Hicran HÜSEYNOVA, AYB-nin üzvü, ”Ulduz” jurnalında publisistika şöbəsinin redaktoru - “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Deyirlər, haqsızlığı görüb susan kəs özü də bu haqsızlığın iştirakçısına çevrilmiş olur. Bəli, bu bir həqiqətdir, əlbəttə. Çünki ən azı ictimai varlıq kimi hər birimiz yaşadığımız cəmiyyətin bir parçasıyıq. O səbəbdən də bəzən “moya xata s krayu” deyib (çoxumuz rusdilliyik axı) yaxamızı kənara çəkməyə çalışsaq da, bu mümkün olmur. Məndən ötdü, qardaşıma dəydi misalı...

Uzun girişlə oxucumu yormadan mətləbə keçim. Söhbət son günlər AYB ətrafında cərəyan edən və birliyin sədlərini aşıb az qala bütün ölkə əhalisinin söhbət mövzusuna çevrilən ev qalmaqalından gedir.

AYB-də 21 nəfərə order verildi. Necə bölgü olursa-olsun, narazı qalanlar həmişə olub və olacaq, söhbət bundan getmir heç də. Söhbət narazı tərəfləri efirlərə dəvət edib alçaldanlardan, onsuz da sınmış adamları (bunlar qələm əhlidi və qadındı) bir daha sındırıb, insanların faciəsi üzərində şou düzəldib reytinq qazanmağa çalışanlardan gedir. Amma yox! Onlar reytinq əvəzinə bütöv bir xalqın nifrətini qazandı. Məlumatı olmayanlarçün bildirim ki, ARB kanalının “Günə son” verilişində bizim Yazıçılar Birliyinin üzvləri Sevil Gültənlə Aləmzər Sadıqqızı qonaq idi. Verilişin aparıcısı Ülvira və telejurnalist Rövşanə Ağasəfqızı bu ümidləri kəsilmiş, əlləri hər yerdən üzülmüş xanımları yerdən yerə vurdu. Aparıcıların istehza dolu yersiz ittihamları, qaraqışqırıqla qonaqları sıxışdırmağı onları sanki nokauta saldı. Ən sarsıdıcı isə bilirsiz, nə oldu? Aparıcı  qonaqlarına “həyatı başa saldı”: “Gördüz ki, ədəbiyyatda pul yoxdu, başqa iş tapardız özünüzə!” Necə deyərlər, bu yerdə Qəribi ağlamaq tutdu. Burda nitqi kəsildi, burda sözü qurtardı qonaqların (düzdü, buna qədər də onlara ağzını açmağa imkan vermirdilər).

Onu deyim ki, ekranın bu başında məni və az məvaciblə dolanıb təkcə yazdığı SÖZlə ovunan mənim kimi yüzlərlə qələm sahibini də ağlamaq tutdu. Əcəba, onlara kim haqq verib ki, söz adamlarını bu cür ələ salıb təhqir etsinlər?

Aparıcıların yazar və tərcüməçi xanıma (bir növ zərərçəkmişlərə) ünvanladığı bir neçə suala cavab verim:

Siz müharibə, Qarabağ, vətən, zəfər mövzusunda yazılan şeirləri, hekayə və povestləri, romanları oxumamısızsa, bu mövzularda çəkilən onlarla sənədli, bədii filmdən xəbərsizsinizsə, günahı özünüzdə axtarın. Təkcə “Ulduz”da yüzlərlə belə yazı çap olunub. “Azərbaycan”da, “Qobustan”da, “Ədəbiyyat qəzeti”ndə də həmçinin. Şəxsən mən, bu yazının müəllifi, bir vaxtlar “Qaçqınçılıq” adlı hekayəmi tənqidçilərin ixtiyarına verərək bu sözlərlə onlara müraciət eləmişdim: “İndi tənqidçi istəyirəm ki, bu yazını analiz etsin”.

Rəhmətlik Etibar Etibarlıdan başqa heç kimdən səs çıxmadı. O, “Bir hekayə haqqında bir hekayəlik söz” adlı yazı yazdı. Nə isə. Mətləbdən uzaqlaşmayaq. Rövşanə Ağasəfqızı, nəyə görə biz yazdıqlarımızın dəyərini məhz dünyaya çıxmaq, “Biləcəridən o yana keçmək” kimi şablon kriteriyalarla müəyyən etməliyik? Dünyanın verdiyi dəyərləri, qoyduğu tələbləri görmürükmü?! Görürük axı! Çox köhnəlib bu çeynənmiş ifadələr, dəyəri özümüz verməliyik özümüzə! Hər kəs də öz dəyərini yaxşı bilir.

