Super User
Azərbaycanın müraciətlərinə baxmayaraq, UNESCO azad edilmiş ərazilərə missiya göndərmədi
Dekabrın 8-də UNESCO üzrə Azərbaycan Respublikasının Milli Komissiyası, Dövlət Turizm Agentliyi, ICOMOS Azərbaycan Milli Komitəsi, ICOM Azərbaycan Milli Komitəsi və ADA Universitetinin İnkişaf və Diplomatiya İnstitutunun birgə təşkilatçılığı ilə “Mədəni sərvətlərin qorunmasında UNESCO konvensiyalarının rolu və onların tətbiqinin təkmilləşdirilməsinin aspektləri” mövzusunda beynəlxalq elmi konfrans keçirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, konfransın açılış mərasimində Azərbaycan Respublikasının Baş nazirinin müavini və “Hərbi münaqişələr zamanı mədəni dəyərlərin qorunması haqqında Konvensiya”nın müddəalarının yerinə yetirilməsi üzrə Komissiyanın sədri Əli Əhmədov, mədəniyyət naziri Anar Kərimov, xarici işlər nazirinin müavini Mahmud Məmməd-Quliyev, Dövlət Turizm Agentliyinin sədri Fuad Nağıyev çıxış ediblər.
ADA Universitetinin prorektoru və İnkişaf və Diplomatiya İnstitutunun direktoru Fariz İsmayılzadə konfrans iştirakçılarını salamlayıb, tədbirdən öncə Ağdam və Füzuliyə səfər edərək Qarabağdakı dağıntıları, yenidənqurma və bərpa işlərini yerində müşahidə edən Fransa, İsrail, Pakistan, Rumıniya, Rusiya, Sloveniya Türkiyə və ukraynalı iştirakçılara minnətdarlığını bildirib.
Konfransda çıxış edən Baş nazirin müavini Əli Əhmədov Azərbaycanın UNESCO-nun mədəniyyət, təhsil, ekologiya, idman və digər sahələr üzrə ümumilikdə 14 Konvensiyasına üzv olduğunu vurğulayaraq bunlardan ikisinin - 1954-cü il Haaqa Konvensiyası və 1972-ci il Ümumdünya İrs Konvensiyasının bilavasitə mədəni sərvətlərin qorunması üçün mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini vurğulayıb. Baş nazirin müavini əlavə edib ki, Azərbaycan bu Konvensiyalardan irəli gələn öhdəliklərə sadiq qalır.
Mədəniyyət naziri Anar Kərimov işğaldan azad olunmuş ərazilərdəki 864 mədəni müəssisənin monitorinqinin aparıldığını və bu monitorinqlər zamanı bəzi abidələrin qəsdən dağıdıldığının, mənimsənildiyinin, abidələrdən hərbi məqsədlər üçün istifadə edildiyinin aşkarlandığını bildirib.
Xarici işlər nazirinin müavini Mahmud Məmməd-Quliyev çıxışı zamanı 2022-ci ildə Azərbaycan Respublikasının UNESCO-ya üzvlüyünün 30 ili tamam olduğunu xatırladıb, Azərbaycanın UNESCO-nun etibarlı tərəfdaşı və fəal üzvü olduğunu qeyd edib. Mahmud Məmməd-Quliyev bu günədək UNESCO-ya Azərbaycan tərəfindən ünvanlanmış çoxsaylı müraciətlərə baxmayaraq, işğaldan azad edilmiş ərazilərə hələ də bu missiyanın göndərilmədiyini qeyd edib. Nazir müavini xarici ekspert və diplomatların iştirak etdiyi bu konfransda texniki missiyanın göndərilməsi üçün UNESCO-ya çağırış edib.
Azərbaycan Dövlət Turizm Agentliyinin sədri Fuad Nağıyev istənilən ölkədə turizmin inkişafında mədəni irsin əvəzedilməz rol oynadığını nəzərə çatdırıb. Fuad Nağıyev Dövlət Turizm Agentliyinin təşəbbüs və dəstəyi ilə ICOMOS-un Azərbaycan Milli Komitəsinin təsis edildiyini bildirərək, ölkədə turizm baxımından əhəmiyyətli 8 qoruğun idarəedilməsi siyasətində Ümumdünya İrs Konvensiyasının müddəalarının da əks olunduğunu ifadə edib.
Daha sonra ICOMOS-un vitse-prezidenti xanım Zeynəb Gül Ünal hazırda dünyada baş verən münaqişələr fonunda mədəni abidələrin dağıntılara məruz qaldığını vurğulayaraq onların qorunmasında 1954-cü ildə və 1972-ci ildə imzalanmış UNESCO Konvensiyalarının icrasının vacibliyini xatırladıb.
UNESCO üzrə Türkiyə Milli Komissiyasının sədri Öcal Oğuz TÜRKSOY-a üzv olan ölkələrin qeyri-maddi mədəni irsin qorunmasında birgə həyata keçirdiyi tədbirlərdən bəhs edib, Şuşa şəhərinin 2023-cü il üçün “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” seçilməsi münasibətilə Azərbaycanı təbrik edib.
