XI BEYNƏLXALQ BAKI KİTAB SƏRGİSİ ÇƏRÇİVƏSİNDƏ TÜRK MƏDƏNİYYƏTİ VƏ İRSİ FONDU TƏRƏFİNDƏN BURAXILMIŞ ELÇİN ƏHMƏDOVUN “ŞUŞA – TARİXİ-MƏDƏNİ İRS” KİTABININ TƏQDİMAT MƏRASİMİ KEÇİRİLİB

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Növbəti kitablı günlər mərhələsi də arxada qaldı. Bakı Expo Mərkəzi XI Beynəlxalq Bakı Kitab Sərgisinə evsahibliyi etdi. Bir neçə gün ərzində kitabsevərlər çox maraqlı tədbirləri öz hafizələrinə yazdılar, xatirələrinə düzdülər. Mənsə sizə səegi çərçivəsində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu tərəfindən buraxılmış Elçin Əhmədovun “ Şuşa – Tarixi-Mədəni İrs” kitabının təqdimat mərasimi barədə danışmaq istəyirəm.

Təqdimatın açılışında çıxış edən Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova kitabın nəşrini mühüm mədəni hadisə kimi qiymətləndirərək qeyd etdi ki, Şuşa şəhəri yalnız Azərbaycan xalqı üçün deyil, bütün Türk dünyası üçün müqəddəs bir məkandır. O bildirdi ki, Fond tərəfindən həyata keçirilən bu nəşr layihəsi qədim Şuşanın zəngin tarixi, mədəni irsi və dünya sivilizasiyasındakı rolunun beynəlxalq səviyyədə tanıdılmasına xidmət edir.

Təqdimatın açılışında həmçinin Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman) Səbinə Əliyeva, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı Hikmət Babaoğlu, telejurnalist, rejissor, əməkdar artist Rafiq Həşimov çıxış edərək kitabın nəşrini yüksək qiymətləndirdilər. Onlar qeyd etdilər ki, əsərin işıq üzü görməsi təkcə Şuşanın tarixi və mədəni irsinin öyrənilməsi baxımından deyil, həm də bu irsin gələcək nəsillərə çatdırılması və beynəlxalq aləmdə təbliği baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Sonda çıxış edən kitabın müəllifi, siyasi elmlər doktoru, professor Elçin Əhmədov “Şuşa – Tarixi-Mədəni İrs” əsərinin yazılma prosesindən, araşdırmalarda istifadə olunan elmi mənbələrdən və Şuşa şəhərinin tarixindəki əhəmiyyətli məqamların işıqlandırılmasından bəhs etdi. Professor Əhmədov, əsərin nəşrinə göstərilən dəstəyə görə Türk Mədəniyyəti və İrsi Fonduna təşəkkürünü ifadə elədi.

Sonda qonaqlara “Şuşa – Tarixi-Mədəni İrs” nüsxələri hədiyyə olundu, xatirə fotosu çəkildi.

Şuşanın Azərbaycan mədəniyəytinə qayıdışı yeni tarix deyil, qırılmış tarixin bərpasıdır. Tarix isə bütöv olanda daha gözəl görünür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ilə birgə layihəsində bu gün sizlərlə Türk xalqlarında qonaqpərvərlik və etik davranış kodeksi barədə danışacağıq.

Türk xalqlarının mədəniyyətində qonaqpərvərlik, sosial münasibətlərin və mənəvi dəyərlərin ən mühüm göstəricilərindən biridir. Bu anlayış sadəcə bir adət və ya sosial norma deyil, həm də minilliklər boyunca formalaşmış dünya görüşünün, dini-əxlaqi düşüncənin və kollektiv kimliyin ayrılmaz tərkib hissəsidir. Türk xalqları üçün qonaq, Tanrı qonağı sayılır; qonağı qəbul etmək, ona hörmət göstərmək və ehtiyaclarını ödəmək müqəddəs borc kimi qəbul olunur.

