Tanınmış ictimai-siyasi xadim, yazıçı-publisist, mərhum Sadıq Murtuzayev, publisist, Əməkdar hüquqşünas Müzəffər Ağazadə və yazıçı-rejissor, publisist-jurnalist, Əməkdar incəsənət xadimi Ağalar İdrisoğlu dünya dahilərinin, səmavi  insanların və Azərbaycan mütəfəkkirlərinin on üç mindən çox kəlamlarını, aforizmlərini toplayıb, tərcümə eləyib və “Sözdən  yaranan incilər” adlı kitab kimi çapa hazırlayırlar.  Bu sayımızdan başlayaraq həmin kəlamlardan, aforizmlərlərdən seçmələri səhifələrimizdə çap edirik. İnanırıq ki, sözdən yaran bu incilər sizin xoşunuza gələcək və onları öz yaddaşınıza köçürəcək, gündəliyinizə yazacaqsınız.

 

HÜMBƏT HƏSƏNOĞLU

 

Hümbət  Həsənoğlu - həkim, yazıçı, ictimai xadim.  “Tərəqqi” medallı.  Altı mindən çox aforizmlərin müəllifidir. Tükdilli xalqlar arasında ən çox aforizmlər yazan azərbaycanlı yazıçıdır.

 

-  İnsana ağıl həyata uyğunlaşmaq üçün, hisslər həyatı yaşamaq üçün verilib.

 

-  İnsan yekə- yekə danışanda kiçilir.

 

-  Söz kibrit kimidir, ocaq da qalayar, yanğın da törədər.

 

-  Həqiqət axtaranın təəssüfdən çarığı, kədərdən əsası olmalıdır.

 

-  Uğur qazanmaq üçün uğurluya bax, uğursuza qulaq as.

 

-  Nəzəri biliklər iki halda əhəmiyyətsizdir, suda üzmək istəyəndə, qadınla münasibət quranda.

 

-  Gözüaçıqlıq yalanlara göz yummaq bacarığıdır.

 

-  Kim olursansa ol, amma kürəyini sürtməyə biri olmalıdır.

 

-  Şamın məşəl kimi yanmağına ümid eləmə.

 

-  Sözün dəyəri cümlədə, insanın dəyəri cəmiyyətdə bilinər.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

SUAL:

İndi divardakı quş kölgələrini

önündə dayadığımız gecənin

xatirəsinə qalıb saat,

kəfgirləri yaddaşıma sancmışam.

Sənsiz keçən vaxtı görməmək üçün

qol saatımı divardan asmışam.

(Fərid Hüseyn)

 

Necə düşünürsünüz, zaman yaraları sağaldırmı, yoxsa yaralar qasnaqlasa da, zaman adlı həbin gücü yetməz o yaraları tam sağalda, Fərid bəy, zaman adlı həb "ən ağır yaranı"  sağalda bilərmi?

 

CAVAB

Zaman əlbəttə ki, insanı olanlardan, baş verənlərdən az-çox soyudur, iş-güc, gündəlik qayğılar adamın başını qatıb köhnə günlərin havasından uzaq salır, amma bəzən elə vaxt yetişir ki, keçmiş günün bircə anlıq xiffəti ürəyini didik-didik eləyir, bağrının başı göynəyir. İnsan “o məsələ belə olmasaydı, belə olardı, bu adam olmasaydı, o biri olsaydı” deyə düşünəndə əlacsızlıqdan az qalır özünü kağız kimi cırıb kənara tullasın. İnsan bir anının içində keçmişi xatırlayıb elə peşmanlıq keçirə bilər ki, on ilin dustağı, iyirmi ilin əsiri əzablı günlər içərisində o qədər sarsıntı yaşamaz. Hər şey insanın mənəvi dərinliyindən asılıdır, nə qədər Allaha bağlısansa, ürəyin təmənnasız istəklərinə mübtəlasansa əzabların da o qədər ağır olur. İndi insanlar ona görə Allahdan uzaq olmağa çalışırlar ki, günün, peşmanlıq hisslərini yüngül keçirsinlər. Biri var hansısa günahın Allahın nəzəri önündə törədildiyini təsəvvür edəsən, biri də var kameraya düşüb-düşmədiyini fikirləsən. Lev Tolstoyun “Dirilməsi”nin qəhrəmanı Nexlyudov saf eşqin qurbanı olan Katya adlı qızın gələcəyini korlayır, sonra o hadisə qızcığazın bütün gələcəyini məhv edir. Məhkəmədə qız taleyini danışdıqca Nexlyudov anlayır ki, bu qədər rüsvayçılıqlar Allahın nəzəri önündə baş tutub. Dəhşətə gəlir. Allah səhv, günah etməyəndir deyə onun səhv addım atma ehtimalı da təbii ki, yoxdur. Səhvsizin qarşısında səhv edəndə onun təsiri daha ağır olur, nəinki daim səhvlərin məskənində yaşayan adi insanların. Dinlərin hamısında “axirət rüsvayçılığı” məsələsi var. Nə deməkdir axirət rüsvayçılığı: Kəsə mənası budur ki, nə qədər çox günahın varsa o qədər də çox o hadisəyə şahid olan və sənin həqiqi kimliyini tanıyan adamlar var.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzet” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Rafiq Yusifoğlunun poeması təqdim edilir.

 

"Mənəm ki, qafiləsalari karivani-qəməm"...

Məhəmməd Füzuli

 

Sevən gözlərimə verib Tanrı su,

İndi dərk edirəm məhəbbətini.

Ey böyük Füzuli - sənət Tanrısı,

Bizdən əsirgəmə səxavətini.

 

Özüm də bilmirəm, axı nə sirdir,

İncə kəlamının dadı azalmır.

Bir şair ürəyi neçə əsrdir

Yanır için-için, odu azalmır.

 

Baxıb kainata məhəbbət ilə

Həsrət işığında hey köks ötürdün.

Sən ulu eşqinin əzəmətiylə

Məcnunun eşqinə yuxu gətirdin.

 

Közərdi qəlbində söz için-için,

Keçib əsrləri, bizi yandırdı.

Hicranın zülməti sevənlər üçün

Qaranlıq dünyanı işıqlandırdı.

 

Məndən sevgilimin üzü dönəndə

Sənin dilin ilə danışdırmışam.

Bəzən ürəyimin odu sönəndə

Şeirinin oduna alışdırmışam.

 

Mən sənə biganə qala bilmərəm,

Hər sözün önündə başımı əydim.

Sənintək sənətkar ola bilmərəm,

Barı, sənin kimi sevə biləydim...

 

*

- Yarəb, bir ilahi məhəbbət ilə

Səni dərk etməyə çalışıram mən.

Ürəyim eşq ilə gəlsə də dilə,

Sənin rizan ilə danışıram mən.

 

İzn ver, qanımda haqq nuru axsın,

Dözərəm, olsa da yarım hikkəli.

Qoy sevgi ruhumu odlara yaxsın,

Sənin dərgahına təmiz, pak gəlim...

 

Fələklər alışır hər gün ahımdan,

Sevgi qanadında göylərə uçum.

Əfv et Füzulini, keç günahımdan,

İlahi, sevməkdir mənim də suçum...

 

Qəlbimdə közərir gizli bir inam,

Eh, sənsiz bir günü axı, neylərəm?!

Yoxdur bu dünyadan ayrı təmənnam,

Yarımdan yarımı tələb eylərəm.

