“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız. Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.                           

Ta qədimdən filosoflar, yazıçılar, dövlət xadimləri uğur barədə, məqsəd və hədəfə çatma yolları barədə fikirlər söyləmiş, rəy bildirmişlər. Bu söylənilənlərdən ən qiymətliləri aforizim halını almış, tarixin sınağından çıxaraq bu günə qədər gəlib çıxmışdır.

Bu aformzmləri elə bircə dəfə oxumaq insana bəs edir ki, fikir təlatümlərindən qopub müəyyən qərarları qəbul etsin, özünə lazımi keyfiyyətlər aşılasın, uğura, məqsədə doğru gedən düz yolu tapıb inamla, qətiyyətlə irəliləməyə nail olsun. Bu cür kəlamlardan bəziləri, düşünürəm ki, uğura doğru yolunuza işıq tuta bilər. Odur ki, məşğələlərin başlanğıcında uğur barədə aforizmlər seçməsi verməyi məqsədyönlü hesab edirəm.

Beləliklə, növbəti 10 aforizm:

Uğur bizi uğursuzluğa qarşı dözümsüz edir. Uğursuzluq bizi uğura qarşı dözumsuz edir.

U.Feder

Uğurun nələrin bahasına başa gəldiyini düşünəndə ona qarşı bir həqarət duyuram.

Q.Flober

İnsanlar uğursuzluqla qarşılaşmaq qorxusundan təslim olmağı üstün tuturlar.

H.Ford

Kim öz uğuruna inanırsa, gec-tez onu əldə edəcək.

K.Gebbel

İynəni tikməyi bacaran adama verirlər.

A.Hoffman

Dünyada tikan toxumu əkən insanı gül baxçasında axtarma!

   C.Rumi

Heç vaxt ümidsizliyə qapılmayan adam üçün dünyada qeyri-mümkün iş yoxdur.

Xaqani

Həyatda ən böyük uğur xoşbəxtliyə nail olmaqdır.

A.Kamyu

Qələbənin ilkin şərti cəsarətdir.

A.Kembell

Yalnız həyatın sirlərini bilən insanlar uğur  qazana bilər.

C.Kollenz

Düşünürəm ki, yadınızda yaxşı qalsın deyə bu gün üçün 10 aforizm bəsinizdir. Davamı da sabah olacaq.

Şəkildə: A. Kamyu

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı yazıçı-dramaturq Ağalar İdrisoğlunun nəsr nümunələrinin dərcini davam etdirir. Növbədə “Qu quşu haqqında əfsanə” pritçasıdır.

Bir kəndə getmişdim. Çox qəribə adı vardı - Sonaabad. Kəndin adının mənası ilə maraqlandım. Qonaq qaldığım evin ağsaqqalı məni kəndin kənarındakı qəbiristanlığa gətirib, bir qəbri göstərdi. Qəbir daşının üstündə Qu quşunun şəkli yonulmuşdu. Və bu sözlər yazılmışdı: “Burada Su sonası Qu quşu dəfn olunub. Qoy bütün insanlar paklığı, təmizliyi, vüqarı, sadiqliyi ondan öyrənsinlər”...

 Mən sual dolu nəzərlə ağsaqqala baxdım...

 - Su sonasının, bax bu Qu quşunun şərəfinə qədim ağsaqqallarımız, ulu babalarımız kəndimizi Sonaabad adlandırıb, - deyə həmin ağsaqqal əvvəlcə mənə, sonra isə harasa uzaqlara baxıb nəyisə yadına saldı. Və mənə qəribə bir əhvalat, maraqlı rəvayət danışdı...

- Hə, ağrın alım, çox qədim zamanlarda, artıq tüfəngin “at oynatdığı” vaxtlarda ovçu gülləsinə tuş gələn, qanadından yaralanmış bir Qu quşu öz köçündən ayrılıb göydə müvazinətini saxlaya bilməyib, yerə dəyib tikə-parça olmamaq üçün çox çətinliklə bizim obanın Pənah adlı ağsaqqalının həyətinə qonub. Köçündən perik düşən həmin Qu quşu dəstənin ardınca yazıq-yazıq baxaraq əcaib-qəraib səslərlə qışqırıb, haray qoparıb. Yenidən qanad çalıb uçmaq, öz dəstəsinə çatmaq istəyib. Bacarmayıb. Tamam taqətdən düşən Qu quşu, halsız vəziyyətdə yerə uzanıb. Öz dilində səslər çıxararaq, şivən qoparıb, - deyə ağsaqqal söhbətinə ara verib, əlindəki qəlyanı kibrit çöpü ilə eşələyib, yenidən yandırdı və mənim ona maraqla qulaq asdığımı görüb söhbətinə davam elədi.

Bu əcaib-qəraib səsə evdən çıxan Pənah kişi, onun arvadı Gülsənəm qarı, uşaqları, gəlinləri, nəvələri həyətdə çapalayan, qənirsiz gözəlliyi olan, ağ, üstündə qızılı xalları parıldayan bu Su sonasına heyranlıqla tamaşa eləməyə başlayıblar. Pənah kişi Qu quşunun qanadından axan qanı görüb tez həyətə düşüb. Onun ardınca Gülsənəm qarı, sonra uşaqları, gəlinləri, nəvələri də həyətə düşüb, Qu quşuna yaxınlaşıblar. Qu quşu ona yaxınlaşan adamları gördükdə bir az da ucadan “vay-şivən” qoparıb, onları yaxına buraxmayıb. Pənah kişi Qu quşunun adamlardan qorxduğunu başa düşüb arvadının, uşaqlarının üstünə çımxırıb. Hamı təzədən eyvana çıxıb. Pənah kişi özü yavaşca Qu quşuna yaxınlaşıb. Can verən Qu quşunu kobud, qabarlı əllərilə sığallayıb. Qu quşu elə bil ki, xilaskarını gördüyündən sakitləşib...

Yaralı quş, başını onun yanında dizi üstə oturan və Sonanı mehribanlıqla sığallayan, onunla danışan Pənah kişinin şəfalı əllərinə söykəyib. Su Sonasının ondan imdad dilədiyini başa düşən Pənah kişi ağır Qu quşunu qucağına götürüb, evə gətirib.

