“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qiraət saatında Adəm İsmayıl Bakuvinin “Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı” sənədli romanının dərci davam edir. Roman erməni millətindən olan bəşəriyyət canilərinin utopik məhkəməsindən bəhs edir. Onu nəinki oxumaq, hətta ən maraqlı faktları yaymaq, təbliğ etmək lazımdır.
65-Cİ DƏRC
Ekspert çıxışını bitirəndə gənc hakim yerindən söz atdı:
-Minlərlə insanın bilərəkdən qanını töküb özlərini bəşəriyyət üçün təhlükə mənbəyi hesab etmirlər, ancaq futbol fanatlarının toqquşması zamanı iki nəfərin qəsdən olmayaraq öldürülməsini bunlar bəşəriyyət üçün təhlükə mənbəyi hesab edirlər.
Baş Hakim gənc hakimin fikirləri ilə şərik olduğunu başını razılıq əlaməti olaraq yelləməsi ilə bildirdi, ardınca artıq sakitləşib prosesi izləyən Balayanın ağzını açmağı xahiş etdi, bu təmin olunanda ona belə bir sual ünvanladı:
-Cənab Balayan, mənim də içimdə sizə ünvanlanacaq bir sual var, çox istəyirəm səmimi cavabınızı alım. Hardandır sizdə türklərə qarşı bu qədər nifrət? Biz hələ ki, sizi zərərli ideologiya yayan şəxs kimi ittiham etməkdəyik, bu ideologiya türklərin fiziki məhvinə çağırışa aparıb çıxaran cinayətdən ibarətdir. Hardandır bu qədər nifrət?
Zori Balayan əlinin qandallanması və ağzının bağlanmasının insanlığa zidd olması barədə bir xeyli danışdıqdan sonra hakimin sualını cavablandırdı:
-1919-cu ilin oktyabrında türklərin mənim xalqıma qarşı törətdikləri zülmə və rəzalətə cavab olaraq "Daşnaksütun” partiyası İrəvanda keçirdiyi IX qurultayında “Nemezis əməliyyatı” adı altında türklərə qarşı intiqamçı terror hərəkatına başlamaq haqqında qərar vermişdi. Armen Qaronun rəhbərlik etdiyi “Nemezis”in siyahısına Türkiyənin və Azərbaycanın 650 nəfər dövlət xadiminin və ziyalısının adları salınmışdı. Ayrı-ayrı ölkələrdə fəaliyyət göstərən 3-5 nəfərlik terrorçu qrupların məqsədi adları siyahıda olan şəxsləri axtarıb taparaq qətlə yetirmək idi. Bax həmin qruplarda mənim nəslimdən olan şəxslər də yer almışdı. Həmin dövrdə Türkiyə və Azərbaycanın dövlət xadimləri, ziyalıları “Daşnaksütun” partiyasının “Nemezis” terror hərəkatının hədəfinə çevrilmişdilər. Bəzilərini burada fəxrlə sadalamaq istəyirəm:
1920-ci il. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Xarici işlər naziri Fətəli xan Xoyski Tiflis şəhərində bizim fədai Aram Yerkanyan tərəfindən qətlə yetirilmişdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti parlamentinin sədri Həsən bəy Ağayev Tiflis şəhərində bizim qrup tərəfindən qətlə yetirilmişdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Nazirlər Şurasının sədri Nəsib bəy Yusifbəyli Tiflis şəhərində yenə də bizim qrup tərəfindən qətlə yetirilmişdir.
1921-ci il. Osmanlı imperiyasının Daxili işlər naziri Tələt paşa Berlində bizim fədailər tərəfindən qətlə yetirilmişdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin daxili işlər naziri Behbud xan Cavanşir Türkiyənin İstanbul şəhərində fədaimiz Misak Torlakyan tərəfindən qətlə yetirilmişdir.
1922-ci il. Osmanlı imperiyasının keçmiş hərbi dəniz qüvvələri naziri, Osmanlı ordusunun Suriyadakı 4-cü ordusunun baş komandanı Camal paşa və onun müavini qəhrəman Petros Ter-Poqosyan və Artaşes Gevorkyan tərəfindən Tiflis şəhərində qətlə yetirilmişlər. Osmanlı imperiyasının Hərbi naziri Ənvər paşa Əfqanıstan yaxınlığında yenə də bizim fədailər tərəfindən qətlə yetirilmişdir.
