Super User
Filarmoniyada ilaxır çərşənbəyə həsr olunan konsert keçirilib
Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasında ilin axır çərşənbəsinə - təbiətin oyanmasını tərənnüm edən, insanların həyatına yaxşı dəyişikliklər gətirən günə həsr olunmuş konsert keçirilib.
Konsert proqramında Əməkdar artist Almaz Orucova, respublika və beynəlxalq müsabiqələr laureatı Taleh Yəhyayev və Rəvanə Qurbanovanın ifasında xalq mahnıları və müəllif kompozisiyaları səsləndirilib.
Azərbaycanın Xalq artisti Ağaverdi Paşayevin bədii rəhbəri və baş dirijoru olduğu Fikrət Əmirov adına Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblı kollektivinin çıxışı da bayram əhval-ruhiyyəsi, xoş ovqat yaradıb.
Fikrət Əmirovun 100 illiyi geniş şəkildə qeyd olunacaq
Prezident İlham Əliyev görkəmli bəstəkar, tanınmış ictimai xadim, SSRİ və Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, SSRİ və Azərbaycan Respublikasının Dövlət mükafatları laureatı Fikrət Əmirovun 100 illiyinin qeyd edilməsi ilə bağlı Sərəncam imzalayıb.
Sərəncama əsasən, Fikrət Əmirovun 100 illiyi ilə əlaqədar tədbirlər planını hazırlayıb həyata keçirmək Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının təkliflərini nəzərə almaqla, Mədəniyyət Nazirliyinə tapşırılıb.
Sərəncamda deyilir: “2022-ci ilin noyabr ayında görkəmli bəstəkar, tanınmış ictimai xadim, SSRİ və Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, SSRİ və Azərbaycan Respublikasının Dövlət mükafatları laureatı, Azərbaycan Respublikası Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü Fikrət Məşədi Cəmil oğlu Əmirovun anadan olmasının 100 ili tamam olur. Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin böyük nümayəndəsi, simfonik muğam janrının banisi Fikrət Əmirov rəngarəng yaradıcılıq palitrasına malik qüdrətli sənətkar kimi mədəni sərvətlər xəzinəmizə misilsiz töhfələr bəxş etmişdir. Gücünü doğma torpaqdan alan, milli zəminə bağlı bəstəkar ecazkar xalq musiqisi və muğam ənənələrini müasir musiqi texnikası ilə uğurlu şəkildə birləşdirərək, neçə-neçə dəyərli opera, balet, simfoniya, mahnı, romans və kamera-instrumental əsər meydana gətirmişdir. Fikrət Əmirovun üslubuna xas lirik-romantik boyaların bütün əlvanlığı ilə öz əksini tapdığı bu müxtəlif janrlı sənət nümunələrində milli ruh, fəlsəfi-psixoloji dərinlik və melodik gözəllik hakimdir. Həmin əsərlər dünyanın bir sıra ölkələrindəki mötəbər konsert salonlarında məşhur orkestrlərin ifasında müvəffəqiyyətlə səslənmiş və müəllifinə geniş coğrafiyada şöhrət qazandırmışdır. Yüz illiyinin UNESCO-nun 2022–2023-cü illər üzrə görkəmli şəxsiyyətlərin və əlamətdar hadisələrin yubileyləri proqramına daxil edilməsi Fikrət Əmirov sənətinə beynəlxalq miqyasda yüksək qiymət verilməsinin təzahürüdür. Fikrət Əmirovun vətənpərvərliyə səsləyən, daim mənəvi zənginlik aşılayan və bəşəri ideallar tərənnüm edən, nailiyyətlərlə zəngin irsi Azərbaycan musiqi sənəti salnaməsinin ən parlaq səhifələrindəndir”.
Osloda “Şuşa sən gözəlsən!” adlı konsert-sərgi təşkil olunub
Norveçin paytaxtı Osloda "Şuşa sən gözəlsən!" adlı konsert-sərgi keçirilib.