Uzun illər Türkəçarə ilə kənd adamlarına loğmanlıq eləyən Pənah kişi Qu quşunu ölməyə qoymayıb, onu da otlardan düzəltdiyi dərmanlarla sağaldıb. Onu ölümün pəncəsindən qurtardığını duyan, hiss eləyən Qu quşu da öz mehrini xilaskarı Pənah kişiyə, onun ailəsinə, uşaqlarına salıb... Onları sevib.

 ... Pənah kişinin həyətinə Qu quşunun düşməsi xəbəri obamızda ildırım sürəti ilə yayılıb. Obanın adamları, uşaqlar tez Qu quşunu görməyə, bu gözəlliyə tamaşa eləməyə gəliblər. Həmin gündən Pənah kişinin evi ziyarətgaha çevrilib bu obanın və qonşu kəndlərin adamları üçün. Hər gələn də Pənah kişinin evinə pay-pürüşlə gəlib. Artıq qısa vaxtda bu ev, bu həyət müqəddəs ziyarətgah olub. Axı, Qu quşu məhz heç kimin yox, obanın ağsaqqalı Pənah kişinin həyətinə qonmuşdu. Deməli, Ulu Tanrı tərəfindən burda nə isə dərin bir hikmət, müqəddəslik vardı...

Yaralı Qu quşunun qanadı bitişib. Sağalıb. Amma Qu quşu heç yerə uçub getməyib. Pənah kişinin evinə, həyətinə, obanın adamlarına öyrəşib. Mehrini bu kəndin camaatına salıb. Kəndin uşaqları ilə dostlaşıb Qu quşu. Hamı ona öz yemək payından gətirib. O, bütün günü obanın tozlu yolunda gəzib, uşaqlarla oynayıb, sonra da qaş qaralanda özü Pənah kişinin həyətinə gəlib, eyvana çıxıb, orda onun üçün məxsusi düzəldilmiş komasına girib, sakitcə öz dilində nə isə danışıb, ayrı-ayrı səslər çıxarıb, mahnı oxuyub...

 Pənah kişi Qu quşunun belə qənirsiz gözəlliyinə görə ona Sona adı qoyub. Kənd adamları, qonşu el-obanın adamları da bu Qu quşunu “Sona” çağırıblar. O da bu ada öyrəşib. “Sona” deyən kimi qanadlarını açıb, şən səslərlə, öz dilində danışaraq, onu çağıran adama yaxınlaşıb.

...Düz bir il kənd əhlinin, qonşu el-oba camaatının da ziyarətgah yeri olub Pənah kişinin evi.

Bir gün Qu quşu Pənah kişinin həyətində çox narahat gəzirmiş. Ora-bura vurnuxurmuş. Öz dilində səslər çıxarır, nə isə deyirmiş. Qu quşunun bu narahatlığını hamı duymuşdu. Hamı da nigaran idi ki, görəsən nə olub Sonaya? Niyə səhərdən heç nə yemir. Həyətdə narahat ora-bura vurnuxur. Tez-tez başını çiyninə əyib, göyə baxır. Özü də çox narahat, qəmli baxışlara...

Bu vaxt birdən Qu quşlarının səsi eşidilib. Göydə qatar kimi bir dəstə Qu quşu kəndin üstündən uçub gedirmiş. Sıra ilə uçan bu durna qatarı öz dillərində səslər çıxarıb, nə isə deyirmişlər. Bu səsləri eşidən Sona tez başını çiyninə əyib bir gözü ilə göyə baxıb. Sonra o da göydə uçan quşların səsinə səs verib. Bu səsi eşidən Qu quşları bir az da səslərini ucaldıblar. Sona da səsini artırıb. Öz dilində “vay-şivən” qoparıb...

 Deməli, göydə uçan durna qatarının onun öz dəstəsi olduğunu duyubmuş, tanıyıbmış Sona. Deməli, bu durna qatarı elə payızda burdan uçub gedən dəstə imiş. Öz dəstəsindən ayrı düşmüş Qu quşu - Su Sonası qanadlarını geniş açıb bu dəfə daha sevinclə səslər çıxarmağa başlayıb. Elə bil o bu səslərlə kənardan onu izləyən Pənah kişiyə, kəndin adamlarına deyirmiş: “Onlar mənim burada olduğumu, sağ qaldığımı bilib sevinirlər. Bu onların sevinc səsləridi. Bax görürsüz? Eşidirsiz onların səsini? Deməli, onlar məni səbirsizliklə gözləyirlər. Bircə uça bilsəydim...”

 Uçmaq üçün özündə güc toplamağa, həyətdə o tərəf, bu tərəfə qaçmağa başlayıb Sona. O, bir neçə dəfə həyətdə o tərəf, bu tərəfə var-gəl eləyib və sonra bütün gücünü toplayaraq, uçub. Artıq uçmağı yadırğamış Sona az qalıb ki, kəndin uca çinar ağaclarına dəysin. Lakin dostlarına, dəstəsinə çatmaq inamı yəqin ki, ona böyük güc, qüvvət verib. Birdən-birə qarşısındakı daha uca çinar ağacına çatmamış dik göyə şığıyıb.

Kəndin adamları bu mənzərəni seyr eləyib, Sonanın öz dəstəsinə çatmasını səbirsizliklə gözləyirmişlər. O, dəstəyə çatıb. Sırada öz yerini axtarıb. Gah sol dəstəyə, gah sağ dəstəyə qarışmaq istəyib. Amma durna qatarı onu öz aralarına buraxmayıb. Çünki Sonanın yarısı olan Qu quşu başqası ilə cütləşmişdi. Amma onu da sizə deyim ki, təxminən yüz il yaşayan Qu quşlarının erkəyi də, dişisi də cəmi biri ilə yaşayırlar. Əgər onların yarı, yəni erkəyi ya, dişisi ölürsə, o biri ömrünün axırına qədər tək yaşayır. Və heç bir Qu quşu ilə cütləşmir. Bax budur qu quşlarının bir-birinə sadiqliyi... Amma indi möcüzə baş vermişdi... Həmin Qu quşu artıq bu bir ildə öz yarısını, öz cütünü tapmışdı... Sona bunu görüb, Sona bunu bilib, duyub, hiss eləyib. Sona başa düşüb ki, o, artıq bu dəstəyə yaddır. Onu bu dəstə unudub... Onun bayaq fikirləşdiyi düz deyilmiş. Bu bir ildə Sona onları səbirsizliklə gözləsə də, onlar Sonanı gözləməyiblər. Sonanı yada salmayıblar. Öz yarısı, yarı isə deyəsən dəstədən də qabaq unudub Sonanı. Yaddan çıxarıb...