Türk xalqlarında qonaqpərvərlik ənənəsinin kökləri qədim dövrlərə, hələ göytürklər və hunlar dövrünə qədər gedib çıxır. Köçəri həyat tərzi keçirən türklər üçün qonağın gəlişi təkcə sosial hadisə deyil, həm də mənəvi bir sınaq sayılırdı. Çünki sərt iqlim şəraitində, geniş bozqırlarda yaşayan insanlar bir-birinə yardım və sığınacaq verməklə həm öz varlıqlarını, həm də mənəvi bütövlüklərini qoruyurdular. Bu baxımdan qonaqpərvərlik həm sosial həmrəylik, həm də insanlıq borcu kimi qəbul edilirdi.

Türk mifologiyasında və dastanlarında qonaqpərvərliklə bağlı çoxsaylı nümunələrə rast gəlinir. “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanında hər bir bəylik evinin açıq qapılı olması, qonağın kimliyindən asılı olmayaraq hörmətlə qarşılanması türk etik davranış kodeksinin əsasını təşkil edir. Bu, yalnız cəsarət və səxavət simvolu deyil, həm də Tanrıya və insana hörmətin təzahürüdür.

İslamın qəbulundan sonra qonaqpərvərlik anlayışı dini-əxlaqi çalarlarla daha da dərinləşdi. Qurani-Kərimdə və Həzrət Məhəmmədin (s.ə.s.) hədislərində qonağa hörmət, onun ehtiyacını qarşılamaq və yaxşı davranmaq mühüm əxlaqi vəzifə kimi təqdim olunur. Türk-İslam dünyasında bu anlayış “ikram”, “xidmət” və “insanlıq borcu” prinsipləri ilə zənginləşərək etik davranışın ayrılmaz hissəsinə çevrildi.
Beləliklə, qonaqpərvərlik həm milli, həm dini, həm də mənəvi dəyər kimi türklərin həyat fəlsəfəsində mərkəzi yer tutdu.

Türk xalqlarında etik davranış kodeksi, cəmiyyətin sosial nizamını qoruyan və fərdlər arasında qarşılıqlı hörməti təmin edən dəyərlər toplusudur. Bu kodeksin əsas prinsipləri aşağıdakılardır:

• Hörmət: Yaşlılara, qonaqlara və qadınlara hörmət türk etik davranışının əsasıdır.
• Səxavət: Əlindəkini paylaşmaq, ehtiyacı olana yardım etmək insanlıq borcu sayılır.
• Ədalət: İctimai münasibətlərdə haqqa riayət və başqasının haqqına girməmək əsas etik qaydadır.
• Sözə sədaqət: Türk mədəniyyətində “söz” müqəddəs sayılır, verilən vəd pozulmaz.
• Qonağa xidmət: Qonaq gələndə ev sahibi onun qarşısında təvazökarlıqla dayanmalı, yemək-içmək və rahatlıq təmin olunmalıdır.

Bu prinsiplər əsrlər boyu həm ailə tərbiyəsində, həm də ictimai münasibətlərdə nəsildən-nəslə ötürülmüş, türklərin mədəni davranış normasını formalaşdırmışdır.

Qonaqpərvərlik türk xalqlarında yalnız mənəvi dəyər deyil, həm də sosial əlaqələrin möhkəmləndirilməsi vasitəsidir. Qonaq qəbul etmək, qarşılıqlı hörmət və etimad münasibətlərini gücləndirir. Hər bir evin açıq olması, “qonaq evin bərəkətidir” düşüncəsi həm ailə, həm kənd, həm də tayfa səviyyəsində sosial həmrəyliyi təmin edir.
Bu xüsusiyyətlər təkcə köçəri dövrdə deyil, şəhər mədəniyyətinin formalaşdığı orta əsrlər dövründə də qorunub saxlanmış, məclis, toy, yas və dini mərasimlərdə özünü göstərmişdir.

Türk xalqlarında qonaqpərvərlik və etik davranış kodeksi yalnız adət-ənənə deyil, həm də mənəvi və ictimai nizamın əsas dayağıdır. Qonaqpərvərlik türklərin Tanrı, insan və təbiət arasında qurduğu harmoniyanın ifadəsidir. O, həm qədim köçəri mədəniyyətin, həm də İslam mənəviyyatının sintezindən yaranmışdır.
Bu dəyərlər sayəsində türklər tarix boyu öz kollektiv kimliyini, sosial həmrəyliyini və mənəvi bütövlüyünü qorumuş, qonaqpərvərlik mədəniyyətini insanlığa nümunə səviyyəsinə yüksəltmişlər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Çox zəhmətkeş, cəfakeş bir ziyalı, Maarif Teymur. Bu gün anım günüdür, vəfatından tam 9 il keçir.

