8 sentyabr.  Beynəlxalq Savadlılıq Günü

Yazıb-oxuya biliriksə demək savadlıyıq? Əsla yox. Savadlılıq – yazıb oxumaq qabiliyyətindən dividendlər götürməyə deyilir. YUNESKO-nun 14-cü sessiyasında təqvimə belə bir gün salmaq təşəbbüsü heç də boşuna olmayıb. İnsanın ətrafdakı insanlar arasında yer tuta bilməsi, cəmiyyətə faydalı ola bilməsi, həyatda müəyyən izlər qoymaq bacarığını özündə aşılayan tələblər vardır ki, mütləq bu tələblərə riayət olunmalıdır. Xüsusən, hədəf qrupu gənclər hesab edilir. Proqnozlara görə, 2020-ci illərdə - yəni ta ki 30-cu ilədək gənc mütəxəssislərə özlərinə iş tapmaq üçün ən vacib olan keyfiyyətlər kommunikabelli olmaq, komandada işləyə bilmək, qoyulan məqsədlərə çatmaq üçün innovativ və yaradıcı yanaşma, habelə tənqidi düşünmə tərzi hesab ediləcək. Bax bütün bunların cəmi də savadlılıq kriteriyasına aiddir. O ki qaldı ümumən yazıb-oxuya bilənlərin sayına, yəni qismən savadlılara, belələrinin sayı dünyada 4 milyard nəfərdir.

8 sentyabr. Jurnalistlərin beynəlxalq həmrəyliyi günü

1958-ci ildə Buxarestdə, beynəlxalq jurnalistlər təşkilatlarının 4-cü konqresində belə qərara gəlinib ki, 8 sentyabr günü jurnalistlərin beynəlxalq həmrəyliyi günü kimi qeyd edilsin. Bütün dünya jurnalistləri xüsusən öz hüquqlarının müdafiəsi yönündə həmrəylik nümayiş etdirməlidirlər.

1943-cü ilin 8 sentyabrında Almaniyada çex jurnalisti, yazıçısı Yulius Fuçik edam edildi. O, antifaşist kimi Praqa həbsxanasında yatarkən “Boğazda petlə ilə reportaj” kitabını yazaraq məşhurlaşmışdı. Həmin kitab Fuçikin ölümündən sonra 70 dilə tərcümə olundu. Jurnalistlərin beynəlxalq həmrəylik gününün ən cəsur jurnalist sayılan Fuçikin edam edildiyi gündə keçirilməsi rəmzi xarakter daşıyır, jurnalistlər mərd, cəsarətli, habelə həqiqətpərəst olmağa çağırılır. Həmin gün müxtəlif ölkələrdə bayram konfransları keçirilir, jurnalistlər mükafatlandırılır. Məsələn, Amerikada ən nüfuzlu jurnalist mükafatı hesab edilən Pulitser mükafatı məhz 8 sentyabrda təqdim edilir.

8 sentyabrda digər əlamətdar hadisələr

Ümumdünya fiziki terapiya günü. Ümumdünya üzristəmə günü. Hemenqueyin “Qoca və dəniz” kitabının işıq üzü görməsinin (1952), İngiltərə futbol liqasında ilk matçın keçirilməsinin (1888), Luvr muzeyində ilk eksponatın  qoyulmasının (1791), Florensiyadakı Sinyorina meydanında Mikelancelonun əl işi olan 5 metrlik “David” heykəlinin açılışının (1504) ildönümü.