AzərTAC-ın xüsusi müxbiri xəbər verir ki, Oslonun tanınmış Cosmopolite konsert zalında baş tutan tədbir Skandinaviya Azərbaycanlıları Norveç üzrə Koordinasiya Şurası və Norveç Azərbaycanlıları Gənclər Təşkilatı (NAYO) tərəfindən təşkil edilib. Konsertə Türkiyənin Norveç Krallığındakı səfiri Fazlı Çorman habelə, çoxlu sayda yerli ictimaiyyət və diaspor nümayəndələri qatılıb.
Tədbirdə Azərbaycan Dövlət Himni səslənib və torpaqlarımızın azadlığı uğrunda şəhid olanların əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad olunub.
Skandinaviya Azərbaycanlıları Koordinasiya Şurasının Norveç üzrə koordinatoru Ramil Əliyev çıxış edərək tədbirin əhəmiyyətindən danışaraq, Şuşanın qədim tarixindən söz açıb. 1992-ci ildə işğal edilən Şuşanın ermənilər tərəfindən məruz qaldığı barbar dağıntılar və vandallıq faktı barədə məlumat verən diaspor fəalı şəhərin 2020-ci il noyabrın 8–də Azərbaycan ordusu tərəfindən azad olunduğunu bildirib və hazırda şəhərin yenidən qurulduğunu vurğulayıb.
Şuşanın ölkəmizin tarixində böyük rolunun da qeyd olunduğu çıxışda, şəhərin Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı və 2022-ci ilin ölkəmizdə “Şuşa İli” elan edilməsi haqqında Norveç və Azərbaycan dillərində tədbir iştirakçılarına məlumat verilib.
Tədbirdə çıxış edən Türkiyənin Norveç Krallığındakı səfiri Fazlı Çorman Türkiyə ilə Azərbaycan arasında olan qardaşlıq əlaqələrindən söz açıb.
Xocalı qətliamının 30 illiyi, Şuşa Bəyannaməsi, Qarabağda aparılan tikinti-quruculuq işləri, Türkiyə - Azərbaycan əməkdaşlığının bölgədəki müsbət rolu haqqında məlumat verən səfir, bu əlaqələrin əhəmiyyətini bir daha vurğulayıb.
Tədbirin bədii hissəsində Azərbaycanın Xalq artisti professor Mənsum İbrahimovun rəhbərliyi altında “Qarabağ” Muğam Qrupu çıxış edib. Mənsum İbrahimovu Xalq artisti Elçin Həşimov (tar), Əməkdar artistlər Elnur Əhmədov (kamança) və Kamran Kərimov (nağara) müşayiət edib və onların çıxışları tamaşaçılar tərəfindən gurultulu alqışlarla qarşılanıb. Konsertdə Azərbaycan milli muğam kompozisiyaları və Nizami Gəncəvinin şeirlərinə bəstələnən musiqi əsərləri və xalqımızın qalibiyyətinə ithaf olunan xalq və bəstəkar mahnıları səsləndirilib.
Daha sonra Norveç Musiqi Akademiyasının tələbəsi Tural Qasımovun pianoda ifası dinlənilib.
Tədbir çərçivəsində Azərbaycana, Şuşaya, Novruza dair sərgi təşkil olunub. Sərgidə azərbaycanlı gənclərin Şuşaya dair çəkdikləri rəsmlər böyük marağa səbəb olub.
Mərasimdə habelə, Osloda fəaliyyət göstərən Nizami Gəncəvi adına həftəsonu məktəbinin şagirdləri Şuşa, Ana vətən və Novruz bayramı haqqında şeirlər səsləndiriblər.
Qeyd edək ki, mərasim Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi ilə keçirilib.
Saçlarını darayacağam bu uzaq payızın o tayında - Ümid Nəccarinin tərcüməsində Mahmud Dərvişin şeirləri
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı şair və tərcüməçi Ümud Nəccarinin tərcüməsində Fələstin şairi və yazıçısı olan Mahmud Dərvişin şeirlərini oxucularına təqdim edir.