 

Aşiq göz yaşını necə saxlayar? -

Dolaram, yadıma, yar, sən düşəndə.

Adətdir, həmişə zar-zar ağlayar

Qəribin yadına vətən düşəndə.

 

Bir ürək sinədə batıbsa yasa,

Etdiyin cəfalar məgər azdımı?

Sinəmdə min tənə oxu olmasa,

Ürək tənhalıqdan darıxmazdımı?

Bəs sənə vəfasız necə deyim mən,

Hicrində çəkdiyim səfa deyilmi?

Məndən ki cəfanı əsirgəmirsən,

Elə bu özü də vəfa deyilmi?!

 

Bəxt ulduzu sandım qara gözünü,

Onları üstümdən iraq eyləmə!

Əzizim, amandır, parlaq üzünü

Əğyar məclisinə çıraq eyləmə!

 

Sənin qəmzə oxun məni yaralar,

Ancaq ki, ölmərəm, yönüm bəridir.

Bağrımın başında olan yaralar

Cünunluq dağının qönçələridir.

 

Bəzən kövrəlirəm, ürək daş deyil,

İndi varlığıma hopan alovdur.

Gözümdən tökülən qanlı yaş deyil,

Sevən ürəyimdən qopan alovdur.

 

El-aləm danışır mənim sözümü,

İndi ağıl qoyur hər yetən mənə.

Eh, eşqə salmışam özüm-özümü,

Heç düşmən etməzdi, etdim mən mənə.

 

O qara gözlərin önündə dur ki,

Ürəyin sirrini aça, söyləyə.

Hamı vüsal istər, aşiq odur ki,

Hicran bəlasını tələb eyləyə.

 

Peyman bağlamışdıq ikilikdə biz,

O məndən cəfanı kəm eyləyərmi?

Qafil, nə çaşmısan, axı səbəbsiz

Göz yaşı yanağı nəm eyləyərmi?!

 

Dünyanın işığı gözümün deyil,

Görmürsən, nə qədər onlar itidir?

Məndəki nəfəs də özümün deyil,

Bir gözəl pərinin əmanətidir.

 

Səbrə nöqtə qoydu qara xalıyla,

Dərmanım tapılmaz, elə xəstəyəm.

Sağaltdı hamını öz vüsalıyla,

Hicran bəlasıyla hələ xəstəyəm...

 

Qırılmış bir çiçək çətin ki, bitə,

Onu öz əlimlə dərdim, ay təbib!

Özünü nahaqdan salma zəhmətə,

Sən bilən dərd deyil dərdim, ay təbib!

 

Mənimçün pərişan olduğun yetər,

Həkim, xoşdur mənə yar yolunda qəm.

Aşiqin dərdinə dərman etsələr,

Onun xəstəliyi artar dəmbədəm.

 

Yanıqlı naləmə qulaq tut mənim,

Dərdimi deməyə eh, mən acizəm.

Seyr et göz yaşımı, ey bulud, mənim,

Elə düşünmə ki, səndən acizəm.

 

Yar bizi yad edib, nə danış, nə din,

O gələn yolları öpüm sevinclə.

Odlu göz yaşımı mən öz sərvimin

Ayağı altına səpim sevinclə.

 

Ahımdan fələklər titrəyir zağ-zağ,

Çətin ki, bu yoldan dönə, - deyirlər.

Çoxdur eşq oduna tutulan, ancaq

Leyli sənə, Məcnun mənə deyirlər.

 

Dərdim yüz dərmandan artıqdır, təbib,

Cünunluq yolundan məni əyləmə.

Yar vuran yaraya dərman eyləyib,

Məni şirin zövqdən məhrum eyləmə.

 

İncə əllərində gültək solaydım,

Bu xəzan mənimçün bahar, yaz olar.

Min canım olaydı, qurban olaydım

Sənə miniylə də, bir can az olar.

 

Gəl, hər şəffaf suyu bulaq bilmə sən,

Axan gözlərimin qaynar yaşıdır.

Nahaq gizləyirsən üzünü məndən,

Gözlər gözəlliyin məhək daşıdır.

 

Acı sözlərin də mənə bal dadır,

Odur dərdlərimin dəvası, gözəl.

Sənin o pərişan saçlarındadır

Könlümün quşunun yuvası, gözəl.

 

Yaxır ürəyimi həsrət, intizar,

Vüsalın gözümdən süzülür dən-dən.

Yəqin ki, yaquttək qiymətim artar

Bağrımın qanına boyandıqca mən.

 

Məni əridibdir hicran ələmi,

Nahaqdan danlama, gülüm, özünü.

Ahımın tüstüsü tutar aləmi

Bircə yol görməsəm parlaq üzünü.

 

Gözündən könlümə işıq axanda,

Dilim topuq çalır, dəyişir halım.

Bağrım parçalanır sən hər baxanda,

Gündə bir ciyəri de, hardan alım?!

 

Gözlərim səninçün qanlı yaş tökər,

Mənə rəhmi gələr dilsiz daşın da.

Məcnunda olsaydı fəğanım əgər,

Yuva qurardımı quşlar başında?!

 

Mən sevda yolunda təkcəyəm, təkcə,

Mənimçün qəm deyil yardan gələn qəm.

Gözəllər cəfanı çox eylədikcə,

Eşqin də ləzzəti artır dəmbədəm.

 

Səba bu dərdimi yayıb aləmə,

Deyib ki, verirəm eşq yolunda can.

Eşq rüsvalığı ayıbdır demə,

Ay zahid, rüsvayi-aləm olarsan!

 

Eşqsiz o səda olmazdı neydə,

Gör necə yandırır? - Bir dəm tut qulaq!

Ahımdan ulduzlar alışar göydə,

Muradımın şəmi alışmaz, ancaq.

 

Vurğunu olduğum o nazikbədən

Məni öz ardınca dartır günbəgün.

Bidərd tədbirini eşitdiyimdən

Ürəkdə dərdim də artır günbəgün.

 

Naləmlə hamını oyadıram mən,

Heç kəs möhkəm yatmır sən yatan kimi.

Hər an vüsalına can atıram mən,

Qərib vətəninə can atan kimi.

 

O ətirli saçlar dağılıb yenə,

Mişki-Çin də verməz onun buyini.

Ağlım söz kəsəndən vətəndir mənə,

Necə tərk eyləyim yarın kuyini?

 

Qəlbimə vurduğun yara göynədər,

Ona öz əlimlə mən duz səpmişəm.

Hicrində göydəki ulduzlar qədər

Gözümdən torpağa ulduz səpmişəm.

 

Sözümü üzbəüz deyərdim sənə,

Yadıma yenə də o günlər düşüb.

Sənin tellərini açdıqca şanə,

Mənim can telimə düyünlər düşüb.

 

Vəfasız dövrandır, verir əziyyət,

Cünunlarda görmə günahı, səhra!

Sən suya həsrətsən, mən yara həsrət,

Sən ey sevənlərin pənahı, səhra!

 

Sözümü pas tutmaz, ötsə də min il,

İlahi, nə qədər odlanım, yanım?

Məndə can qoymayıb bu şeyda könül,

Verim bir gözələ, qurtarsın canım!

 

Axır ki, sözümə baxmadı fələk,

Vuruldu bir təzə güli-rənayə.

Məni iynə kimi incəldib fələk,

Saldı iplik kimi uzun sevdayə...

