“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız. Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.                           

Əslində, uğur formulası ümumi olduğu qədər də spesifikdir, yəni bir xalq üçün lazım olan uğur qazanmaq keyfiyyətləri başqa bir xalq üçün aparıcı olmaya da bilər. Məsələn, Azərbaycanda (ümumən Şərqdə) uğur formulasında mental qayda-qanunlara, davranış tərzinə istinadı, möhkəm ailə faktorunun, nümunəvi tərbiyənin rolunun hegemonluğunu, milli kökə və dini mənsubiyyətə bağlılıq faktorunu spesifikliyə aid edə bilərik.

Mən öz şəxsi təcrübəm, eləcə də illərdir ki, davam edən müşahidələrim nəticəsində uğurun qazanılmasında aşağıdakı 15 parametrləri xüsusi olaraq qabardardım:

6). Yaxşı əhatə dairəsinə malik olmaq

Səni kimlər əhatə edir, dost-tanışların kimlərdir, komandan kimlərdən ibarətdir, bunlar çox əhəmiyyətli nəsnələrdir və uğur qazanmaq istəyən insançün çox vacib şərtlərdəndir. Və çox maraqlıdır ki, bütün liderlik konsepsiyalarında lider olmaq şərti tək özünün liderlik qabiliyyətindən, avtoritarlığından ibarət deyil, həm də ardıcıllarının, ətrafının, sənin idarəçiliyində olanların bu işdə sənə nə dərəcədə dəstək durmalarından, onların iş qabiliyyətlərindən, sənin onlarla münasibətdə nə qədər demokratikliyə önəm verməyindən asılıdır.

İnsanın yaxşı ətrafa malik olması anlayışı çox dərin anlayışdır, yaşadığın mənzili, avtomobilini, pal-paltarını ara-sıra dəyişdiyin kimi lazımi anda və lazımi məqamda ətrafını da dəyişə bilməyin çox vacibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Xiyavda  yaşayan Kamil Qəhrəmanoğludur.

Kamil Qəhrəmanoğlu

Xiyav

POST MODERN MANİFESTİ

Bu cəsəd istidir hələ

Kəfəni üşüyür yaralardan

Üşənir kəndindən.

Od çığırtısıdır səsimdə

Kölgələr titrəyir öfkəmi

Düşür ovcuma qışqırıqları

Barmaqlarımda misralanır qurdlar

Və liberallar manifest yazır ördəklərə

İki quru alma qaxı çeynəyir qafiyələrim

Kəlmələri başıma papaq tikirəm hələ

Nöqtələri düymə

Nöqtə ayaqları dünyadan böyük

Və...

Burda armudlar atom qoxusunu gəlir

Şimaldan cənuba

Bir kitabın köhlən kişnərtisi

Kimi diskinmələrdən...

Qarğa gözləri pəncərə xınasında batmış

Şüşə, şüşə sındırıblar

Və bədənimdən çıxarıblar məni

Darıxır məndə sözcüklər

Axır gözlərindən dağlar

Və günəş tut çiçəklərini tumarlayır tellərində.

Bu cəsəd istidir hələ

Kəfəni üşüyür yaralardan

Yanmış, məzarlar ölüləri.

Tanrının keşi qaçır dodaqlarımdan

Ağzımı İsmayıl bıçağı kəsir

Başmağımdan ulayır birisi

Ətəşin güneyliyini gəlirəm doğudan

Və... sərçə siçanlar

Yatır gözlərimi alça xoluna...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Deyilən söz yadigardır"- söyləyiblər. Poeziya oxucunu heç bir nəqliyyat növündən istifadə etmədən xatirə dolu səyahətə aparır, qəlbini var gücü ilə çırpındırır. Bu gün də bir şeirin yaranmasından- hekayətindən danışacağıq. 

"Bir şeirin hekayəti" rubrikasının qonağı öz dili ilə desək, sadəcə Aysel Fikrətdir. Çünki o xanım titulları, dəbdəbəni sevmir, insanlıq onun üçün ən böyük dəyərdir.

-Aysel xanım, Sizi tanıdıqdan sonra yaradıcılığınızla bərabər qəlbinizin də gözəl olduğunun şahidi oldum. Bəzən söyləyirlər ki, yaradıcıların qəlbi " kirli " ola bilməz. 

