İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət

Bəli, o hər bir kəsə "Cənab Leytenant" və "İgid Əsgər, möhkəm dayan!" türkülərinin müəllifi kimi tanışdır. Zaman-zaman bu türküləri başqa adamlar da mənimsəməyə çalışıblar, amma haqq öz yerini tutub.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, AYB Hərbi Vətənpərvərlik Komisiyasının sədri Şahin Musaoğlu 1963-cü il iyulun 11-də Masallı rayonunun Qızılağac kəndində anadan olub. Bu kənddə orta məktəb təhsili alan Şahinin sonrakı taleyi isə qısa fasilələrlə Bakı şəhəri ilə bağlanıb.1980–86-cı illərdə N. Nərimanov adına Azərbaycan Tibb institutunda (indiki ATU) təhsili alan Şahin Musaoğlu müalicə-profilaktika fakültəsini bitirərək həkim kimi fəaliyyətə başlayıb.

İlk təyinatı isə Biləsuvar rayonuna olub. 4 il burada həkim kimi çalışdıqdan sonra paytaxta dönüb. 1990-cı ildə Qədirli adına Xəzər Dəniz Hövzə Xəstəxanasında işə düzələn Şahin Musaoğlu o zaman çox da geniş yayılmayan bir sahə — USM üzrə öz həkimlik ixtisasını artırmağa başlayır. Müasir texnoloji biliklərə əsaslanan tibbin bu modern sahəsində əldə etdiyi təcrübəsi sonradan onu bu işin ən yaxşı mütəxəssislərindən birinə çevirib.

Bakıdakı həkimlik fəaliyyətinin ilk illərində ölkədə müharibə hökm sürüb. Azərbaycan-Ermənistan savaşının qızğın vaxtlarında Şahin Musaoğlu Müdafiə Nazirliyi Tibb İdarəsi, HET idarəsi və Müdafiə Nazirliyi Sənədli Filmlər Kinotelestudiyasının əməkdaşı olaraq Qarabağ döyüşlərində yaralanan əsgər və zabitlərə məxsus ilk hərbi-tibbi arxivi yaradıb.

1992-ci ildə, görkəmli bəstəkar Cavanşır Quliyevin məşhur "Əsgər marşı"ndan savayı hərbi-vətənpərvərlik mövzusunda əsərlərin hələ yazılmadığı bir vaxtda, Şahin Musaoğlu özünün ilk türküsünü bəstələyir. Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Yusif Mirzəyevin xatirəsinə həsr olunmuş bu mahnı -"İgid Əsgər, möhkəm dayan!" ilk dəfə televiziya ekranında səslənib.

Çox az müddətdə populyarlıq qazanaraq dillərdə dolaşan bu mahnıdan sonra Şahin növbəti savaş türkülərini yazıb. 20 Yanvar şəhidlərininin xatirəsinə həsr olunmuş "Qərib Karvan", Milli Ordunun ilk batalyonu haqda yazılan "Birinci Batalyon", "Cənab Leytenant" və.s bu kimi bir-birinin ardınca Şahinin bəstələdiyi mahnılar ona daha çox şöhrət qazandırıb.

8 kitab müəllifidir:

1.İgid Əsgər Möhkəm Dayan 2.Yaşamaq gözəldir, Yaşatmaq sonsuz

3.Ağ Ümid

4.Cəng əsgəri — ييجيت سولدير الوقوف ثابتة

5.Güllədən biçilmiş bir köynək

6.Светить всегда, светить везде!

7.Mübariz

8.Beş qapı

Hal hazırda Medservis özəl tibb mərkəzinin poliklinika müdiri və Badam Medikal center klinikasının dioqnostika şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışır.

Musiqi əsərlərinin siyahısı:

- İgid Əsgər Möhkəm Dayan

- Çağırır Vətən

- Vətən Əmanəti

- Öncə Vətəndir

- İstiqlal marşı

- And İçirik

- Cənab Leytenant

- Ağ Ümid

- Birinci Batalyon

- Səma Şahinləri

Şahin Musaoğlunun esseləri

1. Bir əsrlik yaşam marşı və ya 100-cü doğum gününə iki ay qalmış susan ürəyin hekayəsi.

2. Adları əbədi yaşayacaqdır və ya "Yalnız Tanrı bilir

3. Herkes ona "Bey" derdi

4. Nizami Gencevi

5. Əmir Teymurun qılıncı

Allah xeyirli ömür nəsib etsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.07.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun mərkəzi ofisində Fondun aparat rəhbəri Fəxri Hacıyevin müəllifi olduğu “Azərbaycan-Gürcüstan münasibətləri (1918–1922-ci illər)” kitabının təqdimatı oldu.

Nəfis tərtibatlı kitab Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ilə Gürcüstan Demokratik Respublikası arasında qeyd olunmuş dövrdə diplomatik və siyasi münasibətlərin təhlilinə həsr olunub.

