“Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun  Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə keçirdiyi “Bir direktor, bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir. 

Hazırda təqdimatda 244 nömrəli tam orta məktəbdir.

 Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

 DİREKTOR:

Yəhya Müseyib oğlu Abbasov 1959-cu ildə Ermənistan Respublikasının Basarkeçər rayonunun Kəsəmən kəndində anadan olmuşdur. 1975-ci ildə Kəsəmən kənd orta məktəbinin 10-cu sinfini bitirmişdir. 1975-ci ildə Gəncə Dövlət Pedaqoji İnstitutuna daxil olmuş, 1980-cı ildə həmin İnstitutun Fizika-Riyaziyyat fakültəsini bitirmiş və təyinatla Goranboy rayonunun Qaradağlı kənd orta məktəbində müəllim kimi pedaqoji fəaliyyətə başlamışdır. 28 aprel 1984-cü ildə Goranboy rayon Xoylu kənd sovetinin katibi və sonradan sədri vəzifəsinə seçilmiş, 01 sentyabr 1987-ci ildən 1998-ci ilin yanvar ayınadək Xoylu kənd orta məktəbinin direktoru vəzifəsində işləmişdir. Bir neçə çağrış Goranboy rayon XDS -nin deputatı seçilmişdir. 1988-1993-cü illərdə Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak etmişdir, müharibə vetranıdır. 12 yanvar 1998-ci il tarixindən Binəqədi rayon Təhsil Şöbəsində inspektor vəzifəsində işləmişdir. 

23 dekabr 1999-cu il tarixinən Binəqədi rayon Əsəd Ələskərov adına 244 saylı tam orta məktəbin direktoru vəzifəsində işləyir. Eyni zamanda 6 fevral 1999-cu il tarixdən 30 noyabr 2012-ci il tarixədək 8 saylı Binəqədi Birinci Seçki Dairəsinin sədri vəzifəsində işləmişdir. 

3 dekabr 2008-ci ildə "Müasir məktəb təhsilinin sosial fəlsəfi problemləri” mövzusunda dissertasiya işi müdafiə etmiş, Fəlsəfə doktoru alimlik dərəcəsini almışdır. Təhsil sahəsində xidmətlərinə görə 2010-cu ildə Təhsil Nazirliyinin Kollegiyasının qərarı ilə "Qabaqcıl təhsil işçisi "adına layiq görülmüş, 2011-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə “Tərəqqi medalı" ilə təltif olunmuşdur. Beş kitabın və müxtəlif vaxtlarda yerli və xarici mətbuatda çap olunmuş 18 elmi məqalənin müəllifidir. 

1999-ci ildən Yeni Azərbaycan Partiyasının üzvüdür. Müharibədə iştirakına görə Azərbaycan QMƏVŞAİB-in İdarə Heyətinin 10.02.2016 cı il 02 №-li qərarına əsasən "FƏDAİ", 11.11.2016-cı il 10№-li qərarına əsasən "VƏTƏN NAMİNƏ" ,”BÖYÜK ZƏFƏR”, “MİLLİ ORDU -100”medalları ilə təltif edilmişdir. Azərbaycan Qarabağ Müharibəsi Əlilləri Veteranları və Şəhid Ailələri ictimai birliyinin İdarə Heyətinin 12 №-li 03.11.2017- il tarixli qərarına əsasən "Vətənpərvərlik İşində Xidmətlərinə görə" medalı ilə təltif edilmişdir.

ŞAGİRD:

Mən, İsmayılova Gülər Yaşar qızı 28 yanvar 2010-cu ildə Bakı şəhərində doğulmuşam. 2016-cı ildə Emin Əliyev adına 297 saylı tam orta məktəbin birinci sinfinə daxil olmuşam. 2022-ci ildən etibarən Əsəd Ələskərov adına 244 saylı tam orta məktəbə daxil olmuş, təhsilimi orada davam etdirmişəm.

 2019-cu ildə 297 saylı məktəbdə keçirilmiş “Cəlil Məmmədquluzadənin 150 illik yubileyi” tədbirində seçilmiş əsərlərindən olan Leysan yağışını səsləndirərək iştirak etmişəm.

10 yaşımdan etibarən kompüterdə animasiyalar qurmağı öyrənmiş, 2021-ci ilin 28 may tarixində sinif yoldaşım Kamil Şahməmmədov iştirakı ilə “AXC-Müstəqillik Simvolu” animasiyasını hazırlamışam. Animasiyanın mövzusu AXC tarixini öyrənmək istəyən əcnəbi və ona izah edən qız arasında olan dialoqu əks etdirir.

Yenə 2021-ci ilin 20 yanvarında “Black January” adlı ingilis dilində sənədli süjet hazırlamışam.

Uşaq yaşlarımdan etibarən “Məktəbdaxili esse yarışları”nda iştirak etmişəm.

2025 -ci il, 19 yanvar tarixində Beynəlxalq İqtisadiyyat olimpiadasında iştirak etmişəm.

“IEOx Winter challange 2025” müsabiqəsinə qoşulmuşam.

ESSE:

Vətən Nədir?

Vətən Ruhunun durduğu yerdir. 

Ya da Vətən, dönüb dolaşıb qayıtmaq istədiyin o isti ağuşdur. Vətən Allahın bəxş etdiyi ən gözəl nemət, Vətən sevgisi isə ən gözəl hədiyyədir.

Vətən, məncə, saf sevgidir. Elə bir sevgidir ki, bəzən bir mahnın həzin misrasındadır, bəzən qürbətdəykən burnunun ucunu göynədən həsrətdədir. Bəzən bir uşağın bayrağını bacardığı qədər ən yüksəyə asmasıdır. 

Vətən əmanətdir. Atalarımızın bizə keçmişdən yadigar qoyduğu o mirasdır. Elə bir mirasdır ki, məğlubiyyətin içindəki həmrəylik, zəfərin içindəki əmin-amanlıqdır.

