Fransızların şorbası

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1

Parisdəki məlum hadisə hamının diqqətini çəkdi. Ekofəallar Luvr muzeyində Mona Lizanın portretinin üzərinə düyü şorbası tökdülər. Bu hadisəyə bizim “Gülüş klubu”nun interpretasiyası:

Ekofəallar Mona Lizanı supa bələyəndə qışqırışıblar:

-Bizim kənd təsərrüfatı xəstədir!

Soruşulacaq ki, bəs Mona Lizanın məsələyə nə dəxli? 

Deyək! Giperinflyasiyaya qədəm qoyan fransızlar ətdən-mətdən məhrum olub sonuncu şorbalarını yeyir. Bu itin qızı isə gülümsəməkdədir. 

2

Özünüz barədə tez-tez yaxşı şeylər danışmaqdan utanmayın. Belədə, qəbristanlıqda yola salanlarınız barı deməyə söz tapacaqlar. 

3.

Görəsən niyə dəniz sahilində yaşayan balığı satın alır? 

4.

Özünəxidmət terminalından qocalar uşaqlığa bilet ala bilməzlər, amma marazm, Alsheymer və tremor testindən keçə bilərlər. 

5.

Yadınızdadır, uşaqlıqda siz sürüşkəndən sürüşəndə o biri uşaqlar zarafatyana üstünüzdə oturardılar ki dura bilməyəsiniz? 

Böyüklükdə həyat məhz bu cürdür, özü də zarafatsız.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.01.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Zahirə Cabirin nağıllarını ardıcıl təqdim etməkdədir. Nağıllar uşaqlar üçün yaradılır. Amma bu nağılları böyüklər də məmnuniyyətlə oxuyurlar və bəyənirlər.

Növbəti təqdim edilən nağıl Canyataq-Gülyataq qızılı adlanır.

Hamam hamam içində, xəlbir saman içində, dəvə dəlləklik eylər köhnə hamam içində, balçının bal tası yox, baltaçının baltası, burdan bir tazı keçdi, onun da xaltası yox. Nağıl-mağıl bilmərəm, bilsəm də söyləmərəm, xandan gəlmiş nökərəm, dinmə böyrünü sökərəm.

Biri vardı, biri yoxdu. Bir padşah vardı. Onun Can adlı aman-zaman bir oğlu vardı. Can igidləri başına yığıb ova gedər, at çapıb, ox atardı. Bir gün ov dalınca düşərkən meşədə çırpı yığan gözəl bir qızla rastlaşdı. Qız nə qız, görən bunun camalına heyran qalardı, qaş qara, gözlər sürməyi, boyu sərv.  Qız onu görçək ürkək baxışları ilə tez şələsini götürüb getmək istədi. Can atdan düşüb qızdan hansı obadan olduğunu sordu. Qız heç bir söz demədi. Yalnız qorxu, həyəcanla icazə istəyib ordan uzaqlaşdı. Can xeyli vaxt qızın gözəlliyi qarşısında donub qaldıqdan sonra özünü birtəhər ələ alıb və evə dönür. Qızın dərdindən rəngi saralır, solur, bir an belə onu unutmur.  Xəstələnir. Padşah məmləkətin loğmanlarını sarayına dəvət edir, oğlunun dərdinin əlacını soruşur. Onlar xəstəliyi ilə bağlı heç bir söz deyə bilmirlər. Bir dərviş gəlir, Cana baxır və padşaha bildirir ki, oğlunun xəstəliyi sevgi xəstəliyidir. Oğlunu sevən ata Candan onun kim olduğunu sorur. Can isə gördüklərini danışır, qızın hansı obadan olduğunun bilmədiyini deyir. Atası söz verir ki, o qızı tapıb, onunla Canı evləndirəcək. Atasının ona mərhəmət göstərdiyi görən Can o qızı axtarmaq eşqilə sağalır, ayağa durur. Yenə də  meşəyə üz tutur, axtarır, taqətdən düşür, yorulur. Yaxınlıqdakı çaya gedib yuyunmaq, bir az dincliyini almaq istəyir.

Hə, sizə kimdən deyim, Canın meşədə rast gəlib, gördüyü qızdan. Bu qızın adı Gül idi. Körpəlikdən anasını itirmiş, atası dul qadınla evlənmişdi. Analığ ona gün verib, işıq vermirdi. Gününü göy əskiyə döndərmişdi. Evin bütün ağır işlərini ona gördürərdi. Gül hər gün çaya gəlib, ağır səhənglə evlərinə su daşıyardı. Ögey ana Gülün günü- gündən gözəlləşdiyini görüb daha da qəddarlaşırdı. Bütün günü onu işlətməkdən, söyməkdən, təhqir etməkdən həzz alırdı.

