Super User
Bu gün Beynəlxalq Tolerantlıq Günüdür
Bu günə təsadüf edən əsas tarixi hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:
16 noyabr. Beynəlxalq Tolerantlıq Günü
Beynəlxalq Tolerantlıq Günü 1995-ci ildə YUNESKO-nun 50 illiyi münasibətilə təsis edilib, məqsəd - qurumun da nizamnaməsində qeyd olunduğu kimi, dünyada hamını bir-birinə dözümlülük nümayiş etdirərək mehriban qonşular kimi yaşamağa çağırış olub. Sivilizasiyaların qovuşduğu, şərq və qərb mədəniyyətlərinin çuğlaşdığı Azərbaycanda daim müxtəlifliyə, fərqliliyə hörmət, dinindən, dilindən, irqindən asılı olmayaraq bütün insanlara eyni isti münasibət, eyni rəğbət olub. Bu, özünü xalqımızın əsrlərdən gələn ədəbiyyat nümunələrində, bədii və fəlsəfi fikir tarixində də göstərir. Elə bir vaxtlar yurdsuz-yuvasız bədnam ermənilərə sığınacaq verməyimiz də bu səbəbdəndir. Azərbaycan indi bütün dünyada tolerantlıq örnəyi kimi tanınır. Azərbaycan dünyanın nadir ölkələrindəndir ki, burada bütün millətlər, bütün xalqlar, bütün dinlərin nümayəndələri bir ailə kimi yaşayır. Yəhudi xalqının tarixi vətənindən kənarda yeganə kompakt yaşayış yerinin Qubanın Qırmızı qəsəbəsi olması faktı dönə-dönə dünyada vurğulanmırmı? Yaxud, min illərdir ki, xınalıq, qırız, lahıc kimi etnosların assimilyasiyadan qorunub saxlanması məgər azmı işdir?
16 noyabr. Ümumdünya düymələr günü
“Yaxan düymələ, düymələ” deyə dad-aman eləyən xanəndələrimiz bu mahnını düymənin hikmətini bilibən oxuyublar, biləsiniz. Qapının qıfılı nədirsə paltarın da düyməsi odur. Hələ 20-ci əsrdə - 1938-ci ildə Amerikanın Button Society təşkilatı təqvimə belə bir günün salınmasına nail olub. Məişətimizə möhkəm daxil olan düymənin çox qədim tarixi var. Əvvəllər düymə yalnız bəzək elementi idi, düymələmə funksiyasını isə qayışlar, sancaqlar daşıyırdı. Düymə düymə olandan sonra onun kolleksiyasını yığanlar da tapıldı, məsələn, bir isveçli keşiş 40 min müxtəlif düymə toplayıbmış. Amma rekord isə Nyu-Cersi şəhərindən olan bir mühəndisə məxsus imiş, düz 100 min ədəd.
16 noyabr. “Yumşaq oyuncaqla ziyafət təşkil elə” günü.
Tək uşaqlar üçün yox, eyni zamanda böyüklər üçün də nəzərdə tutulan, tək xanımları deyil, həm də kişiləri əhatə edən bu günü, təsəvvür edin ki, azərbaycanlı kişisi də dəbə düşüb qeyd edir. Oturub masanın başında, ətrafında da yumşaq ayı, it. İçəri girən bir adam deməzmi ki, sənin kişi boyunu yerə soxum? (Burda bir smaylik yetərlidir).
16 noyabr. Rudolf Kreyseri yaxşı tanıyın!
Portəgizlər milli dəniz günündə hava soyuqdur deyə yalnız dəniz havası udacaqlar. Şimali Koreyada rəhbərlik icazə versə, insanlar Ana günündə analarını təbrik edəcəklər. Estonlar suverenlik deklarasiyası günündə bəsdir deyincəyə qədər şənlənəcəklər. Kubalılar Müqəddəs Kristobal günündə kilsələrə axışıb şam yandıracaqlar. ABŞ-da isə bu gün Milli Fəst-Fud günüdür, dünyada ən çox fəst-fud yeyən amerikalılar bu gün fəst-fuda qarşı əsl genosid həyata keçirməyəcəkmi, keçirəcək!
