“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün nəsr saatıdır, sizlərə Səadət Musayevanın “Son çağırış” hekayəsi təqdim ediləcək.

                                                        

 

NƏSR

 

Səadət MUSAYEVA

 

 

SON ÇAĞIRIŞ

 

Hekayə Təcili Tibbi Yardım Stansiyasında işləyən bir gənc həkim qadının yaşadığı real hadisə əsasında yazılıb.

 

         Səhər növbəsi yeni başlamışdı. Çox vaxt olduğu kimi, stansiyada yetərli sayda tibb bacısı olmadığı üçün bu gün mən yenə də tək işləyəcəkdim. Operatordan yeni daxil olan çağırış vərəqəsini götürüb gün boyu işləyəcəyim təcili yardım maşını ilə ünvana yollandıq. Ünvan şəhərin köhnə yaşayış məhəllələrindən birində yerləşirdi. Mən çağırış vərəqəsində qeyd olunan birmərtəbəli yaşayış sahəsinin qapısına yaxınlaşıb bir neçə dəfə qapını döydüm. Cavab verən olmadığı üçün qapını itələyib açdım və tünd kərpic rəngli yeni boyanmış kimi parıldayan enli. uzun və çox səliqəli eyvana daxil oldum. Eyvanın qarşısında səliqəli sement örtüklü dördkünc və çox böyük olmayan həyət vardı. Eyvanda və həyətdə hər hansı bir əşyanın olmaması, üstəlik, bəzi dəhşət filmlərinin ilk səhnəsini xatırladan səssizlik məni bir xeyli ürpəndirdi. Mən eyvanın sol tərəfindəki nəfəsliyi xatırladan ilk kiçik qapıya nəzər salıb bir qədər irəlilədim. Ağ rəngli qapıya çatıb dayandım. Mövcud ab-havanın məndə yaratdığı gərginliklə titrəyən əlimin arxasıyla qapını döydüm. İçəridən mənə "gəlin" deyən bir kişi səsi eşitdim. Bir qədər ehtiyatla qapını araladım və bu zaman divarları ağ, döşəməsi eyvanla eyni rəngdə rənglənmiş olan böyük boş otağı görüncə təlaşım bir az daha artdı. Mən "gəlin, gəlin" təkrar edən kişi səsinə tərəf boylanaraq otağa daxil oldum. Otağın baş tərəfində ağ rəngli səliqəli yataq dəsti salınmış çarpayıda uzanan oğlan başını bir qədər mənə doğru dikəltmişdi. Onun qarşısındakı üzəri ağ örtüklə örtülmüş stolun üstündə sanki yenicə itilənmiş kimi parıldayan böyük bir bıçaq vardı. Oğlan stolun yanındakı üzü ona tərəf çevrilmiş yeganə stulu işarət edib "əyləşin" dedi. Mən titrədiyimi bəlli etməməyə çalışaraq əlimdəki ilk yardım çantasını stulun üzərinə qoydum və çağırış vərəqəsində qeyd edilən ismi "Nəsibə Hüseynova, 31 yaş" oxuyub "xəstə haradadır?" – deyə soruşdum. Oğlan gözünün ucu ilə məni süzüb susdu.

– Siz çağırmısız?

Oğlan başını tərpədib dodağının altında mızıldandı.

– Mən çağırmışam.

–  Zəhmət olmasa, adınızı, soy adınızı, atanızın adını və doğum tarixini deyin, çağırış vərəqənizdə qeyd etməliyəm.

Oğlan heç də sualıma çavab verməyə həvəsli görünmürdü. Qarşımdakı pasiyentin şikayətlərini soruşdum.

– Burda ürək narahatlığı yazılıb, buyurun, sizi dinləyirəm, şikayətiniz nədir?

– Ürək döyünməm var.

Mən dərhal pasiyentimin nəbzini yoxladım və nəticə oğlanın şikayətini təsdiq edirdi.  

– 120, bəli taxikardiyanız var. Daha hansı şıkayətləriniz var, ürək döyüntülərindən başqa sizi nə narahat edir?

Mən sualımı bitirib pasiyentin üzünə baxdım. Zənnimcə bu onu bərk narahat etdi, o, tez gözlərini aşağı dikib baxışlarını məndən gizlətməyə cəhd etdi.

– Ürəyinizdə ağrı, yaxud hər hansı başqa bir narahatlıq hiss edirsinizmi?

– Həkim, özünüz tapın... sakitləşdiriciyə ehtiyacım var, mənə iynə vurun.

Mən cəld ilk yardım çantasını açdım, tanometri çıxarıb pasiyentin təzyiqini ölçmək istədim. Tanometrin manjetini onun qoluna bağlamaq istədikdə o, mənim əlimi tutub geri itələdi.

– Həkim, niyə boş şeylərlə vaxt itirirsiniz, mənə ehtiyacım olan iynəni vurun, gedin.

Mən təmkinli olmalıydım, bu həmin an ağlıma gələn tək şey idi. Gizlətməyə çalışsamda titrədiyimin kənardan açıqca göründüyünü bilirdim.

– Sizə gərəkli olan hansı iynədir? Mən sizə gərəkli olan iynəni vura bilmək üçün öncə sizi müayinə etməliyəm. İcazə verin təzyiqinizi ölçüm. Ürəyinizdə ağrı varmı, ürək döyüntüləriniz tez-tez olur? Ürəkbulanma, baş ağrıları, baş gicəllənmə...

Oğlan əvvəlki təmkinli halını pozaraq saymağa başladı.

– Xanım, mən yavaş-yavaş əsəbiləşməyə başlayıram. İndi ancaq ürəyim döyünür. Bir azdan titrəməyə başlayacağam, ağrılarım başlayacaq... bilirsiniz... ağrılarım, sümüklərim qırılacaq...        

– Siz indi sakit olmağa çalışın, narahat olmayın, sizə ehtiyacınız olan iynəni vuraram.

– Doktor, elə isə vaxt itirməyin. O oyuncaqlarınızı yığışdırın. Özünüz hər şeyi yaxşı bilirsiniz, uzatmayın.

– Bəli, doğrudur, anladım, artıq vaxt itirməyə gərək yoxdur. Sizə ürək döyüntülərini tənzimləyən bir dərman verim.

Öğlan əlini yellədərək yataqdan mənə doğru dikəldi.

– Xanım, nə dərman?

– Ürək döyüntülərinizin sayı...

Oğlan səs tonunu yüksəltdi.

– Xanım, siz mənə lazım olan iynəni vurun.

Mən əlimdəki aparatı büküb yerinə qoydum. Əlimi ilk yardım çantasının içərisində gəzdirib əlavə etdim.

– Görürsüzmü, diqqətlə baxın, sizə gərəkli olan o iynə bu çantanın içində yoxdur. Bilirsiniz niyə?

Mən tələsik ilk yardım çantasını bağladım və çağırış vərəqəsni ona doğru uzatdım.

– Bu çağırış vərəqində xəstənin ağır vəziyyətdə olduğu qeyd ediləndə biz o güclü iynələri mütləq özümüzlə götürürük. Cünki sizin nəzərdə tutduğunuz o  iynələri biz yalnız xəstənin vəziyyəti tələb etdiyi hallarda işlədirik. Sizin bu çağırış vərəqəsindəki qeydləriniz isə belə bir halı ehtimal etdirmir. Odur ki, mən bura gələndə həmən ampulaların olduğu kiçik penalı maşında qoydum. İndi gedib onu gətirərəm, mən tez qayıdaram. Siz heç narahat olmayın. İnanın, ehiyac olan dərmanları vurduqan sonra halınız dərhal yaxşılaşacaq.  Mən, əslində, əvvəldən qarşımdakı pasiyentimin məndən nə tələb edə biləcəyini təxmin etmişdim. Onun məndən istədiyi dərman vasitələri xalatımın altında belimə bağlamış olduğum kəmərdən asılmış penalımda saxladığım kiçik narıncı rəgli qutunun içərisində idi. Yalnız xəstənin vəziyyətinin göstəriş olduğu hallarda vurduğumuz və boş ampulasnın işlədilmə səbəbini əsaslandırıb yazmış olduğumuz çağırış vəsiqəsiylə birlikdə mərkəzə təhvil verilməsi tələb olunan promidol və morfin kimi narkotik analgetiklərdən söhbət gedirdi.