Mahmud Dərviş (1941 -2008) ədəbiyyat üzrə bir sıra mükafatlar laureatıdır. Onun poeziyasında Fələstin - itirilmiş cənnətin, ölümün və zühurun, məcburi vətəndən qovulmanın əzab-əziyyətinin təcəssümü kimi canlanır.
Bəlkə bizi də bir təbəssüm gözləyir hardasa
Əlimi sıxdı…
və pıçıltıma üçcə söz dedi:
Həmin üçcə söz ki, günümün bütün varlığı oldu:
“o zaman sabahadək”
İki dəfə üzümü qırxdım,
Ayaqqablarımı parıldatdım,
Dostumun paltarlarını borc aldım,
İki lirə ilə ona tort alam,
Qəhvəli və xamalı.
İndi tək-tənha skamyada oturmuşam.
Və sevgililərlə doludur çevrəm.
Gülüş dodaqlarında.
İnanıram…
Bəlkə bizi də bir təbəssüm gözləyir hardasa
Yoldadır bəlkə,
Bəlkə bir anca yadından çıxıb.
Bəlkə də… bəlkə də…
Alnın mənim Vətənimdir
Alnın mənim Vətənimdir.
Dinlə məni…
Və bu barmaqlıqların arxasında bir alaq otu kimi,
buraxma məni.
Köçdə olan bir göyərçin təki,
Məni öz halıma buraxma.
Gündüzün qaranlıq ayı kimi,
Budaqların arasından görünən bir ulduz kimi,
Məni öz kədərimlə buraxma.
Dustağımın qapısına Günəşi səpən bir əl ilə məni həbsə al.
Məni yandırmaq həvəsilə bir daha
Geri qayıt!
Mənə müştaqsansa,
Məni daşlarımla,
Məni zeytun ağaclarımla,
Məni pəncərəylə,
Palçıqla…
Alnın mənim Vətənimdir.
Dinlə məni, məni tənha buraxma!
Uzaq payızın o tayı
Otuz il keçdi o, uzaq payızdan.
Otuz il keçdi Ritanın şəkillərindən.
Keşikdə olan sünbülün ömründən otuz il keçdi,
O uzaq payızda.
Bir gün sənə ürək bağlayıram.
Səfərə gedirəm.
Və sərçələr qanad açır, mənim adıma.
Ölürlər mənim adıma.
Bir gün sənə ürək bağlayıram
Və gözyaşı tökürəm.
Sən anamdan da gözəlsən.
Məni didərgin salan sözlərdən də gözəlsən.
Bu sənin şəklindir su üzərində.
Və bu qürubun kölgəsidir, kölgəmi sevmir.
Bir gün solacaq bu qızılgül yaddaşımızda.
Bir gün şənlik edəcəklər özgələr yaddaşımızda.
Bu ləhzəni su üzərində üzdürmək istəyirəm,
əsatirdə
göy üzündə.
Unutmuşdum səni bu uzaq göy üzündə.
Burada Zanbaqların göyərməyə bəhanəsi yoxdur.
Bəhanəsi yoxdur silahların.
Burada şeirlərin şairi yoxdur.
Uzaqdakı göy üzü.
Evlərin tavanına göz dikir.
Polislərin papağına…
Və unuduram alnımı,
Yer üzü bizə işgəncə verir.
Bu qərib qürub içində bədənin portağal ətri verir
Uzaqlaşır bədənin məndən.
Suala dönür üfüqlər…
Sənə ürək bağlayıram,
Mavi olur dəniz.
Sənə ürək bağlayıram,
Yaşıl olur otlar.
Sənə ürək bağlayıram,
Zanbaq.
Sənə ürək bağlayıram,
Qılınc.
Sənə ürək bağlayıram.
Bir gün mən də öləcəyəm.
Bir gün…
Bir gün sənə ürək bağlayacağam, intihar etmədən.
Saçlarını darayacağam bu uzaq payızın o tayında.