Maarif Teymur 1946-cı il mayın 10-da Masallı rayonunun Ərkivan kəndində anadan olub. Burada on bir illik orta məktəbi bitirib. Əmək fəaliyyətinə "Azərkitab" birliyində yükləyici kimi başlayıb. Azərbaycan Dövlət Universitetinin kitabşünaslıq şöbəsində təhsil alıb. Moskvada Tarix arxivşünaslıq institutunda təhsilini davam etdirib. Salman Mümtaz adına Azərbaycan Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivi şöbəsində kiçik elmi işçi, böyük elmi işçi, şöbə rəisi, elmi işlər üzrə direktor müavini və direktor olub. İlk dəfə mətbuatda 1969-cu ildə "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində "Müşfıqin naməlum şeirləri" adlı məqaləsi ilə çıxış edib.

Ədəbiyyatımızın və tariximizin açılmayan səhifələrinə dair 250-dən artıq məqalə və xəbəri "Azərbaycan", "Ədəbiyyat və incəsənət", "Bakı", "Azərbaycan gəncləri", "Vətən səsi", "Millət", "Odlar yurdu", "Qobustan" və s. qəzet, jurnallarda dərc olunub. 600-dən çox sənətkarın şəxsi arxiv fondunun yaradılmasında fəal iştirak edib. "Mədəni maarif işi" jurnalının və "Güzgü" qəzetinin redaksiya heyətinin üzvüdür. Ə.Ağaoğlu, C.Hacıbəyli, Ə.Hüseynzadə, M.Məhərrəmzadə, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, A.İldırım, Ə.Yusif, E.Qurtulan və digər istiqlal mücahidləri haqqında tapıntı və məlumatlarını dövri mətbuatda müntəzəm dərc etdirib. Onlar barədə televiziya və radio verilişləri hazırlayıb, sərgi və xatirə gecələri təşkil edib. Azərbaycan EA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun dissertantıdır.

Almas İldırımın şeirlərini toplamış, tərtib və nəşr etdirib, bununla yanaşı onun haqqında tədqiqat əsəri yazıb. Moskvada Beynəlxalq arxivlər şurasının ədəbiyyat və İncəsənət komitəsinin elmi sessiyasında "Ədəbiyyat və incəsənət xadimlərinin arxiv sənədlərindən istifadə qaydalarının elmi şərhi" mövzusunda məruzə ilə çıxış edib (1987). Bakıda "Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı" adlı beynəlxalq elmi simpoziumda məruzə ilə çıxış edib.

Moskvada Xalq nailiyyətləri sərgisində təşkil edilən "Orijinal sənədlərin sərgisi"ndə fəal iştirakına görə sərginin bürünc medalı ilə təltif olunub (1994). Fəxri fərmanlara layiq görülüb, "Vətən" mükafatı laureatıdır (2000). Onun tərtibi və müqəddiməsi ilə "Unudulmaz səhnə ustaları" (bioqrafik oçerklər) Ə.Şərifin "Tapıntılar", C.Zeynaloğlunun "Müxtəsər Azərbaycan tarixi", Mirzə Mahmud Şirvaninin "Nəsihəti-loğman", Y.V.Çəmənzəminlinin "Tarixi, coğrafi və iqtisadi Azərbaycan", A.İldınmın "Qara dastan", "Şərq rəvayətləri", İ.Salehin "Sənə dediklərim", Məhəmməd Ağanın "Baradigahım mənim", "Soltan gülür", Z.Əfəndiyevin "Zabit təxəllüslü bir şair", "Məşəl kimi yanan ürək", M.A.Dağlının "Dədə Qorqud", "Səslərəm səni" və s. kitabları kütləvi tirajla çap olunub.

 "Almas İldırımın həyatı və yaradıcılıq yolu" monoqrafiyasını nəşriyyata təqdim edib. Ankarada, İstanbulda olub, Türkiyənin Milli kitabxanasında arxiv işi quruculuğu sahəsində çalışıb. Bakı sovetinin deputatı olub. Maarif Teymurov 10 oktyabr 2016-cı ildə doğulduğu Masallı rayonunun Ərkivan qəsəbəsində uzun çəkən xəstəlikdən vəfat edib.