1945-ci ilin 16 noyabrında Londonda YUNESKO yaradılıb; 1848-ci ildə yenə də Londonda əsas hadisələr cərəyan edib – bu dəfə dünyaşöhrətli bəstəkar Şopen özünün son konsertini verib; 1766-cı ildə tarixin ən virtuoz skripkaçısı, eyni zamanda bəstəkar, dirijor və pedaqoq, fransalı Rudolf Kreyser dünyaya gəlib. Bu adam haqda maraqlı bir şey oxumuşam. Sən demə onun ifasına vurğun olan böyük Bethoven məşhur 9-cu sonatasını ona həsr edib, onun ifası üçün yazıb. Hətta bu sonataya bəzi mənbələrdə Kreyser sonatası da deyilir. Amma siz bu adamda dikbaşlığa baxın ki, o boyda kişinin arzusunu ürəyində qoyub, bu sonatanı ifa etməyib; 1582-ci ildə qəddarlıqda ad çıxarmış rus çarı İvan Qroznı öz oğlunu qətlə yetirib.
Anar Kərimov: “Biz erməniləri rahat qoymayacağıq”
Xəbər verdiyimiz kimi, ötən gün Qobustan Milli Tarix-Bədii Qoruğunda "Yurdda bayram” adlı tərəkəmə festivalı keçirilib. Mədəniyyət Nazirliyi və Qobustan Milli Tarix-Bədii Qoruğunun təşkilatçılığı ilə gerçəkləşən festivalın məqsədi tərəkəmələrin zəngin elat mədəniyyətini təbliğ etmək, ictimaiyyəti onların həyat tərzi ilə bağlı məlumatlandırmaqdır.
Festivalda iştirak edən mədəniyyət naziri Anar Kərimov işğaldan azad edilmiş ərazilərimizin mədəni abidələrinə qarşı erməni vandallığı ilə bağlı jurnalistlərə açıqlama verib. O deyib:
“İlk növbədə, azad edilmiş ərazilərdə talan edilmiş maddi-mədəni obyektlərin siyahısını tutmalı və nə qədər əşya, eksponatların muzeylərdən götürüldüyünü müəyyən etməliyik.
İşğal illərində talanmış muzey eksponatlarının çoxunun taleyinin məlum deyil. Amma bəziləri haqqında məlumatımız var. Biz bu məlumatları toplayıb bundan sonra beynəlxalq konvensiyalar çərçivəsində iddialarımızı qaldıracağıq. Məqsədimiz də budur ki, bizdən oğurlanmış və Azərbaycana məxsus sənət əsərləri özümüzə qaytarılsın. Bilirsiniz ki, Ermənistan həyasızcasına Şuşadan oğurladıqları xalçaların sərgisini keçirmişdi. Bunu fəxrlə də göstərirdilər. Bu cinayət və beynəlxalq hüquqa hörmətsizlikdir. Biz bu barədə UNESCO-ya da dərhal məlumat verdik. Bundan sonra da bu işlər mütəmadi olaraq davam etdiriləcək. Biz erməniləri rahat qoymayacağıq. Onlar başa düşəcəklər ki, bu sənət əsərləri mütləq Azərbaycana qaytarılmalıdır”.
Qobustan qoruğunda "Yurdda bayram” tərəkəmə festivalı keçirilib
Noyabrın 15-də Qobustan Milli Tarix-Bədii Qoruğunda "Yurdda bayram” adlı tərəkəmə festivalı keçirilib. Mədəniyyət Nazirliyi və Qobustan Milli Tarix-Bədii Qoruğunun təşkilatçılığı ilə gerçəkləşən festivalın məqsədi tərəkəmələrin zəngin elat mədəniyyətini təbliğ etmək, ictimaiyyəti onların həyat tərzi ilə bağlı məlumatlandırmaqdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən məlumat verir ki, tədbirdə Azərbaycanın mədəniyyət naziri Anar Kərimov, Dövlət Turizm Agentliyinin sədri Fuad Nağıyev, Hesablama Palatasının sədri Vüqar Gülməmmədov, Qaradağ Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Süleyman Mikayılov, Qazaxıstanın və Hindistanın ölkəmizdəki səfirləri Serjan Abdıkarimov və Bavitlunq Vanlalvavna və digər rəsmi şəxslər, Vətən müharibəsi qaziləri, ictimaiyyət nümayəndələri iştirak ediblər.