Varisin “1-10 sentyabrın təqvimi” yazısından seçmələr

Xəbər verdiyimiz kimi İtaliyanın müxtəlif şəhərlərində “Bərpa həftəsi - 2021” adlı beynəlxalq tədbir keçirilib. Tədbir çərçivəsində Azərbaycanın İtaliyadakı səfiri Məmməd Əhmədzadə, Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətinin rəisi Azad Cəfərli və “İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsi aparatının rəhbəri Read Qasımov Matera şəhərində tok-şou formatında təşkil olunmuş tədbirə qatılıblar.
Mədəniyyət Nazirliyinin yaydığı məlumata görə, tədbir  təşkilatçı qurumların sosial şəbəkə profilləri üzərindən canlı yayımlanıb.
Tok-şounun aparıcısı İtaliyanın Memarlıq, İncəsənət və Şəhərlərin Bərpası Assosiasiyasının (Assorestauro) texniki direktoru Andrea Qriletto Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində yerləşən tarix-memarlıq abidələrinin vəziyyəti, bərpa sahəsində iki ölkə arasında əməkdaşlıq imkanlarına dair suallar ünvanlayıb.
Azərbaycanın İtaliyadakı səfiri Məmməd Əhmədzadə Prezidenti İlham Əliyevin ötən il İtaliyaya dövlət səfəri zamanı iki ölkə arasında imzalanmış “Çoxölçülü Strateji Tərəfdaşlığın gücləndirilməsinə dair Birgə Bəyannamə”, strateji əməkdaşlığın inkişafı, eləcə də Vətən müharibəsi vaxtı İtaliyanın tutduğu ədalətli mövqedən danışıb.
Səfir Vətən müharibəsindən dərhal sonra İtaliyadan Azərbaycana rəsmi nümayəndə heyətlərinin səfərləri, işğaldan azad olunmuş ərazilərindəki bərpa və yenidənqurma işlərinə İtaliya şirkətlərinin cəlb olunması imkanlarının müzakirəsi, iki ölkə arasında iqtisadi əməkdaşlığa dair hökumətlərarası komissiya çərçivəsində keçirilmiş görüşlər haqqında məlumat verib.
Dövlət Xidmətinin rəisi Azad Cəfərli “Böyük qayıdış” prosesindən, azad olunmuş ərazilərdə yerləşən mədəni sərvətlərin Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən monitorinqi və dağıdılma, mənimsənilmə və vandallığa məruz qalma vəziyyətinin öyrənilməsi haqqında danışıb. Bildirib ki, Azərbaycanlı məcburi köçkünlərin yenidən öz doğma şəhər və kəndlərinə geri dönməsi tarix və mədəniyyət abidələrinin, əcdadlarımızın minillər boyunca öz həyat tərzini, həyat fəlsəfəsini və baxışını maddiləşdirdiyi tikililərin yenidən canlandırılmasından başlayacaqdır. Bu, böyuk bir irs, Azərbaycanlıların kimliyi deməkdir. 30 il ərzində zədələnmiş hisslər yalnız abidələrimizin yenidən bərpası, ucaldılması, qədim yaşayış məskənlərimizin abadlaşdırılması yolu ilə sağaldıla bilər. Vurğulayıb ki, azad olunmuş ərazilər dedikdə 706-sı dövlət qeydiyyatında olmaqla 2600-dən çox abidənin cəmləndiyi, Azıx, Xudafərin, Üzərliktəpə, Qutlu Musa oğlu kimi misilsiz abidələrin yerləşdiyi məkan başa düşülür. Yalnız abidələrin bərpası vasitəsilə rifaha, yüksəlişə, davamlı inkişafa nail olmaq mümkündür. Bununla əlaqədar Azərbaycan Hökuməti tərəfindən BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansı ilə birlikdə irəli sürülmüş “Mədəniyyət naminə sülh” kompaniyasını xatırladıb. Sülhün mədəniyyətin qorunması və inkişafı üçün əsas şərtləndirici amil olduğu diqqətə çatdırıb.
Daha sonra “İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsinin rəsmisi aparılan bərpa prosesi, nəzərdə tutulan layihələr, habelə bu il qoruq ilə Matera Şəhər Bələdiyyəsi arasında “Dostluq və Əməkdaşlıq haqqında Protokol”un imzalanması və əməkdaşlığın inkişafı imkanları barədə məlumat verib.
Azərbaycan nümayəndə heyətinin çıxışları vaxtı işğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə yerləşən mədəni irsimizə qarşı törədilmiş vandalizm aktlarına dair videomaterillar nümayiş etdirilib.
Sözügedən tədbirdə Matera şəhər Bələdiyyəsinin mədəniyyət məsələləri üzrə müşaviri, Albaniya və Livanın nümayəndələri də çıxış ediblər.

Azərbaycan filmlərinin Amerika Kino Akademiyasının “Oskar” mükafatına təqdimatı üzrə Komissiyanın növbəti iclası keçirilib.
Bu barədə AzərTAC-a Azərbaycan Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqının mətbuat xidmətinin rəhbəri Əli Vəliyev məlumat verib.
O qeyd edib ki, professor Şəfiqə Məmmədovanın rəhbərlik etdiyi və üzvlərin yeniləndiyi Komissiyanın iclasında 2020 – 2021-ci illərdə xarici filmlər nominasiyası üzrə çəkilmiş filmlərin prodüserlər tərəfindən adı çəkilən Komissiyaya 1 nüsxə Dvd formatında təqdim olunması qərara alınıb.
Qeyd edək ki, filmlər geri qaytarılmır və Azərbaycan Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqının fondunda saxlanılır.
Filmlər komissiyaya sentyabrın 20-dək təqdim olunmalıdır.