Açılış mərasimindən sonra elmi konfrans panel sessiyalarla davam edib.
ADA Universitetinin Dövlət, xarici və tələbə işləri üzrə prorektorunun müşaviri, İnkişaf və Diplomatiya İnstitutunun direktor müavini Aygün Hacıyevanın moderatorluğu ilə keçirilən sessiyada 1954-cü il Haaqa Konvensiyasının və protokollarının tətbiqindəki müsbət təcrübələr və çətinliklər müzakirə olunub.
Milli Xalça Muzeyinin direktoru, ICOM Azərbaycan Milli Komitəsinin rəhbəri Şirin Məlikovanın moderatorluğu ilə təşkil olunan paneldə isə UNESCO Konvensiyalarının muzeylərin işinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində tətbiqindən bəhs edilib.
ICOMOS Azərbaycan Milli Komitəsinin prezidenti Sədaqət Davudovanın moderatorluğu ilə keçirilən son sessiyada Ümumdünya İrs Konvensiyasının 50 İlliyi ərəfəsində görüləcək yenidənqurma məsələləri ətrafında fikir mübadiləsi aparılıb.
Konfransın yekununda mədəni irsin mühafizəsi sahəsində mövcud beynəlxalq sənədlərin tətbiqinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində müvafiq tövsiyə və təkliflər paketinin hazırlanaraq UNESCO-ya təqdim olunması nəzərdə tutulur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.12.2022)
Nəvainin “Maski şou” sərgüzəşti
Rusiyada yayımlanan "Maski şou" proqrqmının prodüseri Yuliya Sumaçeva televiziya tarixində ən reytinqli layihənin pərdəarxası haqda danışıb.
Y.Sumaçeva layihə iştirakçılarının tez-tez kostyumları yadigar kimi götürməyi xahiş etdiklərini bildirib. O qeyd edib ki, təşkilatçılar kostyumu iştirakçıya verməyi qadağan edib:
"Çünki hər şey muzeydə xüsusi şəraitdə saxlanılır və müntəzəm istifadə olunur. Tezliklə biz yeni il "Maska" filmini çəkirik, burada əvvəlki mövsümlərdən bir neçə personaj yer alacaq. Onlara geyimi verməyi düşünürük. İştirakçılardan yalnız bir nəfər öz kostyumunu götürə bilib - həmyerlimiz Nəvai. Onu dayandırmaq mümkün olmadı. Nəvai "Coker" obrazını yaratmışdı".
Qeyd edək ki, Navai şounun üçüncü mövsümünün iştirakçısı olub.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.12.2022)
ƏSA Teatrı ölkəmizi beynəlxalq teatr festivalında təmsil edəcək
Azərbaycanın ilk inklüziv teatrı olan ƏSA Teatrı Türkiyənin İzmir şəhərində keçirilən 10-cu Beynəlxalq İzmir Teatr Festivalında Azərbaycanı təmsil edəcək.
Bu il 10-cu dəfə keçirilən Beynəlxalq İzmir Teatr Festivalında Türkiyənin 25-ə yaxın teatrı ilə birlikdə Azərbaycan, Uruqvay, İraq, Ukrayna, Almaniya və digər ölkələrin nümayəndələri də iştirak edəcək.
Türkiyənin Mədəniyyət və İncəsənət Fondu (TAKSAV) tərəfindən keçirilən festivala ƏSA Teatrı “Çıxış yoxdur” tamaşası ilə dəvət olunub.
Jan-Pol Sartrın “Bağlı qapı arxasında” pyesi əsasında hazırlanmış tamaşanın quruluşçu rejissoru Nihad Qulamzadə, prodüseri Nicat Qulam, işıq rəssamı Binyamin Sailovdur. Səhnə əsərində teatrın aktyorları Elşən Əsgərov, Lalə Süleymanova, Səmayə Qulamzadə, İmran Lalayev, Aysel Feziyeva, Amin Əsgərov və Gülçin Qasımova çıxış edirlər. Teatrının kollektivi İzmir Sənət Mərkəzinin səhnəsinə dekabrın 10-da çıxacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.10.2022)
“Dönənlər” filminin treyleri yayımlanıb
Əməkdar artist Dilarə Əliyeva, aktyorlar Elcan Rəsulov, Ziya Ağa, Oktay Mehtiyev, Fərhad Səmimi, aktrisalar Günay Əhməd, Oksana Rəsulovanın çəkildiyi "Dönənlər" filminin treyleri yayımlanıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət” Milli.az-a istinadən xəbər verir ki, layihə 28 dekabrda Nizami Kino Mərkəzində təqdim olunacaq. Filmin afişası "Siz ailə məclisində telefonlarınızı masaya qoyub gələn zəngləri mikrofonda, "WhatsApp" mesajlarını isə hamının yanında oxuyub cavab verməyə risk edərsiniz? Təbii ki yox! Amma onlar bunu etdilər..." şüarı ilə paylaşılıb.