Festival gənc aktyorlar tərəfindən “Yurd” adlı musiqili kompozisiyanın nümayişi ilə başlanıb. Giriş sözü ilə çıxış edən mədəniyyət naziri Anar Kərimov qonaqları salamlayıb. Bildirib ki, hər bir ölkənin gələcəyi üç əsas amildən asılıdır: "Birincisi gücdür ki, 44 günlük Vətən müharibəsində gücümüz sayəsində torpaqlarımızı işğaldan azad etdik. Biz bir daha göstərdik ki, Azərbaycan xalqı heç vaxt torpaqlarımızın işğal altında qalması ilə barışmayacaq. İkinci amil fəlsəfədir, elmdir. Bildiyiniz kimi, ölkə başçısının müvafiq sərəncamı ilə bu il Azərbaycanda "Nizami Gəncəvi İli" elan edilib. Bu sərəncam bir daha göstərir ki, Azərbaycan öz mütəfəkkir və şairlərinə böyük önəm verir. Üçüncü amil mədəniyyətimizdir. Bugünkü tədbir məhz onun göstəricisidir. Bu tədbirlərin mütləq davamı gələcək. Biz belə tədbirləri tək Qobustanda yox, Qarabağda da keçirəcəyik. Bu cür tədbirlərin təşkili ölkəyə turistlərin cəlb olunmasına da kömək edir. Çox şadam ki, tədbirdə Vətən müharibəsi qazilərimiz də iştirak edir. Allah onlara şəfa versin, şəhidlərimizə rəhmət eləsin".
Daha sonra söz festivalın musiqili qonaqlarına verilib. Əməkdar artistlər İlkin Əhmədov, Nigar Şabanova, həmçinin Aşıq Əli, müğənnilər Amil Həsənoğlu, Vüsal Hacıyev və digərləri vətənpərvər ruhlu ifaları ilə festival iştirakçılarına xoş anlar yaşadıblar. “Cəngi” sədaları altında kəndirbazlar və pəhləvanlar öz məharətlərini göstəriblər.
“Yurdda bayram”da həmçinin xalçaçılıq, zərgərlik məhsulları, tərəkəmələrin məişətini, təsərrüfatını əks etdirən nümunələr və milli geyimlərdən ibarət sərgi də təşkil olunub. Eyni zamanda xeyriyyə məqsədilə Daun sindromlu uşaqların əl işlərindən ibarət satış-sərgi də keçirilib.
Tərəkəmələrin maldarlıq təsərrüfatına aid heyvanlardan ibarət təmaslı mini zooparkla tanışlıq və uşaqlar üçün təşkil olunmuş "Oxatma meydançası" festival iştirakçıları tərəfindən maraqla qarşılanıb.
Sonda qonaqlar festival meydanında qurulmuş çadırlarda tərəkəmə süfrəsinin yeməklərindən dadıblar.
Qeyd edək ki, əsas məşğuliyyətləri heyvandarlıq olan tərəkəmə tayfaları yazın axırları, yayın əvvəllərində yaylaqlara, payızda isə arana – qışlaqlara köçürlər. Qoruq ərazisində və ondan kənarda yerləşən qədim qışlaqlar təxminən 5000 illik yaylaq-qışlaq maldarlarının həyat tərzini əks etdirir. Qobustanda aparılan tədqiqatlar da onu göstərir ki, Tunc dövründən etibarən Qobustanda qayaüstü təsvirlər məhz belə qışlaqlarda yaşayan elatlar tərəfindən yaradılıb.
Festivalda iştirak edən mədəniyyət naziri Anar Kərimov işğaldan azad edilmiş ərazilərimizin mədəni abidələrinə qarşı erməni vandallığı ilə bağlı jurnalistlərə açıqlama verib. Bu barədə növbəti yazımızda məlumat verəcəyik.