Gül də meşədə cavanı gördüyü gündən könlün ona salmışdı. Hər cün çaya gəlir, çayın kənarında məskən salmış salxım söyüdün altında oturub dərdini caya danışır, dərdləşirdi. Və yenə də çaya gəlib səhəngini doldurdu. Gözlərini qaldıranda qarşısında Canı gördü. Gül özünü bir anlıq itirib, çaş-baş qalır. Can onu axtardığını, onu gördüyü gündən yalnız onun eşqilə yaşadığını, sevdiyini bildirir. Gül də ona biganə qalmadığını söyləyir. Nəhayət, Can padşaha istədiyi qızdan danışır, ona bir könüldən min könülə aşiq olduğunu deyir. Padşah oğlu ilə razılaşır və Gülü oğlu üçün istəməyə elçi göndərir. Ögey ana padşahın oğlunun Gülü sevdiyini eşitcək hikkəsindən, paxıllığından az qalır ki, çatlasın. Dərdə düşür. Bütün günü fikirləşir ki, nə etsin. Axır ki, tapır. Gələn elçilərə qızının əvəzində qızıl yatağı istəyir və bu yataqların yalnız Canın əli ilə tapılmasını istəyir. Əri nə qədər onu bu fikrindən daşındırmaq istəyirsə əl çəkmir.

Can, bu yolun gedər-gəlməz olduğunu bilsə də, sevdiyi qızın yolunda qızıl yatağı əldə etmək üçün yola düşür.  Yorulmadan, gecə, gündüz bilmədən çayın qırağındakı qayalarda qızıl yatağı axtarır.  Gülün eşqiylə sıldırım, adamkeçməz qayalarda külüng vurur. Nəhayət ki, tapır. Həmin vaxt Gül Canı görmək ümidilə çayın kənarına gəlmişdi. Çayın kənarındakı qayalardan Canın külüngünün səsini eşidir. Can həmin vaxt artıq qızıl yatağını tapmışdı. Külüng səsi ara verəndə Gül aşağıdan onu səslədi. Can Gülün səsin eşitdi, tez sevgilisinə qovuşmaq istədi. Qayaların üstündən sanki uça-uça ona qızıl yatağını tapdığını söyləmək istədi. Elə bu vaxt ayaqları yerdən üzüldü, qayadan sürüşdü, ölümcül halda çaya düşdü. Gül onu dizləri üstə aldı, sevgilisinə son anda doyunca baxdı, qayaların üstünə çıxdı, özünü qayadan atmaq istədi. Bu vaxt bir pəri peyda oldu. Onun əllərindən tutub, qayadan aşağı endirdi. Qıza dedi ki, yaxınlıqdakı qalanın arxasında yerdən bir bulaq çıxır, dirilik suyudur. Get o bulaqdan su götür, Canın yaralarına tök, Can sağalacaq. Gül pərinin dediyi kimi etdi, axtarıb bulağı tapdı, dirilik suyundan gətirib Canın yaralarına tökdü. Can gözlərini açdı. İki sevgili yenidən bir-birinə qovuşdu.

Bəli, padşah bu xəbəri eşidən kimi bütün şəhəri xalça-xalı ilə bəzədi. Böyük sevinc, coşqu ilə çıxdı oğlunun, gəlninin qabağına. Analığ bunları gördükdə qan başına vurdu, paxıllıqdan bağrı çatlayıb öldü.

Padşah oğluna qırx gün, qırx gecə toy elədi. Onlar yedi, içdi, yerə keçdilər. Siz də yeyin, için, kama çatın. Göydən üç alma düşdü. Biri mənim, biri özümün, biri də nağıl danışanın.

İllər keçir. Həmin qızıl yatağı Canyataq-Gülyataq adı ilə məşhurlaşır. Onların sevgi dastanı dillərdə gəzir. Can və Gül bir-birini sevən bütün aşiqlərə bu qızıl yatağından pay verir.

Danışdığım nağıl Kəlbəcərdəki Canyataq-Gülyataq qızıl yatağı haqqındadır. O yer sevgililərin qovuşduğu yerdir. Ordan nə qədər qızıl daşısalar da, həmin yataqdan qızıl tükənməz, cünki o müqəddəs yer - əbədi sevginin yatağıdır. Oradan çıxan qızıldan həmin yerlərin insanları xeyir görər. Xaincəsinə əl uzadanların apardıqları qızıl isə onlara xeyir gətirməz, gilə dönərək ayaqlara yapışar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.01.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu dəfə sizlərə marketinq planı barədə danışmaq istəyirəm. Nədir marketinq planı?