Uşaqlıqdan bu şərəfli tarixçəni mənə babalarım, atam, əmi və dayılarım danışmışlar, erməniyə diş qıcayanın dişinin ovulmasının zəruri olmasını mənə aşılamışlar. Genosidə məruz qalan xalqımın xiılaskarı olmaq, türk qanı tökmək mənim həyat amalım olmuşdur. Uşaqkən ayağıyalın Stepanakert küçələrində tay-tuşlarımla qaçarkən, oynayarkən onlara təkliflər də edirdim ki, gəlin Şuşaya gedib ordakı mənfur türkləri döyək.
Zori Balayanın çıxışından sonra Baş Hakim sözü şahidə vermək istədiyini dilə gətirdi:
-Azərbaycan Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin Sumqayıt şöbəsinin sədri olmuş, hazırda təqaüddə olan və Ukraynada yaşayan polkovnik Vladimir Lebedev, o polkovnik ki, bizim Divanımızda Sumqayıt hadisələri ilə bağlı ittiham olunan Qriqoryan barədə şahid ifadələri vermişdi, Zori Balayan barədə də çox qiymətli bilgilərə malikdir. Odur ki, Divan sözü hörmətli Vladimir Lebedevə verir.
Vladimir Lebedeb kürsüyə çıxıb eynəyini taxaraq əlindəki konspektinə göz gəzdirdi, amma sonra onu cibinə qoyaraq konspektsiz danışmağa başladı:
-İstədim geniş şəkildə oxuyum, amma yox, qoy elə yaddaşımdakıları qısaca izhar edim. Demək, SSRİ-nin perestroyka deyilən vaxtında Zori Balayanın adı olduqca tez-tez eşidilirdi. O, deyildiyi kimi “Literaturnaya qazeta”nın Ermənistan üzrə xüsusi müxbiri işləyirdi. Az-çox yazıçılıqla da məşğul idi. Qatı millətçi, şovinist, türklərə, azərbaycanlılara nifrət bəsləyən, faşist ideologiyasına qulluq edən yaramazın birisi idi.
Zori Balayan yerindən Lebedevi ədəbli danışmağa çağırdı, Lebedev isə ona “Mənim sizin haqqınızda dediyim ədəbin ən yüksək formasıdır, çünki siz daha qaba və vulqar sözlərə layiqsiniz” cümləsi ilə cavab verib tamaşaçıların alqışlarını qazandı. Sonrasa çıxışını davam etdirdi:
- Onun “Ocaq” kitabı özünün təşəbbüsü ilə yazılmayıb. 1980-ci illərin əvvəllərində xarici kəşfiyyat orqanları (bu, o orqanlardır ki, orada çoxlu erməni millətindən olan nümayəndələr çalışırdı) Sovetlər birliyində, öncə Ermənistanda öz qatı millətçiliyi və şovinistliyi ilə tanınan qələm sahibləri üzərində araşdırmalar aparandan sonra Balayanın üstündə dayanıblar. Onu ABŞ-a dəvət ediblər, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsində çalışan ermənilər onunla görüşlər aparıb. “Ocaq” kitabının əsas konturlarını məhz o insanlar cızıb Balayanın qarşısına qoyublar və ona xeyir-dua veriblər. Kitab hazır olandan sonra onu komitetçilər redaktə ediblər, ona əlavələr ediblər və ABŞ-da rus dilində çap eləyiblər. Bundan sonra Balayan tez-tez xaricdə erməni lobbisinin qonağı olub. Bu kitab fasilələrlə 4 dəfə çap edilib, bütün dünya ictimaiyyətinə çatdırılıb. Dağlıq Qarabağ məsələsi alovlananda hər bir erməni məhz Zori Balayana istinad edib. Zori Balayanın geniş əl-qol açmasında, Dağlıq Qarabağ məsələsində millətinin ideoloji liderinə çevrilməsində onun SSRİ prezidenti Mixail Qorbaçovdan aldığı kart-blanş da böyük önəm daşıyırdı. Beləcə, o, Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan alınıb Ermənistana verilməsi kimi on minlərlə insanın qanını tökmüş bir layihənin baş ideoloquna çevrilib.
Lebedev çıxışını bitirib Balayana qarşı qəzəbli bir baxış sərgiləyərək yerinə qayıtdı. Növbəti söz ekspertlərə verildi. Baş Hakim ekspertlərdən yenicə səslənən “Mixail Qorbaçovun erməni simpatiyası” fikrinə aydınlıq gətirilməsini xahiş etdi. Ekspertlərin sözügedən sənədi üzə çıxarması xeyli vaxt çəkdi. Bundan istifadə edib Zori Balayan öz kitabını çıxarıb uca səslə ordan bir səhifə açıb oxumağa başladı. O, Ermənistanın “qədim tarixini” vəsf etdi.