Dövlət rəsmilərinin, Azərbaycanda akkreditə olunmuş səfirlərin, elm xadimlərinin və media mənsublarının qatıldığı, fondun əməkdaşı, yazıçı Fərid Hüseynin moderatorluğu ilə keçən tədbirdə Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktoti Raimkulova ilk çıxış edərək öncə xatırlatma etdi ki, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu 2012-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü və Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkiyə liderlərinin dəstəyi ilə yaradılıb və o vaxtdan bəri türk mədəni irsinin qlobal miqyasda təbliği istiqamətində fəal beynəlxalq fəaliyyət göstərir. Bu ildən isə Özbəkistan da bu birlikdə təmsil olunur.

Aktoti Raimmkulova Fondun son illərdə həyata keçirdiyi əsas layihələr, uğurlu beynəlxalq proqramlar və yerli təşəbbüslər barədə də məlumat verdi. Xüsusilə gənclərlə iş sahəsinə toxunaraq bildirdi ki, artıq Qazaxıstan, Qırğızıstan və Özbəkistan universitetlərində Türk İrsi Mərkəzləri fəaliyyət göstərir, yaxın zamanda isə oxşar mərkəzlərin Azərbaycan, Türkiyə, Türkmənistan və hətta Polşada da açılması planlaşdırılır.

Həmçinin söylədi ki, yaxın gələcəkdə Türk dünyasında Fondun həyata keçirəcəyi layihələr çərçivəsində rəqəmsal mədəniyyət və irs bazası yaradılacaq.

Daha sonra xanım Raimkulova qeyd etdi ki, bu nəşr təkcə tarixi bir araşdırma deyil, həm də xalqlar arasında mədəni körpülərin möhkəmləndirilməsinə xidmət edən səylərin rəmzidir.

“Azərbaycan və Gürcüstan əsrlər boyu qarşılıqlı hörmət və strateji əməkdaşlıq əsasında münasibətlər nümayiş etdirir”, – deyən Aktoti Raymkulova vurğuladı ki, iki ölkənin diplomatik əlaqələrinin araşdırılması regionun ortaq mədəni və tarixi ənənələrini daha dərindən anlamağa imkan verir.

“Azərbaycan–Gürcüstan münasibətləri (1918–1922)” kitabının müəllifi — Dr. Fəxri Valehoğlu‑Hacıyev əsərin diplomatlar üçün dəyərli irs olduğunu və heç şübhəsiz, bu sahəyə yeni yanaşmalar gətirdiyini vurğuladı.

Hacıyev nitqində bildirdi ki, həmin dövrdə qurulmuş səfirliklər iki ölkə arasında kommunikasiya və əlaqənin təməlini formalaşdırıb və monoqrafiyada bu tarixi irsin davam etdirilməsi əsas məqsədlərdən biridir.

O, qeyd etdi ki, Gürcüstanın coğrafi mövqeyi əsrlər boyu türk xalqları arasında bir körpü rolu oynayıb və bu amil bu gün də öz aktuallığını qoruyur.

“Bizi birləşdirən çox sayda amil var. Gürcü xalqının mədəniyyəti, mənəvi dəyərləri, mətbəxi və daha bir çox sahələr türk xalqlarının ənənələri ilə sıx bağlıdır. Bu baxımdan kitabın məhz Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun xətti ilə çap olunması xüsusi əhəmiyyət daşıyır”, – deyə o vurğuladı.

Müəllif əlavə etdi ki, bu gün Gürcüstan bütün türk dövlətləri ilə etibarlı tərəfdaşlıq münasibətləri qurur və gələcəkdə türk əməkdaşlıq qurumlarında müşahidəçi statusu qazanmasına səmimi istək vardır.

F.Hacıyev həmçinin Tbilisidəki diplomatik fəaliyyəti zamanı şəxsi xatirələrini bölüşdü. Bildirdi ki, səfirlikdə və baş konsulluqda çalışarkən tez-tez düşünürdü ki, yüz il əvvəl Azərbaycanın adından burada kimlər diplomatik missiya aparıb, onların qarşısında hansı vəzifələr olub, kimlərlə görüşüblər, harada işləyiblər, harada yaşayıblar?

Hər dəfə düşünürmüş ki, münasib vaxt gələcək, bu mövzunu daha dərindən araşdıracaq.

Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi ilə bağlı Sərəncam imzaladıqdan sonra sərəncam bütün səfirliklərə göndərildi və konkret tapşırıqlar verildi: fəaliyyət göstərdikləri ölkələrdə Cümhuriyyət irsi ilə bağlı materialları toplayıb araşdırmaq və toplanmış materialları mərkəzə - Bakıya göndərmək. Bu da müəllifi kitabı məhz indi yazmağa sövq etdi.