Filmoqrafiya

- Almas İldırım

- Çinarlı şəhərin generalları. Birinci film

- Almas Yıldırım

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi Ruhəngiz Qasımova 1940-cı il iyulun 12-də Bakıda anadan olub. Uzun müddət Azərbaycan Dövlət Televiziyasında və radiosunda səs rejissoru, bəstəkar kimi çalışıb. Rejissorluğu və bəstəkarlığı bir araya gətirməklə bütün karyerası boyu da onlrı ayırmayıbdır.

Hekayələri "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində, "Azərbaycan", "Ulduz" jurnallarında dərc olunub. "Babamın muzeyi" adlı kitabı var. Çoxsaylı mahnıların bəstəkarıdır. Musiqi əsərləri arasında "Quyu" tamaşasına musiqi, "Qızıl oğlan" musiqili nağıl xüsusi yer tutur.

Filmoqrafiya

1. Reportaj haqqında reportaj

2. Daha iki nəfər

3. Danışan işıqlar

4. Qızıl gül olmayaydı...

5. Bu, Səttar Bəhlulzadədir

6. Oxuyur Şövkət Ələkbərova

7. Dəmir ağac

8. İlham

9. Göyçək Fatma

10. Günəşlə dolu dünya

11. Badamlı

12. Abşeronun istirahət ocaqları

13. Astara

14. Fəhlə vüqarı

15. İki Xəzər

16. Rəşid Behbudov

17. Uğurlu yol!

18. Bizi dağlarda axtarın

19. Bizim müasir qadınlar

20. Kirov Azərbaycanda

21. Pəncə... Qulaq... Palaz... Tikan...

22. Səhhət

23. Kirovabad

24. Startlar

25. Möcüzələr adası

26. Sənə sevinc bağışlayım

27. Bir az da Bahar bayramı

28. Dvorjakın melodiyası

29. Xalq nəğməkarı

30. Qızılağac

31. Yayın bir günündə

32. Yollar görüşəndə...

33. Astara

34. Bulaq başında

35. Buta

36. Ömrün yolları

37. Poladın mahnıları

38. Asif, Vasif, Ağasif

39. Bir dəfə görmək...

40. Habil Kaman

41. Qəribə əjdaha

42. Həsir

43. Aşkarsızlıq şəraitində...

Mükafatları

- "Azərbaycan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı

- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü

- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fəxri diplomu

Qəribə tale yaşayıb. Ruhəngiz xanım. Qızı Honkonqda yaşayırdı. Onu yoluxmağa gediv, 9 oktyabr 2022-ci ildə orada da vəfat edib. Yasamal qəbiristanlığında doğmalarının məzarının yanında torpağa tapşırılıb.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

O hadisə yaratmağı sevir. Adı tez-tez gündəm zəbt edir. Fərqlidir, sərbəstdir, azaddır. Hərdən bu azadlqı psevdoazadlığa çevrilir. Şairə, publisist Günel Mövluddan danışıram.

O, 1981-ci ilin 9 oktyabrında Cəbrayıl rayonunun Mehdili kəndində doğulub. 2003-cü ildə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin teatrşünaslıq fakültəsini bitirib. 2000-ci ildən dövri mətbuatda yazıları çap olunur. "Alma" qəzetinin əməkdaşı olub. 2006-cı ildə "Qaranlıq və ikimiz", 2010-cu ildə "5XL — Bu bir bədən ölçüsüdür", 2013-cü ildə isə "Axşamçağına cavab" adlı şeirlər kitabları işıq üzü görüb. Sonuncu kitabı — "Axşamçağına cavab"dır. Azad Yazarlar Ocağının üzvüdür. 2013-cü ildə bir illik müddətə bu təşkilata sədr seçilib.