Oğlan gözlərinin altından mənə baxıb başı ilə təsdiqlədi. Deyəsən, mən onu inandıra bilmişdim. İlk yardım çantasına əl atdığımda oğlanın mənim fikirlərimi oxuya biləcəyi qorxusuyla əlim tir-tir əsirdi. Çantanı götürüb qapıya üz tutdum. O, yataqdan bir qədər dikəlib gözlərinin altından məni süzürdü.    

– Siz yataqdan qalxmayın, mən bu dəqiqə qayıdıram.  

Qapıya çatana qədər hər an kürəyimdə itiliyi ilə parıldayan iri bıçağın saplanacağı ürpəntisini hiss etdim və bu qorxu hissi mən qapıdan çıxıb ürpərdici səssizliyi içində addımladığım eyvan boyunca davam etdi. Küçəyə çıxıb bir anlıq durdum  və ilk yardım çantasını bərk qucaqlayıb var gücümlə ağlamağa başladım. Sonra ensiz dalanla maşına doğru qaçdım. Halımı görən sürücü bərk təlaşlandı – xeyir ola, doktor, nə olub, sizə nə olub?

Mən əlimlə ona sakit olmasını işarət edib maşına oturdum.

– Narahat olmayın. Xəstə... bu bir qorxunc abstinensiya...

Mən təcili yardım maşınındakı radiostansiya vasitəsi ilə mərkəzə ətraflı məlumat verdim və stansiyaya dönmək üçün icazə istədim. Bu mənim Təcili Tibbi Yardım Stansiyasındakı son iş günüm və son çağırışım oldu.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.11.2024)

 

 

 

 

İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

 

 

Nəzirova Sara Mollaçı qızı 1944-cü il 29 dekabrda Oğuz rayonunun Padar kəndində anadan olmuşdur. 1965-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunu, 1975-ci ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunda estetika üzrə aspiranturanı bitirmişdir.

2002-ci ildə Fransanın Lill şəhərində Avropa Beynəlxalq Jurnalist Məktəbini müvəffəqiyyətlə başa vurmuşdur.

1984-cü ildə SSRİ Rəssamlar İttifaqına, 1988-ci ildə isə SSRİ Yazıçılar İttifaqına qəbul olunmuşdu.

S.Nəzirova 1966-cı ildən 1988-ci ilədək Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyində işləmişdir. Bu illər ərzində muzeydə müşayiətçi, kiçik elmi işçi, filial müdiri, şöbə müdiri və baş elmi işçi vəzifələrində çalışmışdır. 1988-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyində işləyir, Azərbaycan Yazıçılar Birliyində - «Azərbaycan» jurnalının nəsr şöbəsində çalışırdı.

1968-ci ildən əsərləri dövri mətbuatda çap olunurdu. Maraqlı məqalə (xüsusən rəssamlığa aid), hekayə, povest, ssenari və pyeslərin müəllifidir. 1994-cü ildə Amerika Birləşmiş Ştatlarında "İkarus" jurnalında onun povesti Azərbaycanı təmsil etmişdi.

1996-cı ildə YUNESKO-nun "The World Literature to Day" toplusunun payız sayında "Kəpənək ömrü" povesti dərc olunmuşdu. O, 2010-cu ildə ən yaxşı hekayə üçün Beynəlxalq müsabiqənin qalibi olmuşdu.

1983-cü ildə, "Terrakota", 1986-cı ildə "Qədir ağacı", 1992-ci ildə "Tale damğası", 1990-cı ildə "Nağıl nabatı", 1996-cı ildə "Beton evdən yazılar", 2007-ci ildə "Əşrəf Muradoğlu" və ingilis dilində "Selected Works" kitabları çap edilmişdir.

Onun yaradıcılığı haqqında 2003-cü ildə "Elm" nəşriyyatında AMEA-nın Elmi Şurasının qərarı ilə "Oğuz gözəlləməsi" kitabı nəşr olunmuşdu.

         "Azərbaycanfilm"də "Batmış şəhərin incəsənəti", "Nar nağılı", "Qəsd", "İçərişəhərin hamamları", "Dost dosta tən gərək", "Üfüqü ötənlər" filmləri onun ssenariləri əsasında çəkilmişdir.

Sara Nəzirovanın "Nağılını göstər", "Mərd körpüsü", "Qayıt", "Sözün sehri" pyesləri Azərbaycan Dövlət Teatrlarında tamaşaya qoyulmuşdur.

Əsərləri rus, ukrayna, ingilis, ispan, çin və s. dillərdə nəşr olunub.

09 may 2012-ci il tarixdə Əməkdar incəsənət xadimi fəxri adına layiq görülmüşdür.

Sara Oğuz 22 iyun 2014-cü ildə haqq dünyasına qovuşmuşdur.

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.11.2024)

 

 

                                                                 

 

 

 

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

 

24.

DAHİLƏR VƏ KİTAB

 

Bəli, mütaliə hər baxımdan bizə fayda verir. Əsl təhsil yalnız mütaliə ilə əldə edilir. İnsan bütün ömrü boyu mütaliə etməlidir. İnsanın mənəvi dünyasının zənginləşməsində və yetkin şəxsiyyət kimi formalaşmasında mütaliənin rolu əvəzsizdir. Mütaliə insan üçün uğurlu həyat yolunun başlanğıcıdır. Filosof Spenserə görə, bəşəriyyət həmişə ancaq şəxsi mütaliə yolu ilə müvəffəqiyyətlə inkişaf etmişdir. Bütün bunlar bir daha təsdiq edir ki, mütaliə bütün biliklərin əsasıdır. Mütaliə etmədən düşüncə formalaşa bilməz. Əgər bizim uşaqlar bu gün kitab oxumasalar onlar həyatda heç vaxt uğur qazana bilməyəcəklər. Yalnız mütaliə nəticəsində şagirdlər öz fikirlərini sərbəst ifadə edə bilirlər.

Mütaliə şagirdlərdə mədəniyyətin yüksəldilməsinə aparan bir yoldur. Mütaliə biliyi genişləndirməklə bərabər, həm də insana məmnunluq hissləri bəxş edir. İnsan həyatında mütaliənin rolu əvəzolunmazdır. Böyük mütəfəkkir şair Nizami Gəncəvinin əsərlərində mütaliənin əhəmiyyəti haqqında müdrik fikirləri ondan sonra gələn Azərbaycan mütəfəkkirlərinə böyük təsir göstərmişdir. İnsanın ucalığını onun elmi səviyyəsində axtaran Nizami hər hansı bir insanın başqasına üstün gəlməsini qalibin elmi səviyyəsi ilə izah edir:

Elmlə, hünərlə! Başqa cür heç kəs,

Heç kəsə üstünlük eləyə bilməz! - deyən şair kamilliyin mənbəyini elm və bilik axtarışında görür. Kitabı, mütaliəni yüksək qiymətləndirən şairin özü böyük mütaliəçi olmuşdur. Dünya ədəbiyyatının incisi sayılan Nizami Gəncəvi “Xəmsə”si onun müəllifinin mütaliəsinin, elmi axtarışlarının nəticəsidir. Şair beş poemasında kifayət qədər əsər adı çəkir ki, bunlar hamısı onun mütaliə obyekti olmuşdur.

Dünyada nə qədər kitab var belə,

 Çalışıb əlləşib, gətirdim ələ,

Oxudum, oxudum sonra da vardım,

Hər gizli xəzinədən bir dürr çıxardım

 - deyən şair özünün mütaliəsinin məzmunu haqda aydın təsəvvür yaradır.

Məşhur filosof Sokrata görə mütaliə cəmiyyətin gündəlik vərdişinə çevrilərsə, həmin cəmiyyət xoşbəxt olar. Ona görə də biz mütaliəni sevməli və təkcə sevməli yox, ona vərdiş etməyi bacarmalıyıq. Ona görə də, “Gəlin oxuyaq, dünyamızı, tariximizi, özümüzü kəşf edək”.