Tədbir panel müzakirəsi ilə davam etdi. Beynəlxalq Türk Akademiyasının prezidenti Şahin Mustafayev, A. Bakıxanov adına AMEA tarix institutunun direktoru Kərim Şükürov nəşrə elmi qiymət verdilər, ekspertlərin və digər iştirakçıların fikirləri dinlənildi.

İki saata kimi davam edən tədbirdən sonra kfe-breyk zamanı müəllifdən ərsəyə gətirdiyi kitabla bağlı fikirlərini aldım.

O söylədi:

-Kitabın hazırlanması zamanı Gürcüstan və Azərbaycan arxiv materiallarından geniş istifadə etdim. Ümumilikdə 33 fonddan 237 mənbə, o cümlədən qəzetlər, memuarlar, rəsmi yazışmalar və tarixi oçerklər işlənildi. Bu sənədlər əsərə elmi təməl verdi və yeni faktların gün işığına çıxmasına şərait yaratdı.”

Kitabın da, bu təqdimatın da əsas mesajı diplomatik irsin tədqiqi və qorunmasıdır. Bu istiqamətdə reallaşdırılan tədqiqat layihələri Türk dünyasının ortaq tarixini daha geniş oxucu auditoriyasına çatdırmaq üçün vacib addımdır.

Snda onu qeyd edim ki,  diplomatiya tariximizə yeni baxış gətirən “Azərbaycan–Gürcüstan münasibətləri (1918–1922)” kitabı və onu müşayiət edən tədbir bir daha göstərdi ki, keçmişin işığında gələcəyin yolunu görmək mümkündür. Türk dünyasının ortaq irsini qorumaq və gələcək nəsillərə ötürmək yolunda Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu kimi qurumların fəaliyyəti mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Bu cür elmi tədqiqatlar təkcə tarixçilər üçün deyil, milli kimliyimizi anlayıb yaşatmaq istəyən hər bir vətəndaş üçün dəyərli yol göstəricidir.

Təqdimatı yerində izləyən jurnalist kimi deyə bilərəm ki, tədbir boyu səslənən fikirlər, təqdim olunan əsərin məzmunu və ümumi atmosfer bir daha sübut etdi ki, tarix sadəcə keçmişin aynası deyil, gələcəyin istiqamətverici kompasıdır.

Gənc tədqiqatçı olaraq portalımızın Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə birgə layihəsi çərçivəsində apardığım araşdırmaları genişləndirməyim üçün tədbir məndə xüsusi ruh yüksəkliyi yaratdı.

Türk mədəniyyətinə, tarixinə dair maraqlı nüansları növbəti yazılarda daha dəqiq və sistemli şəkildə sizlərlə bölüşəcəyəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.07.2025)

İmran Verdiyev,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

         Haqqında söhbət açmaq istədiyimiz femida təbiətli bu xanımın adı və soyadı belədir: Mahitac Əsədova.

Mahitac Elməddin qızı Əsədova 1939-cu ildə keçmiş Vartaşen (indiki Oğuz) rayonunun Baş Daçağıl kəndində müəllim ailəsində anadan olmuşdur. Yeddiillik təhsilini Baş Daşağıl, orta təhsilini Muxas kənd məktəbində almışdır. Orta məktəbi “əla” qiymətlərlə başa vurmuşdur.

         1955-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun dil-ədəbiyyat fakültəsini bitirmişdir. 1960-1978-ci illərdə rayondakı Bucaq kənd orta məktəbində müəllim işləmişdir.

         1978-ci ildə Bakı şəhərinə köçmüşdür. Keçmiş Azərbaycan Bədən Tərbiyəsi İnstitutunda ixtisası üzrə müəllim işləməyə başlamışdır. 23 il fasiləsiz həmin kollektivdə çalışmışdır.

         Şeirləri o dövrün mətbuat səhifələrində ardıcıl olaraq dərc olunmuş, “Ayrılıq günümüz olmasın, Vətən!” adlı kitabı çap olunmuşdur.

         M.Əsədova ilə 23 il bir kollektivdə işləmiş, onu yaxından tanıyan pedaqoji elmlər doktoru, professor Yusif Talıbov “Ayrılıq günümüz olmasın, Vətən!”  kitabına yazdığı “Femida təbiətli xanım” adlı ön sözdə qeyd edirdi: “Qarşımda kiçik bir şeirlər kitabı var. Kitabın müəllifi haqqında bir neçə söz demək istərdim, çünki 23 il onunla birlikdə işləmişik”. Daha sonra Y.Talıbov M.Əsədovanın şeirlərində ifadə etdiyi vətənpərvərlik duyğuları ilə vətənini dərin məhəbbətlə sevdiyini, çox səbrli, təmkinli, intizamlı, Femida kimi ədalətli bir insan olduğunu göstərir. Qeyd edir ki, “Onun şeirləri vətənpərvərlik duyğuları ilə, düşmənə nifrətlə yoğrulmuşdur. Vətən, Vətən Şəhidləri onun şeirlərinin fəqərə sütünudur. Bu mövzudakı şeirlərdə onun göz yaşları, düşmənə dərin kini və nifrəti ifadə olunur. Milli Qəhrəman G.Əsgərovaya həsr etdiyi poema da belələrindəndir. “Şərəfli ölüm” poeması, onun Vətənə, Vətən şəhidlərinə həsr etdiyi şeirləri bir haray, çağırış kimi səslənir”.

