspert bu müdaxilənin müqabilində yerindən dik atılaraq öncə Divanı müdafiə etdi, Divanın ünvanına söylədiyi mənfi sözlərə görə erməni müdafiəçini qınadı, ardınca söylədi:

-Əziz Divan heyəti, əziz tamaşaçılar, bu şəxsin iradını eşitdinizmi? Deyir, Xrimyan evdən çıxıb Vyanaya gedib. Divansa onun Berlinə getdiyini deyir, deməli, Divan yalançıdır. Bunlar necə də iftiraçı, üzəduran, şərçidirlər. Demək, məsələ belə olub, 1878-ci ildə Xrimyan Konstantinopoldan Vyanaya, ordan da Berlinə gedib. Bizə yol təfərrüatı maraqlı deyil, bizə məhz Berlindəki fəaliyyət maraqlıdır. Bəlkə biz Xrimyanın yolda haralarda gecələməsini, nə yeyib-içməsini, lap, hansı ayaqyollarına təşrif buyurmasını da təfərrüatıyla söyləməliyik? Ayıbdır vallah. Suda batanın saman çöpündən yapışması deyilən bir anlayış var. Burada isə suda batan saman çöpü də deyil, köpükdən yapışır.

Auditoriyanın alqış sədaları altında Baş ekspert diktordan oxunuşu davam etməsini xahiş edib yerində əyləşdi. Diktor mətni davam etdirdi:

- Xrimyanın Avropada görüşlər keçirib Osmanlı ermənilərinin bədbəxt halını izhar edərək kömək xahiş etməsi faktları bir neçə mənbələrdə var. Amma o da var ki, onların soyuqqanlılığı, gözləmək tələbi Xrimyanı əndazədən çıxartmışdı, Avropadan qayıdıb Xrimyan xalqına silahlanmaq və öz müqəddəratını özü təyin etmək tövsiyəsi vermişdir. O, tezliklə Vanda “Sev Xaç”, eləcə də “Paştpan aireyants” adlı gizli milli-azadlıq hərəkatı təşkilatları yaratmışdır. Xrimyan Osmanlı İmperiyasına erməni muxtariyyatı barədə ultimatum vermək cəsarətinə də gəlmişdi, bunun müqabilində Sultan onu Qüdsə - şərəfli sürgünə yollamışdır. 1892-ci ildə Eçmiadzin Xrimyanı Erməni Apostol Kilsəsinin rəhbəri, bütün ermənilərin katolikosu təyin etmiş, bu təyinatı bir il sonra Rusiya imperatoru 3-cü Aleksandr qəbul etmişdir. Qüdsdə sürgündə olsa belə türk təəbəsi kimi izlənən Xrimyan gizli yolla Misirə, ordan da xidmətini keçirmək üçün Eçmiədzinə yollanmışdır.

Bu dəfə Xrimyan yerindən söz atdı:

-Şeytanlar, bəs Yunanıstan? Mən həmin dönəmdə Yunanıstana da getmişdim.

Auditoriya uğultu qopardı. Az öncə erməni müdafiəçisinin tutduğu yolu indi də təqsirləndirilən tutmaq istəyirdi.

Diktor bu gülünc müdaxiləyə gülümsəməklə reaksiya bildirib mətn oxunuşunu davam etdirdi:

-Xrimyana sığınacaq verən rusların özləri də tezliklə peşiman olmuşlar. Belə ki, Osmanlı imperiyasını erməni məsələsi ilə dalana dirəyən Xrimyan eyni şeyi ruslara qarşı da etməyə başlamışdır. 1903-1905-ci illərdə rus ziyalıları, siyasi və hərbi xadimləri  Xrimyan başda olmaqla erməni kilsəsindən dövlətə əsl təhlükə duyub ona  qarşı sanksiyalar həyata keçirilməsinə nail olmuşlar, erməni kilsəsinin varidatı müsadirə olunmuşdur. Buna cavab olaraq Xrimyan rus dövlət xadimlərinə qarşı sui-qəsdlər barədə tapşırıqlar vermişdir. 1905-ci ildə Xrimyanın təçkil etdiyi terrorlar Çar Rusiyasını geri çəkilməyə vadar etmişdir, Çar 2-ci Nikolay erməni kilsəsinin varidatlarını geri qaytarmaq əmri vermişdir. Üstəlik, Xrimyana Rusiya İmperiyası  Müqəddəs Apostol Andrey Pervozvannı, Müqəddəs Aleksandr Nevski, Müqəddəs Anna, Ağ Qartal ordenləri təqdim etmişdir. Çarın bu qətiyyətsizliyi, deyərdik ki, qorxaqlığı erməni millətçiliyini bir az da rişələndirmişdir.

Həyatının son günlərini də Xrimyan mübarizələrdə keçirmişdir, onun bütün erməniləri tarixi vətənlərinə qayıtmağa səsləməsi, Türkiyə və Rusiya imperialistlərindən müxtariyyat tələbi ömrünün son günlərinə kimi dilinin əzbər kəlmələri olmuşdur. 1907-ci ilin 29 oktyabrında 87 yaşlı Xrimyan Eçmiadzində (yaxud Qüdsdə) vəfat edərək öz mübarizə yolunu da dayandırmağa məcbur olmuşdur.

Baş Hakim çıxışını bitirən diktora minnətdarlıq bildirib sözə başladı...

 (Davamı var)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.09.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə       Biri ikisində layihəsində bu gün Tərcümə saatıdır, sizlərə Barbara Uolkerin yaradıcılıq nümunəsi təqdim ediləcək. “Dişi canavar” hekayəsini dilimizə Alsu çevirib. Olsun ki, bu, 93 yaşlı yazıçının azərbaycanlı oxucularla ilk görüşüdür.