Bir gün sənə ürək bağlayacağam,
Və sərçələr qanad açacaq mənim adıma,
Sərbəst…
Gün keçir,
Bir gün sənə ürək bağlayacağam,
Bir gün diri qalacağam.
Bu uzaq payızın o tayında!
Bu gün Beynəlxalq Muğam Mərkəzində xanəndə Cabbar Qaryağdıoğlu yad ediləcək
Beynəlxalq Muğam Mərkəzinin dəyirmi masa layihəsinin növbəti tədbiri xanəndə Cabbar Qaryağdıoğluna həsr olunub.
Layihənin ideya müəllifi BMM-nin direktoru, Xalq artisti Murad Hüseynov, koordinatoru fəlsəfə doktoru, tədqiqatçı Gülhüseyn Kazımlıdır.
Bu dəfə dəyirmi masada “Cabbar Qaryağdıoğlu – xanəndə, bəstəkar, tədqiqatçı” mövzusu müzakirə olunacaq. Tədbirdə mövzu üzrə Əməkdar incəsənət xadimi, xanəndə Aqil Məlikov, professor Minəxanım Nuriyeva, professor Vaqif Yusifli, şair, publisist, “Cabbar Qaryağdıoğlu” kitabının müəllifi Vaqif Bəhmənli, ssenarist, Cabbar Qaryağdıoğluna həsr olunmuş 2 sənədli filmin müəllifi Kəmalə Musazadə və ssenarist Hafiz Eynullayev xanəndənin həyatı və fəaliyyətindən bəhs edən məruzələrlə çıxış edəcəklər.
Yeni formatda təqdim olunan layihədə BMM-nin solistlərinin ifasında Cabbar Qaryağdıoğlunun mahnılarından ibarət musiqi nömrələri təqdim olunacaq.
Azərbaycan Dövlət Film Fondunda tanınmış kinoşünas Aydın Dadaşovun xatirəsi anılıb
Martın 15-də Azərbaycan Dövlət Film Fondunda tanınmış kinoşünas, kinodramaturq, ssenarist və rejissor, filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Aydın Dadaşovun anadan olmasının 70 illiyi münasibətilə xatirə gecəsi keçirilib.
AzərTAC xəbər verir ki, gecədə Aydın Dadaşovun ssenari müəllifi olduğu və Azərbaycan SSR Dövlət mükafatına layiq görülmüş “Əks-səda” və “Balaban” sənədli filmlərinin bərpadan sonra təqdimatı keçirilib.
Qeyd edək ki, bu filmlər 1987-ci ildə “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında istehsal edilib və hər iki filmin rejissoru Xamis Muradovdur.
Tədbirdə Dövlət Film Fondunun direktoru, Əməkdar incəsənət xadimi Cəmil Quliyev, Xalq artisti Xamis Muradov, Əməkdar incəsənət xadimi Aydın Kazımzadə çıxış edərək Aydın Dadaşovla bağlı xatirələrini bölüşüblər.
Bildirilib ki, Aydın Dadaşov müxtəlif illərdə C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” Kinostudiyasında bədii filmlər üzrə direktor, rejissor və redaktor olub. Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinin "Televiziya və radio jurnalistikası" kafedrasında çalışıb. 2000-ci ildə həmin kafedranın dosenti, 2006-cı ildən isə kafedranın professoru olub.
Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin "Kino və televiziya" fakültəsinin "Kinoşünaslıq" kafedrasının rəhbərlik edib. Burada o, "Ekran dramaturgiyası", "Ssenari yaradıcılığı", "Televiziya tənqidi" və "KİV-də reklam və marketinq problemləri" fənlərini tədris edib.
Vurğulanıb ki, Aydın Dadaşov 30-a yaxın filmin rejissoru, 50-ə yaxın filmin ssenari müəllifidir. Eyni zamanda bir neçə filmdə film direktoru və redaktor kimi çalışıb.