Tərcümələri

1. Viktor Pelevin. Omon Ra (roman).

2. Mariya Matios. Qiyamət günü (hekayə).

3. Tatyana Tolstaya. Sevimli Şura (hekayə).

4. Tatyana Tolstaya. Peters (hekayə).

5. Qabriel Qarsiya Markes. Yüz ilin tənhalığı (roman).

6. Haruki Murakami. Norveç meşəsi (roman).

7. Stendal. Qırmızı və qara (roman).

8. Vera Tulyakovanın xatirələri

9. Soljenitsin. İvan Denisoviçin bir günü

Filmoqrafiya

1. Yalan

2. Buqələmun

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onun musiqimizdə yeni üslub və yeni dəb müəllifi olması heç kəsə sirr deyi. Ən müxtəlif növlərin, stillərin, cərəyanların sintezi, mükəmməl musiqi və mükəmməl ifa! Hamısı bir arada, Vüqar Camalzadədə.

Azərbaycanın əməkdar artisti Vüqar Camalzadə 1974-ci il oktyabr 9-da Bakıda dünyaya gəlib. 3 saylı orta ixtisas məktəbinə daxil olub. 1983-cü ildə 23 saylı 7 illik musiqi məktəbinin piano sinifinə daxil olub. 1991-ci ildə Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının energetika fakültəsinə qəbul olub və 1996-cı ildə bitirib. Amma musiqiyə maraq onu neftçilikdən uzaqlaşdırıb.

1996-cı ildə Azərbaycan Dövlət Musiqi Akademiyasının bəstəkarlıq fakultəsinə (müəllim proefessor İsmayıl Hacıbəyov) qəbul olub. 2004-cü ildə Musiqi Akademiyasının magistr dərəcəsini qazanıb.

Azərbaycan Musiqi Akademisyasında bakalavr dərəcəsi üçün -diplom işi böyük sinfonik orkestr üçün 3 hissəli simfoniya olub.

Magistr dərəcəsini isə - diplom işi - kamança və sinfonik orkestr üçün 2 hissəli konsertlə əldə edib.

Əsərləri: F-no üçün 8 Prelüd; Simfonik mənzərə; Simfonik variasiyalar; Klarnet və f-no üçün 3 hissədən ibarət Sonatina (1997); Violonçel və f-no üçün 3 hissəli Sonata; BSO üçün proqram simfonik musiqi (1999); Kamança və orkestr üçün konsert; Onun ürəyi - nağıl müzikl (2011); Sehirli quş Naranın nağılı -müzikl; Dədə Qorqud baleti;

eləcə də bir çox tamaşa, film və seriallar üçün musiqilər. Azərbaycan Milli Konservatoriyasının dosentidir.

Filmoqrafiya

1. Adam ol! 2

2. Atama deyərəm

3. Çətin yol

4. Dəvətnamə

5. Əlamət

6. Əziz dost

7. Hesab

8. İstanbul tətili

Teatr tamaşalarına musiqi

Kukla teatrı üçün

1. “7 nar çubuğu”-2019

2. “Don ki Xot Abşeronskiy”- 2019

3. “Məlikməmmədin nağılı”-2018

4. “Tıqtıq və Taqtakın nağılı”-2014

5. “Qırmızı Papağın nağılı”-2016

6. “Turpun nağılı”- 2017

Milli dram teatrı üçün

- “Qatarın altına atılmış qadın” tamaşasının musiqisi-2012

Heydər Əliyev Fondu üçün

1. Uşaqların himni-2008

2. “Qış nağılı” tamaşası-2012

Diskoqrafiya

1. “One day”-Narkomaniyaya qarşı proje-2014

2. Roya Ayxanla bigə 11 mahnı-2009

3. “Vüqar Camalzadənin mahnıları”-2002

4. “Klassiklərim”-2000

5. “Lirika”-1997

Proyektlər

1. “Yeni ulduz” musiqi yarışması

2. Azərbaycan ve Fransalı musiqiçilərlə birgə çalışma

3. “Eurovision” mahnı yarışmasının musiqi rəhbəri

4. Fransanın Kann şəhərində Azərbaycan günləri üçün Simfonik popuri

5. “The Voice” beynəlxalq proyektinin musiqi rəhbəri

6. “The Voice Kids” beynəlxalq musiqi yarışmasının musiqi rəhbəri

7. Sosial müdafiə nazirliyinin “Bərabərik” əlil və populyar müğənni layihəsinin musiqi rəhbəri.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2025)

İhamə Məhəmmədqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalnın Sumqayıt təmsilçisi

Azərbaycanın zəka oyunları sahəsində yetişdirdiyi parlaq istedadlardan biri də Sumqayıt şəhərinin fəxri Nurtən Ələsgər qızı Nuriyevadır. Gənc yaşına baxmayaraq, artıq dünya və Avropa arenalarında ölkəmizi böyük uğurla təmsil edir, zəhmət və istedadın mükəmməl vəhdətini nümayiş etdirir.