Bu gün izləyiciləriniz üçün hansı şeirin "hekayəti"- ni söyləyəcəksiniz?

-Salam olsun " Ədəbiyyat və İncəsənət" portalına və izləyicilərə, rubrikanıza dəvət üçün təşəkkür edirəm.

Hər şeir mənim üçün bir xatirədir.

Bəzi şeirlər var ki, onların tarixi, zamanı, məkanı yoxdur. Allah Pıçıltısı kimi özəldir.

Bəzi şeirlər var ki, şeir deyil, üsyandır; bəziləri isə Ahdır, bəziləri  sevgidir. Ona görə də şeirlərimin xatirəsindən söz açmaq, onları konkret hadisələrə bölmək mənim üçün çox çətindir.

Bu gün təqdim edəcəyim şeir çox güman ki, hər kəsin xatirəsinə uyğun gəlir, təkcə mənim yox. Zaman kəsiyində əvvəl şad-xürrəm uşaqlıq illərimizi, sonra isə bir-bir bizə əziz, doğma insanlar arasında zökəm olduqda belə üzüldüyümüz doğmalarımızı itiririk. İnsan adının kökündə unutmaq sözü dayanıb. Çünki insan özü özünü aldada bilən bir canlıdır. Əks halda, itkilərin kədərindən yaşamaq mümkünsüz olardı.

Bu şeir nümunəsi köhnə evimizin önündən keçəndə yarandı. Başımı qaldırıb eyvanımıza baxdım. Sanki o eyvandan boylanan həyətə düşməyə icazəsi olmayan balaca qıvrımsaçlı özümü gördüm, gözəl, isti, mehriban, xeyirxah ata-anamı, gözlərində hər biri mənim qəhrəmanım olan  qardaşlarımı, deyingən amma ürəyi həlim nənəmi gördüm. Onun gecələr oxuduğu ayrılıq bayatılarından ürəyimə daman tənhalığı yaşadım.

Və bu şeirlər yarandı.

1-

Hanı bu evin adamı

Hanı bu evin adamı,

Hərə bir yerə dağılıb.

Sınıq-salxaq xatirələr,

Kövrək ürəkdə dağ olub.

Atam ağ saçlı nağıldı,

Bibilərim baharlı gül.

Gəl indi bu gündən sonra,

İnsanlara bağlan, de, gül.

Xəyallarda üzür bu qız,

Üç qardaşın bir bacısı.

Hanı bu evin qapısı,

Hanı bu evin bacası?

Sütunları yedi fələk,

Göz yaşımı sel apardı.

İndi gözüm zəif görür,

Bəlkə - bəlkə yol tapardı.

Mənə düşüb dərdin yemi,

Dənlə-dənlə bitmir hələ.

Nə olardı bu qapıdan,

Hamı durub bir də gələ?

Hanı bu evin adamı,

Qapı susub, cığır susub,

Tək tənha qoca dünyanı,

Ha səslə, ha çağır, susub.

Dünya özü qoca evdi,

Köçən köçür, qalan qalır,

Bir oyunun qurbanıyıq,

Allah verir, torpaq alır.

Hanı bu evin adamı,

Hərə bir yerə dağılıb.

Sınıq-salxaq xatirələr,

Kövrək ürəkdə dağ olub.

2

Onda hamı evdəydi, Qapıları döyənlər,

Doğmalar idi.

Onda hələ yad adama rast gəlməmişdim.

Yaşım beş olardı, ya altı.

Qardaşımın məktəbdən mənə gətirdiyi

Şirin çörək idi həyat, yupyumru.

Onda hamı evdəydi,

Qapılarda açarlar soyumurdu,

Torpaq ağacın eviydi onda,

Çiçəklər solanda, buludlar hələ ağlayırdı.

Hətta sərçələr dən üçün qonduqları

Pəncərənin xoşbəxtini seçir.

Onda hamı evdəydi.

Onda hamı evdəydi.

Mən quşlara dən verirdim,

Anamın zümzüməsindən qaçıb,

Atamın çap maşını səsindən,

Qardaşlarımın futbol sevincini içimə çəkib,

Çəkilərdim tənha otağıma.

Məni Allah öyrədirdi ayrılığa…

İndi o tənhalığın içində bir hənirti də yoxdur.