Bunu görən Sona durna qatarından ayrılıb. Tək qalıb. Arxada tək uçmaq, yəqin ki, ona ağır gəlib... Göydə bir az qanad çalıb. Sonra Sona geri dönüb. Yavaş-yavaş kəndin üstünə doğru uçmağa başlayıb. Uçuşundan hiss olunurmuş ki, Sona yorulub. Axı o, bir il idi ki, uçmurdu. Su sonası, düz Pənah kişinin evinin üstünə qədər qanadlarını ağır-ağır hərəkət etdirməklə uçub…

Belə rəvayət eləyirlər ki, Sona birdən-birə qanadlarını yığıb, dəhşətli bir səs, “vay-şivən” qoparıb. Onun bu səsi təkcə bizim obada yox, qonşu kəndlərdə də böyük bir əks-səda yaradıb. Aman... Nələr yox imiş o səsdə... Nələr yox imiş o fəryadda... Sonra Sona göydə müvazinətini itirib. Bu vaxt o, böyük bir daş parçası kimi göydən Pənah kişinin həyətinə düşüb. Hamı - obanın yüzlərlə böyüklü, kiçikli adamları Sonaya tərəf qaçıb. O yerə düşəndə artıq ölübmüş. Kim bilir. Bəlkə elə göydə həmin vaxtı dəhşətli səslər çıxarıb, “vay-şivən”, haray qoparanda ürəyi partlayıbmış Sonanın. Öz yarısı, öz dəstəsi onu qəbul eləmədiyindən, unutduğundan bu dərdə dözməyibmiş Sona. O da özünə belə bir cəza növü tapıbmış. Öz yarısına, öz dəstəsinə etiraz əlaməti olaraq, özünə belə qəsd eləyibmiş Sona.

 Qu quşunun - Sonanın ölümü kənddə, qonşu obalarda da matəm kimi qarşılanıbmış. Ona görə də adamlar onu gətirib bax bu qəbiristanlıqda dəfn eləmişdilər. Özü də qəbiristanlığın düz girəcəyində. Qonşu kəndlərə gedən yolun üstündə. Qəbir daşının üstünə də bax bu sözləri yazıblar...

Bu əhvalat çoxdan olub. Lap çoxdan... Kim bilir, bəlkə də elə Sonanın qəbir daşı kəndimizdə olan ilk qəbir sayılır... Bilmirəm. Sonanın ölüm tarixini nə bu kənddə, nə də qonşu kəndlərdə heç kim bilmir. Amma bu rəvayəti bizim tərəflərdə uşaqdan böyüyə hamı bilir. Çünki bu rəvayət bizim yerlərin insanlarına uzun illərdi, neçə əsrdi ki, nəsil-nəsil ötürülüb…

Ağsaqqal sözlərini bitirib əlindəki qəlyanı yenidən yandırdı və tüstüsünü acgözlüklə sinəsinə çəkib mənim üzümə baxdı. Onun gözlərində bir cüt alacalanmış yaş gördüm.Həmin yaş ağ saqqalına düşüb, bir parıltıya çevrildi. Bu əhvalat mənə də çox təsir eləmişdi. Ağsaqqal Sona haqqında bu rəvayəti danışdıqca, mən də o səhnələri görürdüm... EIə bil mən də bu hadisələrin iştirakçısıydım.

 … Budur, tozlu yolla hər ikimiz yenə də kəndə qayıdırıq. Heç birimiz danışmırıq. Hərəmiz öz dünyamızdayıq... Öz içimizə çəkilmişik. Qocanın danışdığı bu rəvayət mənə elə təsir eləyib ki, bulud kimi dolmuşam. Öz-özümə fikirləşirəm ki, bu rəvayət yox, əsl həqiqət də ola bilər... Axı, hər bir rəvayətdə çoxlu həqiqətlər də gizlənir…

 Üç gün burada qonaq qaldığım müddətdə hamıdan diqqət, xoş rəftar gördüyümdən, indi başa düşürəm ki, niyə qədim kişilər bu kəndə Sonaabad adı veriblər. Artıq bu ad kəndə təmizlik, paklıq gətirib. Bu kənddə dünyaya gələn hər körpəni də bu ruhda tərbiyə eləyirlər. Bu kənddə tərbiyə beşikdən, addan başlayır... Sonaabadlılar öz əqidə bütövlükləri ilə, paklıqları, təmizlikləri və sifət cizgilərində olan gözəllikləri ilə məmləkətdə ad çıxarıblar... Bu kənddə heç kim, heç kimsənin çörəyinə göz dikmir. Bu kənddə heç kim, heç kimi aldatmır. Bu kənddə tayfabazlıq, yerlibazlıq, paxıllıq, məkrlik, çirkin əməllər, rüşvət adlı murdarlıqlar yoxdur...

Bu vaxt sükutu keşməkeşli bir həyat yaşamış, müdrik ağsaqqal pozdu və ağ saqqalını uzun nazik barmaqları ilə sığallayıb, artıq çuxura düşən, amma həyat eşqini itirməyən gözləri ilə, mehriban baxışları ilə gözlərimə baxıb dedi:

 - Görürsənmi oğlum, Qu quşlarının qanunlarını? Onlar dəstədən ayrılıb, bir özgə qapısında yaşayan Sonanı qəbul etməyiblər. Sona da öz günahsızlığını sübut eləmək üçün özünə qəsd eləyib... Biz - insanlar isə min cür murdar əməllər eləyirik, bir-birimizin ayağının altını qazırıq. Torpaq, Vətən, vicdan satırıq. Yenə də özümüzü təqsirli bilmirik. Eh... Biz adamlar Qu quşları qədər də deyilik. Əgər onlardakı qanunlar bizdə olsaydı, yer üzündə bu qədər qanlar tökülməz, bu qədər mənasız, ağılsız davalar, müharibələr, bu qədər qaçqınlar, köçkünlər, didərginlər, evsiz-eşiksizlər olmazdı. Bu qədər bədbəxt taleli biçarə insanların naləsi göyə, ərşə qalxmaz və Ulu Tanrıya qədər yüksəlməzdi…

                                                                             Masallı, Digah kəndi.

                                                                                   İyun, 2000-ci il.                           

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.12.2024)                         

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Bu günlərdə “Everest” nəşriyyatında müəllifin “Seçmələrin seçməsi-qranulalar” adlı kitabı da işıq üzü görmüşdür.