Barbara Uolker ruhanilik, feminizm və mifologiyaya dair kitabları ilə tanınan amerikalı yazıçıdır. 1930-cu il, iyulun 2-də dünyaya gələn B.Uolkerin həm də toxuculuğa və sənətkarlığa dair kitabları var. Doğulduğu Pensilvaniya ştatında jurnalistika üzrə təhsil alan yazıçı 1970-ci illərdə zorakılığa məruz qalan qadınlara  kömək edən yerli Qaynar xətdə xidmət edərkən  feminizmlə maraqlanıb. Uolker təhsilini bitirdikdən sonra dinlərin müqayisəsi, mifologiya və feminizmlə bağlı araşdırmasını davam etdirib və bu, onun ən məşhur əsərlərini – “Qadınların miflər və sirlər ensiklopediyası”, “Qadınların ritualları”, “Tarotun sirləri: mənşəyi, tarixi və simvolizmi”, “Tac: yaşlı, hikmətli və güclü Qadın”, “Feminist nağıllar”ı yazması ilə nəticələnib. Amerika Humanist Dərnəyi 1993-cü ildə onu “Humanist qəhrəman” adlandırıb və 1995-ci ildə  “Tarix yaradan qadınlar” mükafatını alıb.  

                                     DİŞİ CANAVAR

                                          hekayə

Canavarlara sitayiş  Avropanın bütpərəst qəbilələrinin dövründən, onlardan bəzilərinin qurda müqəddəs totem kimi pərəstiş etməsindən başlayıb. “Qurd”un nəsil adı olaraq günümüzə gəlib çıxması bunu sübut edir. Qurd totemli qəbilələrin üzvləri canavar dərisi geyinir və canavarı imitasiya (təqlid) edən rəqslərlə ritual olaraq özlərini heyvan ruhlarına çevirirdilər.

Yunan mifologiyasında tanrı Zevsin də canavar formasına çevrilməsi təsvir edilir. Xristian hakimiyyətləri tərəfindən “şeytanlaşdırılan” canavara inam orta əsrlərdə likantropiya (qurda çevrilən insan) haqqında xurafatlara səbəb olur. Bu da  canavarları mənfi obraz kimi əks etdirən nağılların yaranmasına gətirib çıxarır. Daha dəhşətli, qorxunc canavar təsviri böyük ehtimalla hər hansı canavardan daha çox, insanlarda uşaqlıqdan  yaranmış iri, dişləyən it xofundan qaynaqlanır... Uşaqlığımdan bəri itləri çox sevirəm, ona görə də nağıllarda canavarların dəhşətli təsvirlərinə baxmayaraq, onlara heç vaxt qorxuyla baxmamışam. Maraqlı və ecazkar bir canlını niyə pisləyirsiniz? Canavar totemli qədim qəbilələrin üzvləri, yəqin ki, likantropiyanın sehrli bir transformasiya (çevrilmə) vasitəsilə insanların kəskin qoxu və eşitmə hissini, canavarın çevikliyini, gücünü və cəldliyini bəyənmişdilər. Bir canlının – canavarın bu qeyri-adi xüsusiyyətlərinə müəyyən paxıllıq, demək olar ki, bütün insan cəmiyyətlərində özünü göstərir...

Biri vardı, biri yoxdu, qızı Lupa ilə  kiçik bir fermada, balaca daxmada yaşayan kasıb, dul kişi vardı. Torpaq, demək olar ki, onlara lazımi qədər yemək vermirdi, tək ümid yeri inəkləriydi –   onları süd, yağ, pendir kimi qidayla təmin edirdi. Bu kişinin həyatda yeganə sevinci qızıydı, ən böyük arzusu da onun böyüməsini görmək idi. Atasının göz bəbəyi olan Lupa isə ağıllı, həm də mehriban bir qızcığazıydı.

Bir gün fəlakət baş verdi: inək xəstələndi və öldü. Artıq nə süd vardı, nə də pendir, yağ.  Dul kişinin nəinki təzə inək, heç bir-iki toyuq almağa da pulu yox idi. O, ölmüş inəyi kəsdi, ətini  qızı ilə köməkləşib doğradı, bu ət onları bir müddət tox saxladı. Amma inəyin əti qurtarandan sonra onların yeni məhsul üçün əkilmiş toxumlardan başqa, demək olar ki, heç nəyi qalmamışdı.

Kişinin mərhum arvadı bacarıqlı dərziydi və onun bir neçə qobeleni hələ də evdə qalırdı.  Lupanın atası onları zirzəmidən çıxardı. “Bunları anandan yadigar olaraq saxlamağı düşünürdüm” –  o, kədərlə qızına dedi:

– İndi isə bu qobelenləri satmaqdan başqa çarəm yoxdur. Sabah mən yaz əkininə başlamalıyam. Sən də bu əl işlərini bazara aparmalı və bacardığın qədər ən yüksək qiymətə satmağa çalışmalısan.

Ertəsi gün səhər tezdən Lupa qobelenləri də götürüb yola düşdü. Evlərindən mərkəzi bazara yol uzaq olduğu üçün o, bir neçə kilometr yol getməliydi. Yolda ikən hava tutqunlaşdı və şiddətli tufan qopdu. O, daldalanmağa bir yer tapmadığına görə dayanmadı və yoluna davam etdi. Hava sakitləşəndə Lupa tamamilə islanmışdı… Qobelenləri sıxıb sudan təmizləmək üçün çantasından çıxaranda dəhşətə gəldi: bütün rənglər bir-birinə qarışmışdı!.. Anası solmayan, rəngi getməyən boyalardan istifadə etmədiyi üçün qobelenlərin üzərindəki təsvirlər islanıb dağılmış, gözəlliklərindən əsər-əlamət qalmamışdı...