Mənə görə Vətən, bütün məğlubiyyətlərin birliklə, həmrəyliklə birləşdiyi Zəfər simvoludur. 

Vətən sadəcə, çətin vaxtlarda bir yerə yığışıb, ya da sadəcə bayramlarda sevincli anlar yaşanılan məkan deyil. 

Vətən- hər zaman birlik olmaq, hər zaman bir arada olub, bir-birinin kədərini, uğurunu bölüşmək ən əsası isə Vətənin keçmişini qoruyub, Gələcəyini müdafiə etməkdir. Çünki, bayaq qeyd etdiyim kimi, Vətən keçmişin mirası, indinin əməli, gələcəyin ümididir.

Bəli, Vətən, məncə, ümiddir. 

Ümidsizliyin içində qanad çırpan o çarəsiz ümiddir, Vətən.

 Vətən, Vətənini, doğma torpağını yaşatmaq uğruna öz canından, qanından keçmiş, lakin qələbəni görməyən o Şəhidin son duasıdır.

Vətən ən böyük itkilərin içindəki qürurdur. Əziyyətlə böyütdüyü oğlunun Şəhid Xəbərini almış ananın gözündən axan, kədərlə qarışmış qürur gözyaşıdır, Vətən.

Vətən-həyatın özüdür. Səni boya-başa çatdıran, kimliyini mənliyini aşılayandır.

Vətən sadəcə yaşadığın yer deyil, yaşatmaq üçün öz canından qanından keçməyi tapşıran mənəviyyatdır.

Vətən insanın mənəviyyatıdır. Əxlaqı, xislətidir. Vətən yaşatmaqdır, lazım gəldikdə ölməkdir. Vətəni Vətən edən qaraca torpağa qarışmış o Şəhid qanıdır. Çünki, torpaq uğrunda ölən varsa, Vətəndir. 

Bəs Vətən sevgisi? 

Vətən insanın qəlbində şahdırsa, Vətən sevgisi onun tacıdır.

Vətən sevgisini hərkəs fərqli izah edir. Kimisi bəstələri ilə, kimisi yazdığı misralarla, kimisi uğruna tökdüyü qanla, kimisi oxumaqla, kimisi yüzlərlə bayraq arasında öz bayrağımızı dalğalandırmaqla.

Vətən bir məkan deyil, amma məkan kimi baxsaq, sadəcə Vətən sevgisilə yanıb tutuşan qəlblər ola bilər. 

Vətənini tanıyan, sahib çıxan hər kəs Vətənini sevir.

Necə deyərlər, 

       Vətəni sevməyən insan olmaz, 

       Olsa da o şəxsdə vicdan olmaz.

Vicdanlı olan hər Vətəndaşın edəcəyi kimi əmanətimizə sahib çıxmalı, Şah İsmayıl Xətainin mirası olan Dilimizi, Dinimizi və Ərazi bütövlüyümüzü qorumalı, Rəsulzadənin mirası olan, nümayiş etdirərkən böyük əminliklə “Bir kərə yüksələn bayraq bir daha enməz” sözünü qanımıza həkk etməli, bu əvəzolunmaz əmanətləri gələcək nəsillərə ötürməliyik. Bu amalda həqiqətən səy göstərməli, lazım olduqda öz canımız və qanımızdan keçməliyik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2025)

İlkin Vəliyev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu həyatda bir-birinə çox oxşayan şeylər hamısı eyni deyil. Hər şey bir-birindən müəyyən üstünlüyü ilə fərqlənir. Ancaq insanlar bəzən bir-birinə çox oxşayıb, yerlə göy qədər fərqi olan şeyləri eyni görür və qəbul edirlər. Bu düzgün bir şey deyil. Çünki hər şeyin bir adı var! Məsələn, ayrılıqla tərk edilməyin fərqi olduğu kimi. Bir tərəfdən baxsaq görərik ki, bu iki şeyin oxşarlıqları çoxdu. İkisi də bir insanın yerinin boşalması ilə nəticələnir. Düzdür, razıyam bununla. Sonunda bir insanın gedişiylə bu nəticələnir. Ancaq əmin olun ki, bunların oxşarlığından çox, fərqi daha böyükdür.

Məsələn belə izah edim:

Ayrılıq iki insanın bir-birindən soyumağı ilə də başlaya bilər, iki insanın qarşılıqlı razılaşması ilə də başlaya bilər. Bunun səbəbi və növləri çoxdur. Çünki hər kəsdə eyni ola bilməz. Hərə hansısa bir səbəbə görə yaşayır bu hadisəni. Mən bu hadisələrin yaşanmasının əleyhinəyəm. Ancaq neyləyək, dünya bir yana yığılıb narazı olsa nə dəyişəcək ki? Heç nə! Ancaq mövzumuz ayrılığın acı nəticələrindən getmir. Burada ayrılıqla tərk edilməyin fərqini danışıram. Tərk edilmək isə tamamən başqa bir şeydi. Bu, ayrılıqdan fərqli olan bir şeydi. Burada ayrılıqda olduğu kimi hər iki tərəfin səbəbi və ya anlaşılmazlığı olmur. Bu birtərəfli qətliamdır! Bunu edən şəxs özü üçün yaratdığı bəhanəylə yola çıxıb bu cür qərar alır və qarşı tərəfi heç düşünmədən addım atır. Bu addım nələrin üstündən keçir, bilənlər bilir...