Bir sözlə, mütaliə insanların dünyagörüşünün formalaşmasında ən vacib amillərdən biridir. Mütaliəyə ayırdığımız vaxt heç vaxt hədər olmayacaq, əksinə, bizə yeniliklər qazandıracaq. Dahi şəxsiyyətlərin mütaliə və kitabxana haqqında söylədikləri fikirlərə niyə də diqqət etməyək?

Görkəmli filosofların, dünya liderlərinin, dahi yazarların kitabların insan həyatındakı rolu barədə söylədikləri əlbəttə ki, diqqətdən kənarda qalmamalıdır. Biz kitabımızın əvvəllərində Azərbaycanın ümummilli lideri Heydər Əliyevin, Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin kitablara münasibətlərinə toxunduq. İndisə digər fikirlərə göz yetirək:

 

*Antik dövrün ən məşhur filosoflarından biri, romalı Mark Tulliy Siseron:

“Kitabsız ev ürəksiz bədəndir”.

*Antik dövrün ən məşhur filosoflarından biri, romalı Lutsiy Anney Seneka:

“Kitabsız yaşamaq kor, kar, lal yaşamaqdır”.

*Fəlsəfə tarixində uca mərtəbələr fəth etmiş alman filosofu Artur Şopenhauer:

“Kitabxanalar insanlığın tək etibarlı və qalıcı olan yaddaşıdır.”

*Türk dünyasının böyük lideri, görkəmli siyasi və hərbi xadim Mustafa Kamal Atatürk:

“Bir neçə qəpiyim olanda mütləq yarısını kitaba xərcləyirdim. Başqa cür etsəydim, Atatürk olmazdım”.

*İngilis siyasi və dövlət xadimi, natiq və yazıçı Vinston Çörçill:

“Kitablar, bütün müxtəlifliyi ilə insan zəkasına sivilizasiyanın zəfərlə irəliləməsi üçün vasitələr təklif edir”.

*Amerika Birləşmiş Ştatlarının 44-cü Prezidenti, 2009-cu ildə isə Nobel Sülh mükafatçısı, akademik, hüquqşünas, memuarçı Barak Obama:

“Oxumaq vacibdir. Oxumağı bilirsənsə, bütün dünya sənin üzünə açılır”.

*ABŞ-nin dövlət xadimi, ABŞ İstiqlal müharibəsi zamanı Kontinental Ordunun baş komandanı, ABŞ-nin ilk prezidenti Corc Vaşinqton:

“Düşünürəm ki, kitablar haqqında bilik, digər biliklərin qurulması üçün əsasdır”.

*Türkiyə siyasətçisi, Türkiyə Respublikasının 12-ci prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan:

“Gələcəyimiz, şəhərimiz, ölkəmiz və dünyanın gələcəyi üçün; Hər kəsi öz savadı, sevgisi və gözəlliyi üçün mütəmadi olaraq kitab oxumağı vərdiş halına gətirməyə dəvət edirəm”.

*Dahi alman yazıçısı İohann Vilhelm Höte:

“Mütaliə etməyi öyrənmək üçün nə qədər əmək və nə qədər vaxt sərf olunduğuna şübhə etməyin, mən özüm buna 80 il vaxt sərf etdim və bunu deyə bilərəm ki,məqsədimə tamamilə nail olmuşam”.

*Azərbaycanın tanınmış ədibi, dramaturgiyamızın görkəmli nümayəndəsi Nəcəf bəy Vəzirov:

“Kitablar bizi ötən əsrlərin mənəvi həyatının varisləri edir”.

*Görkəmli rus yazıçısı, maarifçisi Vissarion Belinski:

“Öz kitabxananın kitablarını ona görə çoxaltma ki, sənin çoxlu kitabın var desinlər. Ona çalış ki, öz əqlini görkəmli şəxslərin kitabları ilə zənginləşdirəsən. Öz əqlini də kitablar kimi qiymətli edəsən. Bədii əsərlər canlı mənbədir və insanlıq hissi cəmiyyətə buradan axır”.

*Görkəmli Azərbaycan satiriki Mirzə Ələkbər Sabir:

“Kitab sənin ilk dostundur”.

*Tanınmış rus alimi, tənqidçisi Nikolay Dobrolyubov:

“1849-cu ildə 411 kitab mütaliə etmişəm. Mütaliə etdiyim kitabların müntəzəm qeydiyyatını aparmışam. Mütaliə etmək mənə uşaqlıqdan çox xoş gəlirdi. Odur ki, çox keçmədən mütaliə mənim əsas məqsədim və yeganə sevincim oldu.”

*Azərbaycanın Xalq şairi Səməd Vurğun:

“Kitabsız bir ömrün nə mənası var”.

 

 

Növbəti:

25. Oxucu kavlifikasiyası

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.11.2024)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə təqdim etdiyi layihədə Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının seçimində 51 türk müəllifinin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.

 

“Şimdiki zamanın penceresinden”

 

Nurşah Talay

 

Sancılı bir kışın
Bahara olan döngüsüyle
Meylettim çağlayan sulara
Taze yeşile ve kokulara
Biraz uçmak istedim bağrının dağlarına
Tatlı sulardan içtim
Tat aldıkça serden geçtim
Öylesine beni çekmişti ki
Vazgeçtim muhabbetimi gölgeleyen karalardan
Soruyorum şimdi
Tat aldıkça mı erişilmez
Yoksa erişildikçe mi tat alınır
Sende hiç tatmadığım tatları buldum
Bir yangındı içine atladığım
Tadanlar yangından kaçmak ister
Tatmayanlar atlamak
Acemi ve usta
Birde arafta olanlar var
Çepeçevre kuşatan o aleve
Bilerek atlamadım belki
Ama sevdim, çıkmayı istemedim
Bazen gönlümden çıkan alevin
Bir ormanı yaktığını görürüm
Gözyaşımla sularım sonra
Her şeyin yeniden hayat bulduğunun şahidi olurum
Ne ilerdeyim ne geride
Tam ortada andayım
Ne geçmişteyim ne gelecekte
Anı yaşarım
Hayatım orda benim

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.11.2024)

 

 

 

 

 

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Sidney opera teatrı Avstraliyada yerıəşən dünyanın 8-ci möcüzəsidir. Sidney şəhərinin Bennelonq Poynt limanında, Yeni Cənubi Uels ştatında yerləşən opera teatrını haqlı olaraq Sidneyin simvolu və Avstraliyanın ən məşhur görməli yerlərindən biri hesab edirlər. 

 

Uşaqkən Sidneyin ilk rəsmlərini açıqcalarda görmüşdüm və hamısında da bilmərrə olaraq bu opera teatrı həkk olunmuşdu. 

Mövzu barədə anlayışı olmayanlar rəsmə baxıb deyər ki, bu nədir, o qədər də böyük olmayan, lotosu xatırladan bir bina. 

Amma siz qapaq şəklinə yox, mətnin sonundakı şəklə baxın. Bu möcüzəli binanın alt qatlarını gördünüzmü?

 

Danimarkalı memar Yorn Utson (1918-2008) tərəfindən layihələndirilmişdir bina. Sidney merliyi opera binası üçün layihə müsabiqəsi elan etdi. 1955-ci il 15 sentyabrda layihələrin qəbuluna başlandı. Qalib layihə üçün mükafat məbləği 5 000 funt-sterlinq təyin edilmişdi. Layihənin şərtlərində hər biri müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilə bilən 2 zal, tutumu 3000 nəfər olan böyük zal və 1200 nəfər tutuma malik kiçik zal nəzərdə tutulmuşdu. 

1957-ci il yanvarın 29-da 32 ölkədən daxil olmuş 233 layihə arasından danimarkalı memar Yorn Utsonun layihəsi qalib seçildi.

Utson 1957-ci ildə Sidneyə gələrək tikintinin aparılacağı yerlə tanış oldu. 1963-cü ildə tikintinin 1-ci mərhələsi başa çatdıqdan sonra o öz ofisini Sidneyə köçürdü.