“Kitabın satılmırsa, niyə yazırsan, niyə ev istəyirsən?” deyirsiz, az qala “Niyə yaşayırsan?” deyəcəkdiz. Adamlara, özü də qələm əhlinə bu cür yanaşmaq, heç bir məlumatın olmadan onların çoxillik zəhmətini heçə endirib xalq qarşısında susdurmaq mənəvi ziyan deməkdi! Onların sizi məhkəməyə vermək haqqı da var. Amma heç halal ev növbələrini tələb edə bilmirlər... Belədə ilahi ədalətə sığınırıq, nə etməli?..

P.S.Mənim evim var, ona görə ev təmənnasında deyiləm qətiyyən, amma 24 il bir müəssisədə çalışan işçi kimi, Azərbaycan dilinin hər an qayğısına qalan, hər sözün, şəkilçinin üstündə əsən redaktor kimi, insanlara deyiləsi ən gözəl və ən gərəkli sözlərin müəllifi kimi evlə mükafatlandırılsaydım, onu ehtiyacı olan iş yoldaşlarıma hədiyyə edərdim - Təranəyə, Nərgizə, Talehə.

Mal-mülküylə, evi, maşını, geyimiylə özünü söz adamlarından üstün sayan qlamur aparıcılar, belə bir deyim də var, qoy xatırladım:

Mal sahibi, mülk sahibi, hanı bunun ilk sahibi?..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.11.2023)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Cümə günü Əbülfəzqızının 10 sualı  ilə" rubrikasının bu dəfə qonağı gəncliyin sevimli şairi, sətirləri ilə sevən qəlblərdə özünə yer edən İntiqam Yaşardır.

Prezident təqaüdçüsü, AYB- nin üzvü, Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Gənclər bölümünün rəhbəri, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin sədri İntiqam bəyin "İlk görüş", "Və susarsan", " Evdə yoxam", “Bütün xatirələr sənə qalacaq" (Təbriz şəhəri) adlı kitabları oxuculara təqdim edilib. "Adını çəkirəm" adlı kitabı isə çapdadır və İnşallah, yaxın günlərdə oxucularına qovuşacaq.

Xoş gördük, dəyərli İntiqam bəy. Bilirəm ki, suallarımıza maraqlı cavablar alacağıq, beləliklə, ilk sırada yer alan "kövrəkbaxışlı" sualımızı səsləyirəm.

1)  Sən, ey başdaşından boylanan şəkil,

Dünyaya baxmaqdan yorulmadınmı?

Burdan gəlib keçən haqqa çatmaza,

Dişini sıxmaqdan yorulmadınmı? 

(İntiqam Yaşar)

Dəyərli İntiqam bəy,  "buzvücudlu", "buzqəlbli", başdaşı kimi soyuq, Günəşi görə bilməyib qaranlığın qara rənginə boyun əyənlərə Günəşi anlatmaq üçün nə söyləyərdiniz?

- Günəş gözəldir. 

2)  İnsanın ən böyük səyahəti öz daxili aləminə səyahətidir. (Əbu Turxan)

İntiqam bəy tez- tez bu səyahətdə olurmu və ən çox səyahətə haradan başlayır?

- Mən düşünürəm ki hər kəs öz daxilinə səyahətdə bir dəfə də olsa olub. Əsas o səyahət zamanı nəyi görməkdir. Göz yaxşı şeyi bir dəfə gördükdə bir daha görmək istəyir. Daxilini təmiz saxlayan adamlar o səyahətə tez-tez çıxarlar.  

3)Son deyilən nə var ki, 

bu da bir imtahandır,

Bu dünyada əzəldən,

həqiqət adlı nə var,

sən də bildin yalandır,

mən də bildim yalandır.

(İntiqam Yaşar)

İntiqam bəy, dünyanın faniliyini bilə-bilə, bir- birinə əzab verən insanlara, " daş-qaşa aşiq olanlara", "dağın zirvəsinə çıxıb aşağıdakılara qarışqasınız" - deyənlərə tövsiyəniz nədir?

- Mənim fikrimcə, bütün məcazi dağlar da, zirvələr də nisbidir. Bəzi məsələlərdə tövsiyəyə ehtiyac görmürəm. Xarakter amilidir. 

4)  Hər gün bir az unutmaq,

Hər gün bir az ölməkdir.

İndi gülmək doğrusu,

Xətir üçün gülməkdir. 

(İntiqam Yaşar)

Dəyərli yazarımız, saxta gülüşlər zamanı biz eşitməsək də, gözlər dodaqlara, sizcə, nə söyləyər?

-Gözlərin söylədiyi hər zaman həqiqət olur. Yetər ki, o həqiqəti görmək qabiliyyəti olsun insanda.

5) İnsana danışmağı öyrənmək üçün iki il, dilini dinc qoymağı üçün isə altmış il lazım gəlir.(Feyxtvanqer)

İntiqam bəy, niyə danışmağı bacarmayanlar daha çox danışır?