Yola çıxdığın insanın hər şeyi yarı yolda qoymasıdır. Ölərkən son nəfəs, ackən son tikə, darıxarkən son ümid, gözü yaşlıykən son təsəlli kimi bir şeydir bunun baş verməməsi. Baş verdikdə isə bunların hamısı nə qədər ehtiyac olsa da eləcə qalır bir boşluq içində. Bədii cümlələrlə, intonasiya artırıcı sözlərlə, məcazi mənalarla, dağlara, dünyalara bənzətməklə ifadə oluna bilsəydi bu qədər qısa bitirməzdim ifadələrimi. Ancaq əfsus ki, bunları yazmaqla nəsə dəyişmək olmur. Hər şeyi yolunda gedən birindən bunu eşitmişdim:

Mən də ayrılanlardan olmaq istərdim, ancaq tərk edilənlərdən oldum...

Görün nə təsirli cümlədir. Bunu deyən şəxsi gizli saxlayacam və sonluq olaraq öz demək istədiyimi yazacam:

Əgər mən hər ağrıyanda şeir yazsaydım, tarixdə ən çox şeir yazan şair olmuşdum...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.                    

Uorren Baffetdən «Uğur qazanmaq qaydaları». Hər gün cəmi bir qayda. Çünki bu qaydalar sadəcə oxuyub üstündən keçmək üçün deyil, yaddaşa yazıb əməl etmək üçündür.

8-ci qayda:

Öz pullarınızdan düzgün istifadə edin

«Birinci qayda: heç vaxt pulunuzu itirməyin. İkinci qayda: heç vaxit birinci qaydanı unutmayın.

Foreks bazarında ticarətlə məşğulsunuzsa həmişə məntiqsiz risklərdən qaçın. Ticarətlə necəgəldi məşğul olmayın. Həmişə pula qənaət metodundan yararlanın ki, nəticədə kapitalınız qorunsun və artsın».

***

Daha əvvəl təqdim edilən qaydalar:

1-ci qayda:

Unutmayın – həmişə özünə investisiya qoymaq lazımdır!

«Hər gün öz xarakterinzin zəif cəhətləri üzərində çalışın, onları daha yaxşı edin, öz qabiliyyət və bacarıqlarınızı inkişaf etdirin. Özünə investisiya qoymaq həmişə universitetlərə təhsil haqqı ödəmək anlamında deyil. Mənim iki diplomum var, amma mən onları çərçivəyə salıb divardan asmıram. Mən hətta bilmirəm ki, onları hara qoymuşam».

2-ci qayda

«Yox!» deməyi öyrənin

«Siz «yox» deməyi öyrənməsəniz, heç vaxt öz zamanınızı tam olaraq idarə edə, ona nəzarət edə bilməyəcəksiniz».

3-cü qayda:

Heç vaxt başqalarına qulaq asmayın

«Çalışın, başqalarının düşüncəsinə əsaslanan qərar qəbul etməyəsiniz. Karyeramın əvvəlində mənə yalnız uğursuzluq vəd edirdilər. Hətta mən investorlardan 100 min dollar toplamağı bacaranda da həmin şəxslərin  fikirləri dəyişməmişdi. Təsəvvür edin, 10 ildən sonra bu pullar mənə 100 milyon dollar gətirəndə onların sifətlərinin ifadələri nə cür oldu.

Özünüzə yalnız öz daxili şkalanız ilə qiymət verin!»

4-cü qayda

Cəld və məhsuldar hərəkət edin

«Qərarı çox uzadıb çox düşünməyin. Həmişə çalışın, hər şeyin məğzini cəld, zamanında anlayasınız. Sonradan başa düşəcəksiniz ki, bu, pul qazanmağın yeganə vasitəsidir».

5-ci qayda:

Çalışın, öz gəlirlərinizi təkrar investisiyaya qoyasınız

«Öz ilk biznesinizlə qazandığınız pulu çalışın xərcləməyəsiniz, işin inkişafına qoyasınız. Haçansa mən dostumla bərbərxanada oyun avtomatı quraşdırıb bir qədər pul qazanmışdım. Amma bu pulu digər yeniyetmələr kimi xərcləmədik, dövriyyəyə buraxdıq. Nəticədə, 26 yaşda artıq mənim 1,4 milyon dollarım var idi».

6-cı qayda

Hər şey barədə əvvəlcədən razılaşın

«İstənilən işi başlayanda dərhal  maliyyə məsələsində razılaşın. Bunu etməsəniz, böyük ehtimalla siz aldadılacaqsınız. Bu dərsi mən yeniyetməlik vaxtımda əxz eləmişəm. Necəsə, mənim babam məndən və dostumdan mağazasını təmizləməyi xahiş etmişdi. Biz 5 saat ərzində süpürgələrlə işlədik, yeşikləri daşıdıq. İş qurtaranda babam bizim ikimizə cəmi 90 sent ödədi. Həmin anda şəraitin ədalətsizliyindən mən çox sarsılmışdım».

7-ci qayda:

Ən xırda şeylərə belə diqqət edin və onlardan öz maraqlarınız üçün istifadə eləyin

«Həmişə xırda şeylərə diqqət etsəniz yaxşıca qənaət etmiş olacaqsınız. Bir yaxşı nümunə gətirim: Mənim bir tanışım evinin küçə divarlarını rəngləmək qərarına gəlmişdi, o bunu çox ağılla etdi. 4 divarın hamısını yox, yalnız əsas küçəyə baxan divarı rənglədi».

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Hicran Hüseynovanın “Dərdli pişik haqqında ballada” adlanan hekayəsini təqdim edir. 

Hekayənin mərkəzində insan durmur, ...amma həm də durur.

Onun dünyasının rəngi solmuşdu. Yox, soldurmuşdular bu dünyanın rəngini. Özünə qalsa, daha düzü, təbiət qanunlarına qalsa, bu dünyanın rəngləri hələ indi-indi bəlli olurdu...
Mavi, qəhvəyi güllü, naxışlı parçayla üzlənmiş divana uzatmışdılar onu. Divanın yanındakı komodun üstündə üzərində sarı pişik şəkli olan, «Корм для стерилизованных кошек и кастрированных котов» yazılmış karton qutu vardı. Şəkildəki pişik necə şən, bəxtəvər görünürdü...