 

Ahımla, naləmlə könül dağladım,

Dərdlər pərvanətək doldu qoynuma.

Bir sənəm zülfünə könül bağladım,

Cünunluq zənciri keçdi boynuma.

 

Hicranı ömrümü etsə də yarı,

Kimsəyə uymadım, - sədaqəti gör!

Qiyamət günündə görməsəm yarı,

Saqi, sən özün gəl qiyaməti gör!

 

Meh əsdi, titrədi könlümün simi,

Meyvəsiz budağa bar gəldi, bəlkə?

Sübhə saxlayıbdır hicran qətlimi,

Səhər açılınca yar gəldi, bəlkə?!

 

Xəyala dalmışam, nədir əlacım? -

Tamarzı qalmışam vüsal dadına.

Qəlbimin dərdini de, kimə açım? -

Məntək yanan varmı hicran oduna?!

 

Qəlbim istəyir ki, nur salıb aytək

Sənin keşiyində gecə dayansın.

Sərv qamətini görübsə külək,

Gülüstan içində necə dayansın?!

 

O necə sevgidi, yandırıb-yaxmaz?! -

Sevənlər imanı, dini neyləyər?!

Qaşlarını görən hilalə baxmaz,

Ay üzünü görən günü neyləyər?!

 

Qolları qandallı bir çıraq susur,

Gözəlim, baxmırmı sözünə zülfün?!

Üzümə açıqkən sevda qapısı,

Niyə qıfıl vurub üzünə zülfün?!

 

Boynuma salsa da, hicran qolunu,

Bənzətmə bir quru xəyala məni.

Tərk edə bilmərəm sevda yolunu,

Bu yol yetiribdir kamala məni.

 

Alovlar püskürən qəlbimin başı

Buxar etməsəydi gözümdə nəmi, -

Göz açıb-yumunca, gözümün yaşı

Bir anda tutardı bütün aləmi.

 

Dərdimi duyana dərd oldu dünya,

Eşqimə bir nəfər gülən qalmadı.

Gözümün yaşında qərq oldu dünya,

Gözümün yaşını silən qalmadı.

 

Sən gəldin ömrümə, ilk bahar kimi,

Sərdim ürəyimi yaz yağışına.

Qaşlarım yelkənsiz qayıqlar kimi

Az qalır qərq ola gözüm yaşına.

 

Şehmidir, bərq vurur gül yanağında? -

Sevincdən kövrələr, bəbəyin dolar.

Tökmə göz yaşını vüsal çağında,

Hicran günlərində gərəyin olar.

 

Danışa bilmirəm, od tutub dilim,

Göz yaşım sevdalı dənizdir mənə.

Onu bəxş eləyib mənə sevgilim,

Dərdim ürəyimdən əzizdir mənə.

 

Qəlbimi isidən söz nuru olur,

Ürək arzulayır bar dodağından.

Qasid gətirdiyi söz quru olur,

Qoy onlar süzülsün yar dodağından.

 

Yarpağa dönübdür titrəyən əlim,

Eşqin havasıyla gör, əsir necə?

Yar deyib yanına səhərlər gəlim,

Bilmirmi mənimçün yox gündüz, gecə?!

 

Zülfünü yığ yana, üzünü görüm,

İsitsin qəlbimi bir qaynar nəfəs.

Yarımın yanında olsaydı yerim,

Kafərəm, cənnətə eyləsəm həvəs.

 

Eşqimlə həyatım qərq olub zərə,

Bura hər sevənin güzarı düşməz.

Pəncərən önündə durduğum yerə

Min il cənnət quşu uçsa, yetişməz.

 

Yanımdan bir xəfif külək keçibdir,

Ürəyim - titrəyən payız nanəsi.

Gözlərin könlümü vətən seçibdir,

Şükür ki, nurlanıb qəm viranəsi.

 

Nasehin dediyi sözə uymayın,

Sevənlər qoy, mənim sirdaşım olsun.

Məzarım üstünə heç nə qoymayın,

Yarımın kölgəsi başdaşım olsun.

 

Məni laləüzlüm öldürdü, dağlar!

Çətin ki, mələklər dadıma yetə!

Ey bulud, sən mənim üstümdə ağla,

Bəlkə kəfənimdə lalələr bitə!

 

Vuruldum, hörmətim aşağı düşdü,

Qismət özgələrin, ad mənim oldu.

Üzümə həsrətin işığı düşdü,

Hər gözəl canıma bir qənim oldu.

 

Gözündə şeh gülən körpə bənövşə,

Təşnə olduğumu hardan bilirsən?

Göylərdə mələklər, yerlərdə bəşər

Ağlayır halıma, - sənsə gülürsən.

 

Rəhmdil görmədim gözəl qızları,

Gül xarsız, gözəllər cəfasız deyil.

Ay ürək, incimə, vəfasızların

Yaxşı ki, həsrəti vəfasız deyil.

 

Ah çəkdin, ürəyim yarpağa döndü,

Demə bu xəzəlin yiyəsi yoxmuş.

Kölgənin xətrinə torpağa döndüm,

Büllur qamətinin kölgəsi yoxmuş...

 

Zənginə dönmüşəm səni sevəndən,

Dövlətim göz yaşı, varım göz yaşı.

Yolunun üstündə ucalmışam mən,

Bir eşq ağacıyam, barım - göz yaşı.

 

Sənin təbəssümün nur oldu qanda,

Qəlbimə yenilməz qüdrət gətirdi.

Qiyməti yox imiş eşqin cahanda,

Göz yaşım ona da şöhrət gətirdi...

 

Sevgilin yoldadır, daha nə dərdin?!

Ağlama, taleyin üzünə gülsə.

Vüsal müjdəsinə canını verdin,

Bəs nə verəcəksən yar özü gəlsə?!

 

Yadıma dağların maralı düşdü,

O, mənim ömrümün sultanı oldu.

Güzarım yarımdan aralı düşdü,

Məzarım ayrılıq zindanı oldu.

 

Meyvə arzuladı divanə ürək,

Təbəssümün kimi nübar görmədim.

Dolandım bağları, axar sulartək,

Sərv qamətintək çinar görmədim.

 

Ayağın incisə, sinəm üstə gəz,

Tapdala, bir xəzan yarpağı kimi.

Mənə elə gəlir, pak ola bilməz

Cənnət ayağının torpağı kimi.

 

Ürəyim tab etməz həyəcanına,

Qıymaram kədərdən yarım mat ola.

Tez-tez getmirəm ki, onun yanına,

Qorxuram itləri narahat ola.

 

Cananın əliylə can alınıbdır,

Deşib ürəyimi müjgan şeşpəri.

Kirpiyi oxuyla fəth olunubdur

Eşqin səltənəti, eşqin kişvəri.

                                                              

Qəlbimi çəkibdir dara gözlərin,

Bərq vurub məhəbbət kəhkəşanında.

Göz qırpıb, bu üzü qara gözlərim,

Məni xəcil edib sənin yanında.

 

Qəlbimi dünyada kədər yaşatdı,

Mələklər eşqinə göz yaşı tökdüm.

Gözəllər o qədər mənə daş atdı,

Yığıb özüm üçün qəmxanə tikdim.

 

Sevən ürəyimdə şimşəklər çaxıb,

Adını çağırsam, dilim alışar.

Sönmüş ocağımın yerinə baxıb,

Nəsihət eləmə, külüm alışar!

 

Nasehin sözünü yaxşı bilirəm,

Aləmi üstümə güldürür mənim.