Mahsun Kırmızıgül rekord məbləğdə müqavilə ilə səhnəyə dönür
16 il əvvəl kino sənayesi bazarında debüt edən Mahsun Kırmızıgül musiqidən ayrılmışdı, pərəstişkarlarının gözlərini yolda qoymuşdu.
Snob Magazin-in verdiyi məlumata görə, pərəstişkarlarının təkidi ilə Mahsun Kırmızıgül albom buraxır. Ünlü sənətçinin yeni albomu televiziyada yeni il ərəfəsində göstəriləcək, özü də Show TV kanalında. Məlumata görə, Mahsun Kırmızıgül kanalla rekord məbləğdə - 5 milyon TL məbləğdə razılığa gəlib.
Abbas Mirzə Şərifzadə uşaqkən səhnədə ilk rol alanda kuryoz hadisə baş veribmiş: üstünə qılıncla gəlinəndə, o, qorxusundan səhnədən qaçıbmış
Əyyub Qiyasın “Azərbaycan aktyorlarının həyatlarından maraqlı anlar” layihəsindən
ABBAS MİRZƏ ŞƏRİFZADƏ
(1893-1938)
***
İlk dəfə teatr, oyun, tamaşa anlayışını əmim Mirzə Məhəmməd Tağıdan öyrəndim. O, dini tamaşalar hazırlayardı. Bir dəfə şəbeh tamaşalarının birində əsir qız uşağını oynamağı mənə tapşırdı, əmim özü isə bu tamaşada Şümür rolunu oynayırdı. Tamaşa olanda nə olar, bir də gördüm ki, əmim qılıncını sıyırıb üstümə gəlir:
– Vay, ana, əmim məni öldürəcək! – deyib, haray çəkdim, bir kənarda dayanıb tamaşaya baxan anamın yanına yüyürdüm. Dini mərasimi pozduğuma görə mənə qəzəbi tutanlar da oldu. Tamaşadan sonra əmim üstümə acıqlandı:
– Fərsizin biri, fərsiz! Bilsəydim belə eləyəcəksən, heç bu işi sənə tapşırmazdım!
1903-cü ildə gimnaziyaya daxil oldum. Həmin illərdə səhnə ilə ciddi maraqlanmağa başladım, ancaq bu marağım gimnaziya şagirdlərinin hazırladıqları tədbirlərdən uzağa getmirdi. Gimnaziyada diqqət mərkəzində idim, heç bir tədbir mənsiz keçməzdi. Bir gün tədbirdən əvvəl müəllimə bildirdim:
– Bir şeir hazırlamışam, səhnədən demək istəyirəm.
– Əgər özünə inanırsansa, niyə deməyəsən. Nə şeirdi elə?, -deyə müəllim soruşdu.
Dedim, Lermontovun “Şairin ölümü” şeiridir.
Sağ olsun, sözümü yerə salmadı, sənəyə çıxanda əvvəlcə çaşdım, ancaq tez özümü ələ alıb şeiri söylədim.
Atam məni məmur, ya da ticarətçi görmək istəyirdi, mənsə öz yolumu tutmuşdum, aktyorluq bir tilsim kimi ruhuma hakim kəsilmişdi. Özüm kimi həvəskarları başıma yığıb müxtəlif səhnəciklər, tamaşalar hazırlayırdım.
***
1911-ci ildə isə Əbdürrəhman bəy Haqverdiyevin “Ağa Məhəmməd şah Qacar” dramında Qacar rolunu oynayıb hər kəsi heyran etdim. Tamaşadan sonra Cəfər Cabbarlı mənə yaxınlaşdı:
– Bu gün səhnədə Abbas Mirzəni yox, Qacarı görürdüm. Tamam başqalaşmışdın, obraz səni elə cəlb eləmişdi ki, hər kəs çaşıb qalmışdı.
– Təşəkkür edirəm, Cəfər, sizin kimi dəyər verən dostlar varsa, nə xoş halımıza, - deyərək məmnunluğumu ifadə elədim.