Bu gözəl, yumşaq divan elə bil bir od idi, yandırırdı canını. Elə bilirdilər, yatıb, rahatdı. Amma yatmaq nədi, rahatlıq nədi? O, yarıyumulu gözləriylə görürdü, haqqında danışılanları eşidirdi və... başa düşürdü...
- Pişiyə nə olub, niyə belə halsız uzanıb? Tərpənmir ki?..
- Əməliyyatdan gətirmişik, narkoz veriblər.
- A-aaa...
- Nə edək daha, yazdı, bala verən vaxtıdı bunların, gündə balalasa, yığıb-yığışdırmaq olmaz... Həkimlə məsləhətləşdik...
- Bəs... yazıq... o da canlıdı axı... hiss edir e hər şeyi, gör necə kədərlidi...
- Yox e, indi hamı belə edir, elə mat qalmısan ki, elə bil heç eşitməmisən belə şey.
- Eşitmişəm, amma görməmişdim... Məncə, bu, günahdı, nahaq belə elədiz, elə bütün heyvan saxlayanlar da, kim belə edirsə, böyük günah qazanır. Allahın işinə əl aparmaqdı e bu...
- Eh, sən də elə hər addımda günah görürsən, bizim başımızda görünməyib ki. Dünyada belədi, başa düş, hər yerdə.
- Elə dünya da günah içindədi də, görən, kimin üzünə yağır bu rəhmət yağışı?

... Yağış yağırdı küçədə. Kimin üzünə yağdığını isə heç özü də bilmirdi, hər damlasını bir ahənglə dövr elətdirən bilirdi. Və... hər şeyi bilirdi, hətta ürəklərdə gizlin olanları da. Axı böyük Kitabdan tutmuş, enerjinin itməməsi qanununa qədər O pıçıldamışdı insana... "Amma bir ibrət alan varmı?".

Mavi, qəhvəyi güllü divanda yumaq kimi yumurlanmış halsız pişik də hərdən pəncərədən yağışa baxırdı. Yağışın və saatın əqrəblərinin eyni ahənglə təkrar olunan aramsız səsinə quşların şən civiltisi də qoşulurdu arabir. Yazıydı. Quşların bala çıxaran vaxtıydı. Pişik göynəyə-göynəyə düşünürdü ki, bu azad quşların ana olmasına, bala bəsləyib sevincli günlər yaşamasına heç kəs, heç bir ikiayaqlı qatil mane olmayacaq. Onlar şən səslə oxuyacaq, budaqdan-budağa qonacaq, çör-çöp daşıyıb yuva tikəcək, bala çıxaracaq, ana olmağın sevincini yaşayacaq. O isə... Heç vaxt, heç vaxt ana olmayacaq! Çünki sahibi, sahibəsi belə istəmişdi!
Onlar ona ən dadlı yeməklər yedizdirir, bahalı şampunlarla onu çimizdirir, gəzdirir, oynadırdılar. Nə üçün? Özlərinə əyləncə olsun deyə, evlərinə müsbət enerji versin deyə, uşaqlarına... Yox, uşaqları yox idi hələ... Qoy heç olmasın da!!! Qoy onlar da övlad sevinci dadmasın!!!

***
... Aylar keçmişdi. Düzdü, balaca, dərdli pişik ayların nə demək olduğunu, necə keçib ilə döndüyünü, ömür karvanının günlərdən, aylardan, illərdən ibarət olduğunu bilmirdi. Bircə onu bilirdi ki, hər günü ötən günlərinə bənzəyir, rəngi solan dünyası da getdikcə solğunlaşır, rəngsizləşir. İndi o, heç gəzintiyə, küçəyə-bayıra çıxmağa da həvəs göstərmirdi. Küçədə balalarını ağzında ora-bura daşıyan pişikləri görəndə günlərlə özünə gələ bilmirdi. Elə bil bir daş asılırdı boğazından... Bu, qəhər idi... Bu, kədər idi...
Gün gəldi, onu bu kədərlə "mükafatlandıran" sahiblərinə də elə bu kədərin özündən pay düşdü; uzun müayinələrdən sonra sahibəsinin də onlara övlad sevinci bəxş edəcək orqanı götürüldü...
Dərdli pişik görürdü bunları, danışılanları eşidir, sahiblərinin kədərini hiss edirdi. Bilmirdi, buna sevinsin, ya kədərlənsin...

...Yenə aylar keçdi, bəlkə də, illər, nə bilim, nağıl dili yüyrək olar. Gözgörəsi solan, həyatın hər bir sevincindən əl götürən sahibi və sahibəsi daha ona - bu canlı əyləncəyə məhəl qoymur, əsəbi-əsəbi gəzib-dolanırdılar. İş o yerə çatmışdı ki, onu yedirtmək, gəzdirmək belə yadlarına düşmürdü. Dərdli pişik yazıq-yazıq baxır, astadan, kədərli səslə miyoldayırdı. Daha həmişəki qayğı, diqqət yox idi, yeməyi dördbucaqlı köhnə qabına tökür, onu da deyinə-deyinə qaba sarı itələyirdilər.
Arada "Pişik saxlamaq bizə düşmədi" kimi sözləri də qulağı çalırdı. Candərdi, ölməməkçün yeyirdi, sonra da əllərini qabağa uzadıb uzanır, başını əllərinə söykəyir, saatlarla tərpənmədən, eyni vəziyyətdə qalırdı. Sahiblərinə də maraqsızdı artıq bu canlı. Həm də əlavə xərc kimi baxdıqlarından günün birində aparıb dinməz-söyləməz küçəyə, blokun qabağında yerə qoydular. İllərin, bütöv bir ömrün, məhrum etdikləri hər şeyin qarşılığında yemək də tökdülər qabağına.