Başına gələnlərdən məyus olan Lupa çarəsiz halda yolun kənarına çöküb ağlamağa başladı. Dolanmaq üçün son şanslarını itirməkdən əlavə, anasının əmanəti olan əl işləri də artıq yox idi… Atasının ən çox buna kövrələcəyini bilən Lupa nə olur-olsun, bazara getmək qərarına gəldi. Məqsədi ya qobelenin kətanını satmaq, ya da bir parça çörək üçün dilənmək idi. Yolunun üstündəki meşədən keçəndə o, həzin ulama səsi eşitdi. Bir o qədər də uzaqdan gəlməyən bu səs ona öz kədərinin izharı kimi göründü... Qorxu hissini kədərindən unutmuş bu qızcığaz səsin sahibini axtarmağa başladı və sağ qabaq ayağından tələyə düşmüş, ağrıdan acı-acı ulayan boz, iri, sarı gözlü dişi canavarla qarşılaşdı.

“Ah, yazıq canavar”, – dedi təmizürəkli Lupa, – “Sənə kömək edə bilərəmmi?”                                                                       

Onun çox heyrətləndiyini görən canavar “məni bu tələdən xilas elə” – deyə yalvardı:

– Yuvamda körpələrim var. Mənsiz onlar məhv olarlar.

         Lupa qalın çubuq götürüb tələnin ağzını açdı və canavarın ayağını ordan çıxartdı. Daha sonra paltarından bir az cırıb canavarın yarasını şəfqətlə  sarıdı. Canavar yardımına, həyatını qurtardığına görə qızcığaza təşəkkür etdi və “balalarımla mən borcundan çıxmaq üçün həmişə hazırıq”, – deməyi də unutmadı. Lupa isə “təəssüf ki, mən o qədər pis vəziyyətdəyəm, heç kim mənə kömək edə bilməz”, – pıçıldadı və başına gələnləri, inəklərinin ölümündən tutmuş, qobelenlerə qədər hər şeyi canavara danışdı. Canavar ona bazara getməyi deyil, evə qayıtmağı məsləhət gördü və əlavə etdi:

– Narahat olma, hər şey yaxşı olacaq. 

Bunu deyərək ana canavar axsaya-axsaya, amma sürətlə uzaqlaşdı. Lupa çox təəccüblənsə də,  düşündü ki, danışan sehrli bir canavara etibar eləmək lazımdır. Atasının qobelenləri pis halda görməsini istəməyən Lupa onları meşədə torpağa basdırdı və əliboş evə qayıtdı. Atasına qobelenləri satdığını, lakin pulunun yolda oğurlandığını deyərək ağ yalan danışdı. Atası bütün gün işləmişdi, qızı kimi həm yorğun, həm də ac idi. Lakin onların yeməyə bir neçə toxumdan başqa bir şeyləri olmadığından qarınları quruldaya-quruldaya yatmağa getdilər. Gecə boyu hər ikisi meşədə canavarların səsinə tez-tez oyanırdılar. Səhər açılanda Lupa özünü hələ də yorğun hiss etdiyindən yerindən qalxmaq istəmirdi, amma qəflətən atasının qışqırığını eşidib onun  yanına qaçdı. “Bir  bax!” – atası ağlayaraq deyirdi: “Budur, qapının astanasında!”

Burada təzəcə kəsilmiş, kənarları cırıq-cırıq olmuş, sanki cəmdəyindən vəhşicəsinə parçalanmış iri bir maral əti parçası varıydı. Sevincək olan ata-bala dərhal ətdən doğrayıb bir neçə tikə qızartdılar və uzun müddət sonra ilk dəfə yaxşıca yeyib qarınlarını doyurdular.

Ertəsi gün isə həmin qapının astanasında kralın mühafizəçilərini görüb mat-məəttəl qaldılar. Onların arasındakı kapitan əlindəki qılıncın sapı ilə qapını döyərək qışqırırdı: “Qapını açın, qanunsuz ovçular!”

Lupanın atası tələsik qapını açdı: “Mən sadəcə yoxsul bir kəndliyəm. Siz səhv adamın dalınca düşmüsünüz”, – deyə yalvarmağa başladı. Kapitan daha da hiddətləndi: “Sən kral meşəsində kralın maralını ovlamısan! Boynuna al! Biz meşədən qan izi ilə bu qapıya gəlib çatmışıq”. Kapitanın əmri ilə mühafizəçilər daxmanın qapısından içəri keçib mətbəxdə, tavandan asılmış  maral ətini gördülər. Kapitan içəri nəzər salıb bunu görən kimi dedi: “Hər ikiniz həbs olunursunuz”.  Lupayla atası çox dil tökdülər ki, günahları yoxdur. Əti onların qapılarına hansısa “naməlum” bir varlıq qoyub desələr də, heç bir faydası olmadı. Elə daxmadaca onları tutdular, əli-ayağı bağlı halda mühakimə üçün kral sarayına apardılar.