Nəhayət, sözügedən arayış hazır oldu, ekspertin gur səsi Zori Balayanın səsini batırdı:
-Mixail Qorbaçov Kremlə SSRİ-nin sonuncu baş katibi kimi hakimiyyətə gətiriləndə və SSRİ-nin sosializmdən kapitalizmə keçidi məsələsi tam çılpaqlığı ilə gündəmə gələndə SSRİ-nin Siyasi Büro üzvləri iki yerə bölünmüşdü. SSRİ-nin qorunması, milli respublikaların torpaqlarının toxunulmazlığı haqqında çıxış edən birinci qrupa Mərkəzi Komitənin katibi Y. Liqaçov rəhbərlik edirdi. Qorbaçovun “yenidənqurma” siyasətinin baş memarı sayılan, Mərkəzi Komitənin katibi A.Yakovlev isə ikinci qrupa rəhbərlik edirdi ki, Qorbaçov da, şübhəsiz məhz bu ikinci qrupu müdafiə edirdi. Qorbaşovun ətrafı isə sözün həqiqi mənasında ermənilərlə əhatə olunmuşdu. Divanda prosesini izlədiyiniz akademik Aqanbekyandan savayı, burada Şahnazarov, Sitaryan var idi, Qorbaçovun perestroykasının yaşıl işıq yandırdığı dissidentlər hərəkatının başında duran akademik Saxarov var idi ki, onun da həyat yoldaşı erməni idi. Və daha önəmlisi o idi ki, Qorbaçovun həyat yoldaşı Raisa Qorbaçovanın bir tərəfinin erməni olması idi. Bu şəxslərin Qorbaçova təsiri və təzyiqi böyük idi. Raisa Qorbaçova həyat yoldaşı ilə Fransada rəsmi səfərdə olarkən erməni icması ilə görüşmüş, onlara Dağlıq Qarabağla bağlı vədlər vermişdi. Amerikada, Fransada bu sayaq vədlərinə görə erməni oliqarxları tərəfindən Raisaya bahalı zinyət əşyaları da hədiyyə olunmuşdu. Bu haqda SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin ovaxtkı sədrinin birinci müavini Bobkov da məlumatlı olubmuş, hətta məsələyə “Mən hər şeyi həll etməyə səlahiyyətli deyiləm. Raisanın Mixail Sergeyeviçə təsiri böyükdür” şəklində reaksiyası da məlumdur.
Baş Hakim ekspertə minnətdarlıq bildirib erməni müdafiəçilərin Raisa və Mixail Qorbaçovlardan Divanın ermənilərin xeyrinə söz almaları barədə növbəti vəsadətini rədd etdi, çox vacib bir məqama aydınlıq gətirilməsini xahiş etdi:
-Biz Divanın əvvəlki proseslərində erməni-türk münaqişəsinin bütün dövrlərinə işıq tutduq. Qriqoryanın, Aqanbekyanla Mento Melkonyanın prosesində müasir mərhələdən də söz açdıq, Xocalı faciəsinə toxunduq. Mən indi ekspertlərdən xahiş edərdim ki, SSRİ dönəmində Dağlıq Qarabağ məsələsinin tarixçəsini xronoloji ardıcıllıqla, çox qısa çəkildə anlatsınlar.
Ekspertlər sənədləri hazırlayarkən Zori Balayan kitabını çıxarıb oxumağına davam etdi. Deməzsənmiş, “bəşər mədəniyyətinin beşiyi qədim hayların vətəni imiş”...
Arayış hazır olan kimi ekspertlər onu səsləndirib yenidən Balayanın səsini kəsdilər:
- Ermənistanın Dağlıq Qarabağın birləşdirilməsi ilə bağlı ilk müraciəti 1945-ci ilə təsadüf edir. Ermənistan Kommunist Partiyasının rəhbəri Q.Arutyunov 1945-ci ilin noyabrında SSRİ-nin rəhbəri İosif Stalinə məktubla müraciət edərək Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin (DQMV) Qarabağ vilayəti kimi Ermənistanın tərkibinə daxil edilməsi məsələsini qaldırıb. Stalinin tapşırığı ilə dövlət səlahiyyətlisi Malenkov Azərbaycan Kommunist Partiyasının rəhbəri M.C.Bağırova Arutyunovun təklifi ilə bağlı sorğu göndərib. Bağırov ərazi mübadiləsi təklif edib: əsasən azərbaycanlıların yaşadıqları Şuşa rayonu istisna olunmaqla Dağlıq Qarabağın qalan ərazisi Ermənistana keçsin, əvəzində Ermənistanın Azərbaycana bitişik və əsasən azərbaycanlıların yaşadıqları üç rayonu Azərbaycana keçsin. Ermənilər razılaşmayıblar və qərar təxirə salınıb...
(Davamı var)
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(23.11.2023)