2008-ci il aprelin 24-də Sumqayıtda anadan olan Nurtən hazırda bu şəhərdə yerləşən 13 nömrəli tam orta məktəbin 11-ci sinif şagirdidir. Bu gənc istedad hələ beş yaşında olarkən şahmatla maraqlanmağa başlayıb. İlk addımlarını məhz müəllimləri Əsli Əliyevin və İlqar Əliyevin rəhbərliyi ilə atmışdır. Hazırda onun şahmat üzrə hazırlıqlarını tanınmış məşqçi Vüqar Bayramov aparır.

Zəhmət və intizamın nəticəsi olaraq, Nurtən çox sayda yerli və beynəlxalq yarışlarda iştirakıyla həm fərdi, həm də komanda üzrə Azərbaycanı uğurla təmsil etmişdir. 2023-cü ildə Albaniyada keçirilən Avropa çempionatında 3-cü yerin sahibi olan Nurtən, 2024-cü ildə Gürcüstanın Batumi şəhərində baş tutan beynəlxalq "Open" turnirində isə birinci yerə layiq görülmüşdür. Bu uğurlar, təkcə şəxsi nailiyyət deyil, həm də Azərbaycan şahmat məktəbinin gücünü bir daha sübut edir.

2025-ci ildə Bakıda Heydər Əliyev Mərkəzində keçirilən və “Zəkalıların mübarizəsi” adlandırılan Olimpiada yarışında isə Sumqayıt komandası ilə birlikdə Azərbaycan çempionu olmuş Nurtən bu mötəbər titulun qazanılmasına böyük töhfə vermişdir. Eyni zamanda, o, artıq 6 dəfə Azərbaycan çempionu adını qazanıb və digər nüfuzlu turnirlərdə də ikinci və üçüncü yerlərə yüksəlib.

Bu gün Nurtən Nuriyeva Azərbaycan milli şahmat komandasının üzvüdür və ölkəmizi beynəlxalq arenalarda layiqincə təmsil etməkdə davam edir. Gənc şahmatçımızın uğurları həm yaşıdlarına, həm də gələcək nəsillərə ilham verir. Onun timsalında biz bir daha şahid oluruq ki, əzm, iradə və istedad bir araya gələndə, Azərbaycan gəncliyi hər sahədə zirvələri fəth edə bilər.

Biz də öz növbəmizdə Nurtənə gələcək yarışlarında uğurlar arzulayır, Azərbaycan bayrağını daha da yüksəklərə qaldıracağına inanırıq!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2025)

İmran Verdiyev,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

"Vağzalı" Azərbaycan xalqının ən sevimli rəqslərindən biridir. Son dərəcə zərif, ürəyə yatan melodiya, incə, yumşaq hərəkətlər, bu rəqsi xalq arasında daha geniş yaymışdır. Azərbaycanda elə bir toy olmur ki, orada vağzalının cazibədar sədası eşidilməsin.

 “Vağzalı”nın tarixi çox qədimlərə gedib çıxır. Bu havanın “Kitabi Dədə Qorqud”dakı “Yelətmə” havasından gəldiyi göstərilir.  Başqa sözlə, “Yelətmə” rəqsi “Vağzalı”nın ilkin növü, prototipi hesab olunur. Hətta dastanın “Qanlı qoca oölu Qanturalı boyu”nda gəlinlərin rəqs etdiyi bu qədim havanın adı da qeyd olunur: “Ozan gəldi, “Yelətmə” çaldı. “Yelətmə”- yelləndirmə, həvəsləndirmə, coşdurma məznunu verir.

Sonralar həmin rəqs “Atlandırma” adı ilə məşhurlaşıb. Çünki qədimdə türklər gəlini atla və faytonla aparırlarmış.  Məhz bu havanın müşaiyəti ilə gəlini ata və ya faytona mindirirmişlər. “Atlandırma” adı da burdan qalıb.