Potensial müştərilərin real müştərilərə çevrilməsi üçün kiçik müəssisə marketinq planına malik olmalıdır. Bu plan müştərilərin sizin məhsulu niyə alacaqlarını özündə əks etdirməlidir.

Siz burada marketinq planınızın əsas elementlərini düşünüb hazırlamalı və potensial partnyor və ya  investorlara izah etməlisiniz: qiymətqoyma, əmtəənin yayım sxemi, reklam, satışı stimullaşdırma metodları, satışardı müşayiətin təşkili, imicin formalaşması.

Bəs  əmtəəyə necə düzgün qiymət qoymalı? Əsas prinsiplər bunlardır:

·        Əmtəənin qiyməti maya dəyərindən yüksək olmalıdır;

·        Qiymət bazar imkanları ilə müəyyənləşir;

·        Qiymət maksimal gəliri təmin etməlidir (vahid məhsula görə deyil, hər hansı zaman kəsiyinə görə).

İnsan kimi istənilən əmtəə də bazarda öz həyatını yaşayır: gənclik, yetkinlik, qocalma və ölum. Bu mərhələlərin hər birində də qiymətqoyma məsələləri özünəməxsus qaydada həll edilir.

Məsələn, əmtəə cavan olanda ona olan tələbatı qiymət vasitəsilə  stimullaşdırmaq lazımdır. Burada qiymətlərin müvəqqəti olaraq uzlaşdırma strategiyası özünü doğruldur. Əmtəə yetkinlik dövrünə çatdıqda və ona olan tələbat formalaşdıqda məsələ başqa cür olur. Bu zaman ilkin əmtəənin modifikasiyalarının qiymətlərində  bacarıqla manevr  edərək ən yüksək gəlir əldə etmək məqsədilə onları bir qədər qaldırmaqla satış həcminin artımını stimullaşdırmaq olar. Əmtəə köhnəlməyə başlayanda isə ona tələbat düşdüyündən, onun həyatını qiymətləri kəskin aşağı salmaqla uzatmaq olar (məsələn, mikrokalkulyatorların belə qiymət düşümü onların satış həcmində kəskin sıçrayışa və istehsalçıların gəlir kütləsinin artımına gətirdi, çünki yeni qiymətlə bu əmtəə hər bir məktəbli üçün əlçatan olmuşdu).

Satışın stimullaşdırılması kampaniyası planlaşdırılarkən dörd faktora xüsusi diqqət yetirmək lazımdır:

·        Potensial müştəriləri tapmaq;

·        Onları maraqlandırmaq və stimullaşdırmaq;

·        Onların tələbatlarını təmin etmək;

·        Satmaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.01.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Türkoloji mərkəzin Türk ədəbiyyat bölməsinin müdiri professor Elman Quliyevin görkəmli özbək yazarı Xasiyyət Rüstəmə həsr etdiyi yazısını təqdim edir. 

30 ilə yaxındır ki, çoxəsrlik tarixə malik özbək ədəbiyyatı problemlərinin tədqiqi ilə məşğulam. Araşdırmalarımın nəticəsi olaraq özbək ədəbiyyatının qədimliyini və qədim olduğu qədər də zənginliyini, bu ədəbiyyatın nəinki Orta Asiya məkanında, eyni zamanda Yaxın və Orta Şərqdə böyük ədəbi-mənəvi hadisə tipində təsdiq və qəbulunu müşahidə etmişəm. Xüsusi olaraq 50 min misralıq türkcə 4 divan, 10 min misralıq farsca 1 divan, 25620 beytlik türkcə “Xəmsə”, 20 elmi-fəlsəfi əsər müəllifi kimi tanınan Əlişir Nəvai yaradıcılığını özündən sonrakı 500 illik bir dövrdə müxtəlif ədəbi mərhələlərin formalaşma və inkişafı üçün əhəmiyyətli ədəbiyyat və mənəviyyat hadisəsi hesab etmişəm. Lakin bütün bunların fonunda çoxəsrlik tarixə malik Azərbaycan-özbək ədəbi-mədəni əlaqələrinin mövcudluğu problemlərinə xüsusi diqqət ayırmış, bu istiqamətdə müəyyən araşdırmalar aparmışam. Ə.Nəvainin “Xəmsə”yə daxil etdiyi poemalarında Nizamiyə, Marağalı Əşrəfə, “Məcalisin-nəfais” təzkirəsində Şah Qasım Ənvara olan münasibətindən tutmuş müasir mərhələdə Zülfiyyənin S.Vurğuna olan dərin ehtiramına qədərki 500 illik zaman aralığında özbək mənəviyyatında Azərbaycan ruhuna olan hörmət və sevgini izləyə bilmişəm. 