Azərbaycanın Əməkdar İncəsənət xadimi, kinoşünas və rejissor Aydın Dadaşov 2017-ci il martın 15-də 65 yaşında dünyasını dəyişib.
Özbəkistanda Nizami Gəncəvi haqqında daha bir tədqiqat əsəri işıq üzü görüb
Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi Azərbaycanda 2021-ci il “Nizami Gəncəvi ili” və Özbəkistanda Əlişir Nəvainin 580 illik yubileyi ilə əlaqədar xüsusi müsabiqə elan etmişdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən məlumat verir ki, sözügedən müsabiqəyə əsasən hər iki şairin yaradıcılığında Türkçülük təfəkkürü, yaradıcılıq əlaqələri, sözügedən şairlərin Türk poeziyasının zirvəsi olaraq ədəbi irslərinin araşdırılması və bu barədə tədqiqat əsərlərinin yaradılması əsas nominasiya olaraq elan olunmuşdur.
Müsabiqəyə Əlişir Nəvai adına Daşkənd Dövlət Özbək dili və Ədəbiyyatı Universitetinin rektoru, professor Şuxrat Siracəddinov və dosent Gülbahar Aşurovanın müəllifi olduğu “Nizomiy Ganjaviy va Alisher Navoiy ijodida Turkona tafakkur va g’oyaviy badiiy asos” adlı monoqrafiya mükafata layiq görülmüş və çapa tövsiyə olunmuşdur.
Monoqrafiya Özbəkistan Respublikasının Ali və Orta ixtisas Təhsil Nazirliyi tərəfindən dərsliyə əlavə vəsait olaraq qəbul edilmiş və Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin layihəsi ilə çap olunmuşdur.
Tədqiqat əsəri dünya ədəbiyyatının və türk xalqlarının ən böyük simaları, poeziya nəhəngləri olan Nizami Gəncəvi və Əlişir Nəvainin yaradıcılıqları, onların zəngin irsi, tədqiqi, hər iki mütəfəkkirin, bədii-fəlsəfi baxışları, şərq mədəniyyəti, türk milli-mədəni irsinə verdiyi töhfələr, ədəbiyyata gətirdikləri yeniliklər, “Xəmsə”çilik ənənələri öz əksini tapır.
Monoqrafiyada Özbək ədəbiyyatında Nizami Gəncəvi əsərlərinin öyrənməsi problemi, Nizami Gəncəvi “Xəmsə”sinin tərcümə məsələləri, hər iki şairin yaradıcılığının ədəbiyyatımızda intibah dövrü kimi səciyyələndirilməsi və onların əsərlərinin lirik qəhrəmanları barədə mövzular yer alır.
Nəşr Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin “2021-ci ilin Nizami Gəncəvi ili” elan edilməsi və Özbəkistan Prezidentinin “Əlişir Nəvainin 580 illik yubileyinin geniş qeyd olunması” haqqında Sərəncamları ilə başlayır.
“Nizami Gəncəvi və Əlişir Nəvai yaradıcılığında Türk təfəkkürü və ideoloji bədii əsaslar” adlı monoqrafiyanın ön sözünün müəllifi Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru Samir Abbasov, elmi redaktor akademik Rafael Hüseynov, rəyçilər isə Özbək alimlər - filologiya elmləri doktoru, professorlar Bakijon Toxliev və Nurboy Cabbarovdur.
Monoqrafiyaya ön söz yazan Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru Samir Abbasov Türk dünyasının bəşəriyyətə böyük alimlər, filosoflar, şairlər, yazıçılar bəxş etdiyini və belə nəhəng, görkəmli mütəfəkkirlərin siyahısında Azərbaycan xalqının fəxri Nizami Gəncəvi və özbək ədəbiyyatının dahi şairi Həzrəti Əlişir Nəvainin adlarının fəxrlə çəkildiyini qeyd edir.