Zindanda iztirablı, acınacaqlı gecə keçirdikdən sonra səhərisi gün ata və qızını sürüyərək kral və kraliçanın saray əyanlarının əhatəsində taxtlarında əyləşdiyi zala gətirdilər. Hətta əkiz körpə şahzadələr də beşiklərində kraliçanın taxtının yanında idilər. Qızılla bəzənmiş qara məxmər geyimli məmur zaldakı bütün cinayətkarlara qarşı ittihamları oxuyub sübutları təqdim etdi. Növbə Lupanın atasına gələndə o, bütün ittihamları inkar etdi və kral qarşısında diz çökərək günahsızlığını bildirdi. O, hadisəni belə izah edirdi ki, əti gecə saatlarında naməlum şəxs və ya şəxslər onun qapısının ağzına qoyublar... Kişinin bu hadisəni təkrar-təkrar danışması kralı bezdirdi. Təqsirləndirilən şəxs də izahının nə qədər zəif, əsassız olduğunu başa düşdü və utanaraq susdu. Amma kralın əksinə olaraq, kraliça bu məsələyə daha maraqla, həvəslə yanaşır, qıza və atasına diqqətlə baxırdı.

Lupa kraliçanın gözlərinin qeyri-adi, sarı rəngdə olduğunun fərqinə vardı. “Sən bu ikisi haqqında heç bir hökm çıxarma”, – deyə qətiyyətlə kraliça dilləndi, – “onları öz yanıma işə götürəcəm”. “Ancaq əzizim, qeyri-qanuni ovçuluğun cəzası edamdır”, – deyərək kral etiraz elədi. Lakin kraliça “mən də deyirəm ki, bu ata-bala edam edilməyəcək”, – dedi və əminliklə: “mühafizəçilər, onları mənim otağıma aparın!” əmrini verdi.

Beləliklə, Lupa və atası kraliça gələnədək onun otağında mühafizəçilərlə birgə gözlədilər. Kraliça gələn kimi onların qandallarını çıxartdırdı və sonra hamını otaqdan qovub ata-bala ilə tək qaldı. Lupa və atası onun qarşısında diz çökərək göstərdiyi mərhəmətə görə təşəkkür elədilər, o isə cavabında “Mən mərhəmətli deyiləm, sadəcə dürüst və vicdanlıyam. Mən borclarımı geri ödəyirəm. Keçən dəfə bunu eləyəndə sizin başınıza əlavə iş açdım, indi isə hər şeyi yoluna qoymaq mənim öhdəmə düşür”, – dedi.

Lupa qorxa-qorxa dillənib heç nə başa düşmədiklərini bildirdi. “Bu, tanış gəlir?” – deyə kraliça soruşdu. O, sağ qolunu, dirsəyindəki qanlı sarğını göstərdi. Lupa diqqətlə baxaraq paltarının parçasını tanıdı. “Kraliçamız dişi canavardır?” – Lupa heyrətlə pıçıldadı. “Bir də heç vaxt bu haqda danışmayacağıq. Sən, Lupa, mənim qulluqçum olacaqsan, atan isə kral bağbanı. O da çoxlu qızıl qazanacaq və yaxşı dolanacaq, sən də. Acınacaqlı günləriniz bitdi”. 

Kraliçanın sözlərini eşidər-eşitməz ata-bala sevinclə onun əlini öpdülər və bir də heç vaxt o kasıb daxmalarına qayıtmadılar, kral sarayında məskunlaşdılar. Lupa illər uzunu kraliçaya sədaqətlə xidmət elədi. Atası da kralın bağına qayğıyla yanaşdı və günlərin bir günü də baş bağban təyin olundu. Lupa anasının qobelenlərini basdırdığı meşəyə gedib onları  qazaraq çıxartdı, ucuz boyalarını yuyaraq təmizlədi və yenidən tikilməsi üçün saray dərzilərinin ən yaxşısına təhvil verdi. Nəticədə ortaya çıxan əsər onun adı ilə bütün dünyada məşhurlaşdı. İllər keçsə də, bu əsərlər milli muzeylərin vitrinlərində göz oxşayır…

İnsanlar o vaxtlar deyirmişlər ki, bəzi aysız gecələrdə Lupa və atası qəribə bir dəyişiklik keçirir və sarı gözlü, sağ qabaq ayağı yaralı olan iri, boz dişi canavarın başçılıq etdiyi vəhşi canavar sürüləri ilə birgə meşə boyu qaçırlar...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.09.2023)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yağışlı bir gecənin ardından açılan bir payız səhəri yenə buz kimi təmiz və torpaq qoxan havanı doyunca ciyərlərimə çəkdim. Ağacların yarpaqlarından ehmalca süzülən su damlalrını izləyib, yuvasından çıxıb cikkildəyərək yem axtaran quşların nəğməsini dinləyərək, bir an səmada necə süzüldüklərinə tamaşa edib, hər addım atdıqca yağış sonrası nəm torpağdakı şehli otların səsini dinləyərək sakit addımlarla kollecə getmək üçün avtubus dayanacağına tərəf irəliləyib avtobusa əyləşdim.

Səhərlər dərsə gedəndə bəzən oturmağa fürsət tapa bilirdik deyə pəncərə tərəfdəki oturacaqlardan birində oturmuşdum. Bir neçə dayanacaq sonra avtubusda həmişəki kimi ayaq qoymağa yer qalmamışdı daha.

Avtobusun şehli şüşəsini əlimin arxası ilə biraz silib oradan yolu izləyirdim. Həmişə olduğu kimi nə şoferin qoyduğu mahnını və nədə ağız-ağıza verib nələrsə danışan insanların səsini eşitmirdim artıq,.yola dikmişdim gözlərimi. Avtobus hərəkət etdikcə  evlər, insanlar yavaş-yavaş geridə qalır və irəlidə başqaları ilə əvəz olunur, amma onu da deyim ki, bu əvəzlənmələr kimi, zehnimdə də maddi aləmlə qeyri maddi aləm əvəzlənməsi baş verir və mən artıq yoluda görmürdüm heç. Cismən dörd təkər üzərində hərəkət edib insanları bir yerdən başqa bir yerə daşıyan bu dəmir kanstruksiyanın içində, ruhənsə çox uzaqlarda düşüncələr qanadında acı-şirin xatirələrə, ümidlərə, xəyallara, gündəlik qayğılara tərəf səmt götürmüşdüm yenə.