XVI əsrdə Azərbaycanda məskunlaşmış Qaraqoyunlu qəbiləsinə məxsus olan “Qarabağın ağırı” və yaxud “Asta Qarabağı” rəqslərinin musiqi mötivləri də “Vağzalı” rəqsində özünü göstərir. 

XIX əsrin sonlarından isə rəqs “Asta Qarabağı” və “Vağzalı” adı ilə şaxələnir. Bəs “Vağzalı” adı hardan meydana çıxır?  Çox güman ki, bu ad 1880-ci ildə Azərbaycanda ilk dəmiryolu (Bakı-Suraxanı-Sabunçu) xətti və 1883-cü ildə Bakı-Tiflis dəmir yolu xəttinin çəkilişi ilə bağlı olub.  Bundan sonra uzaq məsafəyə yola salınan gəlinlər artıq atla, faytonla deyil, qatarla yola salınırmışlar. Beləliklə, rəqsin adı da dəyişib “Vağzalı” qoyulub. (Qeyd edək ki, bu adın meydana çıxmasını məşhur xeyriyyəsi Z.Tağıyevlə bağlayanlar, XIX əsrdə Şuşa yarandığını söyləyənlər də vardır).

Beləliklə, keçmişdə məşəl və atəş səsləri altında toy evinə qədər müşayiət olunan bu rəqsin ad dəyişmə sxemini belə təklif etmək olar: “Yelətmə”, “Atlandırma”, “Asta Qarabağı”, “Qarabağın ağırı” və “Vağzalı”.

Rəqsin musiqisi incə və lirikdir. Rəqsin özü insanda qeyri iradi kövrək, zərif hisslər oyadan süzücü və  alıcı rəqs  elementlərindən ibarətdir.

 S.Rüstəmov 1936-cı ildə “Vağzalı” rəqsini notlaşdırmışdır. Bu rəqs “Segah” məqamında, moderato tempində və 6/8 ölçüsündə  bəstələmişdir. “Vağzalı”nın melodiyası dinləyicidə sevinc və həsrət hisslərinin vəhdətini təşkil edir. Övladını yola salan ailə ayrılıq, hicran hissləri keçirirsə, oğlan evinin adamları isə tam fərqli (sevinç) ovqat yaşayırlar.

Vağzalı rəqsi olduqca cazibəli, qəşəng, son dərəcə lirik rəqsdir. Onu incəliklə, bir növ süzgün hərəkətlərlə oynamaq lazımdır. Amma müasir dövrdə bu melodiya toyun başlanğıcına və ya bitməsinə işarə kimi qəbul olunur. Görünür, bu, toyda səslənən şah əsər statusuna malik yeganə musiqi sayılır. Məhz buna görə də toylar “Vağzalı"dan başlayaraq, eyni musiqi sədaları altında bitir. Bəli, bu, nəhəng, şirin, demək olar ki, yer üzündə ən istedadlı və zəngin mədəniyyətə malik olan bir xalqın milli musiqisi və rəqsidir.

Bütün gənclərimizə “Vağzalı” sədalarının qismət olması diləyi ilə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2025)

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

Şübhə eləmək üçün gərək haqq qazanasan, gərək buna səlahiyyətin ola.

2.

Bir var, həyatının elə bir vaxtına gəlib çatasan ki, qayıtmaq istəyəsən. Elə istəyəsən ki, dözə bilməyəsən bu istəyin ağrısına. Qayıdıb bu yolu təzədən gəlmək üçün yanıb-yanıb qovrulasan. Bir də var, sənə qayıtmaq imkanı verələr və sən başlayasan yolu təzədən geri gəlməyə. Gələsən, gələsən və birdən ayılıb görəsən ki, yenə də həmin yolla gəlib həmin yerə çıxmısan.

3.

Səməd Vurğun: “Şair, hökmdarın hüzurundasan!”

Şair və hökmdar! Kimdir haqlı, kimdir haqsız?!

Şair və hökmdar! Kimdir güclü, kimdir gücsüz?!

Şair və hökmdar! Kimdir şair, kimdir hökmdar?!

4.