S.Abbasov dahi mütəfəkkir şairlər Nizami Gəncəvi və Əlişir Nəvainin ədəbi irsinin tədqiqi və təbliğinin bütün dövrlər üçün aktual olaraq qaldığını qeyd edərək, onların irsinin ədəbiyyatşünasların öyrənməsi, tədqiq etməsi və yeni, sanballı mənbələrin üzə çıxarılmasının vacib olduğunu vurğulayıb.
Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzindən verilən məlumata görə Mərkəzin əsas məqsədi xarici müəlliflər tərəfindən hər iki dahi mütəfəkkirin yaradıcılığının Türk dünyası poeziyasının zirvəsi olaraq araşdırılması, tədqiq edilməsi, yeni mənbələrin, elmi, tədqiqat əsərlərin, dərsliklərin yaradılması və gənc nəslə çatdırılmasıdır. Mərkəz yaradılan bu tədqiqat əsərlərinin gələcəkdə aparıcı xarici dillərə tərcümə və nəşr edilməsinin nəzərdə tutulduğunu bildirib.
“Nizami Gəncəvi və Əlişir Nəvai yaradıcılığında Türk təfəkkürü və ideoloji bədii əsaslar” adlı monoqrafiyanın Özbəkistanda və Azərbaycanda ədəbiyyatşünasların, tədqiqatçıların, elm adamlarının iştirakı ilə geniş təqdimatı nəzərdə tutulmuş və nəşr Özbəkistanın aparıcı kitabxanalarına, ali məktəblərə hədiyyə olaraq veriləcəkdir.
Rəsm qalereyası: Bəhram Bağırzadədən “Rossiya” telekanalı ilə bağlı fotomontaj
Rəsm qalereyası:
Bəhram Bağırzadədən “Rossiya” telekanalı ilə bağlı fotomontaj
Canlı efirdə Putinizmə “yox” deyən Marina Ovsyannikovanın taleyi barədə heç nə bilinmir
Rusiyanın “Birinci kanal"ının əməkdaşı Marina Ovsyannikova dünənki gecə efirində böyük cəsarət nümayiş etdirərək “Vremya" proqramının canlı efirində müharibə əleyhinə plakatla kadrlara daxil olub. Bu xəbəri bütün dünyanın Putinizmə nifrət edən tərəqqipərvər insanları rəğbətlə qarşılayıb. Bəs onun taleyi necə olub?
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı BBC-yə istinadən xəbər verir ki, Marina Ovsyannikovanın həbs olunduğu deyilir, amma onun harada olduğu və nə ilə hədələndiyi məlum deyildir.
Ovsyannikovanın saxlanması barədə hələ rəsmi məlumat yoxdur. TASS dövlət agentliyi hüquq-mühafizə orqanlarındakı mənbəyə istinadla yazır ki, Rusiyanın İstintaq Komitəsi araşdırma yoxlamasına başlayıb.
"Ovsyannikovaya münasibətdə onun hərəkətlərində Rusiya Federasiyası Cinayət Məcəlləsinin 207.3-cü maddəsi (Rusiya Silahlı Qüvvələrinin istifadəsi barədə bilə-bilə yalan məlumatların açıq şəkildə yayılması) ilə cinayət tərkibinin olması ilə bağlı araşdırma aparılır.
Xatırladaq ki, bu, fevralın 24-dən - Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi başlandıqdan sonra təcili olaraq qəbul edilən yeni bir cinayət maddəsidir. Hərbi əməliyyatlar haqqında məlumatların "ictimaiyyət arasında yayılmasına" xidməti mövqeyindən istifadə edərək yol verən şəxslərin 5 milyon rubla qədər cərimə və ya 10 ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılması nəzərdə tutulur.
Səhərə qədər yaxınları Ovsyannikova ilə heç bir əlaqə qura bilməyiblər.
Bu gün ilin axır çərşənbəsidir - nələri etmək lazımdır?