1966-cı ilin sonlarında Yorn Utson layihəyə rəhbərlikdən uzaqlaşdırıldı və tikintinin davam etdirilməsi Piter Holla həvalə edildi. Onun rəhbərliyi altında Utsonun daxili dizaynla bağlı layihələrində bəzi dəyişikliklər edildi.

Tikinti işləri üçün 3,5 milyon funt-sterlinq (7 milyon ABŞ dolları) vəsait tələb olunurdu. Tikintinin başa çatma tarixi 1963-cü il yanvarın 26-na təyin olunmuşdu. Lakin, opera binası 1973-cü il oktyabrın 20-də istifadəyə açıldı və tikinti üçün çəkilən xərclərin ümumi məbləğinin 102 milyon ABŞ dolları təşkil etdiyi açıqlandı. 

Yəni, tikinti planlaşdırılandan 10 il gec və 14 dəfə baha başa gəlmişdi.

Milyonlarla insan Sidneyə gedib bu möcüzəni gözüylə görmək, orda opera izləmək arzusundadır.

Gəlin biz də arzu edək!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.11.2024)

Dəyərli oxucular. 

Bu gündən etibarən “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında Ağdam Dövlət Sosial-İqtisad Kollecinin ən istedadlı tələbələrinin müsabiqə hekayələrini dərc edəcəyik. Əlbəttə, nəzərə almaq lazımdır ki, onlar yalnız yeniyetmələrdir və onlar yalnız həvəskarlardır. 

 

Cəfərli Ayşən Anar qızı şəhid qızıdır. Yazdığı hekayə “Adsız qəhrəmanlar” adlanır. 

 

ADSIZ QƏHRƏMANLAR

 

Bir dəfə bacım demişdi ki, mən atamla danışa bilirəm. Təəccüblənmişdim. Necə danışa bilərdi ki? 

Sonra bir gün ulduzları seyr edərkən, ən parlaq ulduzu göstərmişdi mənə.

-Ata ordadı, -demişdi. 

O gün bu gün, ulduzlar şəhidlərin evi idi mənim üçün. Ən parlaq ulduz hər zaman şəhidlər idi.

Vətən uğrunda canından keçən bütün şəhidlərin ruhuna ithaf edirəm bu hekayəmi. 

1.

Dünyanın iki fərqli üzü var. Bir tərəf bütün qaranlığa bürünmüş, ay və ulduzlarla bəzənmiş gecəyə, bir digər tərəf isə öz günəşi ilə ətrafı aydınladan gündüzə bölünür. 

Həyat qəddardır. 

Bəziləri gülərkən, bəziləri gözyaşı tökər. Amma kimsə o gözyaşı tökənləri

görməz. Görmək istəməz. 

Bir tərəf daima qaranlığa məhkum olar.

Bir zəfər qazanılar, bir savaş bitər. Zəfər bərabərində itkilər gətirər. Savaş bitər,

insanlar qazandıqları zəfərlə bayram edərlər. Evlərdə şənlik olar. Xoşbəxt insanların atdığı o şən qəhqəhələr, qulağa xoş bir musiqi kimi gələr. 

Savaş bitər, itkilər olmazsa,

zəfər qazanılmaz. 

Bir ev səssizliyə boğular. Eşidilən tək səs acı dolu fəryadlardır.

Həyat qəddardır. Bir uşaq, balaca bir uşaq atasıyla gülərək oynarkən, bir başqa uşaq

atasını son dəfə qucaqlayır. Son dəfə, buz kimi olan bədənini sarıb-sarmalayır.

Həyat qəddardır, çünki bir uşaq daha ölümün nə olduğundan xəbərsizkən, bir başqa uşaq, ölü bir bədənə sanki canlıymış kimi sarılar. Bir uşaq, ata sevgisini, güvənini,

qoruyuculuğunu hiss edərkən, bir başqa uşaq, ata həsrətiylə yaşar. Atası olmayan bir

uşaq, ata nədir bilməzkən, atası olan hər uşağa həsrətlə baxarkən, kimsə bunu

görməz. Görənlər anlamaz. Anlayıram deyənlər isə hiss etməz. 

Müharibə bitdi. 

Zəfər çalındı. 

İtkilər verildi. 

Geriyə sadəcə verilən itkilərin geridə buraxdığı insanlar və xatirələr qaldı. 

Geridə qalanların acıları və arzuları üst-üstə qalandı…

2.

Qorxu bütün bədənini əsir alarkən, düşündüyü tək şey ailəsi və vətəniydi. Buradaki bütün əsgərin düşündüyü tək şey bunlar idi. “Qorxursan?” deyə soruşdu, çatılan qaşları ilə sol tərəfində duran əsgərə tərəf dönərkən. “Yox komandir” dedi üzündəki kiçik təbəssümlə. “Onda de görüm nədir bu halın?” deyərək sualını yenilədi

komandir. “Narahatam komandir. Vətən üçün, ailə üçün, yar üçün” deyərək, cavabladı sol tərəfində dayanan, qarayanız, uzun boylu, olduqca heybətli görünən əsgər.

Komandirin gözləri, əsgərinin sözlərindən sonra olduqları yerdə bir daha gəzindi.

Olduqları yeri... yer üzərindəki cəhənnəm adlandırsa yeridir. Başlarının üzərində

uçuşan mərmilər, tam qarşıda, varlıqlarını bir an belə unutdurmayan düşmən

əsgərləri. Başını başını geriyə ataraq, yuxarı baxdı. Mas-mavi səma, boz dumanlarla

örtülmüşdü. “Evlisən?” deyə soruşdu formasının üstündə, Aslanzadə yazılan əsgərinə.

“Yox komandir. Nişanlıyam. Allahın izniylə, qayıdanda toy edəcəyik” gülümsədi. Elə

bu anda, onlardan üç-dörd addım uzaqlığa düşən əl bombasını gördü. Bir an belə

düşünmədi. Silahını yerə atdı. Zaman, yox deyiləcək qədər az idi. Ətrafına baxdı. Ən

azı doqquz nəfər idilər. Bir səs duyuldu. “Əl bombası!!!” dedi başqa bir əsgər. “Yerə yatın” deyərək əlavə etdi digəri.

Vətən ailədən əvvəl gəlirdi. Fərhad Aslanzadə, vaxt itirmədən bombanın üzərinə atıldı. Onun fikirincə, doqquz nəfərin yerinə bir nəfər fəda edilməliydi. 

“Əsgər dayan!”

Son eşitdiyi səs, komandirinə aid idi. Bombanın üzərinə atılarkən, onun təsirini az da olsa azaldacağından xəbərdar idi. Bomba saniyələr içində partladığında, verdiyi dağıntı qorxusuz əsgər Fərhad Aslanzadənin sayəsində xeyli az oldu.

Ətrafdakı dumanlar azaldığında və düşmən aldığı bir canla bərabər sevinc

səssizliyinə bürünən zaman vəziyyəti ağır olan əsgərinin yanına qaçdı

komandir. Bədəninin tamamı qanla qaplanan Fərhadın gözləri çətinliklə aralanmışdı.

Komandir əsgərin başındaki dəbilqəsini çıxardı. Daha sonra yanında duran, köməyə

gələn digər əsgəriylə bərabər onu təhlükəsiz bir yerə gətirdilər. “Aslanzadə!” dedi,

daha bu gün tanış olduğu amma səmimiyyətinə könüldən inandığı əsgərinin üzünü ovucları arasına alarkən. 

“Komandir” deyə astadan söylədi Fərhad. Canı yanırdı və bu acı o

qədər çox - qatlanılamayacaq qədər çox idi. “Mənə bax Aslanzadə!” bir anda

mərmilər başlarının üzərindən yenidən uçuşmaya başladı. Komandir yaralı Fərhadın yanında qalarkən, digər bütün əsgərlər öz mövqeylərinə geri döndülər. “Komandir! Dəstək gəlir! Xəstəxanaya çatdıra bilərik!” dedi bir əsgər çarəsizliklə.