7 sentyabr. Musiqişünas Gülnaz Abdullazadənin 75 illiyi

Biz həqiqətən elm fədailərimizi tanımırıq, bunun da səbəbi ictimaiyyətin pozitivdən daha çox neqativə yüklənməsidir. 1971-ci ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının bəstəkarlıq sinfini bitirib görkəmli bəstəkar Cövdət Hacıyevin tələbəsi olmuş Gülnaz Abdullayeva  1976-1979-cu illərdə M.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin aspiranturasında təhsil almış, aspiranturanı bitirdikdən sonra “Hegelin estetikasında musiqi incəsənətinin problemləri” mövzusunda namizədlik, 1990-cı ildə doktorluq dissertasiyasını uğurla müdafiə etmişdir. Onun “Qədim və orta əsrlər musiqi mədəniyyətinin tarixi-fəlsəfi təhlili” mövzusunda elmi işi yüksək qiymətləndirilmiş və 1992-ci ildə o, professor elmi rütbəsini almışdır. Gülnaz xanım 1991-ci ildən Bakı Musiqi Akademiyasının elmi-tədqiqat və yaradıcılıq işləri üzrə prorektorudur.

O, Azərbaycan və dünya musiqisinin fəlsəfi problemlərinə və Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığına dair bir sıra əsərlərin müəllifidir. Uluslararası Avropada və Türk Cümhuriyyətlərində musiqi mədəniyyəti və tədrisi konqresində (Ankara, Qazi Universiteti. 2002,13-16 noyabr), bir sıra konfrans və seminarlarda məruzələrlə çıxış etmişdir. Gülnaz Abdullazadə 1999-cu ildə akademik Yusif Məmmədəliyev adına mükafatın laureatı olmuşdur. Və ən başlıcası, o, Azərbaycan musiqişünaslığında ilk dəfə olaraq muğamların fəlsəfi mahiyyətini araşdırmışdır. Tanıyın bu cür dəyərli ziyalılarımızı.

7 sentyabr. Qəribə bayramlar günü

“Nə yağış, nə qar günü”. Anlamı təmiz səma olan bu gündə insanlar Tanrıdan təvəqqe edirlər ki, barı bir gün nə yağış, nə qar yağdırsın. Əlbəttə ki, 365 günün ən azı 300-ü yağmursuz keçən Azərbaycanda belə bir gün aktual deyil, amma nəzərə alın ki, qardan, çovğundan əziyyət çəkən Antarktida, Qrenlandiya, leysan yağışlarından əziyyət çəkən Amazon da var.

Krujeva günü. Bizə yabançı olan, məişətimizə ruslardan gələn krujevanın dilimizdə qarşılığı da olmasın gərək. Parça üzərində toxunmalardır krujeva. Vətəni isə Rusiya da deyil, İtaliyadır. Bu gün xanımlar əllərinə iynə-sap alsalar savab olmazmı?

Hərbi oyuncaqdan imtina günü. Hərbi oyuncaqdan imtina deyərkən hərbi münaqişələrin dayandırılması, müharibə nəticəsində yetim qalmış uşaqlara oyuncaqlar hədiyyə edilməsi nəzərdə tutulur.

ABŞ isə bu gün yenə üç mətbəx bayramını qeyd edəcək. Milli pivə günü. Milli salyami (bərk hisə verilmiş kolbasa) günü. Bir də, Milli balqabaq günü. Pivə ilə salyamini birləşdirib süfrə açmaq olar, amma balqabağı ora nə cür pərçim etmək olar, bax bunu bilmirəm.

Tarixdə 7 sentyabr gününə təsadüf edən hadisələrdən isə onu deyə bilərəm ki, 2016-cı ildə BMT həyəcanverici bir məlumat yayıb, deməzsənmiş, son 20 ildə dünyanın vəhşi təbiətinin onda bir hissəsi məhv olubmuş. 1822-ci ildə Braziliya Portuqaliyadan müstəqillik əldə edib. 1812-ci ildə Napoleon Borodino döyüşündə rusların əngini əzib. 70-ci ildə romalılar Qüdsü ələ keçirərək viran qoyublar.

7 sentyabr 1870-ci ildə gözəl hekayələr müəllifi rus Aleksandr Kuprin doğulub, 1907-ci ilin 7 sentyabrında isə Nobel mükafatçısı olan fransız şairi və esseisti Fransua Arman Syulli-Prüdom vəfat edib.