Gözlərimdə avtobusun şehli şüşəsinə yansıyan boşluğa dikilmiş, qayğılı baxışlarla düşünürdüm. Dünənləri, bu günü, sonra sabahları düşünürdüm.

Nələr oldu keçdi, bəlkə hər şey başqa cürdə ola bilərdi, kaşkilər, peşmanlıqlar, bu gün nələr olacaq, sonra sabahlara olan ümidlər və düşüncələr yenə məndən xəbərsiz girdab kimi daha çox içinə çəkməyə başlayırdı məni. 

Yenidən narın-narın yağış yağmağa başlamışdı. Yağış damlaları avtobusun şüşəsinin üzərinə düşüb, oradan da kiçik cığırlar açaraq aşağı doğru süzülürdü.

Avtobus dayanacaqların birində dayanır, insanların bir qismi avtubusdan enməyə başlayır və dayanacaqda avtobus gözləyən başqa insanlar avtubusa qalxırlar. Və bu zaman avtobusdakı insanlara yönəlir marağım. Bu marşurut problemlərimiz də bitmək bilmir. Hər gün basa-bas, hər gün dava-dalaş, sərnişinlərin bir- biri ilə davası,  Sərnişin  sürücü  davası, arada tapdanılıb toz-torpaq olan ayaqqabılar, şalvar ətəkləri, arxada yer var biraz arxaya sıxlaşın deyən sürücü və ona əsəbləşən sərnişinlər, çənələri qızmış, dil boğaza qoymayıb nələrsə danışan qadınlar.

Tələbə vaxtları çox az hallarda oturmağa fürsət tapardıq. Özündən yaşlı biri gələndə də ona yer verər sonrada o basa- basın içində əzilərək bir təhər gedib mənzil başına çatardıq.

Bakıda olduğum vaxtlarda da bənzər hadisələrin şahidi olmuşdum. Şəhərdə gəzərkən normal olaraq avtobusdan  istifadə etməli olursan və gördüyüm mənzərə məni çox təəccübləndirmişdi. 

Şəhərdə avtobuslar daha çox və daha böyük olsa da fəqət  buna rəğmən  gördüyüm mənzərə rayondakı ilə eyni idi. Hətda daha da pis idi. Burada insanlar avtubusa otura bilmək üçün nəinki bir-birinə yol vermir, hətda böyük-kiçik baxmadan bir-birini tapdalayırdılar. Məsələ nə ərazinin, nə də avtobusların  miqyası deyil deyəsən, burada da məsələ hər sahədə həlledici rol oynayan insan faktorudu. O insan ki, dünya yaranandan daim özü ilə təzad təşkil edir. Bir əli qurarkən, o biri əli  dağıdır, ağıl və vicdanın əli ilə sükanı yığışdırarkən, nəfs və hərisliyin əli ilə yenə idarəetməni itirib yoldan çıxır və uçuruma yuvarlanır.  Bir tərəfdə mərhəmətin, nəzakətin təcəssümüykən, digər tərəfdə qəddarlıq və zülm olaraq təzahür edir..

O həm varoluşu sürdürən, həmdə atacaığı hər doğru addımla zirvəyə yaxınlaşacaqkən, atdığı hər yalnış addımla yoxluğ və heçliyə sürüklənəndir.

Avtobus  yenə bir dayanacaqda dayandı və bu dayanacaqda düşməli olan insanlar gediş haqqını ödəyib düşməyə başladılar və bu an onların səsi yenə mənim düşüncələrimin sehrini pozdu.

Fikrimi avtubusun pəncərəsindən ətrafa yönəltdim.

Yoldan sürətlə maşınlar keçirdi, hava xəfif soyuq idi, bayaq narın-narın çisələyən yağış yenə dayanmışdı.

Amma hüzn rəngli  buludlar hələ üç-dörd ay səmanın qonağı olacaqdı, hələ qabaqda şaxtalı qış günləri dururdu.

Dayanacaq və ətrafı insanlarla dolu idi, dayanacaqda avtobus  gözləyən kim, bazara gedən kim, işə, dərsə tələsən kim, durub söhbət edən kim. Həmişəki kimi yenə hərəkətli idi rayon.

Birdən gözüm yaşlı bir qadına sataşdı. Yolun o biri üzündə durmuşdu və əlində də yük var idi. 

Beli ehmalca bükülmüş, əlindəki yük isə illərin yorğunluğunu daşıyan çiyinlərini öz ağırlığı ilə bir az da yorurdu sanki. Qayğlı və narahat baxışlarla durduğu yerdə gah yolun o tərəfinə gah bu tərəfinə  baxırdı. Bəlli idi ki, yolu keçmək istəyirdi ama  sürətlə maşınlar keçirdi deyə bacarmırdı, qorxurdu, gücü yox idi buna. 

Onu izləyərkən bir anlıq içimdə: "kaş bu qədər insandan biri, bir dəqiqə vaxtını ayırrıb da, ona yolu keçməyə kömək eləsə"-, deyə düşündüm.  Bəlkə də artıq neçə dəqiqə idi ki, orda durub yolu keçmək istəyirdi. 