Onda hamı evdəydi.

Onda hamı evdəydi!!!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsərlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

Mən harda oluramsa, olum, bu mənim şəxsi işimdir. Yetər ki, yazdıqlarım xalqın yanında olsun.

2.

Sabir Rüstəmxanlı bir dəfə xatırladı ki, Süleyman Rüstəmlə söhbətlərinin birində o deyirmiş ki, heç kim bilmir, mənim qırmızı bayraqlı şeirlərimin arxasında nə gizlənib. Vaxt gəldi və bayraqlar çəkildi. Hamı gördü ki, onların arxasında heç nə yox imiş. Şair aldanırmış. Süleyman Rüstəm aldanışı bütün aldadılmış şairlərin faciəsi idi.

3.

“Evimin bir tərəfi

Yazdı, günəş çıxıbdı.

Bu birində - şaxta, qış...

 Qəribədi, deyilmi?!”

4.

Məndən niyə daha şeir yazmamağım barədə soruşanlara: Mənim üçün poeziya İtaka adası kimi bir şeydir. Mən öz İtaka adama hökmən qayıdacağam. Amma digər tərəfdən. Mən bəyəm şeir yazmışam?! Əsla! Mən ancaq və ancaq harmoniyaya can atmışam.

5.

Biz Allahın yuxusuyuq. Görəsən, bizim bu əlacsız və artıq hər hansı məntiqdən kənar hərəkətlərimiz onu yuxusunda diksindirirmi?! Və o, nəhayət, qəbul edəcəkmi, bizim bütün yaxşı-pis elədiklərimiz onun bu gözəl yuxusunun sakitliyini qorumaq üçün verə biləcəyimiz sonuncu güc yığımımızdır?!

6.

Qeyri-ciddi ədəbiyyat nə zaman başını qaldırır və adamın üstünə elə gəlir ki, elə bil, alçaq dağları bu yaradıb?! Bu o zaman baş verir ki, ciddi ədəbiyyat susur.

7.

“ Gülün adı” ilə “Yarımçıq əlyazma” arasında paralellər və oxşarlıq axtaranlara: Onların arasında fərq var. Bu fərq İtaliya ilə Azərbaycan arasında olan qədərdi. Elə bir mükəmməl və möhtəşəm roman qarşısında mənim mətnim “Sehrbazlar dərəsi”ndəki Görükməz təpə kimidir. Var, amma görükmür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poetik qiraətdə sizlərlə yenidən Əlizadə Nuridir.

Hər axşam şam oluram,

Əriyib... tam oluram.

Səndə tamam oluram-

Mən gün, sən də həftəsən

-deyir şair. 

Düzdürmü, mükəmməldir?! Əsl poeziya bax budur!

Xoş mütaliələr!

Hər axşam şam oluram,

Əriyib... tam oluram.

Səndə tamam oluram-

Mən gün, sən də həftəsən.

Eşq- şirin əzab kimi,

Bitməyən hesab kimi.

Ən yaxşı kitab kimi 

Canımdakı rəfdəsən.

Sən yolsan, yolçuyam mən,

Göyərçin ovcuyam mən...

Yüz ildir ovçuyam mən-

Yüz ildir hədəfdəsən...

Qəmi sevdim, həm səni,

Qısqandı bu qəm səni.

Düşüb gəzmirəm səni-

Sən ki hər tərəfdəsən.

Bu dünyadı, kahadı?

Şah olmur hər şah adı.

Bu sədəf nə bahadı-

Yoxsa sən sədəfdəsən?!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və İncəsənət” 

Bu həyat Yusifin içinə düşüb də çıxa bilmədiyi quyu, ölüm isə pusquda dayanıb ovunu gözləmləyən mahir bir ovçudur. 

Nəticədə hərə bir cana borculudur. ALLAH sənə verdiyi bu quru canı bir gün geri alacaq. 

Bəs bu müddət yetənə qədər necə mübarizə aparmalı? 

Olduğumuz ortamla necə ayaqlaşmalı? 

Və ən önəmlisi çətinliklərin öhdəsindən necə gəlməli? 