...Dərdli pişik elə burda - blokun qabağındakı pilləkənin yanında yaşamağa başladı.

...Amma daha aylar keçmirdi. O, hər gün tapdığından yeyir, günlərinin yarıdan çoxunu uzanıb düşünmək və yatmaqla keçirirdi. Düşünürdü, niyə biz heyvanlar adamları anlayıb başa düşürük, onlarsa bizi yox. Bəlkə, onlar elə bilir, biz oyuncağıq, canlıyıq axı biz!
Xəyallarında başqa idi hər şey. Özünə oxşayan mavigözlü, uzun, yumşaq tüklü balaları vardı, hamısı da ağappaq. Və o, dünyanın ədalətindən danışırdı balalarına: heyvanların hüquqlarını müdafiə cəmiyyətlərindən, xəz dərili heyvanları ovlayanlara qarşı etiraz aksiyalarından,.. bir də itləri, pişikləri analıq (həm də atalıq) hissindən məhrum edənlərin cəzalandırılmasından...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Zahirə Cabirin nağıllarını, əfsanələrini ardıcıl təqdim etməkdədir. Nağıllar uşaqlar üçün yaradılır. Amma bu nağılları böyüklər də məmnuniyyətlə oxuyurlar və bəyənirlər. Əfsanələr isə yurdumuzun qədim tarixi, toponimləri barədə hamı üçün bir mənbədir.

Qarqar dağı və Qarqar çayı (Xocalı)

Çox qədimlərdə ucadan-uca bir dağ vardı. Bu dağ qara yağışlı buludlardan yapıncı geyərdi. Qışın qarlı, şaxtalı günlərində belə başında ildırımlar çaxardı. Bu dağa kim pənah aparardısa əli boşa çıxardı. Dağdan aralı bir çay axardı. Novruzun on dördüncü günündə elin qız-gəlinləri evlərindəki səməniləri bu axar çaya atar, niyyət edərdilər. Bu məmləkətin şahı çox zalım və qaniçən idi. Aman-zaman, gözünün ağı-qarası bir qızı vardı. Qızını vəzirin bivec oğluna vermək istəyirdi. Şahın qızı isə çobanın oğlunu sevirdi. Bir gün şahın qızı sevdiyi çobanın oğlu ilə əhd- peyman bağlayır ki, bu diyardan qaçıb getsinlər. Bundan vəzir duyuq düşür, şaha qızının çobanın oğlu ilə qaçdığı xəbərini verir. Şah onların dalınca cadugün küp qarısını və atlılarını göndərir ki, ya ölülərini, ya da dirilərini tapıb gətirsinlər. Çobanın oğlu sevgilisini dağın ətəyində gözləyirdi. Qız gəlib çaya çatanda onların dalınca gələn şahın küp qarısı, cadugün çayı kükrədir, qız çayı keçə bilmir. Az qalır ki, batsın. Allaha yalvarır ki, onu quşa döndərsin. Həmin an qız qarğa olub uçmaq istəyəndə, cadugün bir naqqa balığı olub qarğanın ayaqlarından yapışır, suya çəkir. Qarğa “Qarrr”, “Qarrr” qışqırır, naqqa onu udur. Şahın adamları isə dağın ətəyində sevgilisini gözləyən çobanın oğlunu zəhərli oxla vurub öldürürlər. Həmin vaxtdan o çayın və dağın adı Qarqar qalır. Hər yazın əvvəlndə donan çayın buzu əriyir, sevən çay öz suları ilə dağa çırpılır, sevgilisini axtarır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2025)

Telli Həsənova, Naxçıvan Dövlət Universitetinin Tarix-filologiya fakültəsinin II kurs tələbəsi. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Anton Çexovun 1892-ci ildə yazdığı “Altı Nömrəli Palata” hekayəsi dünya ədəbiyyatının psixoloji və fəlsəfi əsərləri sırasında mühüm yer tutur. Hekayə hadisələrin cərəyan etdiyi kiçik şəhər xəstəxanasındakı psixiatriya palatasından başlayır. Bu xəstəxanada 5 psixi xəstə qalır. Xəstəxanada tibbi yardım azdır, şərait isə bərbad vəziyyətdədir. Palatanın sakinləri isə cəmiyyət tərəfindən unudulmuş, “dəli” adlandırılan insanlardır.

Bu palata  - “Altı Nömrəli Palata” insanlığa biganə bir sistemin simvolu kimi təsvir edilir. Onlardan biri İvan Dmitriç Gromovdur. Gromov bir vaxtlar yaxşı təhsil almış, lakin paranoyaya tutulmuşdur. O, daim təqib edildiyini düşünür və gərgin bir həyat sürür. Palatada digər xəstələr arasında epilepsiyalı bir kişi var. Daha biri tamamilə sakitdir və danışmır. Xəstələrə Nikita adlı sərt gözətçi nəzarət edir. Nikita keçmişdə əsgər olmuşdur, indi isə kobud davranışları ilə seçilən bir nəzarətçidir. Xəstəxananın baş həkimi Andrey Yefimiç Raqindir. Raqin ağıllı, lakin işinə biganə biridir. O, xəstəxananın vəziyyətinə çox əhəmiyyət vermir.

Bir gün Raqin altıncı palatanı ziyarət edir. Orada İvan Dmitriçlə tanış olur. Gromov həkimlə söhbət etməyə başlayır. O, həkimə cəmiyyətin haqsızlıqlarından danışır. Raqin Gromovun düşüncələrinə heyran qalır. Hər gün altıncı palataya gəlməyə başlayır. Raqin və Gromov arasında uzun fəlsəfi söhbətlər olur. Gromov cəmiyyəti qəddar və ədalətsiz adlandırır. Raqin isə insanın taleyinə və əzablarına laqeyd yanaşır.