“Gözlərini açıq tut” - deyən komandirin gözləri əsgərinin üzərindəydi. Bu topraqlara gələnə qədər neçə-neçə oğulları fəda etmişdi qollarında. Neçə mərd oğullarla qarşılaşmışdı. Fərhad onlardan sadəcə biriydi. 

Bütün bu gördükləri onu təəccübləndirirdi. Yeni nəslin gənclərinin vətənə bu qədər bağlı olması, onu həm təəccübləndirir, həm də qürurlandırırdı. Bu uşaqlar vətən həsrətiylə yaşayan xalqın qurtuluşu idi. “Nişanlıyam mən” - gözləri çətinliklə açılan əsgərin səsi xırıltılı idi. Komandir onun səsini eşidə bilmirdi. Ona doğru əyildi. “Yolumu gözləyirdi” - öskürdü. 

Nəfəs aldı, canı yandı.

“Gözlərini qapatma əsgər! Eşidirsən?!” oysa əsgərin qulaqlarındaki uğultu, komandiri

eşitməyinə mane olurdu. “Ona.... həyatına davam etməsini istədiyimi deyin” - dayandı.

Kiçik bir təbəssüm yarandı üzündə. “Məni unutmasın. Amma yoluna da davam etsin”

dedi. “Səninlə birlikdə. Səninlə birlikdə davam edəcək həyatına, aslanım! Özünü

yorma!” çarəsizlik ən böyük problemləri idi. “Xoşbəxt olsun” gözləri qapanmaya

başladığında, “O xoşbəxt olsa, məndə sevinərəm” deyə dəvam etdirdi. Sona

çatdığının fərqindəydi. Nəfəs aldı, acı artdı. “Əşhədu ən la ilahə illəllah. Əşhədu ənnə

Muhəmmədən Rəsululah. Əşhədu ənnə Əmirəl mu`mininə Əliyyən Vəliyyullah” - son

nəfəsini komandirinin qolları arasında vermişdi. Gözləri bu dünyaya əbədi olaraq

qapandı. Bu vətən uğrunda canını fəda etdi. Amma son nəfəsində əmin idi ki, onun  qanını yerdə qoymayan silah

yoldaşları düşməni məhv edəcək, onun timsalında bütün şəhidlərin qisasını alacaqdılar. 

3.

“Ayağımı hiss etmirəm, Kənan!” - ondan uzaqda olan dostunun səsini eşitdi. Ona tərəf baxa bilmirdi, çünki düşmən bir an olsun belə dayanmırdı. 

“Dedim ki biraz dayan! Nə qədər danışırsan sən?” dedi Kənan. “Sən mi?” təəccübləndi. Harda olduqlarını unudaraq, hər zaman olduğu kimi yenə didişməyə başladılar.

“Siz deməlisən mənə! Səndən rütbəcə böyüyəm!” deyə çəmkirdi. Kənansa onun bu

halına güldü. “Məndə yaşça səndən böyüyəm. Nə var bunda?” dedi. İki maşının

arasında qalan ayağının acısıyla inləyən Samir, onun bu sözlərini cavabsız qoydu.

Kənan uzun bir müddət sonra yenidən dostuna döndü. Düşmənə pusqu qurmuşdular, amma eyni zamanda özləri də pusquya düşmüşdü. “Çox ağrıyır? Dayana bilmirsən?” - elə həmin anda qulağının dibindən keçən mərmiylə aşağı əyildi. “Az danış! O qədər də ağrımır. Dayana bilərəm” dedi Samir. “Dəstək gəldi, gələcək. Az daha dayan!” deyə mızıldanan Kənan, dostunun vəziyyətinin ciddiyyətinin fərqindəydi. 

Amma indi onun yanına gedə bilməzdi. Ən azından qarşı tərəftəki son iki düşmən əsgərini zərərsiz hala gətirənə qədər. 

Kənan ilk səfərdə alındıra bilməsə də ikinci atışında düşmən əsgərini tam alnının ortasından vurmuşdu. “Kənan!” eşitdiyi acı dolu bir hayqırışla baxışları yenidən dostuna çevrildi. “Biri qaldı. Az daha dayan!” dedi. Amma bilirdi.

Az daha dayana bilməyəcəkdi. Kənan dərin bir nəfəsi içinə çəkdi. Gözləri qarşıda,

düşmən əsgərinin yerini görməyə çalışdı. “Ordasan” deyə fısıldadı. “Bu, bu yolda fəda

etdiyim bütün silahdaşlarım üçün” - bir mərmi, sürətlə düşmənin qolunu hədəf aldı.

“Bu isə Samiri bu qədər gözlətdiyiniz üçün”deyərək ikinci gülləni onun tam ürəyinə

hədəf aldı. Ətraf sakinləşdiyində və düşmən zərərsiz hala gətirildiyi kimi Kənan

qaçaraq Samirin yanına gəldi. “Çox ağrıyır. Dayana bilmirəm” deyə mızıldandı Samir

halsızca. Çox qan itirmişdi. 

Kənan dostunun dəbilqəsini çıxarmasına kömək etdi. “Nə oldu? Bəs ağrı hiss etmirdin? Al, bax! Görürsən, dedimdə sənə yaxşısan deyə!” dedi Kənan. 

Sözlərinin aksinə gözləri o qədər də ümidli baxmırdı. Ayağa qalxdı. Dostunun

sol ayağının arasında qaldığı dəmir parçasını itələməyə çalışdı, amma həmin an Samir acıyla inlədi. “Kənan, ayağımı kəsməzlər helə?” baxışları iki dəmir arasında qalan ayağına çevrildi. “Yox. Neyniyirlər həm sənin ayağını? Danışırsan elə boş-boş” düşüncəsi belə Kənanın içinə bu qədər qorxu salırsa, Samirin nə hiss etdiyini düşünmək belə istəmirdi. “Qorxmuram, narahat olma” - əslində isə qorxurdu. Bir ayağı olmazsa hərbi xidmətinə davam edə bilməzdi. İçindəki qorxunun səbəbi bu idi.

Birdə...

“Kənan?” qısa çəkən səssizliyə yenə Samir son qoydu. Kənanın gözləri gələcək dəstəyi

gözləyirdi. “Eşidirəm” dedi Kənan ona baxaraq. “Ayağımı kəsməzlər. Amma əgər

kəsilsə, xidmətə davam edə bilmərəm” dedi. “Dedimki boş-boş danışma!

Kəsməyəcəklər” hirsləndi Kənan. “Yaxşı, əsəbləşmə” çətinliklə gülümsədi Samir. 

“Kənan” dedi yenə. “Bilmirəm” daha o danışmadan nə deyəcəyini anlamışdı Kənan.

“Daha soruşmadım” dedi Samir. “Nə soruşacağını bilirəm” dedi. “Bəlkə vətənə xidmət edə bilməyəcəm. Bu acıyla birtəhər yaşayaram. Bəs Leyla? O məni bu şəkildə qəbul edər?” deyə soruşdu. 

Kənan yumruğunu sıxdı. “Niyə etmir? Niyə etməsin axı! Sən burda onun və onlar üçün canından keçirsən!” dedi. “Mən vətən borcumu ödəyirəm” dedi Samir. 

Kənan səssiz qaldı. “Bir dəfə, xəbərlərdə görmüşdüm. Düşmən təxribatı

nəticəsində əsgərimiz bir qolunu itirmişdi. Nişanlısı nişanı atmışdı. Leyla da atar”

gözləri doldu. “Samir” nə deyəcəyini bilmirdi. Bu halda nə deyilərdi ki? 

Bir gündə ən sevdiyi iki şey də əlindən alınmışdı. “Ona həmin videonu atmışdım. Sən olsan nə edərsən demişdim. Çətindi. Qızı da başa düşmək lazımdı. Mən olsam, məndə gedərdim, yəqin demişdi” güldü. “Onda hələ hərbidə işləmirdim” deyə əlavə etdi. “Kənan, qoyma. Əgər kəsiləcəksə qoyma” demişdi. 

Gözləri artıq dayanılmaz olan acıya məğlub olaraq qapandı.