Təbii ki, bu cür əlaqə və yaxınlıq digər türk xalqları arasında da mövcuddur. Çünki kökü eyni olan türk xalqları müxtəlif ərazi, region, hətta mühitdə yaşasalar belə, onlar eyni ruhi və mənəvi dəyərlərdən, eyni bədii təfəkkür və düşüncədən heç vaxt uzaq olmamışlar.

1991-ci ildə Azərbaycan və Özbəkistanda milli müstəqilliyin bərpası iki qardaş xalqın bütün sferalarda olduğu kimi, ədəbi mühitdə də əlaqələrinin genişlənməsinə təkan vermişdir. Min illər boyu eyni bədii zövqün, eyni mənəviyyatın yolçuları olan Azərbaycan və özbək yazarları hər iki xalqın ruhi-mənəvi birliyinin möhkəmlənməsi naminə işlər görmüşlər. Xüsusi olaraq, 1988-ci ildən sonra Azərbaycanın üzləşdiyi Qarabağ problemləri zamanı yurd-torpaq itkilərimizə, didərginlik fəryadımıza, bir milyonluq qaçqın-köçkün harayımıza və s. məsələlərə münasibətdə bir çox özbək yazarının içdən gələn duyğularını qardaş təəssübkeşliyinin ən bariz göstəricisi hesab etmək olar. Bu prosesin davamlı olması 30 illik Qarabağ haraylarımızın özbək ədəbiyyatında bu və ya digər dərəcədə yer alması üçün mühüm rol oynamışdır. Türk milli təəssübkeşliyi və qardaşlıq münasibətlərinin nəticəsi olaraq özbək yazarları bədii yanaşmada Azərbaycanın 30 il müddətində üzləşdiyi faicələri kədər, dərd hissi ilə, 44 günlük müharibə uğurlarımızı, qələbə zəfərimizi isə böyük sevinc duyğusu ilə ifadə etmişlər. Çağdaş özbək ədəbiyyatının tanınmış şairi Xasiyyət Rüstəmin yaradıcılığının bu istiqaməti sənətindəki Azərbaycan sevgisi təzahürünün göstəricisidir. Bu mövzu hər şeydən əvvəl Xasiyyət Rüstəmin yaradıcılığı üçün ictimai-siyasi səciyyə daşıyır. Azərbaycanın dərdini dərd, sevincini sevinc kimi yaşayan Xasiyyət Rüstəm özünün poetik mühakimələri ilə üzərinə düşən işin öhdəsindən layiqincə gələ bilmişdir. Maraqlı odur ki, şair heç bir aludəçilik olmadan mövzuya uyaraq yox, onu duyaraq müdaxilə etmişdir:

Mənim dostum çoxdur Azərbaycanda

Onlar dosta, yara sədaqətlidir.

Onların hər biri Vətənə sadiq,

Yolundan dönməzdir, əzəmətlidir.

Fəqət bir istəyim yadında qalsın,

Bircə kəlmədədir, ürəyi, canı.

Bil ki, bircə kəlmə “Qarabağ” sözü

Titrədir, çalxadır Azərbaycanı!