Gözətçi Nikita bu söhbətləri eşidir və bəyənmir, lakin müdaxilə etmir. Xəstəxana işçiləri həkimin davranışlarından narahat olurlar. Onlar Raqinin ağlını itirdiyini düşünürlər. Bir gün Raqini də altıncı palataya yerləşdirməyə qərara alırlar. Onu İvan Dmitriç Gromovun yanına gətirirlər. Gromov əvvəlcə ona qarşı soyuq davranır. Daha sonra Raqin onunla söhbət etməyə çalışır. Gromov onu məsxərəyə qoyur və acılayır. Raqin vəziyyətindən məyus olur.

Nikita həkimlə də sərt davranmağa başlayır. Raqin daha dözə bilmir və vəziyyətinə üsyan edir…

 Nəticədə Raqin qəfil ürək tutmasından vəfat edir. Onun ölümü xəstəxanada böyük bir hadisə kimi qarşılanmır. Gromov isə yenidən öz paranoyalı həyatına qayıdır...

 Əsərdə o qədər incə məqamlara toxunulur ki, insan oxuduqca fərqli atmosferə düşür. Belə də olmalıdır, axı insanlar öz istədikləri kimi olmayan insanları “dəli” adlandırırlar. Bu gün siz ətrafınızın sevdiyi xüsusiyyətlərdən, onların maraq dairələrindən kənara çıxdıqda sizi dəli adlandıracaqlar. Çünki, bu işin əsas məsələsi budur…

 Mənim musiqi zövqüm, geyim tərzim, yemək menyum, necə deyərlər, bir sözlə hər şeyim qarşımdakı insanın istəkləri ilə üst-üstə düşmürsə, demək, mən dəliyəm… Necə də gülməli səslənir, amma, çox təəssüf ki, bu reallıqdır.

Əsərdə İvan Dmitriç daim kimlərdənsə nələrdənsə qaçır, kiminsə onu gəlib tutub aparacağından qorxur. Əsəri oxuyarkən gözlərimin önündə mənzərə canlanır, necə ki, qəlbimizin sınıq yeri olan mənzərə…

Nə olsun ki, o dəli deyil. Səni zorən dəli etmək istəyirlərsə, onda bəs necə olsun?

Axı 1937-1838-ci illərdə Azərbaycanda repressiya qurbanları da daim kimlərdənsə, nələrdənsə qaçır, kiminsə onları gəlib tutub aparacaqlarından qorxurdular. Hüseyn Cavid ilə İvan Dmitriç oxşarlığı deyib susuram. Hüseyn Cavid də heç nə etmədiyi halda səbəbsizcə qorxu içində yaşayırdı, eynilə İvan Dmitriç kimi. Daha da dərinə ensək, neçə-neçə Hüseyn Cavidlər deyərik… Əsər bir o qədər sadə görünsədə içindən necə dərin mənalar çıxmasına şahid oluruq.

Deyəsən mən də yaşadığım cəmiyyətin “dəlisiyəm” elə…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2025)

İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

“Üzeyir Hacıbəyli barədə yazılar – “Görkəmli pedaqoq” başlığı ilə növbəti – üçüncü yazını diqqətinizə təqdim edirik. 

Ü.Hacıbəyli müəllim haqqında

Uzeyir bəy təhsildə əsas sima olan müəllimə yüksək qiymət verirdi.  Müəllimlik peşəsinin şərəfli olduğu qədər də məsuliyyətli və çətin olması barədə belə yazırdı: "Müəllimlik vəzifəsi çox çətin və ən məsuliyyətli bir vəzifədir. Hər adam onun öhdəsindən gələ bilməz və hər bir adama müəllim deyib, uşaqları ona tapşırmaq böyük xətadır. Yalnız bir təlimdən başqa uşağın tərbiyəsi dəxi müəllimin öhdəsindədir. Uşaq dəxi qabili-tərbiyə bir şey olduğuna görə, onu nə tövr tərbiyə etsən, o cür də adam çıxar. Tərbiyə işində cüzi bir səhlənkarlıq uşağın gələcəyini pozub, evini yıxar. Bu ağır sənətə qədəm qoyan müəllim əfəndi bunların hamısını əvvəlcə mülahizəyə almalıdır.

Müəllimliyi özü üçün Sibir əzabı bilən müəllim yaxşıdır özünü bu sənətdən kənar etməklə, zəhmətdən və cavabdehlikdən qurtarsın, qəlbində tərbiyə və təlimə bir şövq və həvəs yoxsa, heç bu işə girməsin və bu sənəti əhl adamlara tərk ilə özünə başqa bir kəshi-ruzi vasitəsi axtarsın”.

Onun fikrincə, müəllim hər şeydən əvvəl yüksək şəxsi keyfiyyətlərin daşıyıcısıdır. O, yüksək əqidə sahibi, öz peşəsinin vurğunu olmalı, yüksək mədəniyyətə, pedaqoji etikaya və mənəviyyata, dərin biliyə və erudisiyaya, yüksək nüfuza malik olmalıdır. Hər cəhətdən hamıya nümunə olmalı, öz məsuliyyətini dərindən dərk etməlidir. Ona görə də yazılarının birində göstərirdi ki, “…kənd camaatı görsə ki, içərilərində olan müəllimlər dərd göstərən və dərman bilənlərdir, şübhəsizdir ki, o müəllimlərə məhəbbət və etibar ilə baxıb kamali-mərifətlə övladlarını onların təhti-tərbiyə və təliminə verərlər...”.