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

Bu ağır ziyafət bitincə, kimsə səhvən sənin həyatını köhnə paltosu kimi geyinib gedir.

2.

“ Bu nağıllarda olur: qışın qış yeri vardır, yazın yaz yeri vardır – Həyatda belə olmur.”

3.

Məşhur rus alimi Averintsev erkən orta əsrlər Bizans ədəbiyyatı ilə bağlı deyir ki, əgər hər hansı dövr ancaq özü özünə bərabər olsaydı, sonrakı dövr, sadəcə, gələ bilməzdi. Doğrudan da, hər sonrakı dövr əvvəlkinin içindən pardaxlanmağa başlayır. Dövrlər heç zaman özləri özlərinə bərabər olmurlar. Sinergetika!

4.

Mənən qullar bütün qabiliyyətlərini yavaş-yavaş itirirlər - birindən başqa. Bu, dönük çıxma qabiliyyətidir. Onu itirən qəflətən itirir.

5.

Mənim dilimdəki “pintiliklərdən” danışanlara: Mən Azərbaycan dilində yazmıram, əzizi - mənlər, mən Azərbaycan dilinin potensialında yazıram. Oradakı “pintiliklər” isə saysız-hesabsız...

6.

Bütlərə qarşı mübarizə cümlə etalonlarına qarşı mübarizədən başlayır. Onlar da büt lərdir.

7.

Roman qədər “doyumlu” olan kiçik bir hekayə ferzə çıxmağına bir addım qalmış müzəffər piyadadır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə təqdim etdiyi layihədə Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının seçimində 51 türk müəllifinin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.

“Adamın Biri”

Mustafa Türk

Dalmış öylece uzaktan uzağa
Bakıp gökteki rengin kararına

‘Gecenin sonunda gündüz’ El Barî
Demiş, sonra susmuş adamın biri

Sezmiş kendini şöyle bir usuldan
Damarlar ki çizgiden bir lisan
‘Beden zarifler zarifi’ El Hâkim
Demiş, sonra susmuş adamın biri

Meşakkatin resmi nasırlı ellerle
Yalvarmış darlanmış bir gönülle
‘Beni bana getirenim’ El Fettah
Demiş, sonra susmuş adamın biri

Bir defasında açmış bohçasını
Soğan ekmeğin en has arkadaşı
‘Kafidir bana kafi’ El Hamîd
Demiş, sonra susmuş adamın biri

Sual etmiş, gönül kırdım mı ola
Bir vakit kötü zan ettim mi ola
‘Getirse beni affına’ Et Tevvap
Demiş, sonra susmuş adamın biri

Fotoğraf: Tuncay Çalışkan

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.12.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

11 dekabrda dünyaya gələn ünlülər sırasında Oşonun da adı var. 1931-ci ildə Hindistanda doğulan, adı dillər əzbəri olan din xadimi və filosof Oşonun təlimləri Azərbaycanda çox məşhurdur, onu gənclər sevə-sevə oxuyurlar. Oşonun qızıla bərabər kəlamları var, onlardan bəzilərini seçərək diqqətinizə çatdırıram:

Həyat qorxunun bitdiyi yerdə başlanır;

Əgər bir gülü sevirsinizsə onu qırmayın. Çünki siz onu qıranda o gül ölür, sizin sevdiyiniz də ölür. Deməli, əgər gülü sevirsinizsə, qoyun, o yaşasın. Sevgi nəyəsə sahib olmaq deyil, onu qiymətləndirməkdir;

Kədər dərinlik, xoşbəxtlik yüksəklikdir. Kədər kök atır, xoşbəxtlik qol-budaq atır. Xoşbəxtlik başı göylərə dəyən ağac kimidir, kədər isə yerin dərin qatlarına işləyən kök kimidir. Hər ikisi vacibdir. Ağac nə qədər yüksəkliyə qalxsa, onun kökü də dərin olur;

Körpə dünyaya gələndə ana da doğulur. Körpə doğulmazdan əvvəl o qadın idi, ana yox;

Mən bu dünyanı sevirəm, çünki bu dünya mükəmməl deyil. Mükəmməl deyil, ona görə də inkişaf edir. Əgər mükəmməl olsaydı, çoxdan ölərdi, inkişaf etməzdi;

Bu dünyaya çoxlu insan gəlib, sonra bu dünyanı tərk edib. Bu çox yaxşıdır. Onlar daha yaxşılar üçün yerləri boşaldırlar;

Xoşbəxt olmağın çox sadə yolu var. Nə edirsinizsə edin, qoymayın ki, keçmiş sizin beyninizə köçsün, qoymayın ki, gələcək sizi narahat etsin. Çünki keçmiş artıq yoxdur, gələcək isə hələlik yoxdur. Xatirlərdə yaşamaq, xəyallarda mövcud olmaq mövcud olmamaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.12.2024)

“Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun  Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə keçirdiyi “Bir direktor, bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir. 

Hazırda təqdimatda 2 nömrəli Texniki Humanitar Liseyidir.

 Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

DİREKTOR :

Turanə Məcidli Aslan qızı 08.09.1990 tarixində Bakı şəhərində anadan olmuşdur. 2009-2013-cü illərdə Bakı Dövlət Universitetinin kimya fakültəsinin bakalavr, 2013-2015-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Kimya fakultəsinin magistr pilləsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. 2015-ci ildə MİQ müsabiqəsində uğur qazanaraq Səbail rayonu 329 nömrəli tam orta məktəbdə kimya müəllimi fəaliyyətinə başlamışdır.

2020-ci ildə “Landau School ” beynəlxalq məktəbində bir illik ixtisasartırma təlimində iştirak etmiş, ingilis dilində kimya və təbiət fənlərini tədris etmişdir. 2021-2022-ci tədris ilində “Bakı Modern Beynəlxalq məktəbi”ndə Science (Təbiət) müəllimi kimi ingilis dilində tədris aparmışdır.

2022-ci ildə Elm və Təhsil Nazirliyi və ADPU-in birgə layihəsi olan “Məktəb Liderliyi” proqramında iştirak etmişdir. 2022-ci il 5 oktyabr tarixində Bakı şəhər üzrə Təhsil idarəsinin “direktor müavinlərinin işə qəbulu” müsabiqəsində uğur qazanaraq, 106 nömrəli tam orta məktəbə təlim-tərbiyə işləri üzrə direktor müavini vəzifəsinə təyin olunmuşdur.

Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi tərəfindən 2023-cü il 27 yanvar tarixində 2 nömrəli Texniki Humanitar liseyə direktor vəzifəsinə təyin olunmuşdur.

2023-cü ildə Təhsildə İnkişaf və İnnovasiyalar üzrə VII qrant müsabiqəsində "Bilgə Qarabağ" layihəsi ilə qalib olmuşdur. 2024-cü ildə Project Management Institute Southern Italy institutu ilə online birgə əməkdaşlıq çərçivəsində Project Management Skills for Life təlimində tutor müəllim kimi sertifikat qazanmışdır.

2024/2025-ci tədris ilindən etibarən Azərbaycan Respublikasının Təhsil İnstitutunun "Təhsilin Təşkili və Planlaşdırılması” ixtisası üzrə doktorantura təhsili alır. Müxtəlif yerli və beynəlxalq təlim və layihələrdə iştirak etmişdir.

ŞAGİRD :

Mən, Tağıyev Toğrul Firavan oğlu 2014-ci ildə Səbail rayonu 162 nömrəli tam orta məktəbin 1- ci sinfinə daxil olmuşam. 2018-ci ildən etibarən təhsilimi Həbib bəy Mahmudbəyov adına 2 nömrəli texniki-humanitar liseydə davam etdirirəm. Hal-hazırda 11-ci sinif şagirdiyəm.

Oxuduğum müddət ərzində məktəbin tədbirlərində, fənn müsabiqələrində və olimpiadalarında iştirak etmiş, bir çox nailiyyətlər əldə etmişəm. Bunlara misal olaraq, 2019-cu ildə “100 Saat Astronomiya” gününə həsr olunmuş yaradıcılıq müsabiqəsində fəal iştirakıma görə sertifikat qazanmışam. 2020-ci ildə Con Fon Neyman adına Beynəlxalq Riyaziyyat Olimpiadasında həvəsləndirici yerə layiq görülmüşəm. 2021-ci ildə keçirilmiş Məktəblilərarası Vl Fənn Müsabiqələrində biologiya fənni üzrə bürünc medal qazanmışam. 2023-cü ildə “İntermediate” ingilis dili səviyyəsini qazanmışam. Elm və Təhsil Nazirliyinin təşkil etdiyi beynəlxalq olimpiadalara hazırlıq dərslərində iştirak edərək Beynəlxalq Biologiya Olimpiadasına (IBO) hazırlaşmışam. Məqsədim Azərbaycan Tibb Universitetində təhsil alıb vətənimə layiqincə xidmət etməkdir. 

Asudə vaxtlarımda futbol və şahmat oynamağı xoşlayıram. Hazırda lll dərəcəli şahmat oyunçusuyam.

ESSE

“Zamanın idarəsi yoxdur, özünü idarə vardır” deyib yazıçı Rory Vaden. Bu ifadə ilə tanış olduqdan sonra “əslində zamanın idarə olunması anlayışı, həqiqətən, yanlışdır” deyə düşündüm, çünki biz saatın əqrəblərini tutub zamanı saxlamaq qüdrətinə malik olmadığımızdan zamanı deyil də, əslində özümüzü idarə etməliyik. Buna görə də “zamanımı necə idarə edə bilərəm?” düşüncəsini “özümü necə idarə edə bilərəm ki, günüm daha səmərəli və məhsuldar keçsin?” fikri ilə əvəz etdim.

İlk növbədə “Zaman su kimi axıb keçir”, “Saatlar elə tez keçir ki, heç fərqində olmuram” , “Heç nəyə vaxtım çatmır” kimi ifadələrlə əslində özümə bəraət qazandırdığımı dərk edib onlardan əl çəkdim. Çünki hər dəfə vaxtım yoxdur deyəndə  mövcud zamanı da əldən verdiyimi anladım. Vaxt, insan həyatının ən dəyərli sərvətlərindən biridir. O, nə geri qaytarıla bilər, nə də artırıla bilər. Hər kəs kimi eyni miqdarda vaxta-24 saata sahib olduğum halda, bu zamanı necə keçirməyim həyatımın keyfiyyətini və uğurlarımı müəyyən edir. Buna görə də vaxtı səmərəli idarə etmək həm şəxsi inkişafım, həm də gələcək hədəflərim üçün vacibdir.  

Vaxtın səmərəli idarə edilməsi üçün ilk addım planlaşdırmadır. Əgər bir insan gündəlik işlərini planlaşdırarsa, həm işlərinin öhdəsindən daha asan gələ bilər, həm də özünə daha çox boş vaxt ayıra bilər. Məsələn, dərslərini vaxtında hazırlayan bir şagird həm yaxşı nəticələr əldə edir, həm də istirahət üçün kifayət qədər vaxt tapır. Ona görə oyanan kimi ilk işim günümü planlamaq olur ki, günüm daha səmərəli keçsin.

Digər tərəfdən, vaxtın boşa xərclənməsi insanı həm fiziki, həm də mənəvi yorğunluğa gətirib çıxara bilər. Müasir dövrün ən böyük vaxt israfçılarından biri sosial mediadır. Saatlarla mənasız videolara baxmaq və ya lazımsız müzakirələrə qoşulmaq həm vaxt itkisi, həm də enerji bitkinliyi yaradır. Buna görə də sosial medialarda keçirdiyim vaxtı minimuma endirib əvəzində daha çox kitab oxumaq, yeni bacarıqlar öyrənmək və ya idmanla məşğul olmaq kimi məhsuldar fəaliyyətlərə vaxt ayırmağa çalışıram.   

Vaxtın düzgün idarə olunması həm də balanslı həyat üçün vacibdir. İnsan yalnız işləmək və ya oxumaqla deyil, ailəsinə, dostlarına və hobbilərinə də vaxt ayırmalıdır. Bu həm ruhən rahatlıq gətirir, həm də insanın daha motivasiyalı olmasına kömək edir. Vaxt bölgüsünə nəzarət etməyə başlayandan sonra həm ailəmə vaxt ayırır, həm də dostlarımla şahmat, futbol kimi sevimli oyunlarımı oynaya bilirəm. 

Araşdırılmalar əsasında müəyyən olunmuşdur ki, vaxt itkisinin ən böyük səbəbi dağınıqlıqdır. Buna görə də, hər zaman evimizi və ya öz otağımızı səliqəli saxlamalıyıq. Hər bir əşyamızın bir yeri olmalıdır ki, onu axtarmaq vaxt itkisinə səbəb olmasın. Bu mənim öz həyatımda yer ayırdığım ən önəmli nüansdır, çünki deyilənə görə otağımız öz beynimizin içini təmsil edir. Əgər otağımız dağınıqdırsa, bu beynimizdəki fikirlərin də qarışıq və işlərimizin plansız olması deməkdir.