*

Gözləri yavaş-yavaş aralanarkən, bulanıq görüşünün düzəlməsini gözlədi. İlk

gördüyü ağ xalat içərisindəki tibb bacısı idi. Başında dayanmış, sistemi təzələyirdi.

Yorğun görünürdü. “Hardayam mən?” deyə soruşdu xışırtılı bir səslə. Boğazı

qurumuşdu. Tibb bacısı gülümsədi. “Narahat olmayın. Xəstəxanadasınız. Mən gedim baş həkimi çağırım” - sürətli addımlarla çölə çıxdı. 

Ona vəziyyətilə bağlı heçnə deməmiş, bir məlumat belə verməmişdi. Necə deyəcəkdi ki? Bu necə açıqlanardı ki?

Müharibənin sonlarına yaxınlaşırdılar. Bu xəstəxanada nə qədər əsgər görmüşdü.

Dəhşətə düşmüşdü. Aldığı yaralardan yox. Xəstəxanada gözlərini açan, dava döyən

əsgərlər, döyüş meydanına yenidən getmək üçün sağalmağı gözləyir, çoxu isə elə o

haldaca ora qayıtmaq istəyirdi. 

Bu xəstəxanada qazi olan əsgərlərin, necə geridə qoyulduqlarına şahid olmuşdu. Ona bunu heç vaxt açıqlaya bilməzdi. Ən azından ürəyi bu qədərinə dayanmazdı.

Yatdığı yerdə dikləşdi Samir. Ağrını hiss etmirdi. Düşündü ki, ağrıkəsicilər

sayəsindədir. Dərin bir nəfəs aldı. Gözlərini yumdu. “Nə olar Allahım” deyə fısıldadı.

Udqundu. Boğazında böyük bir yumru meydana gəldi. Gözlərini yavaşça araladığında, ayaqlarına çəkilmiş ağ örtünü üstündən çəkdi. “Yox” başını iki yana salladı. Üzündə acı dolu bir təbəssüm. Gözlərini yenidən yumdu. Sol gözündən axan bir damla yaş yanağını islatdı. Bir daha baxdı. Sol ayağı. Sol ayağının dizdən aşağısı yox idi. Bir damla daha düştü gözlərindən. “Vətən üçün” dedi qürurla. “Bayraq üçün” deyə əlavə etdi.

O gün, bir əsgər, sol ayağını vətənə, bayrağa, xalqa fəda etmişdi. 

Samir kimi minlərlə əsgər, gələcəyini vətənə, xalqa qurban vermişdi. Demişdik axı, bu uşaqlar vətən həsrətiylə yaşayan xalqın qurtuluşu idi.

 

Evlərdə şənlik var idi o gün. Bir neçə ərazi, bir neçə torpaq işğaldan azad olunmuşdu.

Qaranlıqda olan evlər var idi o gün. Tək bir ışığı belə yanmayan, səssizliyə boğulan

evlər. İşıqları sönmüşdür çünki. İçində fırtınalar qopar, amma bu səssizlik dağılmaz.

Sırf bir ovuc torpaq üçün can verən oğullar var idi. Qorxusuzlar.

Bir bayraq, düşmənin ayaqları altına düməsin deyə, canından keçənlər var idi.

Silah yoldaşlarının önündə sipər olanlar var idi. Sırf onlar yaşasın deyə, özünü fəda

edənlər.

Bəziləri isə yaralıdır. Qurtulma, yaşama şansları vardır. Amma qurtulmaq, yaşamaq

yerinə ölən, vətən uğurunda şəhid olan silahdaşlarını çıxardarlar savaş meydanından.

Bunu edərkən çoxu, digər dostları kimi şəhid olar. Bəziləri isə yalnızdır bu dünyada.

Nə anası vardır, nə də atası. Kimsəsizdir.

“Ailəni fikirləş” dedi yanındakı əsgərinə. “Övladını” deyə davam etdirdi. Səslər biraz

daha artdı. “Sən getsən onlara nə olar?” deyə soruşdu. İçində bir şeylər qopar o an.

Onun bir ailəsi yoxdur. İlk dəfə o an, savaşın ortasındaca kimsəsiz olduğu üçün

sevinmişdi. Çünki, şəhid olarsa əgər, ardından kimsə ağlamayacaqdı. Bir ailəsi yox idi.

Özünü irəli atdığında, tək düşündüyü, çiyin-çiyinə vuruşduğu dostlarıydı. Sırf

dostlarının ailələri övladsız, övladları isə atasız qalmasın deyə. Gözlərini bu dünyaya

əbədiən yumduğunda, ailəsinə, anasına və atasına qovuşmağı ümid etdi.

Bəziləri ətrafdakı gərginliyi, mərmi səslərini azaltmaq üçün mahnılar, şeirlər,

bayatılar söylər.

Bəziləri isə çox hirslidir. Hər şey üçün. Atasız qoyduqları bütün uşarlar üçün. Yaşaya

bilmədiyi öz uşaqlığı üçün. Silahsız girər içlərinə. Sadəcə bilək gücüylə məhv edər

düşməni.

Bəziləri isə əsgərlərini qoruyar. Onlar cavandı. Yaşayacaqları, görəcəkləri, edəcəkləri çox şeyləri var idi. Ailələri var idi. Ölərsə əgər, şəhid olarsa pis olacaq, kədərlənəcək, bəlkə də məhv olacaqlardı. O an düşünmüşdü. Bir evin işıqlarımı sönməli? Yoxsa beş evinmi? 

“Uşaqlar” demişdi qatı səsiylə. “Ailəm sizə əmanət” deyə əlavə etmişdi çətinliklə udqunarkən.

Bəziləri isə..... artıq onlar üçün çabalayan insanları bulanıq görərlər. Bilərlər o an,

ölümün gələcəyini. 

 

Aldığı nəfəs get-gedə böyük bir ağrıya çevirilərkən, tam yanında dayanan və

dayanmadan gözlərini açıq tutmasını istəyən əsgər yoldaşına baxdı. Çətinliklə

ovcunu ona uzatdı. “Al bunu” dedi səssizcə. Yumuruğunda bərk-bərk tutduğu ağ

kağız parçasını ona verdi. “Qızıma yazmışam. Bunu ona çatdır” dedi. Gözündən bir damla yaş düşdü. “Atan sözünü tuta bilmədi de” - başında duran əsgər gözyaşlarına boğulmuşdu. 

“Səni çox sevir de” səsi getdikçə qısılırdı. “Anan sənə əmanət, başını dik

tut de” gözləri yavaş-yavaş qapanırdı. “Şəhid qızısan sən, heç vaxt ağlama!” - vaxtın azaldığını hiss etdiyində isə kəlimeyi-şahadəti gətirdi. 

Sonra gözləri qapandı bu dünyaya. Əbədiən.

Biriləri yaşasın deyə biriləri can verər bu dünyada. Bir körpə dünyaya gözlərini açar,

bir yaşlı ölər. Deyirlər ki, hər insan öldüyündə, səmada bir ulduz əskilər. Hər yeni bir insan dünyaya gəldiyində isə, yeni bir ulduz çıxar.

Səmada nə bir ulduz çoxaldı, nə də əskildi o gün. Çünki o gün ölən hər bir şəhid,

səmadan bir ulduz olaraq düşmüşdü. Lakin o gün, hər bir şəhidin yerinə bir köprə

dünyaya gözlərini açmışdı. 

Adlarını onlara qürurla verənlər var idi o gün. O gün minlərcə ulduz düşmüş səmadan

və o gün yenə minlərlə ulduz yenidən səmadaki yerini almışdı.

Və indi, birilərinin üzündəki gülüş, bir başqasının gözyaşına çevrilmişdi.

 

Anarın addımları kəskin idi. Gözləri bu qədər insanın içində balaca bir uşağı axtarırdı.

Tələsirdi. Həftələrdir ona əmanət edilən bir məktubu sahibinə verə bilməmişdi. Zəfər

çalınmış, qələbə ordumuzun olmuşdu. Bəziləri evlərinə qayıdarkən, bəziləri isə uzun bir müddət daha evə dönə bilməmişdi. Anar onlardan biri idi. Üstündə daşıdığı

məktubun ağırlığı altında əzilirdi. Ruhu param-parça olmuşdu. Sadəcə bir dəfə

oxumuşdu. Bircə dəfə. Daha sonrasında, o uşağın üzünə necə baxacağını düşünmüşdü.