         M.Əsədova 15 may 2003-cü ildə vəfat etmişdir. Sonsuzluq tale qisməti olmuş Mahitac xanımdan təkcə şeirləri, bir də onu tanıyanların ürəyində yaşayan xatirələr qalmışdır. Allah rəhmət eləsin!

         Azərbaycan Yazıçılar   və   Jurnalistlər birliklərinin üzvü, tanınmış yazar N.Hüseynli özünün “Yurdum, torpağım, əzəl ünvanım – Oğuz” kitabında M.Əsədova barədə yazır: “Hər bir şəxs, hər bir insan ölümündən sonra öz işi, əməli ilə xatırlanır. Xoşbəxt o kəsdir ki, ona rəhmət oxuyurlar. Mahitac xanım belə şəxslərdən biridir”.

         Sonda Mahitac Əsədovanın “Gülə biləydim” adlı şeirini oxucularımıza təqdim edirik

Ömür karvanımdan qırılan teli,

Ürəyim başında boş qalan yeri,

Hökmü, taleyimi yazan o əli,

Allah dərgahından silə biləydim,

Həyatda ürəkdən gülə biləydim.

Bəxtimin bağında solan gülləri,

İlan zəhərindən acı dilləri,

Qadalı, qayğılı keçən illəri,

Arxada qoyuban gələ biləydim,

Həyatda bir anlıq gülə biləydim.

Daşdan-daşa dəyən san gümanımı,

Qismətdə olmayan ömür payımı,

Xoşbəxtlik diləyən ömür payımı,

Həqiqət mülkündə görə biləydim,

Nə ola ürəkdən gülə biləydim.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.07.2025)                                                   

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət

 Abbas Səhhət — Vətəni və xalqı üçün yazan şair olub. Birinci cümləmiz mütləq belə olmaldır. Xalqın mövhümatdan, cəhalətdən qurtulması yolunda bütün gücünü əsirgəməyib. Bu gün onun günüdür. Onun vəfatının 107-ci ildönümüdür.

Abbas Səhhət 1874-cü ildə Azərbaycanın gözəl şəhərlərindən biri olan Şamaxıda anadan olub. Onun əsl adı Abbas Əliabbas oğlu Mehdizadədir. Ailəsi dinə yaxın idi və atası onu əvvəlcə mədrəsəyə göndərib. Lakin Abbas hələ uşaq yaşlarından elmə, oxumağa və təhsilə böyük maraq göstərib.

O, əvvəlcə Şamaxıda, sonra isə İranın Məşhəd və Tehran şəhərlərində təhsil alıb. Orada tibb elmini öyrənib və həkim olub. Ancaq onun içində bir şair qəlbi var olub – o, təkcə bədənləri sağaltmaq yox, həm də qəlbləri oyatmaq istəyib.

Həkimlikdən ziyalılığa gedən yol

 Azərbaycana qayıtdıqdan sonra həm həkim, həm də müəllim kimi çalışıb. O, məktəblərdə uşaqlara Azərbaycan dili və ədəbiyyatı öyrədib. Öz xalqını çox sevirdi və istəyirdi ki, hər bir uşaq savadsızlıqdan qurtulsun, oxusun, elm öyrənsin.

 Şairlik fəaliyyəti

Abbas Səhhət romantik ədəbi cərəyanın nümayəndəsi olub. Bu, o deməkdir ki, o, yazılarında duyğu, vətən sevgisi, azadlıq, gözəllik və insanlıq kimi mövzulara çox yer verib. Onun şeirləri oxucunun qəlbinə toxunub, düşündürüb, ruhlandırıb.

O yazırdı:

 "Vətənimdir, vətənimdir bu səfalı torpaq,

Qucağında böyümüşəm, mənə doğmadır ancaq."

Bu misralardan görmək olur ki, Abbas Səhhət üçün vətən hər şeydən əziz olub.

 Əsərləri

Bir çox gözəl şeir və poemaları var. Onun yazdıqları həm böyük, həm də uşaqlar üçün çox faydalıdır.

Məşhur kitabları:

"Sınıq saz" – burada xalqın dərdi, ağrısı və arzuları öz əksini tapıb.

"Qərb günəşi" – Qərb mədəniyyətinə açılan pəncərə, təhsilə və inkişafa çağırış.

"Əhmədin şücaəti" – qəhrəmanlıq və vətən sevgisi haqqında poemadır.