– Mən yaxşı bilirəm ki, sən məktəb görməmisən, sənəti, onun yollarını öyrənməmisən, amma sən gerçək bir istedad, özü-özünə doğulmuş bir sənətkarsan. Sənət səninlə bərabər doğulub. Sənət sənin qanında, iliyindədir, – deyən, istedadlı və gənc dramaturq məni qucaqlayıb bağrına basdı.
***
Ürəyim vətən sevdası ilə alışıb yandığı bir vaxtda mənə vətən xaini damğasını vurdular, həbs etdilər. Onda 1937-ci il idi.
İstintaqda müstəntiq soruşdu:
– Abbas Mirzə Şərifzadə, de görüm Hüseyn Cavidlə, Mikayıl Müşfiqlə necə tanışsan?
– Hüseyn Cavid böyük sənətkar, dəyərli dramaturqdur, onun “Şeyx Sənan” əsərində Şeyx Sənanı oynamışam, Cavid əfəndi ilə də o vaxt tanış olmuşam. O ki, qaldı Müşfiqə, o çox istedadlı gənc şairdir. Şeirlərinin çoxunu əzbər bilirəm, - deyə sualını cavablandırdım.
– Müşfiqin yazdığı “Oxu tar” şeirini də bilirsən?
– Bilirəm, bəli.
– Demək, bu quruluşun düşmənləri ilə, imperialist casuslarla tanışsan…
– Mən onların düşmən olduğuna inana bilmərəm.
– Kəs! Sənin inanmağın heç kəsə lazım deyil, - deyib mənə də hökm çıxardılar, güllələnmə hökmünü...
İstanbul festivalında qızıl medalı Misir şairi Aşraf Aboul Yazid qazandı
İstanbulda, Yapı-kredi kultur-sənət mərkəzində dörd gün davam edən Avrasiya materikinin ədəbiyyat üzrə 5-ci LiFFt festivallar festivalı tanınmış Misir şairi Aşraf Aboul Yazidin qələbəsi ilə nəticələnib. Şair qızıl medala, habelə kitabının “Qızıl LiFFt” seriyasından ingilis dilində dərcinə layiq görülüb.
Eyni zamanda o, növbəti, 6-cı festivalın Misirdə keçirilməsini öz ölkəsi üçün təmin edib.
Xatırladaq ki, öncəki illərdə laureat adlarını Tuğrul Tanyol (Türkiyə), Varis Yolçuyev (Azərbaycan), Konstantin Kedrov-Çelışev (Rusiya) və Oljas Süleymenov (Qazaxıstan) qazanıblar.
“Biz yazarlarıq, biz eyni planetin sakinləriyik” devizi altında, BMT-nin patronajlığı ilə keçirilən LiFFt festivalları xalqlar arasındakı dostluğun, ədəbi əlaqələrin möhkəmləndirilməsinə xidmət edir. Builki İstanbul festivalı öncəsi müsabiqə proqramına dünyanın 75 ölkəsindən minlərlə yazarın qatılması festivalın get-gedə artan populyarlığına dəlalət edir.
Festivalın rəhbəri, Rusiyanın avanqard şairəsi Marqarita Al fəxrlə söyləyir ki, hazırkı pandemiya, müharibələr, iqtisadi böhranlar dövründə insanlığın xilası məhz ədəbiyyatdadır. Axı ən birinci söz yaranıb.
Dünyaca məşhur bestsellerlərin müəllifi olan yazıçı Uilbur Smit vəfat edib
Bir çox tarixi və macəra romanlarının müəllifi Cənubi Afrika yazıçısı Uilbur Smit 88 yaşında Keyptaunda vəfat edib. TASS xəbər verir ki, bu barədə şənbə günü müəllifin rəsmi saytında bildirilib.
"Dünya şöhrətli bestsellerlərin müəllifi Uilbur Smit bu gün gündüz Keyptaunda öz evində gözlənilmədən dünyasını dəyişib", - deyə məlumatda yazılır. O da qeyd olunur ki, Smit son saatlarını masa arxasında, yeni romanı üzərində işləyəməyə sərf edibmiş. Ölüm onu yazı masası arxasında yaxalayıbmış.