Bu suallara müxtəlif misallar və düşüncələrlə cavab tapmağa çalışacağam. Ta əzəldən insan adlanan varlıq doğulur, böyüyür, oxuyur, təhsil alır və ailəsini, həm də özünü dolandırmaq üçün zəhmətə qatlaşır. Ali təhsil alanlar da işləyir dedik, elədir? Öz ixtisasına uyğun iş tapa bilməyənlər məcbur olub fərqli addımlar atmalı olur. Ya özünə kiçik mağaza açıb onunla dolanmağa çalışır, ya da... ikinci versiyalar hər zaman təhlükə ərz edir. Hər nə qədər  “hərşey yaxşıdır, dolanışıq var” desək də pərdənin digər tərəfində baş verənlər əslində nə dərəcədə çətinliklərlə mübarizə apardığımızın bir göstəricisidir. Yaşam  tərzin nə olursa olsun insan irəli getməlidir deyirlər. Amma irəli getmək üçün də səni ayaqda tutan təkanlar gərəkdir. Sən işləyib qazandığın halda o qazanc məsrəfsiz şeylərə xərclənilirsə və günün sonunda “hara gedir bu pullar” deyilirsə, deməli tərs gedən bir şeylər var. Axırda da məcbur olub ətrafından qazancını gizlətməli olursan, onda da adın olur “pul davakarı”. 

Xeyir, pul davakarı deyilik, sadəcə hər şeyin qədrini bilmək gözəl şeydir. Sabah o yığılan pul daha yaxşı məqsədlər üçün xərclənə bilər. Sabah xəstələnib əldən düşəndə dəyməyəcək insanlara ağız açmamaq üçün ən ideal variant elə bəzilərindən qazancını gizlətməkdir. 

Bəlkə də düşüncə və məntiq olaraq yanış  olduğumuz bu gərgin ortamda verilə biləcək ən sağlam qərarlardan biridir. 

Kollektivlik deyəndə nə başa düşülür? Dərdini, problemini, hətta gülüşünü belə paylaşa bildiyin yeganə sakit ortamdır. Bəs məcburiyyət qarşısında qalıb kollektivimizi dəyişmişikmi? Bəli, çox zaman istəməyə-istəməyə bu addımı atmışıq. Bu addımın ən çətin mərhələsi də elə bu addımdan sonra başlayır. Yeni ortam, yeni insanlar, yeni mübarizə alanı. Bu, bir evin doğru yerləşdirilən əşyalarını başdan ayağa dəyişdirməyə bərabərdir. Ortada isə iki nəticə qalır. Ya rəzil olursan, ya da vəzir. Çox zaman yeni kollektiv sənə və yaşamına müsbət şeylər qatır, çox zaman isə ağlın köhnə ortamda qalır və yeni insanlarla ayaqlaşa bilmirsən. Ona görə də çalışaq ortamımızı, insanımızı, kollektivimizi düzgün seçək ki, sonda dava düşməsin. Sürünsən də, uçsan da, qaçsan da, mübarizədən vaz keçmə. Nəticədə yaşam şansı insana bir dəfə verilir. Hər anın qədrini bil, hər anı gözəl və gülərək yaşa. 

“Ədəbiyyat və İncəsənət” 

(10.01.2025)

Harun Sultanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Gecədir. Saat artıq 00:42-dir və gecənin sükutunda hər şey daha da aydın olur, amma eyni zamanda qarışır. Sanki gecə vaxtı düşüncələr daha güclü, daha qərarsız olur. 

Hər şeyin bir kənarına bənzər, amma gecə öz içindəki qaranlıqla əhatə etdiyi zaman daha çox gizlənir. Bu saatda yazıram, amma həm də hiss edirəm ki, bu yazı bir çox şeyin təkrarıdır, ancaq hər dəfə biraz daha fərqli olur. 

Gecənin içində hər şey bir az daha sükunətə bürünür, amma bir o qədər də qarışıqlıq yaranır. Yəni, gecə həm azadlıq, həm də yalnızlıq gətirir.

Belə anlarda, mənim içimdəki tənhalıq daha da güclənir. Yalnızlıqla üzləşmək, bəzən, o qədər də qorxulu olmur, əksinə, insan özünü tapmağa, dünyanı bir az daha anlamağa daha yaxınlaşır. Gecənin qaranlığında hər şey daha dərindir, daha gizlidir. Amma bu tənhalıq eyni zamanda mənim "mən"lərlə dolu dünyama səyahətimdir. Çünki bəzən, yalnız gecə saatlarında, ən dərin düşüncələr üzə çıxır.