Bu gün - martın 15-i ilin sonuncu çərşənbə günüdür. Çərşənbələrin sonuncusu xalq arasında “İlaxır çərşənbə”, “Torpaq çərşənbəsi”, “Yer çərşənbəsi” kimi adlarla tanınır. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının əməkdaşları bu əziz gün barədə ən müxtəlif mənbələrdən bilgiləri toplayıb sizlərə təqdim edirlər:
Qədim inanclara görə məhz bu vədələrdə torpaq oyanır, əkinçilik həyatı başlayır və ruzi-bərəkət axınına təməl qoyulur. Torpağın oyanmasının mifik kökləri dirilmə, canlanma anlayışı ilə əlaqədardır. Torpaq türk etnik-əxlaqi dəyərlər sistemində yurd, vətən, el-oba anlayışı , həmçinin yaradılışın maddi əsası olması ilə bağlı olaraq mifoloji semantikaya malikdir.
Axır çərşənbənin mərasimləri özünəməxsusluğu və rəngarəngliyi ilə seçilir. Ta qədim zamanlarda insanlar həmin gün sübh tezdən su üstünə çıxar, su üstündən hoppanar, arzularını suya danışar, sudan imdad diləyərdilər. Xalqına qarşı ədalətsiz iş görənləri, ədavət salanları, nahaq qan tökənləri suya tapşırma xalq arasında geniş yayılmışdı ki, günü bu gün də onun izlərinə rast gəlmək mümkündür. Axşam isə tonqallar alovlanar, üzərlik yandırılar, bacalardan torbalar sallanar, qapılara papaq atılar, qulaq falı qurular, oyunlar oynanılardı.
İlaxır çərşənbənin bayaq qeyd etdiyimiz əkin-biçinlə bağlı özəlliyi də özünü göstərirdi: İnsanlar torpağı əzizləyər, ona coş sözlər söyləyər, onu təmizləməyə çıxar, bağ, bostan və dirriklərdə müxtəlif ayinlər icra edərdilər. Folklorumuzdakı əkinçi nəğmələri məhz burdan qaynaqlanıb.
Bu günün başqa bir özəlliyi təmizlik işləridir, yeni ilə - Novruz bayramına təmiz girmək mükəlləfiyyət qədər məcburi və zəruridir. Təmizlik işləri elə aparılmalıdır ki, həyət-bacanın, ev-eşiyin təmizlənməsi, səliqə-sahmanı, gözəlliyi, yeni ilə hazılr olmasını dərhal nəzərə çarpdırsın. Novruz bayramı təkcə ilin təzələnməsi deyil, bütünlükdə köhnə ili yaşamış hər kəsin və hər şeyin təzələnməsi deməkdir. İnsanlar öz yaşadıqları məkanı təmizləyib-təzələdikləri kimi, ruhlarını da hər cür çətinliklərdən təmizləyib yeni ilə yenilənmiş, ruhən və mənən yenidən doğulmuş halda keçməlidirlər.
Qədim baba-nənələrimiz ilaxır çərşənbədə bir zərurətə də əməl edirdilər: evlərindəki köhnə, sınıq, yararsız nə varsa atırdılar, çünki sınıqların, yararsızların uğursuzluğa səbəb olacağı inancı güclü idi. Çatlaq şüşə və güzgüdən yaxa qurtarmaq isə xüsusən vacib sayılırdı. Onların yeni ilə keçməsi taleyin çatlaya bilməsi xofu yaradırdı.
Beləliklə, müasir dövrümüzdə icra edilən axır çərşənbə ayinlərinə gəlin ümumilikdə nəzər salaq: sübhün gözü açılar-açılmaz axar su üstünə gedilər. Suya salam verib «ağırlığım-uğurluğum tökül» deyə-deyə 3 dəfə suyun üstündən hoppanılar. (Şəhər yerlərində bu funksiyanı təbii ki, evlərin su kranları daşıdığından axar su üzərindən hoppanmaq təxirə salınır).
Sübh vaxtı möcüzəvi hal alan sudan bir qab gətirilib həyət-bacaya, ev-eşiyə, paltar-palaz üzərinə səpilər. Bu, ilin xoş keçməsi, ağrı-acının olmaması istəyini ifadə edir.