Gözlərindən doğmalıq çıxdı. Elə bil, havada üşüyən kimi oldu. Qayıtmaq istədi gəldiyi yerə. Sonra nə fikirləşdisə, ətrafa oğrun-oğrun baxıb tez-tələsik gözlərimə girdi.

5.

Füzuli səni sevməyə, daxilən azad olmağa... çağırmır. Füzuli səni buna səsləyir.

6.

Qarabağ sevgisi, Qarabağ həsrəti Elçində olan kimi heç kimdə bu qədər təsirli deyil. Hətta onun Bakı kəndləri mövzusunda yazdıqlarından da Qarabağ rayihəsi gəlir.

7.

“Allah, bizi bağışladı, yəni, verdi cəzamızı.”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2025)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Sizlər üçün çağdaş yazıçı və şairlərimizin ən yaxşı ədəbi nümunələrini seçərək təqdim edəcəyik.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

POEZİYA

İNTİQAM YAŞAR

İNDİ KİM BİLİR HARDASAN?!

İndi kim bilir hardasan?!

Kim bilir könlündən hansı rəsmim asılmış?!

Düşünə bilirsənmi hansı buludun

                        altında necə darıxdığımı?

Gözlərimdən gözlərinə uzanan yoldayam,

Uzaq şəhərlərin darıxmağı ağır olurmuş,

Həm bir az acı, həm bir az şirin.

Bu gecə əllərinlə yuxuda həmsöhbət idim.

Gözlərini soruşdum,

"Gördük" dedilər.

Uzaqlara dikilmişdi səssizcə...

***

Nə sən uzaqlardan mənə gələrsən,

Nə mən uzaqlardan sənə gedərəm.

Bizi də uzaqlar udar beləcə.

Söykənə-söykənə buz divarlara,

Kürək izimizlə cığır salarıq,

Söykənə-söykənə buz divarlara,

Bir gün divarlarda şəkil olarıq.

Üşüyər alnımız əcəl tərindən,

Sırsıra buzlara şükür deyərik.

Gəlməyən adama, gəlməyən kəsə,

Gözümüz hələ yol çəkir deyərik.

Bizi təsəllilər ağlada bilər,

Bizi təsəllilər güldürə bilər.

Bizi təsəllilər yaşada bilər,

Bizi təsəllilər öldürə bilər.

Yaşamaq çox uzun yol da deyil heç,

Mənə bir nəfəslik adın bəs edər.

***

Uzaq yolam ömür adam,

Tez yorulma bacararsan.

Gələndə nə itirdin,

Qayıdanda taparsan.

Dizlərini daşlara

Bağışlayıb gəlirsən.

Günləri ovcundaca,

Gizli sayıb gəlirsən.

Nəfəsimdə isinən,

Adına söykənmişəm.

Həm xəyal, həm də gerçək

qadına söykənmişəm.

Səni deyən hər şeyi.

Al ağrının əlindən.

Bəzən imdad gözləyir,

Adam öz əcəlindən.

Günəş gecikir yenə,

Özünü mənə çatdır.

Tələs, tələs bir az da,

Hər şey olar, həyatdır.

***

Səni gözləyəcəm...

Burda bu odada...

            gecələrin ağır pəncələrinə inad...

Yuxuların ərşə üz tutmalarına inad.

Bir gün olmayacaq ömrün səssiz əksinə inad.

Bir-birinə sarılan ümidlərə inad.

Kimsə döndərə bilməz səni yolundan,

Kimsə döndərə bilməz məni yolumdan.

Bircə gecikmə...

Bircə gecikmə...

Bircə gecikmə...

Nəfəsimə bel bağlamıram,

            küləklə qan qardaşıdır...

Gedər, gəlməz...

***

Bütün çobanyastığı çiçəkləri

            bir qarış məndən uca olanda,

Bütün buludlar ən gözəl arzuların örpəyi idi.

Bütün ümidlər sinəmdə at çapırdı dördnala,

Bütün uşaqlar köhnə corabları top edirdi,

Bütün quzular qıvrım tüklərinə söykənirdi

Qəssab bıçaqları korşalmışdı.

Bütün tənha qocalar

            nəvələrin yadına düşmüşdü,

Bütün atalar övlad qarsılayırdı hərbidən,

Bütün analar övlad toyuna hazırlaşırdı.

Dünya elə gözəl idi ki...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2025)