Bu parçada şairin sevgi hissləri misralara hakimdir. Şeirdə misralara hakim kəsilən sevgi hissləri kifayət qədər səmimi və kifayət qədər realdır.  Xasiyyət Rüstəm şeirdə 30 il azad Qarabağ düşüncəsi ilə yaşayan, düşmənə nifrət bəsləyən, Qarabağın azadlığı uğrunda hər an nəinki döyüşə, həm də ölümə hazır olan qəhrəman igidlərimizin timsalında vətənə sədaqət, düşmənə nifrət ruhunun böyüklüyünü ifadə edir. Bu tipli şeirlərdə Xasiyyət Rüstəm özünəməxsusluğu ondadır ki, duyğularının böyüklüyü səbəbindən ürəyində ağırlığını qaldıra bilmədiyi vətən sevgisini yaşadır. Mən bu keyfiyyəti tanınmış özbək şairi Xasiyyət Rüstəm yaradıcılığı üçün tısadüf hesab etmirəm. Şairin  2009-cu ildə “Gündəliy”inə daxil etdiyi “Başqa cür yaşaya bilməzdim” başlıqlı yazısında ruhuna hakim kəsilən sevginin mənbəyini hər kəs üçün açıqlayır: “Əgər şeir yazmaq kimi ibadətim olmasaydı sevginin necə olduğunu bilməz, yaxşılığı fərq etmədən yanından ötərdim”. Elə bilirəm ki, Xasiyyət Rüstəm ruhundakı bu möhtəşəmliyi onun şeir pərisi kimi qadın şairə obrazı ilə əlaqələndirmək daha doğru olardı. Çünki türk poeziya mələklərimizin (Məhsəti xanım, Natəvan, Nigar Rəfibəyli, Leyla xanım, Fatma Aliyə, Xalidə Nüsrət, Zülfiyyə və s.) şeir sənətinə yüz illər boyu verdiyi töhfələrin təsiri və davamı olaraq Xasiyyət Rüstəm yaradıcılığında istənilən poetik müdaxilədə zəiflik və pəriyanəliyi müşahidə etmək mümkündür.  Xasiyyət Rüstəm yaradıcılığında Azərbaycan mövzusu onun şair-vətəndaş mövqeyinin nəticəsi kimi məhz bu kontekstdə təzahürünü tapır. Buradakı  milli-mənəvi duyğular, onun yaratdığı milli psixoloji situasiyalar şairin bu günümüzü dəyərləndirməsi ilə yanaşı, gələcək baxışlarını da formalaşdırmağa imkan verir. Digər baxımdan şairin poeziyasında Azərbaycan obrazının rəngarəng mənzərələri həm özbək ədəbiyyatına, həm özbək-Azərbaycan qardaşlığına, eyni zamanda türk birliyimizə, turançılığa gedən yola xidmət kimi dəyərlidir. Xasiyyət Rüstəmin Azərbaycana sevgi və məhəbbətlə yazılmış “Adı Lalə idi o qızın...” poemasını yaradıcılığı ilə yanaşı, Azərbaycan  sevgisinin də şah əsəri hesab etmək olar. Poema Azərbaycan dilinə tanınmış türkoloq, peşəkar tərcüməçi,  dəyərli dostum Əkbər Qoşalı və  Rəhman Babacan,  Elşən Əzim  tərəfindən tərcümə edilmişdir. Poema erməni vəhşiliyi nəticəsində Lalənin simasında yurd-yuvasından, tarixi vətən torpaqlarından didərgin düşən soydaşlarımızın faciəli həyatını və haraylarını ifadə etmək baxımından səciyyəvidir. Şəxsiyyətinə, milli qürur və ləyaqətinə, qələminə xüsusi hörmətlər bəslədiyim mərhum millət vəkilimiz Qənirə xanım Paşayevanın əsərlə bağlı fikirlərindən bir fraqmenti yada salmağı lazım bilirəm: “Əsərin süjet xətti son dərəcə maraqlıdır. Yurd-yuvasından körpə ikən didərgin düşən bir qızın vətən həsrətinin ən incə detalları poemada xüsusi sənətkarlıqla ifadə olunur. Hər sətirdə bir yanar ürək çırpıntısı, bir qadın həssaslığının incəliyi, şair qələminin möcüzəsi görünür”. Bir qədər yuxarıdan bədiyyat detalı kimi Xasiyyət Rüstəm yaradıcılığı üçün xarakterik olan zəriflik və pəriyanəliyin mövcudluğundan bəhs açmışdım. Hesab edirəm ki, əsərdə  Lalənin hiss və duyğuları ifadə edilərkən  zərif cinsə məxsus duyğular  şair duyğularından öndə dayanmışdır. Ona görə də biz poemada şairi həm də bir növ ana obrazında görə bilərik. Şairin Laləyə və onun timsalında baş vermiş hadisələrə münasibətindəki həssaslığı və səmimiliyi doğuran bu məqam üzərində düşünməyə dəyər. Şair taleyi erməni vəhşiliyi və düşmənçiliyinin qurbanı olmuş Lalənin ona verdiyi xatirələr dəftərinə yazılanlara öz taleyi və dərdi səviyyəsində yanaşır. Bu yanaşma daxilində Lalənin özündən də böyük olan dərdini ruhuna köçürə bilir:

Lalə, səni başa düşürəm daha,

Dəftərin əlimi yandırıb yaxır.

Və hopar ruhuma hər cümlə, hər söz.

Qarabağ deyəndə oyanar yollar

Və iki dünyamız gələr üzbəüz.

Titrədər qəlbimi indi hər sözün.

Qəm-qəhər bürüyüb şux gəncliyimi

Sənin dəftərini açanda sanki,

Tapıb qaytarıram gəlinciyini.