Hər zaman xoş olar ki, bildiyindən danışasan. Həm də zəhmət çəkib az danışasan.

 -Ümumiyyətlə, hər şey çox olanda əzablı şəkildə yorucu olur mənə görə. 

6) Bəxtimin heç sevinc payı yoxuymuş,

Ağrı yan-yanaymış, acı sıxıymış,

Dərd-qəmin qüvvəsi, gücü çoxuymuş,

Çalışdım mən ona bata bilmədim. 

(İntiqam Yaşar)

Əziz Yazarımız, dərdin güclü olması ürəyimizin kövrəkliyi ilə əlaqəli ola bilərmi, ürək daş olsa, dərdin qollarının onu incitməyə gücü çatarmı?

-Hər kəsin öz dərdi olur. Düşünmürəm ki, ürəyi daş adamlar dərd çəkmir.  Sadəcə, nəyi dərd etmək məsələsi var. Həssas adamların dərdi çox olur, ətrafda çox şey onlara dərd ola bilir. 

7)" Xəyanət ruha hopmuş bir virusdur, əsla yaxa qurtarmaq olmaz." ( Dostoyevski)

İntiqam bəy, xəyanətin cinsi olmur, xəyanət edən insana bircə dəfə də olsun şans vermək düzgündürmü? Yoxsa, Dostoyevski demiş, o xəyanət virusunu yox etməyə heç bir preparatın gücü yoxdur?

- Baxır xəyanət hansı yöndə olur. Xəyanətin də digər hərəkətlər kimi çox yönləri, çox aspektləri ola bilər. Hərə öz baxış bucağından yanaşaraq nəyisə xəyanət hesab edə bilər, ya da əksinə. 

8) Mənə sual vermə çox,

Ayrılığın dadından.

Hələ ayrılmamışam,

Ayrıldığım qadından.

Elə asan gəlməsin,

Sənə "Əlvida" sözü.

Necə dediyimi də,

Xatırlamıram, düzü.

(İntiqam Yaşar)

  İntiqam bəy, ayrılığın dadı acı olmalıdır ki, sevginin adı həqiqət olsun,  "acı dad həqiqi sevginin nişanəsidir?"

- Həqiqi olan, dəyərli olan hər şey bitəndə ağrılı-acılı olur. Acı dad önəmlilik amilinin nişanəsidir. 

9) Bəzən uzaqlaşmaq lazım gəlir, yaxınlaşmaq üçün; 

bəzən xatırlatmaq lazım gəlir, 

xatırlanmaq üçün;

bəzən ağlamaq lazım gəlir, açılmaq üçün;

bəzən anmaq lazım gəlir, anılmaq üçün;

bəzən də susmaq lazım gəlir, duymaq üçün. (Şəms Təbrizi)

"Səma”, “dəniz”, “tənha", "sevgi" və "nifrət”.

İntiqam bəy, daxilində bu sözlər olan bir obrazlı cümlə istəsək, hansı cümləni eşidərik?

-Səma və dəniz tənha adamların sevgisinə də, nifrətinə də şahidlərdir. 

10) İçimdə  bir dərin havasızlıq,

Gözlərim önündə yenə sən.

Əlbəttə, yuxudur...

Öyrəşmişəm aldanmağa.

Hərdən həqiqətə tərəf 

addım atmaq keçir ruhumdan... 

(İntiqam Yaşar)

İntiqam bəy, duyğu dənizinin ən dərinində gizlənən və sönməyən köz kimi hər atışında qəlbə dağ basan, hər nəfəs alışında qəlbə batan, ən iti xəncər kimi gizli qalan məhəbbətin ömrü tükənərmi?

- Zaman hər şeyin ən vacib ölçü vahididir. Hər şeyə bu prizmadan yanaşmaq lazımdır. Tükənib-tükənməmək də zamana münasib fikir istəyir. Onu da əvvəldən demək çətindir. 

Dəyərli yazarımız- İntiqam bəy, gərgin iş rejiminiz olsa da, şair ömrünüzdən bizə pay ayırdığınız üçün sizə minnətdarıq, yaradıcılığınızda, şəxsi həyatınızda Sizə uğurlar arzulayırıq və ənənəvi sualımız- hansı sualı daha çox bəyəndiniz?