Mən bu gecəni də öz düşüncələrimlə yaşayıram. Mənim üçün hər gecə, başqa bir başlanğıcdır. Nəhayət, keçmişin ağırlığını bir az daha azaldan, gələcəyin də mənə yaxınlaşmasına imkan verən bir an. Dövrün, həyatın, insanın özünü axtarmağın... 

Gecə öz üzərində bir növ sükunət gətirir, amma eyni zamanda, dərin bir mürəkkəblik, həyatın və bütün bu izlərin öz içindəki sonsuz bir labirintini daha da çox hiss edirsən. Hər şey buradadır, gecənin içində, amma hər şeyə hələ də toxuna bilmirəm.

 Həyatım bir labirintdir, sonsuz bir koridorlar silsiləsidir ki, hər döngəsində özümü itirirəm, hər dönüşdə başqa bir mənliyin əksini tapıram. Mən kiməm, nə edirəm, hara gedirəm? Hər gün bu suallarla başlayıram, amma heç bir cavab mənə tam olaraq aydın olmur. Bəzən düşünürəm: insan özünü tapa bilərmi? Yoxsa həmişə bir boşluqla qarşılaşar?

Hər səhər o mandalin qabığının və siqaret kötüklərinin iyi ilə oyanıram, amma bu dünyada mövcud olmağın mənası hələ də mənim üçün tam aydın deyil. Bəlkə də bu sualların özündə cavablar gizlidir, bəlkə də heç bir cavab tapmayacağam. Bəzən düşünürəm ki, həyatımı sadəcə ətrafımda baş verənlərdən yox, özümə əks olunan döymələrimdən də görürəm.

 Həyat, mənə görə, bir aldanışdır – gözlərim önündə açılan dünyanın gerçəkliyini anlayan yoxdur. Mənim bu dünyada varlığım yalnız mənim xəyalımın bir məhsuludur. Ətrafımdakı hər şey mənim içimdəki qorxuların, arzuların və özümə qarşı gücsüzlüyün əksidir. Hər an keçən zamanın bir təkrarını yaşayıram – təkrarən, təkrarən, amma hər dəfə biraz daha fərqli, daha dolaşıq, daha çətin. Həyatın mənası varmı? Yoxsa sadəcə bir sükutdur, hər şeyi əhatə edən və heç nəyi ifadə etməyən bir sükut?Mən bu sükutu axtarıram. Çünki hər kəsin ruhunda bir boşluq var, bir narahatlıq, bir tənhalıq, amma onu anlamaqdan çəkinirik. Hər kəs tənhalığı sevir, amma heç kim onu həqiqətən dərk etmək istəmir. Çünki tənhalıq, özünə dönməyi, özünə qarşı çıxmağı tələb edir. Bu, ağır bir işdir. Hər an özünü tapmağa çalışan bir insan kimi, mən bu tənhalığı qəbul etməyə çalışıram, amma bəzən hiss edirəm ki, yalnız tənhalıqla üzləşərək insan həqiqətən özünü görə bilər.

Ailə mənim həyatımın ən dərin köküdür, amma bu kök həm də məni çətinliklərlə üz-üzə qoyur. Mənim içimdəki ziddiyyətləri, sevgilərimi və nifrətlərimi formalaşdıran bu əlaqələr, bir tərəfdən mənə sığınacaq verir, digər tərəfdən məni sıxır. Hər bir sevgi, hər bir bağlılıq mənə bir iz qoyur. Mən bu izlərə baxarkən yalnız keçmişi deyil, eyni zamanda özümü də tapmağa çalışıram. Lakin bir insan nə vaxt özünü tapa bilər? Biz özümüzü başqa insanlar vasitəsiləmi tapırıq, yoxsa yalnız daxili dünyamızda gizlənən gerçəklikləmi?

Təhsil, iş və məsuliyyət bütün bunlar həyatımı müəyyənləşdirən, amma mənə heç vaxt tam rahatlıq verməyən təbəqələrdir. Hər bir vəzifə mənə yeni bir ağırlıq gətirir. Bəlkə də mən özümü bu ağırlıqla birləşdirirəm, amma niyə? Mən nəyə görə bu qədər bağlıyam? Bu qədər bağlılıqla özümü necə azad edə bilərəm? Düşünürəm ki, bəlkə də həyatda heç nəyi tam olaraq idarə edə bilmərik. Bəlkə də həyatın əsl mənası özünü itirməkdir. Həddini aşmaqdır.. Cızığından çıxmaqdır..