“Adı Lalə idi o qızın” poemasında qəlbə hakim kəsilən şair duyğularının özünəməxsus ifadəsində ümumi qayə dərinləşir, rəngarəng motivlər bir-birini əvəzləyir. Şair sərt motivlər daxilində ümid və inamın simfoniyasını səsləndirə bilir:

Ağaclar qəmgin Azərbaycanda,

Küləklər hay salır əsib hər yana.

Ey həyat, mərhəmət yağdır bu yurda,

Ürəyini qaytar Azərbaycana!

Yadına düşərmi gülmək? -Yox əsla,

Qara torpağında ağrılar çin-çin...

Açılan qönçə də, göyərən ot da,

Bir savaş hayqırır Qarabağ üçün.

Adını yaşadır, məğrur böyüdür,

Yığılır qoluna tarixin gücü!

O yurdda doğulan, böyüyən oğlan.

Namus döyüşünə hazır döyüşçü.

Xasiyyət Rüstəm uzaq Özbəkistanda yaşasa da, yaratmış olduğu söz və nur körpüsü vasitəsilə Azərbaycana gəlir və bu diyarı qarış-qarış gəzmək imkanı əldə edir.

Lakin bu torpağa ruhən bağlı olduğundan könlünün gözü ilə böyük şairimiz Məmməd Araz demişkən, “Azərbaycan dünyasında baxır dünyaya”. Xasiyyət Rüstəm Azərbaycana yanaşmasında böyük bir ülviyyət, uşaq sadəlövhlüyü çərçivəsində ana sevgisi sərgiləyərək haqqa çağırış haraylarını poetik şəkildə ifadə edir:

Uzaqda olsam da, barışmıram heç

Qapılıb qalmıram öz həyatıma

Harda müharibə oldu desələr,

Ancaq Azərbaycan düşür yadıma.

Məzarlar cürbəcür, məzarlar fərqli,

Ölkələr bənzəmir biri-birinə.

Hərəsi bir tarix saxlar özündə;

Öz ana bildiyim Azərbaycanın,

Şəhid məzarları getməz gözümdən.

Poemanın ana xəttini Lalə ilə bağlı səslənən fikirlər təşkil edir. Lakin Xasiyyət Rüstəm bu poemanı 2020-ci ilin iyul ayında Tovuzda gedən döyüşlər zamanı yazdığı üçün oxucu bədii informasiya tipində Tovuz döyüşlərindən də xəbərdar olur. Qarabağdan çox uzaqda yerləşən bu bölgədəki erməni təxribatlarının yada salınması onların Azərbaycan xalqına və dövlətimizə olan düşmənçiliyini,  əsassiz torpaq iddialarını, eyni zamanda mənfur erməni xislətini göstərmək məqsədi daşıyır. Əslində bu döyüşün Lalənin keçmişi və ümumilikdə taleyi ilə heç bir əlaqəsi olmasa da, şair haqlı olaraq, insan taleyinin məhvi və faciəsində müharibə səbəblərini önə çəkmiş olur.

Lakin şair bütün əsər boyu toxunduğu məsələləri Lalənin taleyi fonunda dəyərləndirməyə çalışır. Müəllif Lalə adlı qızcığazla Azərbaycanda görüşür, amma onun taleyi ilə bağlı düşüncələrini Daşkənddə tamamlayır. O, Lalənin dəftərindən bir tale kitabı kimi istifadə etsə də, Lalə ilə görüşlərini xəyalında hər zaman canlandırır və xəyalən onunla tez-tez görüşür. Poemada rast gəldiyimiz “Lalə, hardasan?”, “Lalə, səni başa düşürəm daha”, “Adı Lalə idi o qızın” və s. müraciət və informasiya xarakterli poetik nümunələrdəki fikir həm Laləni, həm də Azərbaycanı özündə ehtiva edir. Müəllif məqsəddən asılı olaraq bunları gah obraz, gah da simvol kimi canlandırmış, bədiilik daxilində şair-vətəndaş mövqeyini nümayiş etdirmişdir:

Unudub aləmi, cümlə cahanı,

Bütün dərdi ilə, yanğısı ilə.

Mən qucub ağladım Azərbaycanı!

Adı Lalə idi o qızın!

Və yaxud,

Nədənmiş bu qızın pərişan halı,

Laləyə baxıram kirpiyində nəm.

Sanki şəklinin də canı varıydı.

Mən o gün bir dərya göz yaşı ilə

Sanki qucaqladım Azərbaycanı.

Adı Lalə idi o qızın!