Yazıçının ilk uğuru 1964-cü ildə Kortni ailəsinin həyatı ilə bağlı bir sıra kitabların əsasını qoymuş "Şirlər nə vaxt ifa edirlər" romanı ilə bağlı idi. Sonrakı illərdə onun 30 dilə tərcümə edilmiş bu romanlarının 140 milyondan artıq nüsxəsi bütün dünyada satılmışdı.
Uilbur Smit 9 yanvar 1933-cü ildə Şimali Rodeziyada (Zambiya), ingilis əsilli ailədə anadan olub. Ona adını valideyinləri Rayt qardaşlarından olan, dünyada ilk idarə olunan təyyarənin yaradıcısı hesab edilən Uilbur Raytun şərəfinə qoymuşdular.
Bəli, müasir ədəbiyyatın daha bir canlı klassikası sayılan şəxs əbədiyyətə qoşuldu. Sıralar lap seyrəldi.
Niderlandda dahi Nizami Gəncəviyə həsr olunmuş kitab nəşr edilib
Almaniyada yaşayan tanınmış yazıçı-publisist Orxan Arasın dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəviyə həsr etdiyi kitab türk və niderland dillərində nəşr olunub.
Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsindən bildiriblər ki, Niderlandda fəaliyyət göstərən Hollandiya-Azərbaycan Türk Mədəniyyət Dərnəyinin dəstəyi ilə çap olunmuş kitabda qüdrətli söz ustadının həyat və fəaliyyəti haqqında məlumat verilib, görkəmli mütəfəkkirin əsərləri yer alıb.
Dərnəyin rəhbəri İlhan Aşkın bildirib ki, dekabrın 17-də Niderlandın nüfuzlu kitabxanalarının birində nəşrin təqdimat mərasimi keçiriləcək.
Xatırladaq ki, Nizami Gəncəvinin anadan olmasının 880 illiyi münasibətilə 2021-ci il Azərbaycanda “Nizami Gəncəvi İli” elan edilib.
Elçin Hüseynbəylinin “Vida”sı
Yazıçı-dramaturq, publisist, Əməkdar incəsənət xadimi Elçin Hüseynbəylinin "Vida" romanı işıq üzü görüb.
Kitab "Qələm" nəşriyyatında nəfis indizaynla (içi qrafik şəkilli) çap olunub. "Vida" romanı müəllifin məşhur "Gözünə gün düşür" hekayəsi əsasında yazılıb və "doğulduğun yerdə ölməli" ideyasına söykənir. Romanın süjeti psixoloji-dramatik fabula ilə müşayiət olunur. Yurdu erməni tapdağında olan məşhur və xəstə həkim doğma kəndinə gedir. Onun məqsədi babasının vəsiyyətinə əməl eləmək, doğulduğu yerdə ölmək, amma ondan qabaq bir ağac əkməkdir. Erməni hərbçiləri həkimi əsir götürürlər...
Yazıçı bu dəfə də öz üslubuna sadiq qalıb: bədii dillə danışıq dili sintez olunub, təhkiyəsi şirin və axıcıdır...
Nəşrin rəhbəri Pərviz Əyyubov, redaktoru Dürdanə İbrahimova Hüseynbəyli, dizayneri Ömər Məmmədovdur.
Bu gün Beynəlxalq həbsdə olan yazıçılar günüdür
Mövzu çox maraqlı olduğundan onun üzərində bir qədər geniş dayanacağam, üzürlü sayın. Tarix boyu çox nəhəng yazıçılar olub ki, hakim rejim onları dəmir barmaqlıqlar arasına salıb. Məsələn, məşhur ispan Migel de Servantesə 1594-cü ildə Papanın İspaniya xidmətində vergi yığmaq tapşırılıb, o, vergini toplayıb bir tacirə saxlamağa verib, tacir də özünü bankrot elan edib pulu qaytarmayıb, nəticədə taciri də, yazıçını da həbs ediblər. Sevilya türməsinə salınan Servantes Don Kixot barədə romanını da elə orada yazıb.