Əgər mey içməsəm, dərddən ölürəm,

İçəndə nəsihət öldürür məni.

 

Qısqanclıq odunda alışdı ürək,

Gördüm göz izi var solğun üzündə.

Dadıma çatmasa badə qayıqtək,

Çoxdan qərq olmuşdum qəm dənizində.

 

Sevgili yardamı, çevrilib yada?!

Kim açar qapımı, küləkdən özgə?!

Əlimdən iş gəlməz qoca dünyada

Nazlı sənəmləri sevməkdən özgə...

 

Əgər duya bilsən, güntək sadəyəm,

Nəsihət eləmə hər səhər mənə.

Özünü öldürmə, tiryəkzadəyəm,

Təsir edə bilmir hər zəhər mənə.

 

Çiçək aramışam gəzib gülşəndə,

Sevgini başıma bir tac almışam.

Hər gözəl xalına gözüm düşəndə,

Elə bil dünyadan xərac almışam...

 

Eşq Qaf dağının əyib belini,

Vədəsiz qocalıq haqlayıb bizi.

Şükür, tuta bildik canan əlini,

Məhəbbət şövqlü saxlayıb bizi.

 

Bəsdir, sərv kimi ucaldın göyə,

Əyil, başın dəyər, doğrudur sözüm.

Dünya qapısından çıxırıq deyə

Fələk qəddimizi əyibdir bizim...

 

*

Dözümün rəqibi qorxuya salıb,

Əzmin ürəyinə bir düyün çəkib.

Gözlərin gül üzü görüb zövq alıb,

Cövrünü yaralı ürəyin çəkib.

 

Nəfəsin çiçəkli bahar kimidir,

Dünya gülşəninə həsrətlə baxır.

Sənin hər bir misran damar kimidir,

Ürəyinin qanı onlarda axır...

 

Sözünün mənası necə dərindir,

Ruhundur onlara dərinlik verən.

Deyirəm, bəlkə də şeirlərindir

Bağdad xurmasına şirinlik verən...

 

Xəzan ömrümüzdə ilk bahar oldun,

Nasehin sözünü dinləmərik biz.

Qəm çəkmək işində bizə yar oldun,

Nə qədər dərd olsa, inləmərik biz.

 

Babam, yetməsən də nazlı yara sən,

Sevən ürəklərə nur ələmisən.

Qoşun çəkməsən də bir diyara sən,

Dünyanı sözünlə fəth eləmisən...

 

Sağ ol, bəxtiyaram şeirin, sözünlə,

Hər misran qəlbimi nura bələdi.

Tale gözəlləri sənin gözünlə

Görməyi mənə də qismət elədi...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

“Məşhurlarla üzbəüz” rubrikasında bu dəfə “Ədəbiyyat və incəsənət” sizlərə  Azərbaycanın əməkdar artisti, Opera və Balet teatrının və Milli Konservatoriyanın solisti Gülüstan Əliyevanın fikirlərini təqdim edəcək. Fikirləri ondan Aysel Kərim alıb.

 

Gülüstan Əliyeva 8 aprel 1967-ci ildə Yevlaxda doğulub. Kiçik yaşlarından musiqi ilə məşğuldur. Yevlaxda orta məktəbdə oxuyanda atası onu və bacılarını musiqiyə cəlb etmişdir, Pionerlər evində musiqi ilə məğul olmağa başlamış, musiqi məktəbində bunu davam etdirmişdir. 1982-ci ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin sərəncamı ilə keçirilən Gənc İstedadların Respublika Müsabiqəsində iştirak etmiş və üç turun üçündən də əla qiymət alaraq müsabiqənin qalibi olmuşdur.

Elə həmin ildə Bakı Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbinə qəbul olmuşdur. Burada Xalq artisti İslam Rzayevin sinfində muğamın sirlərini öyrənmişdir. 1985-ci ildə məktəbi fərqlənmə ilə bitirərək həmin il Üzeyir Hacıbəyli adına Dövlət Konservatoriyasının tarixində ilk dəfə açılan muğam sinfinin ilk tələbəsi olaraq, 1990-cı ildə həmən sinfin ilk məzunu olmuşdur. Müəllimi Xalq artisti, professor Arif Babayevdir. Hələ tələbəlik illərində (1986) Gürcüstanda keçirilən beynəlxalq tələbə gənclər festivalının iştirakçısı və qalibi də olmuşdur.

1992-ci ildə Beylaqan royonu Günəşli qəsəbə inməktəbdə musiqi müəllimi kimi fəaliyyətə başlamışdır. 1993-cü ildə ailə həyatı quraraq yaşadığı Cəbrayıl rayonu  işğal olunduqdan sonra məcburi köçkün kimi Bakiya qəlmişdir. 1994-cü ildə Sabunçu rayonunun 170 saylı orta məktəbdə müəllim kimi işləmişdir. 1994–1995 illərdə eyni zamanda Muğam Teatrında işləmişdir. 1995-ci ildən isə Opera müğənnisi kimi Opera və Balet Teatrında işə başlamışdır və bu günə qədər Opera və Balet Teatrında yüksək dərəcəli solist kimi çalışır.

2003-cü ildən Azərbaycan Milli Konservatoriyanın muğam kafedrasının müəllimi, 2015-ci ildən baş müəllimi, 2017-ci ildən kafedranın dosenti, 2022-ci ildən isə sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktorudur. Dissertasiyası "Azərbaycan Bəstəkarların opera yaradıcılıqında qadın obrazlarının musiqili drammaturji həlli" adlanır.

Gülüstan Əliyeva konsert fəaliyyəti ilə olduqca ciddi və səmərəli məşğul olur. Müxtəlif televiziya kanallarında xalq və bətəkar mahnılarını, muğamları böyük ustalığla ifa edir. Müğənni həmçinin dövlət konsertlərində, tədbirlərdə də müvəffəqiyyətlə çıxış edərək ona göstərilən etimadı daim doğruldur. 

Azərbaycan Milli musiqisini və muğam sənətini dünyanın bir sıra ölkələrində — Türkiyə, İran, Moldova, Rusiya, Avstriya, İsveç və s. ləyaqətlə təmsil edib. 1997-ci ildə Ulu Öndər Heydər Əliyev rəhbərlik etdiyi Neft Konsorsiumu çərçivəsində keçirilən tədbirdə iştirak edib.

2005-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti fəxri adına layiq görülüb. 1 may 2017-ci ildə, 9 may 2018-ci ildəvə 10 may 2019-cu ildəPrezident Mükafatına layiq görülüb.

2021-ci ildə Xarı Bülbül Best Awards mükafatına layıq görülüb. 

Səsi – sopranodur.

Xanəndə olmaq Gülüstan xanımın öz arzusu idi, yoxsa valideyn istəyi? Bu sənətdə kimlərdən dəstək görüb?

 

Mən uşaqlıqdan oxuyurdum. Uşaq vaxtı daxilində olanlar istər-istəməz kortəbii sürətdə özünü biruzə verir, özünü göstərir. Valideyn də övladının hansı yönə yönləndirmək lazımdı, hansı istedadı var onu uşaqlıqdan hiss etməyə başlayır. Böyüdükcə ona dəstək olmağa çalışır. Mənim atam da uşaq yaşlarımdan  məni və mənlə bərabər bacılarımı musiqiyə yönləndirdi. Ümumiyyətlə, o istəyirdi ki, biz çox savadlı, intelektli olaq. Dil bilək və dünyagörüşümüz böyük olsun. Ən azından cəmiyyət üçün yararlı insanlar olaq.