Qeyd edək ki, "Perfect Strangers"in yerli adaptasiyası olan ekran işi 2017-ci ildən bugünə qədər dünyanın 25-ə yaxın ölkəsində çəkilib. Bu il isə Azərbaycanda lentə alınıb. Ölkəmizdə bu formatda film ilk dəfədir ki, çəkilir.
Onu da bildirək ki, Paulo Cenevisin çoxsaylı mükafatlara layiq görülmüş komediyası müasir texnologiya əsrində "Özümüzə yaxın olanları nə dərəcədə yaxşı tanıyırıq" sualını ortaya çıxarır.
Filmdə illərdir dost olan 7 nəfər şam yeməyində görüşür. Onlar bir oyun oynamağa qərar verir. Qaydalara əsasən dostlar mesajlarını, zəngləri bir-biri ilə paylaşmaq məcburiyyətində qalırlar. Bu zaman onların sirləri ortaya çıxır və hadisələr fərqli tərəfə yönəlir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.12.2022)
Rauf Hacıyevin 100 illiyi Filarmoniyada da qeyd olunacaq
Dekabrın 6-da Heydər Əliyev sarayında görkəmli Azərbaycan bəstəkarı, Xalq artisti Rauf Hacıyevin 100 illiyi münasibətilə möhtəşəm konsert proqramı izlədik. Budur, dekabrın 23-də Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasında “Rauf Hacıyevin musiqi miniatürləri” adlı konsert təşkil olunacaq.
Gecədə Fransa Beynəlxalq Musiqi Akademiyasının direktoru, Əməkdar artist Adilə Əliyeva, Beynəlxalq müsabiqələr laureatı Fəqan Həsənli və "Şəms-qəmər" kamera xoru (bədii rəhbər və dirijor Leyla Zalıyeva, konsertmeyster Əməkdar müəllim Naibə Şahməmmədova) çıxış edəcəklər.
Xatırladaq ki, Prezident İlham Əliyev sənətkarın anadan olmasının 100 illiyinin dövlət səviyyəsində qeyd olunması ilə bağlı Sərəncam imzalayıb. Sərəncama əsasən, Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən müvafiq tədbirlər planı hazırlanıb. Tədbirlər planına uyğun olaraq, il ərzində ölkəmizdə və xaricdə müxtəlif tədbirlər və layihələr həyata keçirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.12.2022)
Ədəbiyyatdan incəsənətə Repressiya qurbanı olunmuş xanım şairənin xatirəsini yaşatmaq üçün
Bəzən insan öz fitri istedadını üzə çıxarmaqda çətinlik çəkir, bəzənsə ümumiyyətlə üzə çıxara bilmir. Söhbətimiz peşəkar olmasalar belə öz həvəskarlıqları ilə bəzən peşəkarları kölgədə qoymağı bacaranlardan gedir.
Uzun illərdir ki, paytaxtımızın mədəni həyatında öz fəaliyyəti ilə incəsənətimizin təbliğinə bir çox töhfələr verən “Bakı” Rəsm Qalereyası yenidən maraqlı layihələrlə öz qapılarını sənətsevərlərin üzünə açmaqdadır. Belə ki, qalereya bir çox tarixi hadisələrə şahidlik etmiş doğma İçərişəhərimizin ərazisində yerləşməklə həm paytaxt sakinlərini, həm də əcnəbi qonaqlarımızı Azərbaycanın görkəmli təsviri sənət ustalarının əl işləri ilə yaxından tanış edir.
Professional rəssamlarla yanaşı, qalereya, eyni zamanda, fitri istedada malik olan insanların da yaratdığı sənət nümunələrini aşkarlayıb taparaq, onları üzə çıxarır və sənətsevərlərə təqdim edir.
“Bakı” Rəsm Qalereyasının direktoru Eldəniz Babayevin bir media açıqlaması diqqətimizi çəkib. O, bir istedadı üzə çıxarıb, söhbət yazıçı-publisist Nəcibə Bağırzadədən gedir.
Onun sözlərinə görə, Nəcibə Bağırzadə Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər birliklərinin üzvü, “Vətən ayrısı Rəsulzadələr”, “Uzaqdakı yaxından” kimi bir neçə kitabın, həmçinin Azərbaycan Radiosunda Cümhuriyyətə həsr edilmiş silsilə verilişlərin müəllifidir. Amma biz onun yazarlıq fəaliyyətinə toxunmayacağıq. Eldəniz Babayev söyləyir ki, publisistika sahəsi ilə yanaşı, Nəcibə xanım dekorativ təsviri sənət sahəsində də çox gözəl sənət nümunələri yaradaraq, sənətsevərləri valeh edir. Bu nəcib sənət nümunələri parça və tekstildən hazırlanmışdır. Əsasən 30-a qədər “Gül çələngindən” ibarət olan ekspozisiya göz oxşayır. Çox böyük rəng duyumu və kompozisiya quruluşu müəllifin düzəltdiyi bu sənət nümunələrində özünün estetik gözəlliyindən xəbər verir. Onun “Çəmən ayrısı” adlı sərgisi Azərbaycanın repressiya olunmuş qadın şairi Ümgülsüm Sadıqzadənin xatirəsinə həsr olunacaq”.