Neçə gecə bu düşüncəylə yata bilməmişdi. Suallardan qorxurdu. Atasının

gəlməyəcəyini çoxdan öyrənmiş olmalıydı o qız. Dəfn mərasiminə də gələ bilməmişdi.

Gözləri ətrafda gəzinərkən, əlində oyuncaq ayısını tutan balaca bir qız uşağında

dayandı. Onun haqqında biraz məlumat toplamışdı məktubu oxuyarkən Anar. Doqquz yaşı var idi. Ən sevdiyi oyuncağı əlində duran ayısı idi. Ən sevdiyi yemək yox idi, çünki, atasının ona öz əlləriylə hazırladığı hər şeyi sevirdi. Ən sevdiyi rəng maviydi.

Ən sevdiyi hekayə, atasından dinlədiyi nağıllar idi. Ən sevdiyi insan atasıydı. Ən

sevdiyi hər şey atasına bağlı olan bir uşaq idi qarşısındaki. İndi isə atası yox idi.

Yanına doğru ilərlədi. “Salam” dedi ilk. Amma balaca qızın səsi çıxmadı. Gözlərinə

baxdı. Ağlamaqdan qıp-qırmızı olmuş mavi gözləri gördü.

Atasının gözlərinə bənzəyən bu gözlər, qollarında can verən dostunu xatırlatdı ona.

“Niyə susursan balaca?” deyə əlavə elədi. "Əgər siz də mənimlə digərləri kimi

danışacaqsınızsa istəmirəm" dedi çəmkirərək. Anar təəccübləndi. “Necə yəni?

Digərləri kimdi?” deyə soruşdu maraqla. “Bizə gələn qonaqlar" dedi balaca qız. "Onlar mənə atamın bir daha geri dönməyəcəyini dedilər. Birdə mənə qəribə baxırlar” - gözlərini ona çevirdi. Qaşları çatılmışdı. “Siz də onlar kimi baxırsınız” dedi. 

“Necə baxıram?” 

Dodaqları büzüldü balaca qızın. “Acınacaqlı bir haldaymışam kimi” dedi.

Daha sonra əlavə etdi. “Mənim atam şəhid oldu, bunu bilirəm. Ölmədi. Şəhid oldu.

Şəhidlər ölmür. Bunu da bilirəm, çünki atam mənə belə demişdi. Demişdi ki bir gün, bu

qapıda çoxlu əsgərlər olacaq. Amma mən olmayacam. Mən də soruşurdum. Axı niyə

onun dostları gələrkən o gəlməsin, belə deyil mi? Mənə dedi ki, onda mən şəhid olmuş

olacam. Şəhidlər ölmür" dedi.

Anarın gözləri doldu. Yanında oturan balaca uşaqın isə gözlərində tək bir damla yox

idi. Sanki bütün yaşlar qurumuşdu. “Şəhidlər ölmür” deyə fısıldadı o da. “Atam da

şəhid oldu. İndi isə ordadır” barmağıyla qaranlığa bürünən səmanı göstərdi. “Ordaki

ən parlaq ulduzu görürsünüz? O mənim atamdır. Oradadır və məni görür” gülümsədi.

“Bilirsən mənim də dostlarımın hamısı ordadı” deyə mızıldandı Anar. 

“Bilirəm, atamın da çox dostu ordaydı. Yəqin indi atam sevinir, elə? Dostlarıyla birlikdədir” deyə soruşdu həyəcanla. “Sevinir” dedi Anar. 

Daha danışa bilmədi. Şəhid olacağı gün

üçün uşağını hazırlayan bir ata idi, Leytenant Səməd Həsənov. Ona olan heyranlığı biraz daha artmışdı.

"Məndə bir şey var. Atanın əmanəti. Sənə verməmi istəmişdi" dedi.

"Siz atamı tanıyırsınız?" - başını sallandı.

"Atanı bütün xalq tanıyır, balaca" - əlini cibinə atdı və məktubu çıxartdı. “Bu sənindir”, - deyərək ona uzatdı. “Bu ki atamın əl yazısıdır! Bunu bu günə qədər saxlamısınız?"

Gözləri parıldayırdı. Sevinclə ayağa qalxdı. “Hə. Əslində daha tez gətirəcəkdim, amma

olmadı. Üzr istəyirəm” dedi Anar böyük bir məyusluqla. “Çox sağolun” demişdi balaca

qız. Əlinə aldığı məktubu oxumağa başladı. Sonda məktubu gözyaşları ilə bitirdi

balaca qız. “Mən də səni sevirəm ata” deyə fısıldadı səmadaki ən parlaq ulduza doğru.

"Çox sağ olun” dedi təkrar. “Çöldə. Qapının ağzında bir şey daha var... atandan” dedi

ayağa qalxarkən. “Nə?” balaca qız təəccübləndi. Amma bir söz demədən onun ardınca getdi. 

Qapının ağzına gəldiklərdində, balaca qız gördüklərinə inanamadı. “Bu..” başını iki yana salladı. “Axı atam yazmışdı ki...” deyərkən, “Məktubu yazandan sonra

mənə tapşırmışdı” dedi Anar onun sözünü kəsərək. 

Həqiqət isə daha fərqli idi.

Balaca qız, yeni velosipedinə uzun-uzun baxdı.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.11.2024)

Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Poetik qiraətdə sizlərlə yenidən Əlizadə Nuridir. Şair sevginin ülviliyindən, ululuğundan bəhs edir. 

 

Sənə dünya boyda şəhər salmışam-

Gör sənə bu ,,şəhər" darısqal deyil?!..

- deyən şairin bu, ən səmimi etirafı deyilmi?

Xoş mütaliələr.

 

SƏNİN ADINA ŞƏHƏR

 

Mən sənin adına şəhər salmışam,

Bu gün ad qoyuram küçələrinə.

Oturub şəhəri tumarlayıram-

Saçını sərmisən gecələrinə...

 

Özünə dərd edib bizim ,,şəhər"i,

Bu xırda şəhərlər, bu tin-şəhərlər.

Mən sənin adına şəhər salmışam-

Qaçıb xəritədən bütün şəhərlər.

 

...Gəl, öz şəhərini göstərim sənə,

Uzaqda deyil ki, könlüm yanıdı.

Mən sənin adına şəhər salmışam

Ürəyim-şəhərin baş meydanıdı.

 

...Tikdim ürəyimin sahillərində,

Qorxdum gözlərimdən keçər, yan keçər.

Qala qapısıyam mən bu şəhərin-

Təkcə sənin adın qapıdan keçər...

 

Tanrı bu şəhərə səni sah seçib,

Nə fərqi:- sarayı, ya taxtı olsun.

Bir şəhər salmışam sənin adına

Saldım ki, eşqin də paytaxtı olsun!

 

...Qapını gün açar, pəncərəni ay,

Bir yanı gündüzdü, bir yanı axşam.

Nə olsun, dünyanı verə bilmədim

Sənə SEVGİ adlı şəhər salmışam...

 

...Girib bu şəhəri gəzirəm hərdən,

Çıxmaq istəyəndə kimsə ,,qal"deyir.

Sənə dünya boyda şəhər salmışam-

Gör sənə bu ,,şəhər" darısqal deyil?!..

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Xarici ədəbiyyat rubrikasında sizə İran şairi Sude Negintacın şeirlərini təqdim edir. 

Şeirləri dilimizə Ümid Nəccari tərcümə edib. 

 

Sude Negintac 1983-cü ildə Tehranda doğulub. İngiltərədə çap edilmiş “Özünə təşəkkür etdin?” şeir kitabının müəllifidir. Onun əsərləri Amerikada "I Am a Face" adlı şeirlər toplusunda və ABŞ-nin müxtəlif ədəbi dərgilərində çap olunub. Onun poeziyası qadın azadlığı, insan haqları və etiraz çalarları ilə fərqlənir. 