Sözlə əbədi yolçuluğa davam edən şair “Adı Lalə idi o qızın” poemasında Laləni bütün iztirabları ilə yanaşı, bir Azərbaycan gözəli kimi təqdim etməkdən də yan keçmir. Lakin Laləyə məxsus bu gözəllik görkəmi sırasında onun daxilindəki pərişanlığın doğurduğu kədərin də verilməsi canlı bir həyat tablosunu xatırladır:

Əsl Azərlərtək qəşəngdən qəşəng,

Gözləri xumardı vücudu incə,

Əynində ipəkdən qırmızı köynək,

Saçları pərişan, dodağı qönçə

İndi yenə onu görmək istədim,

Sızladım, yarama duz səpildi, duz...

Amma yaşla dolu gözləri ilə

İki dünyaya da baxırdı məyus...

Adı Lalə idi o qızın!

Lirik duyğuların özünəməxsus tərənnümü Xasiyyət Rüstəm yaradıcılığında önəmli yer tutur. O, ictimai-siyasi, məhəbbət, təbiət təsvirli və s. şeirlərində həyat və mənəviyyat faktorlarını lirik duyğular şəklində mənalandıra bilir. Bu şeirlərdə yeni bir səpki, yeni bir orijinallıq görünməsə də, misralarda bədii cəhətdən mükəmməl poetik cazibədarlığı müşahidə etmək mümkündür:

Həyatda heç kimdən almaram rüsxət,

Dünyanı şar kimi aldım əlimə.

Allahım, fəqət sən,

Cürət ver, cürət.

Özümü göstərim, gülüm ölümə...

Lakin Xasiyyət Rüstəm şeiriyyətində elə nümunələr vardır ki, bu nümunələr obrazlı  düşüncə baxışı ilə yanaşı, poetik baxışın orijinal mənalandırılması keyfiyyəti ilə də seçilir:

Ağaclar danışsa –

Düz danışardı.

Ağaclar ağlasa

Gerçək ağlardı.

Sirr versən

Sirrini o gizlədərdi

Güvənsən

Yaxşı dost çıxardı ondan...

Belə hesab edirəm ki, özbək şeirinin zəngin ənənələrindən bəhrələnən vətəndaş yanğısı, türk bədii təfəkkürünə məxsus düşündürücü və ibrətamiz keyfiyyətləri ilə seçilən Xasiyyət Rüstəm yaradıcılığı bundan sonra da öz uğurları ilə oxucularını sevindirəcəkdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.01.2024)

Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İstəkli oxucularım. Bu dəfə sizlərə gənc qəzəlxan Murad Vəlixanovu təqdim etmək istəyirəm. Onun qəzəlləri kifayət qədər ad edib və bəyənəcəyinizə əminəm. 

1.

İSTƏMİRƏM

Get, gülüm, get, mənə sən can olasan, istəmirəm,

İşvəli, sevgili canan olasan, istəmirəm.

Bir də göz yaşı töküb kuyivə gəlməm, gözəlim,

Görüb əhvalımı xəndan olasan, istəmirəm.

Bivəfalıqda bütün aləmə məşhur oldun,

Sən əgər huriyü qılman olasan, istəmirəm.

Vurmusan sinəmə min yarə, kifayətdi mənə,

Bu sınıq könlümə dərman olasan, istəmirəm.

Bivəfasan, deyiləm razı, öləndən sonra,

Qəbrim üstündə nigəhban olasan, istəmirəm.

Pis günümdə məni saldın nəzərindən, getdin,

Yaxşı gündə mənə mehman olasan, istəmirəm.

Muradın qiymətini bilmədin, incitdin onu,

Elə ki, öldü, peşiman olasan, istəmirəm.

2.

YA RƏBB

Hifs eylə günahdan bu bəladan məni YA RƏBB

Heç etmə cüda zikri-duadan məni YA RƏBB

Şah sənsən əgər mövqeyimin söhbəti olmaz

Bilsən də ucuz xoşdu gədadan məni YA RƏBB

Mən harda öyünsəm sənə biganəliyimdən

Təcrid elə ol mülki-fənadan məni YA RƏBB

Gözlərdəki nur vəslinə yetmək əlacımdı

Var etmisən ən ali ziyadan məni YA RƏBB

Yoxdur dözümüm ədlinə, Sən Sahibi-Qüdrət

Tərk etmə tükənsəm də cəfadan məni YA RƏBB

Rəhmani-Rəhimsən ki əta mərhəmətindi

Qıl məhrum əta içri-xətadan məni YA RƏBB

Murad sənə səssiz dua eylər ki duyursan

Vay halıma kəssən bu sədadan məni YA RƏBB

3.