Elə bu düşüncələrlə onu izlədiyim vaxt yolun bu üzündə durub söhbət edən cavan oğlanlardan biri yolun o tərəfinə keçdi və yaşlı qadına yaxınlaşdı. Nə isə deyib qadının əlindəki yükü ondan aldı, o biri əli ilədə qadının qoluna girdi və  yavaş-yavaş yolu keçməyə başladılar. Yolu keçəndən sonra cavan oğlan yükü qadına verdi və yaşlı qadında mehriban və minnətdarlıq duyulan jestlərlə çox gümanki oğlana öz təşəkkürünü bildiriridi. 

Bu gözəl mənzərəyə tamaşa edərəkən qəlbim rahatlamış, qeyri ixtiyari bir təbəssüm qonmuşdu üzümə.

Və bu vaxt avtobusun qapısı bağlandı və o yoluna davam etməyə  başladı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.09.2023)

Uraqan Abdullayev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün portalımızın Qonaq otağında sizləri gənc yazar Nemət Mətinlə görüşdürəcəyik. 

-Nemət Mətin, xoş gördük. Bir çoxumuz sizi “Sonuncu Uçuş" kitabı ilə tanıdıq. Digərləri isə sonuncu kitabınız olan "Gözəgörünməzlər" əsəri ilə sizi sevdi. Lakin istərdim özünüz haqda da bir az məlumat verəsiniz.

-Xoş gördük. Salamlayıram hamını. Təxəllüsümü Mətin götürmüşəm, çünki Nemət Hacıəliyev adı ilə bir neçə məqalə verdikdən sonra mənə bildirdilər ki, Hacıəliyev adı çox uzun səslənir. Bir təxəllüs olsa daha yaxşı olar. Mən də düşündüm ki, Mətin sözü Nemət adı üçün çox uyğun gəlir. Həm də ki, bildiyiniz kimi, Mətin sözü dözümlü, iradəli deməkdir. Yazı yazanda dözümlü və iradəli olmaq vacibdir. Roman yazarkən iki qat dözümlü, iradəli olmalısan ki, əsəri yazıb istədiyin kimi tamamlaya biləsən.

-Kitablarınızı hansı ardıcıllıqla yazmısınız?

-Ən birinci məqalələr kitabım “Ədəbiyyat və Kütlə” çap olunmuşdu. İçində nümunə kimi bir hekayəni də yerləşdirmişdim. Pis deyildi, uğurlu saymaq olar. Ardınca "Sonuncu Uçuş" kitabım çapdan çıxdı. Mənə görə, yetərincə uğurlu olmuşdu və məni daha çox tanıtmışdı. Həmçinin bu kitabım Türkiyədə də çap olundu. Səhv etmirəmsə, 1000 tiraj olmuşdu, sayını tam xatırlamıram. O kitab da yarısı hekayə, yarısı isə məqalələrdən ibarət idi.

Üçüncü kitab "Gözəgörünməzlər" kitabı isə istədiyim tərzdə hekayələrdir. Və bununla da hekayə kitablarına son deyirəm. Gələcəkdə, təbii ki, saytlar və qəzetlər üçün hekayələr yaza bilərəm, ancaq hekayə kitabından doymuşam artıq. İndi daha çox romanlar üzərinə fokuslanmaq fikrindəyəm.

Yeri gəlmişkən “Gözəgörünməzlər” kitabı Cənubi Azərbaycanda da çap olunacaq. Artıq çap prosesi gedir və yayınlanmasına çox az bir vaxt qalıb. Bundan başqa digər ölkələrdən də təkliflər gəlib, onun üzərində də işləmək lazımdır.

-Sizcə, yazıçı deyilən şəxs sırf ədəbiyyatçı və ya qələm adamı olmalıdır, yoxsa digər peşələrdə də çalışaraq gözəl əsərlər yarada bilər?

-Mənə elə gəlir, harada işləməyinin o qədər də əhəmiyyəti yoxdur, çünki indiyə kimi fərqli peşələrdə çalışan yetərincə çox yazıçılar olub. Sadəcə, ədəbiyyatda tanınana qədər müvəqqəti haradasa işləmək lazımdır. Sonra artıq kitabların satıldıqca heç vaxtın olmayacaq ki, başqa işlər görəsən.

Rayonda bir nəfərdən soruşurlar ki, “oğlun Bakıda nə işləyir”? O da cavab verir ki: “Bakıda şair işləyir”. (gülür)

Belə, həqiqətən, gülməli səslənir, amma kitablarının satılmağı özü böyük bir işdir. Yəni otur, səhərdən axşama kimi düşün, yaz, sonra üzərində işlə özü böyük bir vaxt tələb edir. Çünki baxırsan ki, artıq Netflixin özü belə yeni ideyalar axtarışındadır. 70-ci illərin filmini təkrar 2023-cü ildə bir az yeniləyib çəkirlər. Çünki yeni ideya yox dərəcəsindədir. Yeni ideya vermək dünyadakı ən böyük işdir.

-Hər bir yazıçı bu peşəyə yiyələnməzdən öncə yaxşı oxucu olmalıdır deyə düşünürəm. Bəs sizə ədəbiyyatı sevdirən hansı janr olub? Hansı kitablar sizdə yazıçılıq ruhunu oyadıb?

-Uşaqlıqdan çox kitab oxumuşam. Atamın kitabxanası var idi. Görürdüm ki, kitabları açıb vərəqləyir. Günlərdən bir gün kitab rəflərinə baxarkən “Hophopnamə” qarşıma çıxdı. Kitablarının arasında Hophopnamə hamısından böyük idi. İçində şəkillərinin olması nəsə marağımı çəkdi. Çox köhnə nəşr idi. Açdım vərəqlədim. Ordakı şeirləri oxudum və Sabirin yaradıcılığı xoşuma gəldi.