Uşaq şeirləri – “Quşlar”, “Ayı və şir”, “Ana və oğul” kimi sadə, maraqlı və öyrədici şeirlər yazıb.

Tərcüməçilik fəaliyyəti

Təkcə öz şeirlərini yazmayıb, həm də rus və Avropa ədəbiyyatından tərcümələr edib. O, Puşkin, Lermontov, Krılov, Hüqo, Nadson kimi klassiklərin əsərlərini Azərbaycan dilinə çevirərək, onları xalqına tanıdıb. Bu işi ilə o, Şərq ilə Qərbi birləşdirən bir körpü olub.

Ölümü

1918-ci ildə Şamaxı şəhərinə erməni daşnakları hücum edib. Bu səbəbdən Abbas Səhhət Gəncə şəhərinə köçməli olub. Təəssüf ki, orada yatalaq xəstəliyinə tutulub və 1918-ci il iyulun 11-də vəfat edib. Onun ölümü Azərbaycan ədəbiyyatı üçün böyük bir itki olub.

İrsi

Abbas Səhhət bizim üçün yalnız bir şair deyil, həm də bir maarifçi, bir müəllim, bir vətənsevər ziyalıdır. Onun yazdığı şeirlər bu gün də məktəblərdə oxunur, yaddaşlarda yaşayır. O, millətini oyatmaq, təhsilə və elmə çağırmaq üçün qələmini silah kimi istifadə edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.07.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının redaktoru

Gah illərin o tayında, gah illərin bu tayında amma həmişə sözün içində olan bir şairimiz var - özü həmişə əzimli, artıq beş ildir ki, eli də şən olan Elşən Əzimi deyirəm!

Bu yazı əsasən, şairin “İllərin o tayı” şeirlər kitabı əsasında araya-ərsəyə gəlib. Redaktoru olduğum bu kitabın gün üzü görməsindən on ildən çox, şairin öz doğuluşundansa əlli il keçib.

Elşən Əzimin yaradıcılığı ilə tanış olan oxucu ilk növbədə tənhalıqla barışıq, ruhla vətən arasında çəkilmiş bir yol görür. Bu yol “İllərin o tayı” adlanan kitabda həm xatirə, həm gələcək, həm də içsəl dialoq kimi mövcuddur. “İllərin o tayı” təkcə şeirlər toplusu deyil, eyni zamanda ruhun tarixi, necə deyərlər, bir yaradıcı insanın öz zamanının poeziyasıdır.

Kitabın adı – “İllərin o tayı” – ilk baxışda keçmişi ifadə etsə də, bir ruhi aralığın olduğunu da bildirir. Şair “o tay” dedikdə nəyi nəzərdə tutur? - Mən yalnız bir misra, bir bənd və bir şeirə köklənib qalmaq istəməzdim, deyirəm, şair bəlkə də öz uşaqlıq çağını, yaxud sevda itiyini, ola da bilsin savaşdan dönməyən dostunu göz önündə tutub, könül içində saxlayıb, qələm ucunda bəsləyib? Amma daha dərinə baxanda bu “o tay” – elə sözün o tərəfi, səssizliyin özüdür. “Arazın o tayı” deyib Vahid Azərbaycanı, “Xəzərin o üzü” deyib Türküstanı haraylayan ulusun düşüncəli oğlu öz şair qələmində (Zəlimxan Yaqub üslubunda desək) ən zərif döndərmələri, incə xalları üfüqün o tayına, mənanın dərinliyinə daşımazmı ola?..

Elşəndə yaddaşın ritmi, düşüncənin alqoritmi az qala hər şeirində görsənir. Onun şeirlərində ritm, sadəcə vəzn, simmetrik bölgü və ya ahəng deyil, düşüncənin göyüzünün açıqlığı, genişliyi və məna tutumudur. Bu ritm içsəl monoloqla, özünə dönmə ilə başlayır, sonra, necə deyərlər, kollektiv yaddaşa qarışır, qarışır və sanki durna qatarına dönüb göyüzüncə qanadlanır...

Orxan Vəli demiş: “Şeir Yer üzündəki bütün quşları eyni anda havalandırma hərəkətidir”.

“İllərin o tayı” adlı şeirdə (s. 9) oxuyuruq:

“Körpü çaydan keçir, adam körpüdən,

Əcəl də şığıyıb adamdan keçir.

Sözünü yeyən var, səsini udan,

Sükuta gedən yol sədamdan keçir”…

Bu misralarda zamanın keçməsi ilə insanın öz dünyasında keşməkeşlər, keçim-keçməyim dilemmaları, körpüsalma, körpü yandırma və bir körpüyə yüklənə biləcək çox nəsnə vardır, vardır… Sanki sürgünlə qayıdış arasında metafizik bağ qurulur. Elşən Əzim üçün yurd, əlbəttə, coğrafidən ziyadə, mənəvi hadisədir.