Üzeyir bəy müəllim hazırlığına yüksək qiymət verir, K.D.Uşinskinin “Müəllim nə qədər ki, oxuyur, öyrənir, o yaşayır, o, oxumağı dayandırdıqda ondakı müəllimlik ölür” fikrinə haqq qazandırırdı.  Onun özünün müəllimlərin gündəlik dərs hazırlıqlarına maraqlı yanaşması varmış. Müəllimlər şagird və tələbələrin dərsə gəlməməsindən şikayətlənəndə Üzeyir bəy təbəssümlə soruşarmış: “Əminsinizmi ki, sizin dərsinizdə  auditoriyanın boş qalmasında təkcə uşaqlar günahkardır?” Oxun hara atıldığını başa düşən müəllimlər gündəlik dərslərə  daha ciddi hazırlaşarmışlar.

Növbəti yazımızda Ü.Hacıbəylinin tərbiyə haqqında fikir və düşüncələrindən bəhs olunacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Təbrizdə yaşayan Mehdi Səhəndidir.

Mehdi Sırdaş

Təbriz

SƏNİ NAMAZ QILIRAM

Ağzından damlayıbdır,

Bir damla pətəklərə.

Nəfəsin toxunubdur,

Sanki kəpənəklərə.

Başından şal düşəndə,

Qaranlıq qaralıbdır.

İnci-inci dişlərin,

Dağlardan qar alıbdır.

Sənə niyyət eyləyib,

Səni namaz qılıram.

Ağlım başımdan gedir,

Qunutda yıxılıram.

Göz ol tanrılığından,

Mənə təkcə sən gərək.

Səndən ayrılmaq üçün,

Beş arşın kəfən gərək.

Qarşına çıxmağımdan,

Utanıb üzdən üzüm.

Gecə-gündüz gözümdən,

Axıb gecə-gündüzüm.

Səni görüb duyandan,

İçimdə əlamandı.

Nəsə demək istədim,

"Nəsə"m ağzımda yandı!..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Kölgədə calaq

“Kölgədə calaq” deyimi dominant bir mədəniyyətin təsiri altında inkişaf edən, lakin tamamilə əriyib qarışmayaraq yeni keyfiyyətlər qazanan mədəniyyətlər üçün olduqca yerinə düşür. Əslində, calaq prosesi kənd təsərrüfatında iki fərqli bitki növünün birləşdirilərək yeni, daha güclü və davamlı bir növ yaradılmasına xidmət edir. Eyni prinsipi mədəniyyətlərə tətbiq etmək qüsur olmasın gərək.

Kölgədə calanan mədəniyyətlərə tarixi örnəklər gətirməyə çalışaq.

Bəri başdan vurğulayaq ki, bəzi mədəniyyətlər böyük sivilizasiyaların kölgəsində formalaşmış olsa da, lakin tamamilə əriməyib və yeni sintezlər meydana gətirib.

Türk-İslam mədəniyyət calağı

İslamın yayılması ilə türk mədəniyyəti yeni bir mərhələyə keçdi. Şamanist köklərə malik türklər İslam mədəniyyətinin kölgəsində birləşərək, sufi fəlsəfəsi, memarlıq və idarəetmə sistemlərində unikal bir sintez yaratdı. 

Örnəyi:

-Səlcuqluların və Osmanlıların dövlət quruluşu – 

İran, Bizans və ərəb dövlətçilik gələnəkləri ilə də calaqlanaraq özünəxas yönətim modeli formalaşdı;

-İslam-Türk sənəti və memarlığı – 

Göytürk yazı mədəniyyəti, Çin təsiri və İslam xəttatlığı ilə birləşərək Osmanlı, Səfəvi və Mavəraünnəhrdə unikal sənət örnəkləri yaratdı.

Yaponiya -  Gündoğar ölkənin mədəniyyət Günbatarlığı…

Yaponiya uzun müddət Çin və Koreya mədəniyyətinin kölgəsində inkişaf etsə də, Meiji çağdaşlaşması dönəmində Batı texnologiyası və yönətim sistemi ilə calaqlanaraq həm çağdaş, həm də gələnəksəl bir model formalaşdırdı (bu barədə vurğularımızı ll yazıda vermişik);

-Samuray etikası (Bushido) ilə Batı sənayesi calaqlanaraq çağdaş Yaponiya toplumunu formalaşdırdı;

-Zen-Buddizm və Batı elmi düşüncəsi calaqlanaraq unikal fəlsəfi məktəblər meydana çıxardı.

Sovet calağı

XX yüzildə Sovet ideologiyası və mədəniyyəti bir çox yerli mədəniyyətlərə calaq edildi. Sonucda:

-Türküstan və Qafqaz xalqları çağdaş yönətim sistemləri ilə calaqlanaraq yeni şəhər mədəniyyəti formalaşdırdı;

-Rus dili və yerli dillər calaqlanaraq hibrid linqvistik sistemlər yarandı (örnəyi, sovet dönəmində yaranan rusca-türkcə qarışıq terminologiyalar kimi)…

Uğurlu və uğursuz calaqlar

Təcrübə göstərdiyi kimi, heç də bütün calaq prosesləri uğurlu olmur. Bəzən dominant mədəniyyətin ağır təsiri altına düşən toplumlar ya öz mədəniyyətlərini itirir ya da dayanıqsız sintezlər yaradır.

Uğurlu calaqlanma (dəyərlərin bir-birini tamamlaması, güclü elmi və sənət sintezi və s.):

 - Osmanlı İmperiyası – Bizans, İran, ərəb və əlbəttə, əsasən türk mədəniyyəti ilə calaqlanaraq unikal sivilizasiya modeli yaratdı;

-Hindistan və İslam – Moğollar dönəmində yerli hind gılənəkləri ilə İslam mədəniyyəti calaqlanaraq Tac Mahal kimi mədəni abidələr və yeni bir saray mədəniyyəti meydana gətirdi;

-Azərbaycan muğamı – Türk, ərəb və b. musiqi sistemlərinin calaqlanması əsasında formalaşdı.