Sevgi? Bu da bir xəyal, bir kəpənək kimi uçan bir şeydir. Mən sevirəm, amma bu sevgi hər zaman təkrarlanır, bəzən itirirəm, bəzən tapıram, amma o məni heç vaxt tam olaraq bəyəndiyi kimi qəbul etmir. Sevgi, bəlkə də, insana öz içindəki qaranlıqla barışmağı öyrədir. İnsan nə qədər özünə yaxınlaşmağa çalışsa da, sevgidə bir təzad, bir uyğunsuzluq olacaq. Bir tərəfdən sevdiklərimiz bizi bütün qüsurlarımızla qəbul etməlidir, amma digər tərəfdən, biz özümüz də bu qüsurlarla necə baş etməliyik?

  Bədənimdəki izlər  hər biri bir yaddaş, bir hissə, bir keçmişin təkrarıdır. Qızılgül döyməsi kimi.. Bəlkə də bir itkidir, arzularımdır. Amma hər itkini anlamalıyıq. Azadlıq bəzən öz içimizdə tapdığımız bu izlərdə gizlidir. Bu döymələr, həyatımın və özümün izlərini əks etdirir. Bir tərəfdən onlar mənə azadlıq verir, digər tərəfdən məni keçmişimlə bağlı saxlamağa məcbur edir. Azadlıq və bağlılıq arasında bir tarazlıq axtarışındayam. Döymələrim keçmişi və gələcəyi birləşdirən nöqtələrdir. Hər bir iz bəlkə də yeni bir başlanğıcı daşıyır. Amma bu tarazlıq heç vaxt tam tamamlanmır, çünki həyatın özü də  dövridir  sonsuz bir təkrardır. Necə ki, Vüqar -Füzuli, Aydın-Nəsimi,Sabir oldu..

Və gecə sona çatır. Yavaş-yavaş, sükunət içində keçən bir zamanın axışında, mən özümü tapmağa bir addım daha yaxınlaşmışam. Gecə gətirdiyi qaranlıqla, eyni zamanda öz içimdəki işıqları da açdı. Gözlərim önündə açılan bu sonsuz labirintin sonunda nə baş verəcəyini bilməsəm də, hər bir dönmə məni daha da yaxınlaşdırır. Mən hələ də suallar ilə yaşayıram, amma artıq sualların özünün bir cavab olduğunu hiss edirəm. Hər bir sual, içində bir şey aydınladır, hər bir boşluq bir anlam yaradır. Və bəlkə də həyatın gerçək mənası, heç vaxt tam aydın olmayan, amma daim axtarılan, tapılmaq üçün yaşamın özü ilə iç-içə olan cavablarda gizlidir.

Səhər, yenə o mandalin qabığının və siqaret kötüklərinin iyi ilə gələcək. Amma bu dəfə, o qoxuların mənə bir xatirə deyil, gələcəyə doğru bir addım kimi gələcəyini bilirəm. Hər gecə bir təkrar olsa da, hər səhər bir yenilik, bir ümid gətirir. Gecənin qaranlığında keçən zamanın özündə bir işıq var, bəlkə də bu işıq heç vaxt tam olaraq görünməyəcək, amma bu işığın ardında heç vaxt tam şəkildə təkrarlanmayan bir həyat, bir mənlik var. Bütün bu düşüncələr, bu təzadlar, məni həyatla barışmağa aparır. Mən daha çox bilirəm, amma eyni zamanda daha çox anlamıram. Bəlkə də bu da bir növ azadlıqdır.

Gecənin sona çatdığı an, mənim içimdə bir başlanğıc yaranır. Nə qədər qaranlıq olsa da, hər bir gecə özündə bir işıq saxlayır. Bəlkə də həyatın ən böyük sirri, o işığı tapmaqda deyil, onu axtararkən duyduğumuz və içimizdəki dəyişimi hiss etməyimizdədir.