Son zamanlara qədər universitet qəbul imtahanına hazırlaşmaq üçün özümdə inkişaf etdirmək istədiyim ən birinci bacarıq, zamanı idarə etmək qabiliyyəti idi. Çünki bir dəfə dərs zamanı müəllimimiz verdiyi tapşırığı yerinə yetirmək üçün bizə saniyəölçənlə vaxt təyin etdi, bir anlıq bütün bildiklərimi unudub, sadəcə zamanın axıb getdiyinə və bu zaman çərçivəsində heç nə edə bilməyəcəyimə dair həyəcana qapıldım. Nəticə mənim üçün heç də ürək açan olmadı, onda müəllimimin dediyi söz mənim üçün unudulmaz oldu: Zamanı idarə edə bilməyənlər həyatlarını idarə edə bilməzlər!

Bu zaman anladım ki, bütün məqsədlərimi və xəyallarımı gerçəkləşdirmək üçün ehtiyacım olan sadəcə çox çalışmaq deyil, həm də zamanı səmərəli istifadə edərək, onu idarə etməyi öyrənməkdir. Bunun izlədiyimiz bir filmdə çox daha yaxşı başa düşdüm.

"Vaxt" adlı bu film 2011-ci ildə çəkilmiş elmi-fantastik janrda olub, insan həyatının "vaxt"la ölçüldüyü distopik bir dünyanı təsvir edirdi. Bu filmdə hər kəsin qolunda bir sayğac var və bu sayğac onların həyatının sonuna nə qədər qaldığını göstərir. Pulun əvəzinə vaxt əsas valyutadır – işləyərək vaxt qazanmaq, yaxud vaxtı sərf etmək mümkündür. Bir növ insanlar vaxtlarını sərf edərək həyatda qalmağa çalışır, yemək və ya pul qazanırdılar. Əlbəttə, filmdə ən varlılar ən çox zamanı olanlar idi. Bu film mənə əslində zamanın nə qədər qiymətli olduğunu, zaman varkən görülə biləcək hər şeyi planlı və ardıcıl etməyim gərəkdiyini bir daha göstərmiş oldu. Çünki zaman bu dünyada geri dönüşü olmayan və əvəzedilə bilməyən yeganə sərvətdir.

Nəticə olaraq bunu demək istəyirəm ki, vaxtı səmərəli idarə etmək həyatımızın hər anını dəyərli etmək deməkdir. Biz vaxtımızı necə istifadə ediriksə, gələcəyimiz də elə formalaşır. Vaxtın qədrini bilən insanlar həm özləri ilə, həm də ətrafdakılarla daha harmonik bir həyat yaşayırlar. Hər birimiz vaxtımızı daha yaxşı dəyərləndirmək üçün addımlar atmalıyıq, çünki zaman həyatımızın ən qiymətli sərvətidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.12.2024)

“Füzuli Şərqin yetişdirdiyi

ən səmimi, ən həssas şairidir”

Mister Gibb

Dörd yüz il... Az zaman deyildir. Dörd yüz ildə irmaqlar yataq­larını dəyişdirir, dağlar aşınır, insaniyyət tarixində bir deyil, bir kaç böyük dövrlər gəlir keçir, yüzlərcə hökumətlər, dövlətlər və binlərcə dövlət adamları doğub-ölür. Bununla bərabər, dörd yüz il çox uzun zaman da deyildir. Elmin, fənnin böyük-böyük kəşfləri, icadları sayə­sində dörd yüz, dörd bin, hətta qırx bin sənəlik bir zamandan az-çox məlumatımız vardır.

Füzulidən çox əvvəl gəlmiş-keçmiş türk şairləri, alim və həkim­ləri, filosofları vardır. Füzuliyə gəlincəyə qədər türklər bin ildən ziyadə bir ömrə malik ədəbiyyat və olduqca böyük, şöhrətli, qüd­rətli dövlətlər doğurmuşlar. Bunlardan Orxon, Turfan kitabələrinə, “Kutadqu bilik”, “Divanü-lüğatit-türk”, ümumiyyətlə, uyğur, cığatay namlarilə anılan dövrlərə işarət edərsək, nə demək istədiyimizi anlamış olur.

Bütün bunlara qarşı Füzulinin ayrı bir əhəmiyyəti vardır. Füzuli dörd yüz il əvvəl ədəbiyyatımızın dumanlı-buludlu üfüqlərində doğ­muş, ölməmişdir və bəlkə, daha bir çox əsrlər ölməyəcəkdir. O bizim bu gün də könlümüzdə, xatirəmizdə, məktəb və səhnələrimizdədir. Ona bir müasirimiz, yaşdaşımız dersək, yanılmış olmayız. O, dörd yüz il yaşayan bir insandır. Yuxarıda saydığımız dövrlərin qəhrəman­ları artıq həp tarixi simalar olduğu halda, Füzuli bu günə qədər canlı bir simadır. Digər tərəfdən, azacıq əlinə qələm tutan, bir kaç yazılı nümunə görən türk gəncləri, ixtiyarları arasında bilərək-bilməyə­rək Füzulini oxumayan, eşitməyən, dinləməyən həman yox kibidir.

Füzuli münəvvər təbəqə ilə xalqı ən böyük və ən incəlmiş şairlərimizlə yüzlərcə illərdən bəri, bəlkə də, əlinə heç bir zaman kitab almamış köylülərimizi “Leyli və Məcnun” ilə ağladan, “Şikayətnamə”si ilə güldürən və digər qəzəllərilə coşduran yeganə bir şairi­mizdir.

Məşhur alman müştəşriqi, professor Martin Hartman “Türküs­tanda kitab sənəti” nam əsərində: “Füzuli Daşkənddə, Qazanda, vəlhasil, Asiyanın hər tərəfində təqdirlə oxunur”, – deyir. Demək ki, o – Füzuli bizim türk, hətta Şərq ölkəsinin hər tərəfində qarşımıza çıxır, hər yerində vətəndaşımız, köydaşımızdır.

Füzuli bütün Şərq ədəbiyyatında, bütün Şərq ellərində məlum olduğu, təqdir etdiyi kibi, Avropada da böyük rəğbət və məhəbbətə məzhər olmuşdur.