Biz rayonda yaşayırdıq. Atamın və anamın çox gözəl səsi var idi.  Atam məni musiqi məktəbinə, pianer evinə, konsertlərə aparırdı. Belə-belə mən də artıq oxuya-oxuya böyüyürdüm. Bir gün rayonumuzda gənc istedadlar müsabiqəsinin keçiriləcəyi xəbəri gəldi. Məni də müsabiqəyə dəvət etdilər. Ölkəmizin dəyərli sənətkarları münsif  idilər.  Məni dinlədilər və Bakıda Bülbül adına Musiqi Məktəbinə qəbul oldum. Peşə məni seçdi, mən peşəni seçmədim. Heç bilmədən ki mən kim olacam, mənim gələcəyim hara gedib çıxacaq. Nə vaxtsa məşhur bir adam olacağam. Heç bunları bilmədən addım-addım bax bu sənətdə addımlamağa başladım. Dövlətimizə çox minnətdaram. Xüsusən isə ulu öndər Heydər Əliyevə.

O ki qaldı kimlərdən dərs almağıma, dəstək görməyimə, bizim dəyərli sənətkarlarımızdan - başda maestro Niyazi olmaqla, mənim müəllimim profesor Arif Babayev, Canəli Əkbərov, Əlibala Məmmədov, dəyərli, unudulmaz sənətkarlarımız Şövkət Ələkbərova, Saraxanım Qədimova, Tükəzban İsmayilova  İslam Rzayev - bax bu insanlarından dəstək görmüşəm.

Nə qədərki ömrüm var onları hörmətlə anacağam. Bu sənət yolunda bizə etimad göstərdilər. Mən bu gün Gülüstan Əliyeva olmağımda onlara borcluyam. Məhz onlar bizi bölgələrdən gətirdilər şəhərdə Azərbaycan musiqisinə, incəsənətinə xidmət edən dəyərli insanlara çevirdilər.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı sizlərə NƏSR SAATInda Furqanın “Yeni dünya düzəni” hekayəsini təqdim edir.

 

 

                                                           1.

 

          İsti iyul günü, günorta saat üçdə imtahan zalında tər tökən Maqsud müəllim fikirləşdi ki, görəsən, yaponlar, çinlilər nə əcəb bu günə qədər cib kondisioneri icad eləməyiblər?! Cib telefonu olur, cib kondisioneri olmur?! Kibrit qutusu boyda, ya da kibrit qutusundan bir az böyük. Qoyursan cibinə, isti oldu, çıxarıb düyməsini basırsan, sərinləyirsən.

          Həmin imtahandan səkkiz ay sonra xəyal etdiyi cib kondisionerini Maqsud müəllim özü icad etdi.

          Kənd məktəbinin fizika müəllimindən yeni icad. Halal olsun, Maqsud müəllim, dünyada məşhur olacaqsan, hər kəs səndən danışacaq.

          Maqsud müəllim bir türk serialından ilhamlanıb düşünürdü ki, icadı dünyaya sevinc və xoşbəxtlik gətirəcək. Hər kəs mehriban yaşayacaq, müharibələr bitəcək, uşaqlar ölməyəcək, aclıq və səfalət sona çatacaq, kasıblar da ağ günə çıxacaq, hətta Afrika qitəsində belə acından ölən olmayacaq.

  

                                                          2.

 

          Yeni icadı haqda ilk dəfə direktora məlumat verən Maqsud müəllim az qala pıçıltıyla danışırdı ki, birdən eşidən olar. Direktor Maqsud müəllimin öz düzəltdiyi cib kondisioneri haqda danışdığını görəndə ona yazığı gəldi. Elə bildi, dəli olub. Sonra gördü, yox, dəlilik edənə oxşamır, deyəsən, doğrudan da, o, nəsə icad edib.

          – Hanı bəs icad?! – direktor da Maqsud müəllim kimi pıçıltıyla danışırdı.

          – Cibimdə.

          – Baxım.

          Maqsud müəllim öncə durub direktor otağının pəncərəsindəki pərdəni çəkdi. Direktor onu maraqla izləyirdi və dəqiqləşdirə bilmirdi ki, o, ağlını itirib, yoxsa yox?!

          Sonra Maqsud müəllimin cibindən çıxardığı balaca cihazı əlinə aldı, o üzünə – bu üzünə baxıb soruşdu:

          – Bə bunun düymələri hanı?

          – Yoxdu düymələri. Düyməsiz işləyir.

          Direktorun gözləri kəlləsinə çıxmışdı. Ağzı açıq qalmışdı.

          – Göstər görüm, necə işləyir! – handan-hana dedi.

          Maqsud müəllim düzəltdiyi cihazı əlinə götürdü, üzünü direktora tutdu:

          – Bu aparat düyməsizdi. Bununku ancaq xoş sözdü.

          Direktor az qala qətiləşdirəcəkdi ki, qarşısında oturan bu illərin fizika müəllimi artıq başdan o söz! Amma Maqsud müəllim əlindəki cihaza üç cümlə deyəndən sonra cihazın deşiklərindən sərin hava axını direktorun üzünü yaladı.

          Məəttəl qalmalı iş idi: necə ola bilərdi ki, cansız bir əşya söz qana?! Üç cümləylə işə düşən aparat “təşəkkür edirəm!” deyəndə beş dəqiqə fasilə verirdi, “çox sağ ol!” deyəndə isə növbəti üç cümləyə qədər işləməyini dayandırırdı.

  

                                                          3.

 

          Maqsud müəllim bu cihazı icad etmək üçün yeddi ay gecəsini gündüzünə qatıb baş işlətmişdi, cəmi yeddi saata bütün kənd xəbər tutdu ki, məsələ nə yerdədi?! Axşamüstü kənd camaatı Maqsud müəllimgilin həyətinə axışdı. O, əslində, hələ istəmirdi ki, icadından hamı xəbər tutsun. Çünki bir az da təkmilləşdirəcəkdi. Amma daha gec idi, direktor kəndə car çəkib hər kəsi hali eləmişdi ki, Maqsud müəllim cib kondisioneri düzəldib.

          İcadın müəllifi həyətinə toplaşan həmkəndlilərinə düzəltdiyi cib kondisionerini göstərdi və onun haqqında məlumat verməyə başladı:

          – Əziz dostlar, qonşular, qohumlar, həmkəndlilər! İnanmaq çətin olsa da, mən belə bir aparat düzəltmişəm. Bəli. Bu əlimdə tutduğum cib kondisioneridi. İsti havalarda cibində gəzdirirsən, lazım olanda cibindən çıxarıb sərinlənirsən. Zaman keçdikcə bu aparatı daha da təkmilləşdirəcəm. İşləmə mexanizmi isə qeyri-adidi. Gördüyünüz kimi, üstündə heç bir düyməsi yoxdu. Soruşa bilərsiz ki, bəs necə xoda düşür, necə sönür?! Çox sadə. Bir-birinin ardınca üç müxtəlif kompliment deyirsən, başlayır işləməyə.

          Söhbətin bu yerində bir neçə nəfər pıçıltı ilə danışmağa başladı. Deyəsən, “kompliment” sözünün mənasını bilmirdilər.