Qalereya direktoru bildirib ki, iki gün davam edəcək sərgidə Ümgülsüm xanıma aid fotomateriallar da nümayiş olunacaq.
Qeyd edək ki, sərgi Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və “Bakı” Rəsm Qalereyasının təşkilati dəstəyi ilə açılacaq.
Hədsiz maraqlı olacağı şəksizdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.12.2022)
Bakıda Özbəkistan Kinosu Günlərinin açılışı olub
Dünən axşam saatlarında Nizami Kino Mərkəzində Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi, Özbəkistanın Azərbaycandakı səfirliyinin təşkilatçılığı ilə Özbəkistan Kinosu Günlərinin açılışı olub.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, əvvəlcə kinoşünas, ssenarist, Əməkdar incəsənət xadimi Ayaz Salayev və Azərbaycan Dövlət Film Fondunun direktoru, Əməkdar incəsənət xadimi Cəmil Quliyev ölkəmizdə Özbəkistan Kinosu Günlərinin təşkil olunmasının əhəmiyyətindən söz açıblar. Qeyd ediblər ki, Azərbaycanla Özbəkistan kinosu arasında hər zaman bağlılıq, birlik və müştərək əməkdaşlıq olub: "Azərbaycanla Özbəkistan arasında nəinki sənət mübadiləsi, həmçinin tarixən dostluq və qardaşlıq münasibətləri olub. Biz mədəniyyət, kino sahəsində birlik, əməkdaşlıq baxımından çox gözəl zamanda yaşayırıq. Hələ qarşıda bizi yeni layihələr gözləyir və bunun da sayəsində iki yaxın, dost dövlət olaraq bir-birimizi daha da kəşf etmək imkanımız olacaq. Özbək kinematoqrafiyası Şərq kinosunda, ümumiyyətlə, keçmiş postsovet məkanında müstəsna xidmətləri olan kinematoqrafiyadır. Bu gün Azərbaycan Dövlət Film Fondunda 50 özbək filmi kino lentində qorunub saxlanılır".
Mədəniyyət Nazirliyinin audiovizual və interaktiv media şöbəsinin müdiri Rüfət Həsənov Azərbaycanda kino ilə bağlı bu cür görüşlərin, tədbirlərin keçirilməsinin əhəmiyyətindən danışıb. O bildirib ki, son 2 il ərzində keçirilən Daşkənd Beynəlxalq Film Festivalında Azərbaycan kinematoqrafçıları da böyük şövqlə iştirak ediblər. Diqqətə çatdırılıb ki, builki festivalda Azərbaycan Kino Günləri çərçivəsində bir neçə film də nümayiş olunub.
Tədbirin davamında Özbəkistandan ölkəmizə gələn incəsənət xadimləri və kinematoqrafçılar belə bir tədbir çərçivəsində Azərbaycanda olduqlarından məmnunluqlarını ifadə ediblər və iki dost ölkə arasında olan sənət mübadiləsindən söz açıblar.
Sonda “Əbədi dostluq və qardaşlıq” filmi nümayiş etdirilib.
Qeyd edək ki, bu gün “Maksud Şeyxzoda” və “Reys 101” filmlərinin, eyni zamanda sabah “Baron 2” və “Qadın taleyi” adlı ekran əsərlərinin nümayişi də gözlənilir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.12.2022)
Soltan Sotanlının əsərləri Albaniyada
Albaniyada keçirilən 2-ci Niko Nikolla Beynəlxalq Karikatura Biennialının kataloq və sərgisinə həmyerlimiz, istedadlı karikaturaçı-rəssam Soltan Soltanlının iki əsəri seçilib.
2nd Niko Nikolla International Cartoon Biennial, Albania 2022 -yə gözəllik qatan bu karikaturaları “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının oxucularına təqdim edirik.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.12.2022)
Uğur barədə söylənilən növbəti 10 dəyərli fikir
Professor Əlibala Məhərrəmzadə “Ev tapşırığı: Uğur düsturunu tapacağıq” layihəsini sizlərə təqdim edir
Filosoflar, yazıçılar, dövlət xadimləri uğur barədə, məqsəd və hədəfə çatma yolları barədə çoxlu fikirlər söyləmiş, rəy bildirmişlər. Bu söylənilənlərdən ən qiymətliləri aforizim halını almış, tarixin sınağından çıxaraq bu günə qədər gəlib çıxmışdır.