Avropa müştəşriqləri Füzulini bir çox cəhətlərdən türk və Şərq ədəbiyyatının yeganəsi saymışlardır. “Osmanlı şeirinin tarixi”ni altı cildlik böyük və müəzzəm bir əsərdə izah və təhlil etmiş olan və hökm təqdirində pək ziyadə müşkülpəsənd görünən mister Gibb əsərinin Füzuliyə təxsis etdiyi qismində onun türk və Şərq ədəbiyyatındakı müstəsna mövqeyindən bir kaç kərə yüksək təqdir və səmimi sita­yişlə bəhs ediyor. Məsələn, “Osmanlı şeirinin tarixi” nam əsərinin üçüncü cild ikinci səhifəsində Füzuli haqqında: “Şərqin Şərq olalıdan bəri yetişdirdiyi şairləri içərisində ən səmimisi və ən həssası Füzuli­dir”, – dediyi kibi, eyni əsərin eyni cildinin 86–88-ci səhifələrində Füzulinin “Leyli və Məcnun”u haqqında: “Bu, yəni “Leyli və Məc­nun” şimdiyə qədər yazılan məsnəvilərin ən yüksəyi və ən gözəli­dir”, – sözlərini qeyd etməklə bərabər, yenə Gibb 70-ci səhifədə: “Bütün türk ədəbiyyatında Füzulidən daha böyük bir isim bulmaq mümkün deyildir”, – deyərək təqdirini son dərəcəyə vardırıyor və Füzulini başlanğıcından zamanımıza qədər türk ədəbiyyatında yetişən şairlərin sultanı, yəni sultanüş-şüərası mərtəbəsinə çıxarıyor.

“Türk ədəbiyyatında eşq” namilə yazdığı əsərində Edmon Fazi: “Füzuli Asiya məktəbi-ədəbisinin ən böyüklərinin şairidir. Ondan sonra keçən dörd əsr içində bütün şairlər onu tərənnüm etdilər. Fəqət yenə o həpsinin üstündə məsləyin yeganəsi qaldı”, – sözlərini yazıyor.

“Osmanlı şeir sənəti”nin müəllifi və Avropa türkşünaslarının babası Hammer Bürqştaldan professor Krımskiyə qədər eyni fikir­lərin az-çox dəyişmiş təbirlərlə Avropa şərqiyyatçılarında bulunduğunu görüyoruz.

Avropa üləmasının yuxarıda zikr etdiyimiz fikirlərindən də aşkar olduğu kibi, Füzuli Azərbaycan – Osmanlı türklüyünün və fars-ərəb mədəniyyət dairələrinin on dördüncü, on beşinci, on altıncı əsr­lərin təsadüf və çarpışma nöqtəsi olan Bağdadda böyümüş və çalış­mış olmaqla bərabər, yalnız bir-iki qövmün, hətta yalnız türklüyün şairi saymaq lazım gəlməz. Onun yeri bütün Yaxın Şərqin yetişdir­diyi ölməz böyüklər arasındadır.

İştə bunun üçün professor Krımski “Türk ədəbiyyatı tarixi” nam əsərində: “Füzuli həm fars, həm Azərbaycan və Osmanlı ədəbiyyat­ları tarixinə girər”, – dediyi zaman yanılıyor. Şərqin on yeddinci əsrə qədər ərəbi, farsı, türkü birləşdirən iqtisadi, ruhi, ictimai bir əsası, təməli var idi ki, o təməl də ümumi ruhda yetişən filosoflar, ədiblər, şairlər bütün Şərqin malıdırlar və bunların fəaliyyəti ayrı bir Şərq tarixi, bir Şərq ədəbiyyatı meydana gətirmişdir. Ərəb, fars, türk ruhunu kəndi şəxsiyyətində ən iyi məzc edən bu xəlitələrdən bugünkü cənub türkcələrində (Osmanlı və Azərbaycan) olduğu kibi, sepah, üçayaqlı bir lisan deyil, yekparə bir əsər meydana gətirən Füzuli olmuşdur.

O, ərəb eşqi, fars ruhu və türk qılıcilə qurulan əsrlərin ağır və acıqlı uruşları altında yıxılan Bağdadın ruhunu qavramış, onu bizə duyurmuşdur. Qrek, Bizans, fars, türk, ərəb ruhlarının mənsəbi, bir vaxtlar dünya iqtisadi yollarının kilidi olan Bağdad xarabalarını oxumuş, duymuş və tərcümə etmişdir. Bu cəhətdən o, böyük cahan faciəsini bizə tərənnüm etmişdir.

Bundan başqa, Füzuli kəndi zamanındakı Bağdadı da duymuş­dur. Füzulinin yaşadığı Bağdad o vaxtdakı İran və Türkiyənin qanlı sərhədi idi. Füzuli dövrü şiə-sünni davalarının, islam dünyasında İran və Türkiyə faiqiyyəti, hegemoniyası mücadilələrinin ən ziyadə şiddət qazanmış bir zamanı idi. İqtisadi həyatın gevşəkliyi, siyasi idarələrin keşməkeşi, nəhayət, ruhi həyatın qəvi ümdələrə istinad edəməməsi böylə dövrlərin açıq və ana cizgilərindən sayılır.

İslam tarixində Əli – Müaviyə, abbasi – əməvi, islam – moğol, fars – ərəb, türk – fars və ərəb mücadilələri və doğurduqları böhranlar ayrı dürlü olaraq qeyd olunmalıdır. Bu dövrlərin bütün cahan və insan­lıq tarixi nöqteyi-nəzərindən böyük iqtisadi və ictimai mənası vardır.

Biz burada yalnız şunu qeyd edəcəyiz: böylə dövrlərdə çox dəfə Şərqdə mistik-mütəsəvvif şairlər yetişmişdir. Məşhur ərəb, fars və Əhməd Yasəvi, Yunus İmrə, Aşıq Paşa... kibi türk sufi şairləri böylə dövrlərdə yetişmişdir. Böylə dövrlərin aşağıdan-yuxarıya, bir kənar­dan digərinə qədər bütün Şərqi sardığına bir əlamət də şudur ki, yalnız şairlər deyil, xalq da mistik-sufi ruhunda bulunmuşdur. Əsasən, böyük sufi şairləri xalq ruhunun tərcümanı olmuş və yaxud olmağa çalışmışlardır.