Və yenə, yavaşca… həyat davam edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycanın milli qəhrəmanları…

Hər biri barədə cild-cild kitablar yazılsa belə azdır. 

Baş leytenant Eldar Məmmədov 1968-ci il 10 yanvar tarixində Bakı şəhərində doğulmuşdur. Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi liseyi bitirdikdən sonra 1985–1989-cu illərdə Riqa Ali Hərbi Siyasi Məktəbdə təhsil almışdır.

1989–1991-ci illərdə Rusiyanın Orenburq vilayətində zabit kimi hərbi xidmətdə olmuşdur. O, Azərbaycana qayıtdıqdan sonra əvvəl raket qoşunlarında, sonra isə Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi Sərhəd Qoşunları Baş İdarəsində hərbçi kimi fəaliyyətini davam etdirmişdir.

Ağdərədə gedən döyüşlərdə xüsusi fədakarlıq nümayiş etdirmiş, 1993-cü il 24 fevral tarixində qəhrəmancasına həlak olmuşdur.

Azərbaycan Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür, Dövlət Sərhəd Xidmətinin Göytəpə Sərhəd Dəstəsinin N saylı sərhəd–keçid məntəqəsi onun adını daşıyır.

Allah rəhmət eləsin!

Amin!

Daxili Qoşunların leytenantı Fəxrəddin Nəcəfov 1967-ci il mart ayının 31-də Bakı şəhərində doğulmuşdur. 1984-cü ildə Bakı şəhərinin Nəsimi rayonundakı 19 nömrəli orta məktəbi bitirmişdir. 1985–1987-ci illərdə Rusiyanın Arxangelsk vilayətində hərbi xidmətdə olmuşdur.

1991-ci ildə könüllü olaraq Qarabağ cəbhəsinə yollanmış, 1992-ci ildə Ağdam cəbhəsində hərbi hissələrdən birinin komandiri təyin edilmişdir. 1992-ci il sentyabr ayının 4-də Ağdərənin Çıldıran kəndi uğrunda gedən döyüşlərdə qəhrəmancasına həlak olmuşdur. 

6 noyabrda ona Azərbaycan Milli Qəhrəmanı adı verilmişdir. 

Azərbaycanın qəhrəman oğlu Şəhidlər Xiyabanında dəfn edilmişdir. Bakı şəhəri 266 nömrəli tam orta məktəb onun adını daşıyır.

Allah rəhmət eləsin!

Amin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Qapılar barədə çox deyilib, çox yazılıb. Amma qapıların bu qədər dərindən xarakteristikasını, deyəsən, indiyədək heç kəs verməmişdi…

1. Fəlsəfi və simvolik anlamlar

“Qapılar

açılır, örtülür,

Gah sürətlə,

gah asta;

Gah bu geniş dünyaya,

gah da yerin altına”... (Əli Kərim)

Hər gün qapılar açılır, hər gün qapılar örtülür. Həyat bu keçidlər üzərində qurulu…

Qapının anlamları təkcə fiziki deyil, həm də məcazi qatlarda gizli… Qapının önünə xəyal qoyun, eşq nəqş edin, irfan yaraşdırın, görün ki o, özündən necə üstün olur…

2. Tarixilik və dilçilik

Qədim türk dilində “kapığ” kimi səslənən “qapı” sözü, yüzillərin süzgəcindən keçib bizə çatdı.

Göytürk yazılarında həm fiziki, həm də simvolik anlam daşıyan bu söz, mədəniyyətlərin yaddaşında iz buraxdı.

Bir müddət sonra, bu söz, öz deyiliş şəklini yavaş-yavaş itirməyə başlamış olsa da, fərqli fonoformalar alaraq çağdaş türkcələrdə hələ də yaşayır.

Kaşğarlı Mahmud dədəmizin sözlüyündə “kapuğ”a dönən bu qavram - çağdaş Macarıstanda “kapu”, Anadoluda, Balkanlarda “kapı”, Türkmənistanda “gapy”, bizdə isə “qapı” şəklində yazılmağa, səsləndirilməyə davam edir. 

Bizim türkcədə isə “qapı” və “qabıq” olaraq iki dəyişik forma və məzmunda işlədilir. 