 

 

AĞRI TOPLUSU

 

“Parlaq kədərli ruh”

 

Elə bilirdin ki, 

ağrı burjuaziyanın gizli cazibəsidir.

Amma eyni zamanda əziyyət çəkən bir toplu insanda sanki nəsə parça-parçadır.

eyni anda bir qrup insan 

planetin maketi üzrə fırlanırlar... 

plastik vətən axtarışında dəfn olurlar...

Elə bilirdin ki, 

ağrı burjuaziyanın gizli cazibəsidir.

Ağrı sol qolunuzda şişkin sistemin axıntısıdır. 

yanacaqdoldurma məntəqəsindəki 

bütün maşınların çəninə girən 

kapitalizmin eyni qara şlanqıdır.

Kərəcdə küçədə oğlanın kəlləsinə toqquşan bir şey var

Şirazda güləş döşəyinə batan bir şey

O, otağınızın yataq dəstinin ən özəl ziqzaqlarına batır

Bu, məhv olmaq üçün yavaş-yavaş 

çəkdiyin bir "şüşə"dir.

sənin həlak olmanı istəyirlər...

Həlak olmursan.

Bilirsənmi, eşitməməli şeylər var

Amma toplu şeylər tükənməzdir.

Və bilirsən ki, 

ağrı toplananda möhtəşəm olur

Və bilirsən ki, ağrı toplananda ana olur.

 

“Necə olur ki…”

 

Bir parça ət üçün 

sırada gözləmək kimi deyil!

Çörək və it nəcisi növbəsində 

insanlar bir-birini itələyir, 

illərdir bir-birinin tər qoxusunu 

kəllələrində daşıyırlar.

Və bu, kütləvi qırğındır.

Necə xarabaya dönüb və şanlı olmaq olar?

Necə ac qalıb, aciz olmamaq olar?

Necə ola bilər ki, 

iztirablar birləşib və parıldasınlar.

Bir-birlərinə baxıb parıldasınlar...

biri-birinin canına girib və parıldasınlar...

biri-birinin canından olub və parıldasınlar...

Televizor kadrının ortasında gözündə 

iki qançırı ilə qız necə etiraf edərək baxa bilər?

Necə ola bilər ki, bir avara adam qadın kölgəsini asfaltın ortasına atıb ona baxsın?

Necə bir yazının burjua dövrünə qayıdıb yazının ağrısından yuxarı qalxmaq olar?

Özünə daldığın başqalarından deyil

Parça-parça olmağın 

başqalarının üzündən deyil.

Barmaqlarını dostlarının laxtalanmış qanı birləşdirir

Və dostların!

Bu dəfəki və ilk dəfəki dostun!

Yuxudan ayılırsan və illər sonra 

onun şəklini şah taxtında oturmuş kimi

 poliklinikanın çarpayısında uzanaraq görürsən.

ayağındakı dəmir qandal və əlindəki kitabla

Və xəyallarının səması kimi 

zolaq-zolaq paltarla

gülməyin tutur.

Virtual səhifələrdə bu, sadəcə toxunulmayan qəşəng bir şəkil kimidir.

Səsin səsinə çatmır

Baxa bilmirsən

inciyə bilmirsən

Hamı hamını öldürür

 

“Gözəl div!”

 

Kiş adasında velosipedini əyri-üyrü şəkildə sürən yaraşıqlı eynəkli div.

Koronanın təcili yardımı maşınında oturub, 

başının üstündə dayanaraq bu illərin bütün şeirləri üstünə işədi və getdi...

Bu təsvir deşdi səni

yazmamaq deşdi səni

deşdi səni qan...

Başını çevirirsən və bir şairin "Sasan" xəstəxanasında ölümünü izləyirsən.

Və ağrı, böyük ağrı, kəkələmədir.

böyük bir toplumdur qanın 

və qırılan dəmirin altına sümüyədək girən.

Yazılmayacaq şeylər var

bəzi şeylər də var küçələrdə

bəzi şeylər də var...

Sizi xilas edəcək bəzi şeylər var...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.11.2024)

Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Güney Azərbaycan təmsilçisi

 

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun təşkilati  dəstəyi ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında həyata keçirilən “Güney Azərbaycan Ədəbiyyatının təbliği” layihəsində bu gün sizlərə Firuz Rəhmaninin  şeirləri təqdim ediləcək. 

Son bir ildə böyük oxucu auditoriyası toplayan və hər iki Azərbaycanda sevilərək izlənən layihəmiz davam edir. 

 

Firuz Rəhmani

I.

Aparın üzünə daha xoş baxın, 

Söylədi sözləri doktor əfəndi. 

Bəlkə dözə bildi bir ilə yaxın, 

Gecikdi Əzrail, əcəl yubandı. 

 

Evə qaytardılar yara bədənin, 

Yığdılar dərmanı başının üstə. 

Vaxtsız köçməyini, ölüm nədənin, 

Nə təhər yazarlar daşının üstə. 

 

Daldada ağlayıb, üzdə güldülər, 

Gündə bir tanışı gəldi yanına. 

Dərdləşib dərdləri iki böldülər, 

Yaşamı qatdılar soyuq qanına. 

 

Dövrəsin aldılar quru yataqda, 

Uzaqdan, yaxından dostlar yoxladı. 

Onu bu dünyada, bu dar ayaqda, 

Məhəbbət yaşatdı, sevgi saxladı. 

 

II.

Könlümü saz görüşündə telə qandır xan aşıq! 

Addım-addım Qarabağ üstə dolandır xan aşıq! 

 

Üzüm öyrəndi sükutun iki gün öncəsinə, 

Saz-sözü bağla, müxəmməsdə dayandır, xan aşıq! 

 

Yol yaxındırsa mənim göylümü almaqda nə var?! 

Qürbətində darıxan dağları dindir, xan aşıq! 

 

Sözü var "Göyçə Gülü" sevgi dilində oxuna, 

"Baş sarıtel" havasın bir də yubandır, xan aşıq! 

 

Elə bir "Cəngi Koroğlu", elə bir Misi qılınc,

Dizlərə taqətini bir də inandır, xan aşıq! 

 

Səni sevgi, dilə tut yolda qalan arzuları,

Çal çoban yaylağını bir də, amandır xan aşıq! 

 

Durnalar tellərini tökməsə bir Dilqəmi çal, 

Mənsuriyyə ocağında sazı yandır xan aşıq! 

 

III.

Bir gün gedib mən görərəm əlini, 

Oxşayaram üzə düşən telini, 

Yaxşı-yaman anlayaram dilini, 

Dildən düşmüş ürəyimi neynəyim? 

 

Yolu eniş, yolu yoxuş dünyanın, 

Hər sözünə inanırdım zamanın, 

İndi gendən ayırıram yalanın, 

Boşa gedən əməyimi neynəyim? 

 

Gəlib dursa lap yaxında uzaqlar, 

Dilə tutsa dumanları bu dağlar, 

Coşa-coşa axsa yenə bulaqlar, 

Zədələnmiş sənəyimi neynəyim? 

 

Söz həmin söz, dodaq həmin dodaqdır, 

Göylümüzdən keçənlər də yasaqdır, 

Mən gözləyən, sən gəlməyən o çağdır,

Əldə solmuş çiçəyimi neynəyim? 

 

IV.

Göylümün istəyi, dilimin andı, 

Ayrılıq yol atıb yolda dayandı. 

Günə çıxmağımız nə çox yubandı,

Gözlərəm yolunu ölənə kimi. 

 

Gəlmək istəmirsən, yenə üz salım, 

Yoluna çıxmağa işimdən qalım,

Hələlik maaşı gözündən alım,

Tale üzümüzə gülənə kimi. 

 

Sevincin, şənliyin gözündən iraq, 

Həsrət at oynadır, səndən yox soraq, 

Axan gözyaşına sığınıb qalaq, 

Gülüş yerimizi bilənə kimi. 

 

Yolunu gözləyən minlərcə kaş var, 

Alnıma yığışan qırx iki yaş var, 

Gələn günlərimin əlində daş var,

De harda gizlənim, gələnə kimi?

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.11.2024)