          Maqsud müəllim davam edirdi:

          – Üç dənə kompliment, vəssalam. İndi isə gəlin yoxlayaq, siz də öz gözlərinizlə görün.

          Sonra Maqsud müəllim düzəltdiyi cihazı ağzına yaxınlaşdırıb dedi:

          – Bu gün çox gözəlsən! Necə də ağıllısan! Əllərinə sağlıq!

          Adamlar gecdən gec başa düşdülər ki, Maqsud müəllimin bir-birinin ardınca sıraladığı əlaqəsiz cümlələr bu aparatı işlək vəziyyətə gətirmək üçündü. Sonra Maqsud müəllim özü bir-bir həyətinə toplaşan hər kəsə aparatın sərin hava buraxdığını nümayiş etdirdi. Hər kəs aparatı gördü, razı qalıb gülümsədilər və Maqsud müəllim aparatı təzədən ağzına yaxınlaşdırdı:

          – Çox sağ ol! – deyən kimi cib kondisioneri söndü.

          – Maqsud müəllim, bayaq deyirdin ki, bu icad dünyanı gözəlləşdirəcək, – bunu deyən məktəb direktoru idi, – heç kim acından ölməyəcək, müharibələr olmayacaq. Necə olacaq bu?

          – Bəli, – dedi Maqsud müəllim, – çünki hər kəs cib kondisionerindən istifadə etsə, xoş sözlər deməyə vərdiş edəcək. Təsəvvür edin ki, bütün dünya komplimentlə danışır. Onda müharibələr olarmı heç?

          “Olmaz, əlbəttə, olmaz” dedi bir neçə nəfər.

          Hər kəs xoşbəxt görünürdü.

 

                                                          4.

 

          İki gün bəs elədi ki, yeni icadın xəbəri ölkəyə yayılsın.

          Maqsud müəllim məşhur olmuşdu. Telefonuna tanımadığı nömrələrdən zənglər gəlirdi. Müxtəlif saytlardan, qəzetlərdən jurnalistlər zəng edirdilər.

          Zəng edən jurnalistlərdən biri dedi ki, televiziyadandı və çəkiliş komandası ilə kəndə gəlib reportaj hazırlamaq istəyir.

          Maqsud müəllim iki-üç saniyə düşünəndən sonra:

          – Gəlin, – dedi, – gözüm üstə yeriniz var!

 

                                                          5.

 

          Əlində mikrofon tutmuş müxbir qız soruşdu:

          – Maqsud müəllim, bəs bu cihaz necə işləyir? Zəhmət olmasa, izləyicilərimizi məlumatlandırın.

          Maqsud müəllim aparatı ağzına tərəf apardı, müxbir qıza baxa-baxa dedi:

          – Bu gün çox gözəl görünürsən! Gözlərin də çox gözəldi! Səni sevirəm!

          Müxbir qız belə tərbiyəsizlik gözləmirdi. Az qalmışdı əlindəki mikrofonu Maqsud müəllimin başına çırpsın. Maqsud müəllim də qızın mimikalarının necə dəyişdiyini görüb açıqlama verməli oldu:

          – Bu cihaz ancaq komplimentlə işləyir. Ard-arda üç kompliment demək lazımdı ki, işləməyə başlasın.

          Müxbir qız sakitləşdi və gülümsəməyə başladı. Həqiqətən də, cib kondisioneri işləməyə başlamışdı. Sən demə, Maqsud müəllim bu sözləri ona yox, icad etdiyi cihaza deyirmiş.

 

                                                          6.

 

          Çəkiliş qrupu gedəndən sonra evdə mərəkə qopdu. Maqsud müəllimin yoldaşı Bəyim özündən çıxmışdı:

          – O nə sözlər idi deyirdin qıza?

          – Nə söz?

          – “Səni sevirəm” deyirdin. Şəhərli qız görən kimi özünü itirirsən.

          – Kəs, aaz!

          – Nə “kəs” e, “kəs” nədi? Ömürboyu mənə demədiyin sözləri deyirdin o qıza.

          – Qıza demirdim, aparata deyirdim.

          – Mən koram? Görmürəm ki, qıza deyirdin?

          Maqsud müəllim gördü ki, Bəyim sözlə başa düşən deyil, keçdi hədələməyə:

          – Bu dəqiqə durub başını əzəcəm haa! Sarsaqlama!

          – Hə də, şəhərdən gələnə “səni sevirəm” de, mənə də “başını əzəcəm!”

          – Lənət şeytana da, lənət şeytana!

          Sonra Bəyim Maqsud müəllimi yamsıladı:

          – Bu gün çox gözəlsən. Gözlərin də çox gözəldi.

          – Bəsdi, aaz! Bəsdi! Camaatı bizə güldürmə!

          – Gözlərin də çox gözəldi! Səni sevirəm.

          Mübahisə bir xeyli davam elədi. Axırda Maqsud müəllim əsəbiləşib necə özündən çıxdısa, cib kondisionerini Bəyimə tərəf tolazladı. Bəyim başını tutub yerə sərildi. Maqsud müəllimin icadı Bəyimin başına dəymişdi.

 

                                                          7.

 

          Bayaqdan Maqsud müəllimin demədiyi kompliment qalmamışdı, amma onun icadı işləmirdi ki işləmirdi. Bəyim də dilxor olub Maqsud müəllimin yanında əyləşmişdi. Hirsi soyumuşdu.

          İkisi də susub icada baxa-baxa oturmuşdular. Qınayan olmasaydı, Maqsud müəllim hönkürərdi. Düşünürdü ki, camaata nə deyəcək?! Ölkəyə səs düşmüşdü, bütün mətbu orqanlar icad haqqında yazmışdı, bəs indi onlara nə cavab verəcəkdi?! Deməzlərmi adama, məzələnirsən, Maqsud müəllim?! Adın-sanın var, harana yaraşır camaatla məzələnmək?!

          Bunları düşünə-düşünə cin vurdu təpəsinə. Yanında oturan Bəyimə tərəf çevrilib gül ağzını açdı:

          – Tünbətünün qızı, tünbətün, – dedi, – sənə demədimmi, mənim əsəblərimlə oynama?! Səni görüm ağa bələnəsən! Müxbir qız girsin sənin gözünə!

          Bəyimin bu dəfə cavab qaytarmaq niyyəti yox idi. Maqsud müəllim isə sakitləşmək bilmirdi:

          – Demədimmi, zəhləmi tökmə?! Niyə ömrümü burnumdan gətirirsən, ay zəhlətökən?!

          Maqsud müəllim elə bunu demişdi ki, gözlənilməz bir hadisə baş verdi: cib kondisioneri işləməyə başladı.

          Maqsud müəllimin əsəbi təəccübə çevrildi. Nə oldu bu aparata?! Niyə bayaq işləmədi, indi işlədi?!

          Aman Allah! Yoxsa mexanizm tərsinə işləyirdi?!

          Maqsud müəllim bir neçə dəfə yoxladı. Doğrudan da, əvvəl üç komplimentlə işləməyə başlayan icad indi üç qarğışla işə düşürdü. Əvvəl “Çox sağ ol!” deyəndə sönən cib kondisioneri indi “Kəs səsini!” deyəndə sönürdü. Qəribə idi.

          Və Maqsud müəllimi indi bir sual düşündürürdü: bu icad müharibələrin qarşısını necə alacaq?!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

 

 

 

 Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

“Gülüş klubu”nda çalışmışıq ki, bu gün də “Dodağınızın yüngülcə qaçması bizim böyük uğurumuzdur” şüarımıza sadiq qalaq.