Məşhur rus yazıçısı Fyodr Dostoyevski 1849-cu ildə çarı devirmək uğrunda mübarizə aparan Petraşevski dərnəyinə üzv olduğu üçün həbs edilib, 8 ay çəkən istintaqdan sonra ona güllələnmə hökmü kəsilib. Yazıçının başına torba keçirilib, tüfəngin tətiyi çəkilən anda çar Nikolayın əmri gəlib ki, güllələnmə həbslə əvəz edilsin. Beləcə, Dostoyevski Omsk həbsxanasına etap olunub, sərasər 5 il orada yatıb. Həbsxana dövründə “Ölü evdən qeydlər” povestini yazıb.
Məşhur irlandiyalı yazıçı Oskar Uayld 1895-ci ildə “mənəviyyatsızlıq” hökmü ilə həbs olunub. Bu hökmü ona “uşaqbazlığın və homoseksual əlaqələrin təbliğinə görə” veriblər, dustaqlıqda ağır işgəncələr altında yaşayan yazıçı bir neçə həbsxana dəyişəsi olub, “Redinq həbsxanası barədə ballada” onun həbs həyatının bədii şəkildə əksidir.
O’Henri (əsl adı-soyadı Uilyam Porter) - həbs həyatı yaşamış növbəti məşhur yazıçı da Oskar Uayldla eyni ildə həbs edilib. Bankda kassir işləyən O’Henri o dövr üçün həddən artıq böyük məbləğ hesab edilən 1150 dolları mənimsəməkdə ittiham edilib, həbs sanksiyası çıxarılanda özünü günahkar bilmədiyindən ölkədən qaçıb, Meksikada sığınacaq tapıb. Amma 3 ildən sonra sevimli həyat yoldaşının dəfni üçün vətənə gələndə həbs edilib, Kolumbus həbsxanasında 3 il 4 ay cəza çəkib. Orada 14 hekayə yazıb və onları öz adı ilə dərc etməyə utanıb, O’Henri təxəllüsündən ustifadə edib.
Və ən nəhayət, rus yazıçısı Aleksandr Soljenitsin. 2-ci dünya müharibəsi zamanı ön cəbhədə vuruşan yazıçı dostu ilə məktublaşanda açıqfikirlilik nümayiş etdirmiş, baş verən haqsızlıq və ədalətsizliklərdən söz açıbmış, məktubların oxunmasından xəbərsiz olan yazıçı 1945-ci ilin fevralında həbs olunmuşdu, 8 il həbs, ardınca ömürlük sürgün cəzası almışdı. Onu Marfinoda, “Yeni Qüds” düşərgəsində saxlamışdılar. Sonra Butırka həbsxanası, nəhayət, 1953-cü ilin fevralında azadlıq. Marfinodakı sürgün həyatından bəhs edən “Birinci çevrədə” romanı yazarın ən məşhur romanıdır.
Stalin repressiyası onlarca yazıçımızı həbsə atmışdı, həmin qanlı-qadalı tarix əsla unudulmaz. Yaxın tarixdə bizə peşəkar fəaliyyəti ilə bağlı yazıçı Çingiz Ələkbərzadənin həbs edilməsi məlumdur, eləcə də milli azadlıq hərəkatı dönəmində Kremlin şair Xəlil Rzanı həbs edib Lefortovo həbsxanasına salması. Bu son dönəmdə isə yazıçı Əjdər Ol həbs edilib. O, həbs edilən sosial müdafiə naziri Səlim Müslümovun icra apparatının müdiri kimi korrupsiya ittihamı ilə üzləşib. Ölkəmizdə bu sahədə baş verənlər qeyri-şəffafdır, eyni əməl birinə korrupsiya kimi tətbiq edilsə də digərinə edilmir, dərinliyini əsla bilmirik. Amma lap elə Əjdər Ol suçludursa da belə, dünən onun süfrəsinin qırağında yalmanan yazar dostlarının bu gün onun dalınca danışmaları kişilikdən deyil axı. Bizim xalqın gözəl bir deyimi var, həbsə düşən barədə deyirik ki, Allah qapısını açsın. O, qələm əhlidirsə, uzun illər mənəviyyat təbliğatçısı olubsa, bu niyyət ikiqat gücüylə səslənməlidir.
Varisin “Həftənin təqvimi” yazısından