Elşən Əzimin poeziyasında “mən” – fərdi etirafla kollektiv qavrayışın yaxud daha böyük miqyaslı düşünsək, ulusal dəyər yaradıcılığının sintezidir. O, öz içindən danışsa da, oxucu hər şeirdə elə özünü tanıyır.

“Ayılıb gördüm ki sağam” adlı şeirinə (s. 27) diqqət edək:

“Bir edamın mürgüsündən,

Ayılıb gördüm ki, sağam.

Qanım gülaba çevrildi,

Yuyulub gördüm ki, sağam.

Bu ömrü, günü soyundum,

Məndən ötəni soyundum.

Ruhdan bədəni soyundum,

Soyulub gördüm ki, sağam.

Adil fərmana tuş oldum,

Əcəl ağzında nuş oldum.

Qan ətrindən bihuş oldum,

Bayılıb gördüm ki, sağam.

Fikrim əyan olmayanda,

Şərhim bəyən olmayanda.

Öldüm duyan olmayanda,

Duyulub gördüm ki, sağam”.

Şeir ölüm və həyat, təslimiyyət və dirəniş, maddi və mənəvi varlıq arasında gedən içsəl dialoqun poetik təcəssümüdür. Ayılmaq – fiziki yox, ruhi oyanışdır. “Soyulmaq”, “bihuş olmaq”, “duyulmaq” kimi ifadələr vasitəsilə insanın yoxluq sınırına gedib geri dönməsi, mənəvi baxımdan yenidən doğuluş təqdim edilir. Bu, varlıq fəlsəfəsinin (ontoloji) poetik formasıdır.

Şeir, Gündoğar sufi poeziyasına və klassik Türk-İslam düşüncəsinə bağlanan simvolik dillə yazılıb. “Gülab”, “ədalətli fərman”, “duyan olmayanda” kimi obrazlar mistik-mənəvi sınaqları, göyüzündən gəldiyinə inanılan sınavları və kül olub… ucalmaq fəlsəfəsini çağırır. Burada ölüm – son yox, dirilişə keçid, edam – təmizlənmə, ağrı – oyadıcı qüvvə kimi kodlaşdırılıb. Bu şeir Nəsimi ruhuna salama durmaq eyləmidir.

Kəlbəcər doğumlu, Aran yaşamlı, Bütöv Azərbaycan sevdalı, Turan inanclı şairin poetik “mən” ilə göyüzü, kainat bağı, ontoloji dialoq söz konusudur. Şair bəzən anlayışları sanki üz-üzə qoyaraq dil və varlıq münasibətini poetik çözümə yetişdirərkən, özü lap azca spikerlik, daha çox monarxlıq edir (Azad Mirzəcanzadənin təbiriylə desək)...

“İllərin o tayı” kitabında şairin yaradıcılıq yönündə önəmli yer tutan motiv – köç və qayıdış iradəsidir. Bu, təkcə məcburi köçkünlüyün nostalji çaları deyil, həm də ruhi transformasiyanın izahıdır. Qayıdış və köç – “İllərin o tayı”nda ekzistensial motivlərdir.

2013-cü ilin ilk ayında yazdığı “Qayğılar qağayı kimi” şeirində (s. 43) şair deyir:

“Ömrə baş vurmuram, 

                          günüm –

Keçir ömrün sahilində.

Zamanı çəkir başına,

İçir ömrün sahilində.

Bu da məndə bir qaydadı,

Payım-püşküm o taydadı.

Ümidim uşaq boydadı,

Qaçır ömrün sahilində”.

Elşən bu şeirində vaxtın keçiciliyini, insanın həyat axarı qarşısında günahsız və taleyibəlli duruşunu təsvir edir. “Ömrün sahili” obrazı, həm həyatın sınırı, həm də tale qarşısında dayanan insanın müşahidə məkanı kimi təqdim olunur. “Qayğılar qağayı kimi” bənzətməsi isə azadlıqla yük arasında yellənən bir metafordur – yüngül görünən, amma dərindən düşündürən...

Burada bədii məkan coğrafilikdən çıxıb, fərdin içsəl strukturu kimi çıxış edir. Şairin yolu – zamanın içindən keçən mənlik xəttidir.

Elşən Əzimin bəzi şeirləri ilahi axtarışların, imanla şübhə arasında var-gəl edən düşüncələrin izlərini daşıyır. Görünür, o, sadəcə dini deyil, fərdi-etiksəl bir qiyamət və qiymətləndirmə içindədir. Bu olunca insanın özünə hesabatı, vicdan məhkəməsi, axirət deyil, içsəl haqq-hesab önplana çıxır. - Bu cümlələri Elşənin bir çox şeiri üçün qurmaq mümkündür.