Odur ki, uğur barədə aforizmlər seçməsi verməyi məqsədyönlü hesab edirəm.
Uğurun nələrin bahasına başa gəldiyini düşünəndə ona qarşı bir həqarət duyuram.
Q.Flober
İnsanlar uğursuzluqla qarşılaşmaq qorxusundan təslim olmağı üstün tuturlar.
H.Ford
Kim öz uğuruna inanırsa, gec-tez onu əldə edəcək.
K.Gebbel
İynəni tikməyi bacaran adama verirlər.
A.Hoffman
Dünyada tikan toxumu əkən insanı gül baxçasında axtarma!
C.Rumi
Heç vaxt ümidsizliyə qapılmayan adam üçün dünyada qeyri-mümkün iş yoxdur.
Xaqani
Həyatda ən böyük uğur xoşbəxtliyə nail olmaqdır.
A.Kamyu
Qələbənin ilkin şərti cəsarətdir.
A.Kembell
Yalnız həyatın sirlərini bilən insanlar uğur qazana bilər.
C.Kollenz
Kamalındır dövlətin, kamalına arxalan.
N.Gəncəvi
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.12.2022)
İnsafsız operator kadrları o qədər peşəkarcasına işləyib ki, adamın ürəyini partladır...
Aida Eyvazlı yazır
Mən həmişə demişəm, daşlara inanın, daşların şahidliyi çox güclü olur. Bəlkə də bu sübutlar dünyanın bəzi yerlərində hələ də ölməyən insanlığa lazım olacaq... Bəlkə də hansısa bir ölkədə bu filmin ingilis, fransız, ərəb dilində nümayişindən sonra, faciəmizin ağırlığını, dərdimizi başa düşən olacaq???
***
Bu xəbəri sizlərə çatdırmışdıq. Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə, ANS Şirkətlər Qrupu, Milli Qəhrəman Çingiz Mustafayev adına Fond, Balans Milli Rəqəmsal Bərpa Studiyasının təqdimatında Cinema Plus kinotearında ssenarist və rejissor Vahid Mustafayevin “Qaytarılan Torpaq” sənədli filminin təqdimatı olub.
Filmin süjet xətti erməni artilleriyasının dayanmadan atdığı mərmilərindən qorunmaq üçün Füzuli şəhərini məcburən tərk edən gənc, iki körpə uşaq anası, müəllimə Hürrüyə Hüseynova və Füzulini qorumaq üçünBakıdan əlinə silah alıb gələn bəstəkar-şair Rasim Müzəffərlinin həyat hekayələri üzərində qurulub.
Hər iki hekayənin qəhrəmanı 1993-cü ildə reportyor Vahid Naxışın kamerasına həkk olunmuşdu, aradan 30 ilə yaxın vaxt keçəndən sonra 2021-ci ildə rejissor Vahid Mustafayevin dramaturju xətti ilə onlar “Qaytarılan torpaq” sənədli filmində də eyni kameraya tuş gəldilər.
...Qara ekranda ağ yazılar gedəndən sonra dağıdılmış, viran olmuş yurd yeri gəlir ekrana, sonra o xarabalığa gedən yol, yolun ardınca ancaq 2020-ci ilin sentyabrından sonra gördüyümüz dağılmış, xarabaya çevrilmiş, ya təkcə pəncərə yeri qalan, darvazası olmayan, vəhşi təbiətin şıltaqlığına uyğun kimsəsiz həyətlərində ot-ələf, yabanı ağaclar bitən məhəllələr, uçurulmuş divar kimi qalan xərabət evlər görünür...
Sonra filmin qəhrəmanı Hürriyə Hüseynova danışır:
-Mən Füzulidən çıxanda evimizi abad qoyub çıxmışdım. Ötən 30 ilə yaxın müddətdə xəyalımda ordan çıxdığım Füzuli şəhəri qalıb. Xoşbəxtliyim, orada yaşayan insanların gözəl siması, isti ocağım... Elə bilirdim ki, qapımı açıb, içəriyə keçəcək, həmin xoşbəxtliyimə qovuşacağam. Bu viranəliyi, bu xarabalığı görəndə bir daha əmin oldum ki, mənim keçmişim yoxdur, hər şeyi itirmişəm...
...Yenə o xərabət, Füzuli rayonunun xərabəti gəlir ekrana... Beynimdən ildırım sürəti ilə bir fikir keçir: “Bu xərabətlərin müəllifi İmperialist Rusiyasıdır, Rusiyanın qanlı imperiya maraqları, Azərbaycana müstəqilliyinin bağışlamamasının intiqamı, qisasıdır...”.
Çəkiliş qrupunun avtomobilləri o xaraba qalmış evlərin arası ilə irəliləyir... Və insan gördüyündən dəhşətə gəlir. Bir yurdu da bu qədər qəddarcasına dağıdarlarmı, viranə qoyarlarmı? Bizim kimi qonaqpərvər, sülhsevər bir millətə bu boyda qəsdin səbəbi nədir axı?