Belə-belə oxumağa başlamışdım digər kitabları da. Lakin ciddi oxumağa hərbi xidmətdəki  dövrlərdə başladım. Dəhşət sıxıldım. Xidmətə çıxıb qayıtdın, yemək yedin, idman elədin, yatdın-durdun, bəs sonra nə edəsən? Həmin ərəfələrdə əsgər yoldaşım evdən kitablar yollatdırmışdı. Elə oldu ki, o özü kitabların heç birini oxumadı, mən onun 5 kitabını 5 günə bitirmiş oldum. Rusca, Azərbaycanca və Türkcə oxumağa başladım. Amma sırf yazıçılığa addım atmağım Köhnə Azərbaycan kitablarını oxumağa başlamağımla oldu.

-Yeri gəlmişkən, yazarlığa necə başlamısınız?

-Mənim bir əsgər yoldaşım var idi. Onunla düşmənə çox yaxın idik. O mənə bütün arzularını danışmışdı. Özü də ali təhsil almadan 1 il 6 aylıq müddətlə gəlmişdi. O mənə deyirdi ki, gedib kollec oxuyacağam, evlənəcəyəm və digər işlərimi qaydasına qoyacağam. Çox səliqəli insan idi. Yəni mən o adama valeh olmuşdum. Elə oldu ki, xidmətlərin birində düşmən atəş açdı, onlar da iki nəfər gedirdilər. Qarşıdakı əsgərin “buşlat”ından keçib güllə ona dəymiş və beləcə, şəhid olmuşdu. İndi də yadıma düşəndə mənə bu çox pis təsir edir. Həmin zamanlarda isə mənə o qədər pis təsir etmişdi ki, neçə gün nə yemək yedim, nə də danışa bildim. Həyatını itirən o, ölən isə mən idim. Ruh kimi hiss edirdim özümü. Sonra elə oldu ki, əlimə dəftər keçdi, yazmaq istədim. Mən heç zaman şeir yazmamışdım. Götürdüm, 4 bənd olmaqla şeir yazdım. Çox zəif şeir idi, lakin müharibəni və bütün hissləri təsvir etməyə çalışmışdım.

Təxris olduqdan sonra gəldim və yenə çoxlu kitablar oxudum. Daha sonralar köhnə Azərbaycan əsələrini oxumağa başladım. Bu, sanki mənim yaradıcılığım üçün yeni bir mərhələ açdı. Çünki orda elə sözlər var idi ki, insanın ədəbi dil biliyini çox zənginləşdirir. Baxsan, indiki dilimizdə o sözləri demək olar ki, çox az, yox dərəcədə istifadə edərik, ya etmərik. Nə qədər istifadə etməsək də yazanda bu sözlər cümlənin içinə xüsusi bir ahəng qatır.

-Bəs şeirlərinin axırı necə oldu? Yenə şeir yazırsanmı?

-3-4 müğənni də mənə mahnı üçün müraciət etmişdi. Hətta aralarından biri oxudu, 3-4 saytda da yayımlandı. Lakin hiss edirdim ki, şeir mənlik deyil. Daha sonralar məqalələrə keçəndə bu şeirlərimi sildirdim saytlardan. Əslində şeir yazmaq istəyərəm. Mənə görə, insanlar poeziya ilə doğulur, yəni ritm üstündə, romantik anlarda şeir formasında gəlir düşüncələr.

-“Gözəgörünməzlər" kitabını 3 cümlə ilə necə təsvir edərdiniz?

- “Həyatda, baxırıq, elə adamlar var ki, görməzdən gəlirik. Ancaq görməzdən gəldiyimiz bu adamın başına çox maraqlı hadisələr gələ bilir.” – Mənə elə gəlir hər yazıçı belə eksperimentlər etməlidir. Tanımadığı adam gördükdə və ya maraqlı bir adamla qarşılaşdıqda onu qələmə almağı sınamalıdır.

-Elə olubmu ki, hansısa bir adam sizin üçün maraqlı olub və onun həyatını, hansısa yaşantısını qeydə almısınız?

-Misal üçün, “Sonuncu Uçuş” kitabımda da bir hekayə var: Adam dayanıb güllərə dua oxuyur. Maraqlıydı ki, o kiminlə danışır? Yaxınlaşıb araşdırdığım zaman sonradan bildim ki, iki qızı xəstələnib rəhmətə gedib. Ən sonunda adam başını itirib və ona elə gəlir ki, güllərə dua etməklə Tanrıyla təmas qurur. Beləcə, onun haqqında bir hekayə canlandırdım.

-Ədəbiyyatdan kənar incəsənətin hansı növü ilə yaxından maraqlanırsınız?

-Mənə elə gəlir ki, yazıçı hər bir şeylə maraqlanmalıdır. Tək yazıçı yox, misal üçün sən rejissorsansa araşdırırsan ki, Tarkovski musiqiçi olub, ən azı musiqiyə gedib və skripkanı bilir. Belə-belə çox nümunə saymaq olar. Mən də rəssamlığın tarixini araşdırıram və yazan adam olduğuma görə yazdığım şeylərin dərin qatı ilə maraqlanıram. İstər musiqinin yazılma prosesində, istərsə də rəssamlığın da fəlsəfi mənasını araşdırmaqla, elə-elə adama çoxlu ideyalar gəlir.