Onun yaradıcılığında doğa olayları, adi əşyalar, hətta sükut belə simvolik dəyərlə yüklənmişdir. O, bir “qapı” haqqında yazırsa, bu qapı evin yox, yaddaşın qapısıdır; şeirində bir “pəncərə” varsa, oradan hava yox, azadlıq axır... Hətta, o pəncərədən axın edən rüzgar belə… konkret hava axını olmazdı, keçmişin metaforu, unutmaq istədiklərimizin xəbərçisi olardı. - Necə ki elə də olub…

Elşən Əzimin şeirləri “az sözlə çox deməy”in örnəyidir. Bu isə yalnız texnika deyil, əlbəttə - əxlaqi estetikadır.

Elşən Əzimin yaradıcılığı – şəxsi taleyin elin yaddaşına çevrildiyi və eyniylə ulusun qayğılarının onun şair ömrünə çökməsinin poetikasıdır. Onun şeirləri ağrının estetikası, düşüncənin mədəni arxividir...

50 illik yubiley – yalnız ömrün özü olmaqda qalmayıb, ədəbiyyatda iz salmış bir nəfəsin dönüb geriyə baxdığı məqam olsa gərək...

Və bu nəfəs – sözə sadiq, duyğuya talib, mənaya sədaqətli bir nəfəsdir… 

Beş il öncə olsaydı, bu yazını Kəlbəcər özləmiylə başlayıb, Kəlbəcərlə davam edib, Kəlbəcərlə də bitirər, ən sonda “Kəlbəcər eşqinə!” deyərdim; indi “Bütöv Azərbaycan eşqinə!” deyirəm, deyirəm ki, Bütöv Azərbaycanlı Turanımız, Turanlı dünyamız var olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Liderliyin xüsusi qanunları hansılardır?

«Seminarların və kitabların köməyi ilə uzun illər liderlik öyrətdiyim yuz minlərlə insana və özündə liderlik keyfiyyətlərini inkişaf etdirmək istəyən şəxs, sənə ithaf olunur. Bütün yüksəliş və enmələr liderliyin sayəsində baş verir» sözləri ilə başlayan «Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər.

Beləliklə, 21 qanundan növbətisi:

3.Proses qanunu.

«Lider bir gün ərzində deyil, günbəgün olurlar».

Liderə çevrilmək prosesi haradasa aksiya bazarında müvəqqəti kapital investisiyasına bənzəyir. Siz bir günə varidat toplamaq istəyirsinizsə, uğur qazanmağa əsla şansınız yoxdur. Burada ən vacib olan olduqca uzun məsafəyə qaçışda sizin gündəlik hərəkətlərinizdir. Liderlik – çox mürəkkəb məfhumdur. Onun olduqca çox aspektləri var: təcrübə, emosional güc, hörmət, insanlarla ünsiyyət təcrübəsi, nizam-intizam, perspektiv, uzaqgörənlik, vaxtında qərarvermə bacarığı, hücuma keçmə əzmi. Bunların hamısı qeyri-maddi şeylərdir, onları birdən-birə əldə etmək mümkünsüzdür. Məhz buna görə də liderlərə effektiv olmaq üçün belə uzun müddətlik möhkəmlənmə, güclənmə lazım gəlir.

Con Maksvell iddia edir ki, liderliyin bir çox aspektlərini o özü məhz uzun illərdən sonra 51 yaşında hiss etməyə başlayıb. Liderləri digərlərindən fərqləndirən əsas cəhətlər məhz öz bacarıqlarını inkaşaf etdirmək, yaxşılaşdırmaq qabiliyyətidir. Uğurlu liderlər öyrənməyi bacarır və sevirlər. Və öyrənmə prosesi onlarda ömür boyu davam edir.

«İnsan nəyi bilmədiyini bilmirsə, o inkişaf edə bilməz».

Liderlik – inkişaf qanunlarına tabedir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

NİGAR RƏFİBƏYLİ

ƏLVİDA

Əlvida, otağım, mavi dənizim,

Əlvida, qumlarda görünən izim.

Yollara tökülən xəzəl, əlvida,

Soyuq təbiətli gözəl, əlvida.

Dənizdən xoş əsən həzin rüzgarım,

Sahilə düzülən qağayılarım,

Suda qanad açan yelkən, əlvida...

Sabah ayrılıram sizdən, əlvida...

Görüşə gələndə hər yay, hər payız

Sizi yenə belə xoşhal görəydim.

Dünya sevinc ilə dolaydı yalnız.

Hicran görməyəydim, vüsal görəydim.

Baltik dənizinin qumlu sahili,

Əlvida, xoş keçdi sizdə günlərim...

Bir başqa sahilə gedirəm indi,

Gözləyir həsrətlə məni Xəzərim.

Salamlayır səni, Baltik dənizi,

Dostluq salamıyla göygözlü Xəzər.