Uğursuz calaqlanma:

-Sovet mədəniyyətinin zorla calaqlanması – 

Bəzən yerli mədəniyyətləri zəiflədərək təbii inkişafın qarşısını aldı;

-Afrikada müstəmləkəçi mədəniyyətlərin calaqlanması – Avropa mədəniyyəti zorla Afrika mədəniyyətlərinə calaqlanaraq hibrid lakin zəif köklü strukturlar formalaşdırdı.

Yeni mədəni sintezlər

Günümüzdə qloballaşma prosesi ilə bir çox mədəniyyətlər yenidən calaqlanma mərhələsindədir.

Türk dünyası və Batı – texnologiya və irsin calağı:

-Türkiyənin həm Türk-İslam, həm də Batı dəyərləri ilə calaqlanaraq çağdaş dövlət modeli formalaşdırması;

-Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan kimi ölkələrin milli identitetlərini qoruyaraq Batı texnologiyaları ilə calaqlanması (örnəyi, rəqəmsal transformasiya və milli irsin birliyi).

Çin və Batı – kapitalizmin və mərkəzləşdirilmiş yönətimin calağı:

-Çin iqtisadi modeli kapitalist bazar qaydaları ilə sosialist ideologiyasının calaqlanması əsasında formalaşıb.

Yenidən qurulan İslam mədəniyyəti:

-İslam dünyasında həm çağdaş elmi düşüncəni, həm də dini identiteti qoruyaraq yeni bir mədəni sintez yaratmaq cəhdləri (örnəyi, Malayziya, BƏƏ və Türkiyədə bu tendensiya görünür).

Mədəniyyətlərin kölgədə calaqlanması qaçılmazdırmı?

Mədəniyyətlərin bir-birindən təsirlənməsi, dominant mədəniyyətlərin kölgəsində yeni sintezlər yaranması tarixin qaçılmaz qanunudur. Lakin bu calaqlanmanın necə sonuclanacağı bir neçə faktordan asılıdır:

-Calaqlanan mədəniyyət öz köklərini qoruya bilirsə, yeni və güclü bir sintez yarana bilər;

-Əgər mədəniyyət yalnız passiv şəkildə dominant sistemə uyğunlaşırsa, assimilyasiya prosesi qaçılmaz olur.

Nəhayət:

-Süni intellekt və rəqəmsal mədəniyyət calaqları yeni sintezlər formalaşdırırmı? - Örnəyi, texno-mədəniyyətin özünün calaqlanması prosesi varmı?

-Çağdaş qlobal mədəniyyətdə yeni calaqlar hansı yöndə gedəcək? 

-Türk-İslam dünyası yaxın çevrəsinə (qucaqlayıcı) kölgə sala biləcək, yoxsa, özü hansısa kölgənin altında calaqlanacaq?.. - Biz, əlbəttə, birinci varianta inanırıq, bununla belə, sualı dəngəli quraq - hər iki halda onun yeni meyvələri necə olacaq?..

Bunlar XXI yüzilin açıq sualları arasındadır… Sual varsa, hər halda cavab da olacaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2025)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət

Günlər keçir birəm-birəm, 

Bir uğurlu yol gedirəm.

Yurdumuzu vəsf edirəm.      

Əldə qələm, dizdə varaq.       

Mənə qalan bu olacaq. 

Bu gün nəğməkar şair, dramaturq, tərcüməçi, əməkdar incəsənət xadimi İslam Səfərlinin doğum günüdür.

İslam Səfərli 12 fevral 1923-cü ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Babək rayonunun Şəkərabad kəndində anadan olmuşdur. Hazırda şairin adını daşıyan Naxçıvandakı 1 saylı məktəbi bitirdikdən sonra könüllü olaraq Böyük Vətən müharibəsinə yollanmışdır. İkinci dünya müharibəsi başa çatdıqdan sonra o,  Azərbacan Dövlət Universitetinin filologiya fakultəsinin jurnalistika şöbəsini bitirmişdir.

O, müxtəlif illərdə  “Şərq qapısı”, “Azərbaycan gəncləri” və “Ədəbiyyat qəzeti" redaksiyasında işləmiş, Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində redaktor, ədəbi-dram verilişləri şöbəsinin müdiri olmuş, 1960-1973-cü illərdə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının poeziya və dramaturgiya bölməsində çalışmışdır.

Daha çox oçerk, novella, libretto və kinossenari, məqalələr müəllifi kimi tanınmış şairin müharibə mövzusunda qələmə aldığı şeir və poemalar xüsusi oxucu rəğbəti qazanmışdır.

Əsasən, heca vəznində yazan şair "Heca vəzniyəm mən"  adlı ayrıca bir şeir də qələmə almışdır. 

Onun şeirlərinə  "Bakı, sabahın xeyir", "Zərif gülüşlüm", "Bir könül sındırmışam", "Qonaq gəl bizə", "Bakılı qız", "Nə vaxta qaldı", "Ana", "Ay qaşı, gözü qara qız", "Ağ xalatlı həkimlər", "Gəncliyimi gəzirəm", "Aylı gecələr" və s. kimi dillər əzbəri olan mahnılar bəstələnmişdir.

 "Göz həkimi", "Ana ürəyi", "Yol ayrıcı", "Xeyir və Şər", "Dədəgünəş əfsanəsi" və s. kimi səhnə əsərləri müxtəlif vaxtlarda, ayrı-ayrı bölgələrdə tamaşaya qoyulmuşdur.

O, həmçinin tərcüməçilik fəaliyyəti ilə də məşğul olmuş,  A. S. Puşkin, M. M. Svetlov, S. Marşak, M. Kərim, M. Tursunzadə, K. Koladze, Y. Dolmatovski və s. kimi tanınmış yazarların  əsərlərini dilimizə tərcümə etmişdir.

Onun ümumilikdə 18 kitabı işıq üzü görüb. 

İslam Səfərli 6 noyabr 1974-cü ildə uzun sürən xəstəlikdən sonra dünyasını dəyişmiş və Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2025)