Qazax, qırğız, özbək, uyğur, tatar, başqurdca… isə necə deyərlər, qapının söz olaraq özü yox, ən yaxın, ən doğma məzmunu işləkdir: “eşik”. Bizdə necə “evim-eşiyim” deyirlər, bax onun kimi… Evdən çıxdınsa eşikdir, amma ev ilə eşik birlikdə bir bütövdür, tamdır. 

3. Simvolik keçidlər, tarixi yönlər

Göytürk yazılarında “kapığ” yalnız fiziki giriş yeri deyil, həm də şəhərin və ya dövlətin inzibati mərkəzlərinə aid bir simvol idi. Bu, qapının həm maddi, həm də simvolik anlamını göstərir. 

Göytürk yazılarında “kapığ” yalnız fiziki giriş yeri deyil, həm də şəhərin və ya dövlətin inzibati mərkəzlərinə aid bir simvol idi.

Bu məqamda qapıdan qapıya keçmiş olaq:

Dəmirqapı Dərbənddən tutmuş, çalınmış Gəncə qapılarından keçmiş, qarşısında Sisianovun kəlləsi kəsilmiş Bakının Qoşaqala qapısınadək, tarix qapılarda gizlidir…

Bəs Naxçıvan, Başkeçid, İrəvan, Ərdəbil, Təbriz, Kərkük, Hələb, Bayır-Bucaq adlarının yanıbaşındakı qapı məzmunları bir bütövün parçalarını ifadə etmirmi?..

4. İnsanın içəri qapıları

Ariflər deyir, ən ağır qapılar insanın öz içindəki qapılardır – pas atmış anıların ağırlığı altında “gizlənən” qapılar.

Bu qapıları açmaq üçün bəzən uzun illərə ehtiyac duyulur. Könül deyir, nə ola, o uzun illər keçmiş ola…

Ariflər onu da deyir ki, vardır, əfəndim - hər qapının illa bir açarı vardır.

Deyiliş, yazılış şəkli dəyişsə də, mahiyyət dəyişmədi: qapı həmişə bir keçid, bir bağlayıcı oldu.

Yunus Əmrə necə deyirdi? -

Dirildik pınar olduq, irildik irmak olduq,

Axdıq dənizə daldıq, daşdıq əlhəmdülillah.

Taptuğun tapusunda, qul olduq kapusunda,

Yunus miskin çiy idik, bişdik əlhəmdülillah.

5. Uşaqlıq dönəmi və həyat yaddaşı

Biz uşaqkən evimizin qapısından içəri girən hər kəs sanki özü ilə yeni bir aləm gətirirdi.

Biz uşaqkən qapımız hüzur idi, sevinc idi. Amma o qapının bağlanması heç vaxt kədər yaratmırdı; çünki hər bağlanış yeni bir başlanğıca hazırlıq idi…

6. Könül və mədəniyyət qapıları

İnsan könlü də bir qapıdır. Bəzən sevgi dolu, bəzən kədər… Onu açmaq cəsarət istər. Həyatda, bəlkə də, ən çətin şey ürəyin qapılarını birinə açmaqdır...

“Qapı” sözü və onun dəyişiklikləri təkcə dilin deyil, həm də mədəniyyətin bir dəyişim tarixidir.

Mədəniyyət özü bir qapıdır. Kitablar, rəsm əsərləri, musiqi – bunlar hamısı keçmişdən gələcəyə keçirən qapılar deyilmi?.. Onlardan keçərək başqalarının düşüncələrinə və hisslərinə toxunuruq. Bizə bəlli olmayan dünyalara, başqalarının xəyal gücünə yol tapırıq...

7. Qapının dərin anlamı

Hər qapının bir övgüsü və öyküsü vardır. İnsanın özünü, çevrəsini qorumaq, fərqlilikləri ayırmaq və eyni zamanda birləşdirmək ehtiyacı nə qədər çoxdursa, övgü və öykü də o qədər çoxdur.

Məcazi və fiziki baxımdan insanoğlunun həyatında əvəzsiz bir simvol və funksiya olan qapı mövcud olmasaydı, onu yenidən yaratmaq lazım gələcəkdi.

İnsan təbiəti yeni aləmləri kəşf etməyə və özünü yeniləməyə meyillidir.

Doxsan doqquz bağlı qapı varsa, mütləq bir açıq qapı vardır - bu, insanoğlunun inancını, fitrətini göstərirr…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)