 -Sizcə, yazıçılar birlik olduğu zaman daha gözəl əsərlər ortaya çıxar, yoxsa yazıçı yalnız başına olanda daha da güclü əsərlər yarada bilər?

- Hər iki cür olub, baxır özünü hansı janrda görür. Məsəlçün Nicat Həşimzadə ilə Nəcəf Əsgərzadə çalışaraq birlikdə kitab yazıblar. Və belə nümunələr dünyada çoxdur. Misal üçün tək adam oturub yazsa bu, beş ilə başa gələr. İki adamdırsa, iki ilə bitirmiş olacaq. Və iki nəfərin düşüncəsi bir nəfərə nisbətdə daha möhkəm ola bilər. Əsasən elmi əsərlərdə belə olur...

-Lakin mənim nəzərdə tutduğum sual bu deyildi. Demək istədiyim, sadəcə sənin əsərin ola bilər, amma o əsərin arxa planında səninlə birlikdə on nəfər adam ola bilər. Sənə dəstək olmaq üçün oxuyub tənqidlər bildirə bilər ki, sən roman üzərində işləyərək kitabı yenidən söküb yığmış olarsan.

-Hə, düz deyirsən. Nobel almış Orxan Pamuk necə edir? Osmanlı haqqında bir roman yazmaq istəyir, oturub onu ən xırda detalları əvəzinə oxumur, çünki bunu etsə uzun 10 illiklər alar, buna isə vaxt yoxdur. Ona görə bir adam tutur və tarixləri qısa-qısa yazır. Misal üçün “həmin dövrdə gəmi nə cür olub?”, “həmin dövrdə nə cür geyinilib. Bir o, bir də yazandan sonra artıq sən inanıb zövqünə güvəndiyin on nəfərə onu paylamalısan. Düzdür, yazıçı öz fikrini dəyişmir çox vaxt, amma yenə də hansısa bir hissəni yönləndirə bilər, yaxud daha möhtəşəm bir ideya ilə zənginləşdirə bilər. Ona görə bu dediyin çox lazımlı bir məsələdir.

-Bernard Şounun bir sözü var: “Yaşlı insanlardan şam kimi yox, məşəl kimi istifadə edib onların biliklərini gələcək nəsillərə ötürmək lazımdır”. Ustadlarımızdan özünüzə müəllim kimi gördüyünüz yazıçılar varmı?

-Sağ olub yanımda olanlardan Azad Qaradərəlinin adını çəkə bilərəm ki, ondan çox şeylər öyrənmişəm. Geniş yazmaq necə olur, biri var ki, yazıb fikri bitirirsən, biri də var yazıb o fikri genişləndirə bilirsən. Daha sonra Azər Qismətin adını çəkə bilərəm. Özü həm jurnalist, həm yazıçıdır. Mən fikir verirəm ki, yazıçı həm də jurnalist olmalıdır. Sən müsahibə ala, insanları söhbətə tutub onların həyatını araşdıra bilməlisən. Bunlar hamısı jurnalistikaya aiddir və ondan çox şey öyrənmişəm.  Çünki yazıçı iki şeyə fikir verir, bir sujet xəttinə, bir də yazı üslubuna. Təbii ki, ümumi ideya da olmalıdır. Misal üçün az öncə də dedin, “əsəri iki cümlə ilə ifadə elə”. O iki cümlə o qədər möhtəşəm olmalıdır ki, oxuyan ondan yüz il, iki yüz il sonra nəsə götürməlidir. İncilər suyun altında olur, gərək üzüb gedib onları tapasan.

-Eynən. Yüz dahinin həyatını oxuyub 101-cini yaradırsan, yəni özünü. Çünki çevrənə kimi yığırsansa, zaman keçdikcə onlara çevrilirsən.

-Maraqlı yanaşmadır, razıyam. İnsan özünə dahi deməz, amma özündən əmin olmaq lazımdır.

-Oxumadan yazmaq mümkündürmü, sizcə?

-Deyirlər, Kafka oxumadan yazırmış, amma  mən Kafkanın məktublarını tapdım. Dostu ilə məktublaşarkən oxuduğu kitabların adlarını saymağa başlayır. Bəstəkar bir dostu ilə əsərləri geniş həcmdə müzakirə edirlər, görürsən ki, adam çox oxuyub.

-Gənc yazıçıların uğurlu ola bilməsi üçün etməsi gərəkən ən önəmli şeylər nələrdir?

-Birinci növbədə özünü təkmilləşdirmək. Hiss etməlisən ki, hər dəfə daha yaxşı yazmağa başlayırsan. Məsəlçün növbəti kitabı yazanda düşünürəm ki, əvvəlkindən yaxşı olmalıdır. Yaza bilmədiklərimi də yazmağa çalışıb oxucuya daha da gözəl əsərlər bəxş etməyə çalışıram. Və ikinci növbədə reklamdır. Reklam sektoru bizdə yetərincə inkişaf etməyib, yazıçı çalışır ki, özü özünü reklam etsin. Reklama baxan nəşriyyatın bir qolu olmalıdır. O səni tanıtmalıdır. Amma bizim ölkədə bu olmadığına görə yazıçı çalışır özü-özünü reklam etsin. Və onun da yolları var. Kim istəsə maraqlana bilər və onun haqqında da danışa bilərəm növbəti müsahibələrimizdə.

-Vaxt ayırıb müsahibəmizdə iştirak üçün sizə minnətdaram. İşlərinizdə və yeni kitablarınızda sizə müvəffəqiyyətlər arzu edirəm!

-Çox sağ olun, var olun, mən də sizə, sizin portala və rəhbərliyə təşəkkürümü bildirirəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.09.2023)