Varisin “1-10 sentyabrın təqvimi” yazısından seçmələr

Moskvanın “Sineye plamya” seriyasından Aleksey Plexovun “Toxunma zülmət” kitabı ən çox satılanlar sırasında möhkəm qərarlaşıb. Kitab artıq Bakının kitab mağazalarında da rəflərdə görünməkdədir. Fentezi janrında yazılan roman çox başgicəlləndirici süjetə malikdir: Şimaldan getdikcə daha həyəcanlı xəbərlər gəlir - müharibə yaxınlaşır. O tərəfin Şautta və  Demonları - cinlər-şeytanlar geri qayıdır. . Bir çox əsrlər əvvəl altı qardaş tərəfindən məhv edilmiş Veyren yenidən doğulmuşdur. Onun sehrinə müqavimət göstərə biləcək daha heç bir sehrbaz yoxdur.
İndi insanlar yalnız özlərinə güvənirlər. Cənubda, Trettinidə - Rionun böyük paytaxtında qaranlıq daşıyan iblislərə qarşı çıxmağa hazır olan bir neçə adam toplaşır. Böyük mübarizə başlayır…

Avropanın kino elitasının diqqəti İtaliyanın Venesiya şəhərinə yönəlib. Kinofestival ən qızğın günlərini yaşayır.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Euronews-a istinadən xəbər veriri ki, bazar ertəsi axşam rejissor  Ksavye Cannoli ilə birlikdə "Bütün illüziyaların itirilməsi" filminin aktyor heyəti Venesiya kinofestivalının qırmızı xalısı üzərinə  çıxıb. Filmdə baş rolları Sesil de Frans və Benjamen Vuazen ifa edirlər. Film məşhur şahzadə və bədheybət haqqında folklor motivlərinə əsaslanan, Onore de Balzakın yazdığı nağıl muzikl janrında çəkilmişdir, vokal və xoreoqrafiyadan geniş istifadə olunmuşdur.
Növbəti təqdim edilən film Charlotte Gensbur və Tim Roth  tərəfindən baş rollar ifa edilən, meksikalı rejissor Mişel Frankonun "Qürub" filmidir. Bu, məşhur Akapulkoda tətil edən  İngilis ailəsinin hekayəsidir, lakin birdən-birə onların idilliyaları məhv edilir və əsas qəhrəman şiddət və təkliklə üzləşir.
"O, gəzintiyə gedir. Zorakılıq və zorakılığın olmaması, təbiətin gözəlliyi və ətrafda çirkab. Gah belə, gah elə. O, bütün bunların içərisində özünü tapır və onu əhatə edən hər şeyi qəbul edir", — baş rolun ifaçısı, aktyor Tim Roth canlandırdığı obraz barədə bunları deyir.
Mikelancelo Frammartinonun  "Deşik" filmi isə İtaliyanın ən dərin mağarasında çəkilib. Film mağaranın dəqiq dərinliyini müəyyən etməyə çalışan speleoloqlar qrupu haqqında danışır. Filmdə peşəkar aktyorlar və səhnə musiqisi yoxdur. Çəkilən həqiqətən peşəkar speleoloqlardır. Tənqidçilər məhz bu film barədə qeyd edirlər ki, Venetsiya kinofestivalı  bədii və sənədli filmlər arasında sərhədləri silməkdədir.

Şəkillərdə: “Bütün illüziyaların itirilməsi" filminin aktyor heyəti Venesiya kinofestivalının qırmızı xalısı üzərinə çıxır. Filmdən fraqment.