Dəniz də dostlaşar,

Çay da dostlaşar,

İnsanlar dünyada dost olsa əgər...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2025)

 Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının birgə layihəsində bu gün tam fərqli mövzuya müraciət edirik: Türk geyim mədəniyyəti: simvolizm və funksionallıq.

Geyim, yalnız örtük deyil, ruhun sükutla danışan səsidir. Qədim türk dünyasında isə bu səs həm simvolik, həm də funksional şəkildə bədənə bürünmüşdür. Türk geyimi çöldə yaşamağın, savaşda ayaqda qalmağın, toyda özünü tanıtmağın dili olmuşdur. Bu yazıda türk geyimlərinin estetikası ilə yanaşı, onun nə üçün və necə geyildiyi məsələlərinə, yəni funksionallığına və simvolik mənasına toxunacağıq.

 Qədim türklərdə baş geyimi təkcə soyuqdan qorunmaq üçün deyildi. Baş Tanrıya ən yaxın nöqtə idi – oraya qoyulan hər simvol bir inancı daşıyırdı. Hökmdarlar və bəylər “börk” və “külah” taxırdı. Börk üzərinə tülkü, maral və ya at tükü əlavə edilərdi – bu, sahibinin cəsurluğunu və mənəvi gücünü simvolizə edirdi. Məsələn, qırmızı tük döyüşçü rütbəsi, ağ tük isə ağsaqqallıq nişanəsi idi.

 Türk xalqları, xüsusilə köçəri həyat sürənlər üçün geyim sadəcə estetik element deyildi. İqlimlə, coğrafiya ilə uyğunluq vacib idi. Qalın keçədən və dəridən hazırlanan çapanlar, tumanlar və kürklər qışda soyuğa qarşı qalxan idi. Yay aylarında isə ipək, kətan və nazik parçadan olan geyimlər təravət bəxş edirdi.

 Ən maraqlısı odur ki, döyüş üçün tikilən geyimlər də xüsusi funksional idi – dizə qədər olan uzunluq at sürmək üçün idealdır, bəziləri isə gizli bıçaq cibinə malik idi.

 Türk geyimlərinin üstündəki hər bir naxış, hər bir tikiş müəyyən bir mənanı ifadə edirdi. Geyim üzərində işlənmiş ok (ox), ay, quş və at təsvirləri insanın hansı tayfadan olduğunu, hansı statusda durduğunu bildirirdi. Özəlliklə qadın geyimlərindəki simvollar həm estetik, həm də mənəvi dəyər daşıyırdı.

 Məsələn, quş fiquru qadının ailəyə bərəkət gətirəcəyinə inanıldığı üçün tikilirdi. Ay simvolu uşaq sahibi olmaq istəyən qadınların seçimi idi. Qızıl sapla tikilmiş naxışlar isə varlı ailələrə məxsus olurdu.

 Türk geyim mədəniyyətində atla insanın birliyi diqqətçəkicidir. At sürmək türk kimliyinin ayrılmaz hissəsi olduğuna görə geyim də bu funksiyaya uyğun idi. Uzun çapanlar, qalın dizliklər, dəri kəmərlər və kəmərin üstündəki metal bəzəklər – həm qoruyucu, həm də güc simvolu idi. Belə deyərdik: "Geyim təkcə bədəni qorumur, kimliyi daşıyırdı."

Türk geyimlərində rənglər təsadüfi deyildi. Ağ – saflıq və Tanrıya yaxınlıq, qara – güc və müdriklik, qırmızı – enerji və döyüş, mavi – göy və sonsuzluq, yaşıl – təbiət və din simvolu idi.

Məsələn, türk xaqanları bəzən mavi börk taxardı – bu, Göy Tanrının himayəsində olduqlarının simvolu idi. Qadınların toylarda geyindiyi qırmızı yaylıqlar ailəyə sevinc və məhsuldarlıq gətirməsi arzusu ilə seçilirdi.

 Bu gün Türk dünyasının müxtəlif bölgələrində hələ də bu geyim kodları yaşayır. Azərbaycanın milli geyimləri, Qazaxıstanın “şapan”ı, Qırğızıstanın “kalpak”ı, Anadolu türklərinin “zeybək” və “efə” geyimləri – hamısı keçmişin izlərini daşıyır. Festival və toylar zamanı geyilən milli paltarlar təkcə keçmişə ehtiram deyil, həm də bu gün kim olduğumuzu xatırladan dilsiz yaddaşdır.

 Türk geyimi nəinki fiziki ehtiyacdan doğmuşdur, o, eyni zamanda ruhun və düşüncənin ifadəsidir. Geyim türk üçün yalnız geyinmək deyil, danışmaq, göstərmək, inanmaq və yaşamaq forması olmuşdur. Onun içində həm tarix, həm mif, həm də gələcək var. Geyimə baxan sadəcə bədən görməz – o, bir xalqın yaddaşını, fəlsəfəsini və şəxsiyyətini oxuyar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2025)