 

İbrətamiz

Dünyada ən çətin deyilən 5 söz bunlardır:

5. Tetragidrokannabiol

4. Fenolflein

3.Elektrikləşdirdiklərimizdənsiniz

2.Dixlordifeniltrixloretan

1. Bağışla.

 

Tost

Bu tostu məşhur bir yazıçı öz həyat yoldaşının ad günündə söyləyib:

Səni görəndə gəlir mənim yazmağım.

Sən aşsan, mən də sənin qazmağın.

 

 

Deyimlər

Ağlamayana məmə yoxdur. Ancaq heç ağlayana da məmə yoxdur.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

 

 

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

 

 

 

35.

 

BƏS DÜNYA NƏ OXUYUR?

 

Dünyada ən populyar kitablar hansılardır? Fərqli ölkələrdə insanlarnə, necə və nə qədər oxuyurlar? Hələ ki, əldə edə bildiyimiz ən son statistik məlumata diqqət yetirək.

THGMAgentliyi56 ölkədən 945 oxucu arasında 2023-cü ildə hansı janrlarda kitab oxuduqları və 2024-cü ildə oxumağı planlaşdırdıqları barədə bir sorğu keçirib.Avropa, Şimali Amerika, Asiya, Avstraliya, Afrika və Cənubi Amerikanın sakinləri oxu vərdişlərini və üstünlüklərini bölüşüblər.Tədqiqatmüəlliflərininhansı əsas nəticələrə gəldiyinə diqqət yetirməyiniziistərdik.

 

Nəticə 1. Kitab elə də çox oxunmur

Çoxuya bir neçə, ya da bir çox kitaboxudutədqiqat iştirakçılarından 2023-cü ildə neçə kitab oxuduqları soruşulub.Məlumolub ki, onların arasında həm çox fəal olmayan oxucular, həm də əsl kitabsevərlər var.Sorğugöstərib ki respondentlərin:

18%-i 6-10;

19%-i 11-20

27%-i 20-dən çox;

32%-i 1-5

- kitab oxuyub.

Demək, ən böyük faiz ən az oxuyanların olub. İkinci böyük fazi isə ən çox oxuyanların. Demək, acınacaqlı vəziyyət həm də ümidvericidir.

Ölkələrüzrə statistikadandanışırıqsa, amerikalıvə ingilis respondentlər daha çoxoxuyanlardır (onların 39% və 44%-i müvafiq olaraq bir il ərzində 20-dən çox kitab oxuyublar). Kanadalılar isə daha az oxuyurlar (yalnız 23% 20-dən çox kitab oxuyub).

Qeydetməklazımdır ki, bəzi respondentlər sorğu keçirənlərin "20-dən çox kitab" maddəsini üst kateqoriyaya çevirərək cavab seçimlərini çox məhdudlaşdırdığını iddia ediblər. Məsələn, bir kanadalı oxucu “20-dən çox kitab” əvəzinə “100 -dən çox kitab" maddəsinin düzgün olduğunu bildirib.İngilislərin isə əksəriyyəti ən yüksək kateqoriya kimi 20+ kitab göstərilməsini kifayət qədər gülünc adlandırıblar.

Demək, kitabqurdu kateqoriyasına daxil olanlar ildə minimum 100 kitab oxumağı məqabul hesab edirlər.

 

Nəticə 2. Növbəti il daha məhsuldar olacaq

Rəy sorğusunun digər nəticəsi də sevindiricidir. İnsanlar2024-cü ildədaha çoxoxumağı planlaşdırırlar. Demək, kitablarınsonununyaxınolduğuna dair mövcud fərziyyələrvaxtından əvvəlortaya çıxıb və tam da yersizdir. Kitablar “bir gün unudulmaq”üçün nəzərdə tutulubsa, həmin o bir gün tezliklə gəlməyəcək.

Daha dəqiq desək, sorğu nəticələri göstərir ki, insanlar 2024-cü ildə 2023-cü ilə nisbətən daha çox oxumağı planlaşdırırlar.Sorğugöstərir: respondentlərin64% - i 2024-cü ildə əvvəlkindən daha çox kitab oxumağı planlaşdırır.Və yalnız3% -i daha az kitab oxumağı planlaşdırır.Bu nəticələrdünyanınbütün bölgələrindətəxminən eynidir.

Keniyadanolan bir oxucucavabınıbelə yekunlaşdırıb: "Bu il oxuduğum hər şeyi bəyəndim.Dahaçoxoxumağı səbirsizliklə gözləyirəm." İnsanlar cari ildə real olaraq daha çox oxuyacaqlarmı və ya heç olmasa buna can atacaqlarinı iddia edirlər, əlbəttə buna nə dərəcədə əməl etdiklərini zaman göstərəcək.Buna baxmayaraq, böyük həcmdə oxumaq niyyəti kitablara olan sevginin davam edəcəyini göstərir.Beləliklə, kitaboxumaq vərdişi, mütaliə sevgisi yaşayırvə inkişaf edir.Avstraliyadanolan bir respondentinqeydetdiyi kimi,"mən sadəcə oxumağı sevirəm, bu, mənim sevimli fəaliyyətimdir."

 

Nəticə 3. Hansı janr daha çox oxunur?

Sorğu iştirakçılarından hansı janrda kitabları oxuduqları da soruşulub,bədii ədəbiyyat və ya qeyri-bədii ədəbiyyat oxuduqlarıiləmaraqlanılıb. Sorğugöstərib ki, 2023-cü ildə dünyanın ən populyar üç janrı açağıdakılardır:

-tarixi kitablar (34%),

-detektivlər (33%),

-tərcümeyi-hallar/xatirələr (31%).

Bəzi kiçik regionalfərqlər dəqeyd edilib. Məsələn, kanadalılardigər ölkələrin oxucuları ilə müqayisədə tarixlə daha az maraqlanırlar.İngilisoxucularda öz növbəsində fantaziyayaböyükmaraqgöstərirlər.

Digər populyar janrlar fantaziya, elmi fantastika və motivasiya-özünəkömək kitabları olub.

Yeri gəlmişkən, yüzlərlə oxucu sorğuya daxil edilməyən janrların adını çəkərək təşkilatçılara irad bildiriblər. Poeziya, fəlsəfi, dəhşət, komedik, kulinariya, sevgi romanları, uşaq kitabları və s. Növbəti sorğuda təşkilatçılar mütləq xeyli populyar olan digər janrları da kateqoriya seçimini genişləndirərək əlavə edəcəklərinə qərar veriblər (dəhşət, şeir, uşaq kitabları, fəlsəfə, mənəvi ədəbiyyat, sevgi romanları, komikslər, manqa və qrafik romanlar kimi).

 

Nəticə 4. Hansı janr daha çox oxunacaq?

Növbəti ildə də respondentlər daha çox tarix kitabları, detektivləri və tərcümeyi-hal ədəbiyyatını oxumaq istədiklərini bildiriblər. Demək, 2023-cü ildə seçdikləri janrlardan məmnundurlar və növbəti ildə də seçimləri dəyişməyəcək.

Daha dəqiq desək, 2024-cü ildə respondentlərin oxumağı planlaşdırdıqları 3 əsas janr bunlardır:

tarixi kitablar (%39);

detektivlər (%35);

tərcümeyi-hallar/xatirələr (%34).