Əminik ki, indi bu məqaləni oxuyanların bir çoxu  belə bir fikir söyləyəcəklər: “Yaxşı ki, mən məktəbə getmirəm".
Ancaq “Ədəbiyyat və incəsənət” Vogue nəşrinə istinadən məlumat veriri ki, məktəb forması yeni bir qüvvə ilə qarderobumuza qayıdır və əgər təhsil aldığınız zaman onu sevə bilməmişdinizsə, indi sevməli olacaqsınız, çünki 2021 payız- qış mövsümünün əsas tendensiyalarından biri məktəbli formasına qayıdış olacaq.
Hansı paltar seçmək və nə ilə geyinmək lazımdır?
“Məktəblinin geyimi" anlayışına klassik birtonlu qammada və ya xırda damalarda, ağ yaxalıqla və ya dairəvi kəsiklə bütün modellər düşür. Ümumiyyətlə, uşaqlıq formasını xatırladan bütün paltarlar bu seçimə aid edilir. Məsələn, Christian Dior kolleksiyasında olduğu kimi, payız-qış 2021 mövsümü üçün qəhvəyi platya və ağ çıxacaqlar təklif olunur (fotoda). Maria Grazia Curie də oxşar geyim- bu dəfə ağ köynək ilə qəhvəyi ətək və əlbəttə ki, ağ qolf ilə geyinməyi təklif edir. Bu vəziyyətdə geyimi brutal ayaqqabılar tamamlayır, lakin onlar daha çox adi məktəbli ayaqqabıları "Mary Jane" və ya lofer ilə əvəz edilə bilər. Simone Rocha də məktəbli qıza aid  möhtəşəm bir ətək və ağ yaxası olan anime paltarında bir xarakter təklif edir, geyimi qara ceket tamamlayır. Ofis günləri üçün, işgüzar görüşlər üçün və ələlxüsus da tələbələr - bu
geyimlərdən seçsələr əsil zövqlü hesab ediləcəklər, digərlərinə nümunə olacaqlar.
Haydı, dəb paylaşmağa!

“YARAT” Film Klubu və Rusiya İnformasiya və Mədəniyyət Mərkəzinin əməkdaşlığı ilə rus kinorejissorlarının "Səmadan dərhal döyüşə" filmi nümayiş edilib.
AzərTAC xəbər verir ki, film “YARAT” Müasir İncəsənət Mərkəzində açılan sərginin konsepsiyasına uyğun olaraq, müxtəlif nəsillər arasında fərqliliyi təcəssüm etdirir. Ekran əsəri İkinci dünya müharibəsi və Qış müharibələri zamanı hava-desant qoşunlarının komandanı, ordu generalı, Sovet İttifaqı qəhrəmanı Vasili Margelovun taleyindən bəhs edir. Film, desantçılar arasında kulta çevrilmiş "Batya" adlı seriala istinadən çəkilib.
Daha sonra “YARAT”da Rusiya istehsalı olan “Afrika” filmi də nümayiş olunub. Filmdə hadisələr 1943-cü ilin qışında, Leninqradın ağır blokadası vaxtında cərəyan edir.

Böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin 880 illik yubileyi münasibətilə Azərbaycan Tərcümə Mərkəzinin bu il ukrain dilində Ukraynada işıq üzü görmüş “Leyli və Məcnun” kitabının Kiyev Beynəlxalq Kitab Festivalında (“Kyiv Book Art Fest”) təqdimatı keçirilib. Təqdimatı
tanınmış Ukrayna yazıçısı, tərcüməçi, Əməkdar incəsənət xadimi Aleksey Kononenko açaraq, Nizaminin zəngin ədəbi irsi haqqında danışıb. Natiq həmçinin Azərbaycan Tərcümə Mərkəzinin Ukrayna–Azərbaycan ədəbi əlaqələrinin inkişafına verdiyi töhfələrdən bəhs edib: “Azərbaycan Dövlət Tərcümə Mərkəzi “Leyli və Məcnun” poemasını ukrain dilində Ukraynada nəşr etməklə dahi Nizaminin zəngin ədəbi irsinin Ukraynada yaxından tanıdılması və dərindən öyrənilməsinə yönəldilmiş dəyərli bir layihə həyata keçirib. Bu il 880 yaşı qeyd edilən böyük şairin əsərlərinin yenidən dünyaya ayaq açması, bəşəri mənəvi dəyərlərin gündəmə gətirilməsinə, ümumilikdə insanlığın ruhi dünyasının zənginləşməsi və saflaşmasına xidmət edən tarixi zərurətdir”.
Mərkəzin Ukrayna təmsilçisi Marina Qonçaruk nəşr haqqında ətraflı danışaraq kitaba, məşhur ukraynalı türkoloq-alim Aqafangel Krımskinin Nizami yaradıcılığının geniş və dərin təhlilini verən “Nizami və müasirləri” monoqrafiyasından parçaların da daxil edildiyi və əsərin artıq ölkənin mərkəzi kitabxanalarından əldə edilə biləcəyi barədə məlumat verib.
Festival çərçivəsində “Leyli və Məcnun” kitabı ilə yanaşı, Dövlət Tərcümə Mərkəzinin ukrain dilində Ukraynada ərsəyə gətirdiyi “Müasir Azərbaycan poeziyası antologiyası”, İmadəddin Nəsiminin “Haqq yolu mən özüm oldum...”, Leyla Əliyevanın “Dünya yuxutək əriyir” kitabları da nümayiş edilib.