Sonra ekranda Rasim Müzəffərin 30 il əvvəl Vahid Naxışın kamerasına yansımış Füzuli rayonundan götürdüyü torpaq səhnəsi görünür. ANS-in çəkiliş qrupu sonuncu dəfə 1993-cü il 24 avqustda Füzulidə olanda Ramiz Müzəffərli oradan torpaq götürmüşdü... O torpağı saxladımı? O torpağın axırı necə oldu....
Ən dəhşətlisi də bilirsiniz nədir? Ekranda köhnə kadrlar --30 il bundan əvvəl yollara tökülən insan köçü, düzün ortası, dəmir çarpayı, bir ağacın kölgəsində yığışıb, oynaşan uşaqlar səhnəsi gəlir. Üst-başları çirk-pas içərisində, hiss olunur ki, həm də çox çaşqındırlar... Yolun qırağında tökülüşüb qalıblar. Böyüklü-kiçikli gəlib-gedənin qabağına qaçırlar ki, bəlkə evlərindən bir xəbər ola.... Bəlkə kimsə deyə ki, qayıdın evinizə... Daha bu çöllü-biyabanda yol gözləməyin... Çölün düzündə dünyadan xəbərsiz bir balaca uşaq da nimdərçənin üstündə dərin yuxuya gedib... Qadınlar baş-başa verib ANS-in peportyoru gənc Vahid Mustafayevin kamerasına dərdlərini danışırlar, üsyan edirlər ki: “deyirlər, erməni doluşub Füzuliyə, bizi də dərəyə-düzə səpələyiblər... “.
...Yolun qırağıdır... Köç gedir... Kimin əlinə nə düşübsə traktor lapetinə, zil maşınına doldurub daşıya bildiyini aparır...
Hadisələr 1993-cü ildə baş verir... Hurriyə müəllimə deyir ki, bu nə gündür... zərli-zibalı ev qoyub çıxmışam... riyaziyyatdan yaxşı oxuyur oğlum, bu düzlərdə mən onun üçün hansı günü- güzəranı ağlayacam... haraya gedək, neyləyək... Bizdən heç kimin xəbəri yoxdur...
Bir qadın da üsyan edir ki, uşaqları ilan-çayırdan qoruyuruq... Gündüz isti döyür başımıza, gecə də uşaqları qoruyuruq... Bir kişi də kənarda tapdığı taxta, ağac dirəklərini yerə basdırır ki, sığınacaq qursun burdakılara...
Ekranda kadr dəyişir... İndi isə kadrda yaşlı bir qadın görünür... Danışmağa başlayandan sonra anlaşılır ki, o Əhmədbəylidə 1993-cü ilin kadrlarındakı çöllü-biyabanda üsyan edən müəllimədir...
Bu gün isə Hurriyə Hüseynova viran olmuş evinin qarşısındadır... Qorxudanmı, dəhşətdənmi gözləri bərəlib, donub... Evindən qalan uçuq divara yaxınlaşır... Operator addım-addım izləyir qadını...
Bizim yurdlarda evlərin pəncərələri taclı və qövsvari qurular. Füzulidə də bu milli adətimizi qoruyubmuş evtikənlər. Qadın uçulmuş divara və şüşəsiz pəncərə taxçalarına toxundurur əllərini, daşlara sığal çəkir, olmayan qapının tağından içəri keçir... Nə vaxtsa bu qapıdan içəriyə gəlin kimi keçmişdi... Nə vaxtsa bu həyətdə qonaq-qaranın, uşaqların toylu-düyünlü səs-küyləri var idi...
İndini deyə bilmərəm, o vaxtlar elimizdə-obamızda bir ənənə var idi ki, məhəllədə, kənddə ev tikənə qonşular yardım edərdi... Özü də ki, belə bölgələrdə də yurdun evini çay daşlarından, dağdan ayrılmış sal daş parçalarından tikərdilər... Hürriyəyə də bu evi gəlin otağı kimi tikib hədiyyə etmişdilər. Müəllimə əllərini daşların üzərində gəzdirdikcə, düşünürəm ki, o daşlarda, uçurulub, dağıdılıb ölmüş divarda onu tikən ustaların nəfəsi var, əl izi var... Bəlkə də indi divar öz doğmasını tanımışdı... Hürriyə müəllimə əlini üşüyən və yetim daşlara çəkdikcə, mənim də göz yaşlarıma hakim ola bilmirəm, elə bil ki,gözlərim Füzuli şəhərinin həmin məhəlləsindəki gözü tutulmuş bir bulaq idi, indi açılıb deyə, dayanmadan sel kimi axır göz yaşlarım, boğazımı, sinəmi isladır... Mən o dağılmış evi, həyəti ekranın bu üzündən hiss edirəm...