Sorğunun nəticələrinə görə tələb olunan digər janrlar fantaziya, elmi fantastika və macəradır.

 

Nəticə 5. Kağız kitablar daha çox sevilir

İnsanlarhələ də kağızkitaboxumağı sevirlər.Kağızkitablarınsürətlə çökməsion ildir proqnozlaşdırılır.Ancaq insanlarhələ dəonları oxumağa davamedirlər.. Respondentlərdən 2023-cü ildə kitabları daha çox oxuduqları formatı qeyd etmək xahiş edilib.Sorğugöstərib:

-Respondentlərin57%-i əsasən kağız (çap) kitablar oxuyur;

-32% i e-kitabları seçir;

- 8%-i audiokitabları dinləyir;

-3% isə "digər" seçimini seçib (bu komikslər, Braille və ya başqa bir format ola bilər).

Kağızkitablarabütün dünyada böyük etimad göstərildiyi sübut olundu, lakin bəzi regional fərqlər də gözə soxulur. Amerikalılarkağızkitablarıdaha az seçirlərvə bütün digər formatlarla daha çox maraqlanırlar.Amerikalı oxucuların 29% -nin Kindle-a üstünlük verməsi də diqqət çəkir.Kanadalılartaməks üstünlüklərnümayiş etdirirlər: 67% -i əsasən çap olunmuş kitabları oxuyur və onların yalnız 23% -i elektron nəşrləri seçir.

 

Nəticə 6.Oxucularseçdiklərikitablarınhəcmindənrazıdırlar

Bəzən yazıçılarəlyazmalarınınhəcmindənnarahatolurlar.Yazdıqları çox uzun olmadı ki? Bəlkə daha çox təfərrüat daxiledilməlidir? Oxucular mətnimi çox qısa və ya çox uzun hiss etməyəcəklər ki?

Sorğugöstərib:

-oxucuların86% -i oxuduqları kitabların uyğun həcmdə olduğuna inanır.

-11% kitabların çox qalın olduğunu iddia edir.

- 3% - i isə hesab edir ki, bu il ərzində oxunan kitablar çox nazik olub.

 

Nəticə 7.Oxucularhər yaşdan olan insanlardır

Kitabların və xüsusən də kağız kitabların davamlı populyarlığının yetkin nəsillərin yeni texnologiyalara uyğunlaşmaqda çətinlik çəkməsi ilə əlaqəli olduğunu düşünürsünüzsə, araşdırma bunun əksini göstərib.25-34, 35-44, 45-54 və 55-64 yaş qruplarındakı oxucularınsayıtəxminən bərabərdir - 17-19%.

 

Nəticə 8.Qadınlarkişilərdəndaha çox oxuyur

Qadınlarkişilərdəndaha çox özlərinifəal oxucuhesabedirlər.Kimdaha çox oxuyur: qadınlar, yoxsa kişilər? Sorğugöstərib ki:

-respondentlərin56% -i qadın,

-42% -i kişi olub.

Bu fərqqadınların sorğu iştirakçılarının üçdə ikisini təşkil etdiyi ABŞ-da daha da nəzərə çarpıb.Ümumiyyətlə, dünyada qadınların daha çox kitab oxuduğunu göstərən digər tədqiqatların nəticələri də əldədir.

          

Növbəti: 36.Mütaliə etməyin faydalarının xülasəsi

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi yazıçı Təbrizdə  yaşayan Hüseyn Səlahlıdır.

 

Hüseyn Səlahlı

Təbriz

 

II

1.

Bir aktyor...

Xəyallarını göy üzünə atır,

Qəhqəhə ilə gülür,

Çəpik çalır, tutur.

Önündə ovuc dolusu səhnə tozu

Əllərini açır və yerə düşəndə yaşanmamış şəkillər çıxardığını seyr etməyə oturur

(Bir boş qrammofon

Musiqisi ağız sularına qucaq açmış toz dənələrinin çağırış səsidir)

Fon səsləri boş səhifədən ibarət,

Tək başına yalqızlıq divarına dayanmış.

Susqunluğa dəyər atmosfer ortaya çıxarır

Ortaq bir sonsuz epizod,

Həm gələcək,

Həm keçmişə...

2.

Yapışdırılmaqdan qaçan iki yarını

İzləməyə çalışır

Əllərini dizlərinə dayayıb.

Diz qapaqlarını qaynar qözlərinə qoyur.

Şəkilləri pozmaq istəmir.

Dizlərinin üstündə bir qab dolusu toz

Və ondakı rəsm isə

Günahdan arınan (günahını artıran)

Təzə doğulmuş ana

Dodaqlarının boyası üzünə yaxılan fahişədən fərqsiz, heyrətdə.

3.

Birləşilməzləri

Yaddan çıxarmamaq üçün

Yalamaqla məşğul

Evlənmiş tozları

Ovuc içində qalan son tər dənələrini

Barmaq uclarını dili ilə

Dilini dırnaqları ilə

Və dırnaqların dişləri ilə təmiz edir

İşarət barmağını qrammofon diskinə sürtür

Sonsuz epizoda bir kat!

Keçmiş və gələcək arasında

Bilinməz sona çatır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

 

 

Rubrikanı aparır: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Poeziyamızın qızıl fondundan növbəti təqdim edəcəyim şeir şair Davud Nəsibdəndir. O dünyası gözəl olsun, gözəl şair idi, lirik şeirləri qəlb oxşayırdı. 

Xüsusən onun ata haqqında şeirləri vaxtında çox populyar olub. Və belə şeirlərdən ən məşhurunu sizlərə təqdim edirəm.

Xoş mütaliələr! 

 

BİR  DƏ  ATA  HAQQINDA

 

Mənə: "Atadan çox yazırsan" deyib

tənbehləyən dostlarıma.

 

Bilirsiz günləri necə sayıram?

Günlərim mənimlə belə görüşüb:

Təkcə öz ömrümü yaşamayıram,

Bir ata ömrü də öhdəmə düşüb.

 

Ömrün yollarında xəyala dalıb,

İntizar-intizar yaşa yetmişəm.

Atamdan bir şəkil yadigar qalıb.

Mən şəkli özümə ata etmişəm.

 

Dayanıb şəkilin qarşısında mən,

Onu bu günümlə görüşdürürəm.

Kədəri, sevinci bilmirəm nədən

Mən cansız şəkillə bölüşdürürəm.

 

Bir dərdin oduna qoşa yananıq,

Biz birgə olmuşuq hər şeyə şərik.

Elə bil, bir qəlbli iki insanıq,

Hər şeyi birlikdə başa düşürük.

 

Bir insan olmuşuq onunla bu gün,

Yoxsa bir böyüyüb yaşa dolmuşuq?

İşə bax, atamla yaşıdıq bu gün,

Yaxın dost olmuşuq, yoldaş olmuşuq.

 

Hamının yolunda ömrünü bütün

Verdi, Çəkinmədi atam heç nədən.

Həzin misralarla atamı bu gün

Hamının yerinə yaşadıram mən.

 

Məni qınayanlar

Məni nə sayır…

Bu torpaq 

Deyirlər, atamınkıdır.

Bəli, mən atamam -

Atam yaşayır,

Yazdığım şeirlər atamınkıdır.

 

Bağırsam dünyanı bürüyər hayım,

Elə kövrəlmişəm,

Elə dolmuşam.

Ata həsrətindən necə yazmayım?!

Ata həsrətiylə şair olmuşam.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)