MEYL ET KUYİNƏ

Dedim ibrət götürüm birdəfə zahidlərdən

Mənə yox fayda kor olmuş, qoca şahidlərdən

Ona hey eşqimi etsəm də uca əlçatmaz

Xaliqim çox daha yüksəklərdədi xalidlərdən

Bu könül bezdi daha tab gətirə, əzm eliyə

Niyə siz bezmədiz ancaq acı tənqidlərdən?

Sən də ey Həccə gedən mötəbər ağsaqqalımız

Uca tikdin bu imarətgahı məscidlərdən

Meyl et kuyinə ey badi-həva, eylə xəbər

Sənə çoxdur inamım bivəfa qasidlərdən

Yenə Murad O'na aid nəsə yazsın dilədi

Nəsə tapmır daha yazıq O'na aidlərdən

4.

ALLAHIN ADINDAN

İstədim lütf eləyim mən kəlam ALLAHIN adından

Sonra çaşdımki nə yazsın adam ALLAHIN adından

Ona hər canlılar aşiq ona hər bir aləm aşiq,.

Eliyər eşqi təvafın İmam ALLAHIN adından

Fərqi yoxdur ateyisdir ya müsəlman həmin insan,

Verilir cümlə bəşərçün salam ALLAHIN adından.

Sığınır şeytana insan yaranır yalançı xislət,

Eliyirlər istifadə tamam ALLAHIN adından.

Hələlik bəsdi bu Murad çatar ömrün sona bitməz,

Bu gedişnən çox edərsən davam ALLAHIN adından.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.01.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Gəl ən başından başlayaq...

Hələ Hərcayi kimi verilən vədlərə xilaf çıxılmamış, 

Qardələninki kimi saf və sadiq sevgilər vəfasızlığın xəyanət xəncəri ilə yaralanmamış olsun.

Gəl ən başından başlayaq...

Hələ Adəm əlini o məşum meyvəyə uzatmamış, Qabil qardaşı Habilə qıymamış, Məryəm günahlandırılmamış,  İsa qeybə çəkilməmiş olsun.

Gəl ən başından başlayaq...

Hələ sadiqlik xəyanətə, güvən vəfasızlığa uduzmamış, nəfs insana hökmran olmamış, yalan həqiqətin paltarlarını oğurlamamış olsun.

Gəl ən başından başlayaq...

Hələ Enil dünyanın ilk sevgi məktubunu yazmamış, inək yer kürəsini buynuzundan yerə qoymamış, Janna Darkı yandıran tonqal qalanmamış olsun.

Gəl ən başından başlayaq...

Leyliylə Məcnun hələ bir-birini görməmiş, İnnokendi cənnəti pulla insanlara satmamış, sevgiylə nifrətin arasındakı məsafə bir addım qədər qısalmamış olsun. 

Gəl ən başından başlayaq...

Nəsiminin dərisi hələ soyulmamış, Çaldıranda qardaş qırğını qopmamış, Araz həsrətə körpü atmamış, Rəsulzadənin səadəti yarım qalmamış, Şəhriyar ulduzları saymamış, qırmızı mühit turan ziyasını boğub söndürməmiş, Şükriyyənin önünə o məşum kağız hələ qoyulmamış olsun.

Gəl ən başından başlayaq...

Ana hələ buzdan heykələ çevrilməmiş,

Qərənfillərin taleyi  dəyişməmiş, Fərizə günahı başına çəkməmiş, torpaq hələ Çingizi bağrına basmamış olsun.

Gəl ən başından başlayaq...

Ərtoğrullar, Ülvilər, Müşfiqlər dünyadan nakam köçməmiş, əlyazmalar yarım qalmamış, hələ intizar ədəbiyyatı yaranmamış olsun.

Gəl ən olmazlara toxunaq. 

Məsələn, talenin bizim üçün yazdıqlarına qarşı gələk. 

Zamanın belə silə bilmədiyini silməyə çalışaq, məsələn hələ xəyallara xülya adı verməmiş olaq, ya da boş ver çalışmayaq. 

Tünd rəngli bir qələm götür, yazılanın üzərindən təkrar keçək.

Gəl yenidən doğulaq səninlə, əl-ələ böyüyək, əsalara deyil, bir-birimizə yaslanıb qocalaq.

Ya da gəl bu səfər itirdiklərimizi unutmaq üçün çalışaq.

Gəl ən başından yenidən başlayaq...

Gəl mən bütün ulduzları sayıb bitirməmiş gəl,  

Gəl səninlə Turan bağında Müşfiqin şeirində görüşək, gəl...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.01.2024)