Mən ömrümüzün 1988-ci ldən sonrasını insanlarımızın yurd, ocaq faciələrini beləcə hiss edib ürəyimə yaza-yaza yaşadım. Mənim ürəyim bəlkə də dünyanın ən böyük dərd, nisgil, həsrət, şəhid qəbristanlığıdır... Ona görə də dağıdılmış yurdlara, yıxılmış qocaman ağaclara, sındırılmış qalalara, tarixi abidələrə ağrısız, həyəcansız baxa bilmirəm. Göz yaşlarımla dərdlərimi soyutmağa çalışıram.
“İnsafı olmayan” operator da kadrları o qədər peşəkarcasına işləyib ki, adamın ürəyini partladır...
Bir kadrda müəllimənin torpağa basdığı ayaq təmasını göstərir... İstəyirəm qışqıram ki, amandır, o torpaq yaralıdır, onun üstündə asta gəz... Göy üzündə Tanrıya hisrlənirəm... Soruşuram ki, harda idin o vaxtlar? Hara getmişdin?
Gəlin getdiyi, beşik yellədiyi evin xərabətində gəzir müəllimə. Deyir ki:
“... mən buranı qoyub gedəndə cavan gəlin idim, indi nənəyəm... Mən buradan çıxanda evimdən heç nə götürmədim. Qapını bağlayıb, açarı götürdüm. Fikirləşirdim ki, 3 gün, 5 gündən sonra qayıdacam... Xoşbəxt ailə həyatımı yaşayacam... Kürəyimdə evimin aırlığını apardım...
İndi qayıtdım, 30 ildən sonra... Faciədir, bədbəxtlik, hər şeyi qoyub getmək faciədir, xoşbəxtliyimi, gəncliyimi qoyub getmişəm... İndi bu xarabalıqda onu haradan tapım... İnsan da öz xoşbəxtliyindən əl çəkərmi? Bundan böyük faciə var?”.
Hürriyə müəllimənin suallarına kim cavab verə bilər? ATƏT-in Minsk qrupu dəfələrlə gəlib , bu yerlərdən keçdi... Görəsən Kaspirşik heç onları burada gəzdirən təcavüzkar ermənidən, rus hərbçisindən soruşdumu ki, buraları kim belə xərabətə döndərdi? Kim talan etdi? Bu yerlərin daşını, divarını haraya daşıdınız?!
ANS TV ermənilərin işğal dövründən operativ TV və xəbərçimiz idi. Cəbhə bölgəsindən həqiqətləri çatdırırdı xalqa... “Qaytarılan torpaq” filimində həmin illərdə Füzuli uğrunda döyüşən oğlanların kadrları, döyüşləri gəlir ekrana... İndi o oğulların ancaq ekrandakı görüntüləri qalıb. Hamısı şəhiddir... Aralarında kəşfiyyatçı komandir Hacı Əsədov da var...
Payızın havası gəzən bu ünvansız həyətdə ot basmış xaraba evin o tək divarına çayırlar, otlar dırmaşıblar, yarpaqların rəngləri də payızın özü kimi qızarıb, kənardan adama elə gəlir ki, divarlar qan ağlayır, uçuq divara qan çilənib.
Müəllimə bayaq demişdi axı, mən çıxanda heç nə götürmədim... Yeni kadrda həmin o paramparça olan daşların xərabətindən bir pul qabı, bir tay qırmızı uşaq ayaqqabısı, qazan qapağı tapır...
Bu evi və ətrafındakı evləri, kəndləri, rayonları, şəhərləri daş-daş, qapı-qapı,darvaza-darvaza, mebel dəstləri ilə talayıb aparan İran farslarının, ermənilərin boş pul qabı və bir uşaq ayaqqabısı nəylərinə lazım idi ki?
Lakin tarixə lazım imiş... İndi vəhşi ermənilərin, onların havadarı olan İran farslarının, rus müharibəsevənlərinin əməllərinin şahidi kimi məhkəmələrdə sübut etməyə lazım imiş. Qalaq-qalaq sındırılmış daş parçaları o ayaqqabı tayını, o gəlinlik pulqabısını, o qazan qapağını düşmənlərdən gizlədib, şahid və dəlil-sübut kimi saxlayıb. Mən həmişə demişəm, daşlara inanın, daşların şahidliyi çox güclü olur. Bəlkə də bu sübutlar dünyanın bəzi yerlərində hələ də ölməyən insanlığa lazım olacaq... Bəlkə də hansısa bir ölkədə bu filmin ingilis, fransız, ərəb dilində nümayişindən sonra, faciəmizin ağırlığını, dərdimizi başa düşən olacaq???
Müəllimə qazanın qapağını əlindəki dəsmalla silir... Axı bu evdə həmişə bər-bəzəyini, səliqəsini qoruyub saxlayardı... İndi adəti üzrə bu həyətdə yuduğu qazanı silib-təmzilədiyi kimi, yenə mexaniki olaraq eyni işi görür... Sonra 8 yaşlı uşağına aldığı qırmızı ayaqqabını tapır, o illərin xatirələrini danışır... Deyir ki: “...mən öz vətənimidə qürbət çəkmişəm... Bunun özü də vətənsizlikdir... mənim balamın , mənim həyatımı bu günə qoyanlar bu kadrlara baxıb utansınlar...”.