-Təşəkkür edirəm. Var olun. 5-ci sualınızı daha çox bəyəndim.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2023)

Qoşqar İsmayılzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İşdə idim, hər zamankı kimi ətrafı müşahidə edirdim. Təsadüfən gözüm Xəzər TV-də yayımlanan "Təsir dairəsi" verilişinə sataşdı. Anonslar həmişəki kimi cəmiyyəti əks etdirən mövzularla dolu idi. "3 aydır itkin düşən gəlin tapıldı", "itmiş  gəlin tapılacaqmı ?!" və s. Mövzular olduqca acınacaqlı və bir o qədər də dəhşətli təsir bağışlayırdı. "İtmiş gəlin" anlayışı artıq cəmiyyət üçün "itmiş əşya" statusu ilə eyni mənaya, paralelliyə sahiblik etməkdədir. "Gəlin" dediyimizin isə nə az, nə çox düz 16 yaşı var. 

Təsəvvür edə bilirsinizmi bu nə deməkdir ?

Bu əsl dəhşətdir. 16 yaş -  yeniyetməlik çağı, həyatı yeni-yeni dərk etmə anları, ətraf aləmlə tanışlıq vaxtı gəlin statusu qazanmaq çox bərbad bir vəziyyətdir. Hələ üstəlik, bir çox kənd yerlərində 9 və ya 11-ci sinif bitdikdən sonra oğul valideynləri "gözaltı", qız valideynləri isə "ər çörəyi" təbliğatı ilə məşğul olmağa başlayırlar. Bu yolda isə statistik terminlər - "gözaltı", " ər çörəyi", " ağ gəlinlik", " imkanlı ailə", " vəzifə", " şirinçay", " yalın ayaq", " kasetlər", " filankəsdən xəbərin varmı ?!", " pıça-pıç"lar və s. özünü göstərməyə başlayır. 

Digər bir tərəfdən, ölkə televiziyasının bir çoxu bu kimi verlişlərlə uyğun, eyni adlı kütləni daha da aktuallaşdıraraq, onları idarə edir. Reytinq xətrinə şou düzəldir. Arxa fon musiqisi,  "şok"onik anonslar və bir də sanki ölmüsən,  artıq səni o biri dünyada mühakimə edən cin-mələk əvəzi  münsiflər heyəti var. "Niyə belə etdin ?", "Gərək elə yox belə edərdin". Hələ bir də bu halları böyük səbrlə, həvəslə izləyən, ekran başına kilidlənən evdar "tükəzban" tiplərindən danışmıram. Onlar tamam başqa aləmdir. 

Qınamaq asandı hər zaman, əsas məsələ qınaq obyektinə davamlı olaraq çevrilməmək, eyni səhvləri yenidən etməməyi öyrənməkdir. 

Ətraf təsiri, təcrübəsiz fərdlər və  bünövrəsiz nikah, sütunsuz ailə modeli yaradır. Təbii ki, bu da öz növbəsində çox çəkmir ki, sıradan çıxaraq ailədaxili münaqişələr, problemlər ortaya çıxarır. Son illərin statistik göstəricilərinə nəzər saldıqda görürük ki, ailə quranlarla boşananların sayı az qalsın ki, paralellik təşkil etsin. 

Ailə kiçik bir dövlət modelidir. Ailənin nə demək olduğunu dərk etmədən onu yaratmaq çox böyük bir məsuliyyətdir. Hələ üstəlik o ailədə formalaşan fərdlərin taleyini düşündükcə isə bu hal daha da vahiməli vəziyyət almağa başlayır. Erkən nigahlar, ailədaxili təzyiqlər gələcək intiharı və cinayət riski amilini də özündə bir bumeranq kimi saxlamaqdadır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2023)

2024-2025-ci illərdə UNESCO-nun yubileylər proqramı çərçivəsində təşkilatın baş qərargahında Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyəti, memar Əcəmi ibn Əbubəkr Naxçıvaninin anadan olmasının 900 illiyi və “Divani-lüğəti-türk”ün isə 950 illiyi qeyd ediləcək.

AzərTAC xəbər verir ki, hər iki tədbir UNESCO-nun Baş konfransının 42-ci sessiyasında müvafiq qərarla yubileylər siyahısına daxil edilib.

UNESCO 1956-cı ildən etibarən görkəmli şəxsiyyətlərin və əlamətdar hadisələrin yubileylərini qeyd edir. İndiyədək Məhəmməd Füzuli, Nəsirəddin Tusi, Məhsəti Gəncəvi, Seyid Yəhya Bakuvi, Yusif Məmmədəliyev, Mir Cəlal Paşayev, Musa Əliyev, Səttar Bəhlulzadə kimi dahi şəxsiyyətlərin, eləcə də “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının, “Leyli və Məcnun”, “Arşın mal alan” operalarının yubileyləri UNESCO tərəfindən beynəlxalq səviyyədə qeyd edilib.

Yubileylər proqramı çərçivəsində keçirilən tədbirlər ölkəmizin zəngin mədəniyyətinin UNESCO tərəfindən tanınmasına və Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri və əlamətdar hadisələri barədə geniş auditoriyaya məlumatın çatdırılmasına imkan yaradır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2023)