Axır çərşənbə ilə bağlı çox maraqlı inanclar da var, məsələn, uçaqlar torba və papaq atdıqları ilk qapıdan razı qalarlarsa il onlar üçün uğutlu keçər. Yaxud, yetkin qızlar arxası qapıya durub ayaqlarındakı ayaqqabının sağ tayını geriyə atarlar. Ayaqqabının burnu qapıya tərəf düşsə, demək yaxın vaxtda ərə gedəcəklər. Yaxud, un çuvalının ağzını açıq qoyarlar ki, bərəkət paylananda onların ocağı bağlı qalmasın. Yaxud da, bir neçə parça kömürü, bir ovuç duzu və bir-iki qara pulu kuzəyə qoyub damdan atarlar. Deyilənə görə, kömür qara günün, duz gözüşorluluğun, acgözlüyün, qara pul da yoxsulluğun nişanəsidir. Onları kuzəyə qoyub damdan atmaqda niyyət qara gündən, gözüşorluqdan, yoxsulluqdan qurtulmaq arzusudur.
Bayram tonqalı qalamaq vacibdir, bugünədək gəlib çatmış ən əsas ayin də məhz budur. Uşaqlar, yeniyetmələr və gənclər ocaq üstündən atlana-atlana murad tutub deyərlər:
Ağırlığım, uğurluğum,
Ağrım, acım,
Qadam, balam –
Hamısı tökülsün
bu odda yansın,
bu ildə qalsın.
Tonqal yanıb axıra yetəndə ocaqdakı közlərin üzərinə üzərrik səpib deyirlər: «Odumuza, ocağımıza kəm baxanın gözləri bax beləcə partdasın, özü də oda düşüb çatdasın».
Belə bir inanc da var ki, axır çərşənbədə dünyadan köçənlərin ruh bir anlığa evinə, ailəsinə baş çəkməyə gəlir. Gün axşama qədər ev-eşikdə, qapı-bacada xoş ovqatlı, üzügülər olmaq, ətirli-dadlı yeməklərdən bişirmək gərəkdir ki, uluların ruhu gələndə özlərindən sonrakıların gün-güzəranını xoş görsün ki, arxayın gedə bilsin.
İlaxır çərşənbədə uluların adını anmaq, ruhlarını şad etmək üçün evdəki şirin-şəkərdən pay ayırıb qəbir üstünə getmək, yasin oxutdurmaq savabdı. Eləcə də onların ruhları üçün şam yandırmaq.
İlaxır çərşənbə süfrəsində bəzi bölgələrimizdə «yeddiləvin, yeddilöyün» xonçası mühüm yer tutur. Xonça sini və məcməyiyə düzülmüş 7 cür nemət - çörək, duz, üzərrik, kömür, güzgü, su və yumurtadan ibarət olur. Bu zaman süfrədə həmçinin şirniyyat, çərəz, şam düzülməli, süfrələr göz doyduran olmalıdır. Adətə görə, xonça bayramın 12 günü süfrədə qalmalıdır.
Bəzi bölgələrdə isə İlaxır çərşənbə və Novruz bayramı süfrəsi üçün tutulmuş xonçada adları «s» hərfi ilə başlayan «Yeddi sin» adlanan 7 nəsnə olur. Buraya su, səməni, sünbül, sumaq, soğan, sulaq, sarımsaq daxildir. «Yeddi sin» xonçasında yalnız şirin şeylər, yəni su, səməni, sünbül, süd, səbzi, səməni halvası və sucuq qoymaq ənənəsi də mövcuddur.
Və ən nəhayət, axır çərşənbəsində harasa getmək məsləhət deyil. Səfərə yollananın yeddi il ev-eşiyindən, rahatlığından ayrı düşəcəyi deyilir, odur ki, ilaxır çərşənbə axşamı hər kəs öz evində, ailəsinin yanında olmalıdır.
Bayramınız mübarək, əziz oxucularımız!