Operatorun 1993-cü ildə hospitalda çəkilmiş kadrları gəlir ekrana... Yaralı əsgər deyir ki, sağalandan sonra, davaya qayıtmaq istəyirəm, komandiri də deyir ki, torpağı azad edəcəyik...
Gördünüzmü... Bizim ruhumuzu bu 30 ildə heç kim dəyişə, qıra bilmədi. O gündən bu günə qədər baş verən bütün döyüşlərdən yaralı çıxan əsgərlərimiz, vətəndaşlarımız, qəhrəmanlarımız belə deyirdilər...
Ekranda saçları ağappaq olmuş bəstəkar şair Rasim Müzəfərli görünür. O 30 il əvvəl 1993-cü ildə Vahid Mustafayevlə sonuncu dəfə Füzuli boşaldılan ərəfədə həmin yerlərdə olmuşdu. Onlar Füzilidə sonuncu dəfə olanda şəhər boş imiş. Vətənin içərisində olan xainlər isə yollara tökdükləri köçkünlərə deyirlərmiş ki, ermənilər şəhəri qəsb edib... ANS çəkiliş qrupu buraya gələndə şəhərdə nə erməni, nə də azərbaycanlı hərbi birləşmələrinə rast gəlmirlər.
Yeni çəkilən kadrlarda Rasim Müzəffərli param-parça, tikə-tikə olmuş xərabətə çevrilmiş daşların üzərində oturub... O günlərdən, o xatirələrdən danışır... Ekranda Rasim Müzəffərlinin 30 il bundan əvvəl çəkilən kadrları görünür... Əyilib torpağı qazır, bir kağızın içərisinə yığır... Sonra həmin illərdən danışır:
-O torpağı götürəndə elə bil ürəyimə dammışdı ki, hələ buralara qayıda bilməyəcəyik... Bakıda harasa səpmək üçün götürmüşdüm... Zaman aman vermədi... İndi isə götürdüyüm yerə qaytardım torpağı...
...və Ramiz Müzəffərli 30 il əvvəl götürdüyü torpağı yenə də həmin yerə səpir...
Mənim isə könlümdə təlatümlər, yanağımdan süzülən göz yaşlarım... düşünürəm ki, buradan gedən kimi oturub Putinə, Makrona, Rəisiyə məktub yazacağam ki, törətdiyiniz bu cinayətdən, tökdüyünüz qanlardan, atdığınız bombalardan utanırsınızmı? Niyə gəlib bir dəfə də olsun azad etdiyimiz yurdlara baxmırsınız? Niyə? Gəlin yaratdığınız “Xərabət” tablosuna baxın... Azərbaycanın viran olmuş torpaqlarında, yurdlarında yaranan xərabətlər sizin əsərinizdir...
“Qaytarılan torpaq” sənədli filminin sonunda titrlərdə yazılar görünür:
“...24 avqust 1993-cü il. Füzulidən sonuncu başda Vahid Mustafayev olmaqla, ANS TV-nin çəkiliş qrupu və Hacı Əsədovun rəhbərlik etdiyi kəşfiyyat dəstəsi abidəyə aparan “Daş körpü” vasitəsilə çıxdı...
17 oktyabr 2020-ci il...
44 günlük müharibə zamanı müzəffər Azərbaycan Ordusu Füzuli torpaqlarını azad edəndən sonra,
24 dekabr 2020-ci ildə Həmin abidənin yanından keçərək Füzuliyə daxil oldular... amma əsrlərə dayanmış Daş körpü ilə yox, bu tarixi abidə bütün Füzuli şəhəri kimi təcavüzkarlar tərəfindən ifrat vandallıqla tam dağıdılmışdı...
Bir də ki... bu dəfə ANS çəkiliş qrupunun yanında komandir Hacı Əsədov yox idi....”.
Anşlaqla bitən filmdən sonra mən Vahid Mustafayevə yaxınlaşıb, gözlərimin yaşını silib, onun alnından öpürəm...
Cinema Plus-un dəhlizində köhnə döyüşçülər və qazilərlə tanış oluram. Onlar deyirlər ki, Füzuli uğrunda 1993-cü ildə döyüşənlərdir. Və onu da deyirlər ki, biz Füzulidən sonuncu dəfə yaralı çıxmışdıq... Lakin o zaman belə xarabalıqlar yox idi. Bütün evlər, küçələr, məhəllələr öz yerində qalmışdı.. İndi bu filmə baxanda keçdiyimiz yerləri tapa bilmirdik... vandallar, talançılar qoyub gəldiyimiz yurdları necə də viran ediblər...
Amma biz torpaqlarımızı qaytardıq, əvvəlki gözəlliyi də bərpa edəcəyik.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.12.2022)