Lakin Füzuli sufi-mistik deyildir. Gerçək sufilər kibi, o da şərab­dan, eşqdən bəhs edər... Gərçi Füzulidə həqiqi sufi parçalar da vardır. Çünki o, İranın, ərə­bin klassik sufi şairlərindən nümunələr görmüş, dərs almış, təsir qap­mış ola bilir.

...Füzuli kəndi hisslərini, həyəcan və ümidlərini, mühitinin və xalqının səfalət zillətlərini o vaxtda mövcud olan ən qüvvətli sözlər, ən səmimi şəkillərlə anlatmışdır. Füzuliyə “mübaliğəçi”, “safdil” deyə biliriz, lakin bu gün də, yarın da “yalançı”, “masalaçı” deyəməyiz. “Ən gözəli – ən yalanı” (“əhsənühü-əkzəbühü”) düsturilə yaşayan Şərq ədəbiyyatında o, ən gözəli, ən doğrusu olan şeirlər, əsərlər meydana gətirmiş birinci şairimizdir.

Füzuliyə “fərdiyyətçi aşiq” demişdik. Bununla bərabər, o, ümumi və ictimai həyata qarşı da laqeyd deyildir. O, zamandakı siyasi, fəlsəfi, ictimai cərəyanları yaxından təqib etmişdir. O həm Şah İsmayıla, həm də onun qanlı düşməni Sultan Süleymana mədhiyyələr yazmasını bilir və hər ikisinin də damarlarını oxşayacaq şeylər bulur. O həm sünni ruhunda nə’tlər, həm də şiə şəklində mərsiyələr yazar.

Biz onun tərcümeyi-halından sünni [və] şiə məzhəbləri arasında bir-iki kərə intiqallar, çevirmələr yapdığını öyrəniyoruz. Vəlhasif, Füzulinin bir sifəti və olduqca mənfi sifəti də iyi bir Şərq məsləhət­çisi, taktiki olmasıdır. O, “bərayi-məsləhət” qələmini gah Təbrizə, gah İstanbula, gah şaha, gah sultana təqdim edərək kəndisinə lazım gələn rahatlıq və salamatı təminə çalışıyor.

O da şeirindən, istedadından hər Şərq şairinin tiranlara vermək məcburiyyətində olduğu vergini ödəmişdir. Lakin Füzuliyə digər saray şairləri kibi dalqavuq və qəsidəçi demək olmaz. Onun həyatını təsvir edən qızıl cizgi hər zaman saraydan və onun ədəbiyyat və cəmiyyət üçün zəhərli ruhundan uzaq qalmasıdır.

O daima kəndisini saray və sultana qarşı müariz və saray şairlərinə qarşı məğrur və müstəhzi tutmuşdur... Şikayətnamə” Füzulinin digər əsərləri kibi, zamanımıza qədər bizi güldürməkdə və ağlatmaqdadır.

...Füzuli şeirlərinin pək çoxunu yalnız təsadüfi olaraq türkcə yaz­mış deyildir. O, farsca daha gözəl yazıldığının və farsca daha ziyadə ədəbi modada bulunduğunun fərqindədir. Lakin o da Aşıq Paşa, Əlişir Nəvai, Yunus İmrə... kibi digər bir çox qüvvətli türk şairləri kibi [...] türkcə kibi işlənməmiş bir dil ilə gözəl şeir yazmaq [mümkün] oldu­ğunu iləri sürmüşdür...

Burada bir məsələ daha qalıyor. Əcəba, Füzuli türkcənin hankı şivəsilə yazmışdır? Füzulidə dilcə rast gəldiyimiz başlıca xarakteristik cəhətlər bəzi sözlər olub, cümlə tərtibində müəyyən şivəyə işarət edəcək xüsusiyyətlər pək azdır. Bu sözlərdən bəziləri şunlardır: mən, dutsaq, tapşırmaq, eyləmən, yaxşı, yaman, özgə, ağ (“aq”), tək (“kibi”), sayru (“xəstə”)... Bu sözlərdən bəziləri bu gün azəri türk şivəsində yerləşməklə bərabər, əski Osmanlı və bugünkü digər şivələrdə də bulunur.

...Burada izahı üzün sürəcək digər bəzi lisani əla­mətlərə dayanaraq, bu sətirləri yazan Füzulini lisanının türkcə qismi etibarilə Azərbaycan şivəsinə daha ziyadə yaxın buluyor. Şivə xüsu­sunda, daha doğrusu, uzun-qısa bir kaç dövr keçirmişə bənzəyir. Yenə eyni surətlə sözü uzatmamaq fikrilə professor Knmskinin Füzulinin kürd olması haqqında iləri sürdüyü iddianı münaqişədən vaz keçiriz. Əsasən, Krımski “Türk ədəbiyyatı tarixi” nam əsərində ibtidadan zamanımıza qədər, Osmanlı sədri-əzəmlərinin üstəsinə nəzirə yapa­raq yetişən türk ədib, həkim və şairlərinin yüzdə doxsanını rum, kürd, arnavud, ərəb çıxarmışdır. Təbii, heç birisində, Füzulidə olduğu kibi, heç bir dəlil və söhbət əlavə etməmək şərtilə, hər halda, Krımskini böylə cürətkar iddialara sövq edən cəhəti bu gün elmdən tış qılmaq lazım gəlir.

Xülasə, Füzuli “Bəngu Badə”si, “Saqinamə”si, “Leyla və Məcnun”u, “Şikayətnamə”si, qəzəlləri və başqa farsca, türkcə şeirləri ilə, yuxarıda da dediyimiz kibi, hər zaman ədəbiyyatımızda tər və təzə qalmış duyğular və şəkillərin mövcidi, təqlid olunamayan ustadı olmuşdur və bir çox əsrlər də böylə qalacaqdır.

...Qərbdə, Avropada da ruhun dediyimiz dərin təbəqələrinə enmək qüdrət və şərəfi, şəksiz, Gete, Şiller... kibi pək az qələm sahib­lərinə müyəssər olmuşdur. İştə bunun üçün Füzuli Avropada bütün türk, ümum Şərq şairləri içərisində bir çox xüsusiyyət və məziyyət­ləri ilə ən çox təqdirlərə məzhər olmuş bir şairdir... İstiqbal Füzuli kibi səmimi şairlərindir.

(Mənbə: Məhəmməd Füzuli. Elmi-tədqiqi məqalələr.

Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1958, səh.364–374)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.12.2024)