Meksikada səfərdə olan mədəniyyət naziri Anar Kərimov bu ölkədə fəaliyyət göstərən aparıcı media təşkilatları və beyin mərkəzlərinin nümayəndələri ilə görüş keçirib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, görüş zamanı nazir erməni işğalı nəticəsində Azərbaycanın mədəni irsinə vurulmuş ziyan, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə mədəni irsin bərpası istiqamətində görülən işlər və nəzərdə tutulan tədbirlərə dair məlumat verib.

Ümumilikdə işğaldan azad edilmiş ərazilərdə 2600-dən artıq tarixi-mədəni abidənin mövcudluğu, bunlardan 706 abidənin dövlət qeydiyyatında olduğu və onların da böyük əksəriyyətinin dağıdıldığı vurğulanıb. Həmçinin, məscidlərin dağıdıldığı və İslam dinində müqəddəs olan bu din ocaqlarında heyvanların saxlanıldığı diqqətə çatdırılıb. Məscidlərlə yanaşı hətta kilsələrin də vandalizmə məruz qaldığı qeyd olunub. Azərbaycan hökumətinin bu ərazilərdə mədəni irsin bərpası istiqamətində davamlı işlər gördüyü, dağıntılara məruz qalmış, mənşəyindən asılı olmayaraq bütün tarixi-mədəni abidələrin bərpasında qətiyyətli olduğuna diqqət çəkilib. Görüş zamanı, eyni zamanda əsrlər boyu Azərbaycanda formalaşmış dözümlülük ənənələrinə dair məlumat verilib, bu sahədə ölkəmizin müxtəlif təşəbbüslərinin olduğu qeyd olunub, mədəniyyətlərarası dialoqa Azərbaycanın töhfəsi, Bakı Prosesi və "Mədəniyyət naminə sülh" qlobal çağırışı çərçivəsində nəzərdə tutulan fəaliyyətlərə dair məlumat təqdim edilib.

*

Nazir Anar Kərimov Meksikada Serbiya mədəniyyət və informasiya nazirinin müavini Stanko Blaqoyeviçlə də görüş keçirib. Görüş zamanı ölkələr arasında əlaqələrin bir sıra vacib istiqamətlərdə inkişaf etdiyi qeyd olunub, mədəniyyət sahəsində əməkdaşlığın da genişləndirilməsinin vacibliyinə toxunulub. Bu kontekstdə, hər iki ölkədə qarşılıqlı mədəniyyət günlərinin təşkilinin bu prosesə töhfə verəcəyinə inam ifadə edilib. Mədəniyyət müəssisələri arasında əlaqələrin dərinləşdirilməsi, muzeylər arasında daha sıx əməkdaşlığın qurulmasının faydalı olduğuna da diqqət çəkilib. Görüşdə həmçinin, UNESCO çərçivəsində ölkələr arasında əməkdaşlığın uğurla inkişaf etdirildiyi və bu platformada qarşılıqlı dəstək kimi məsələlərin mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyinə vurğu edilib.

*

Səfər çərçivəsində, həmçinin, Meksika Birləşmiş Ştatlarının mədəniyyət nazirinin müavini Marina Nunyez Bespalova ilə görüş keçirilib. Nazir A.Kərimov Meksika rəsmisinə Azərbaycan ərazilərinin erməni işğalı nəticəsində Azərbaycanın mədəni irsinə vurulmuş ziyan, işğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə görülən bərpa işləri, ölkəmizin mədəniyyət siyasəti ilə bağlı ətraflı məlumat verib. Mədəni mübadilələrin iki ölkə arasında mədəniyyət sahəsində əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsinə töhfə verəcəyi vurğulanıb. Meksikalı həmsöhbət mədəni irsin qorunması və mədəniyyət obyektlərinin qeyri-qanuni alverinə qarşı mübarizə sahəsində ölkəsinin geniş təcrübəyə malik olduğunu və Azərbaycana bu sahələrdə təlim və ekspertiza yardımı göstərə biləcəklərini əlavə edib. Azərbaycanın Meksikada daha yaxından tanıdılması üçün bu ölkədə Azərbaycan mədəniyyət günlərinin təşkilinin mühüm rol oynaya biləcəyi qeyd olunub.

Əkrəm Əylisli Milli Kitab Sərgisində publika önünə çıxdıqdan sonra yenidən gündəmə qayıdıb. Biz onun sərgidə söylədiyi fikirləri dərc etdik. 

Tənqidçi Əsəd Cahangir yazıçı Əkrəm Əylislinin yenidən gündəmə qayıtması səbəbindən onun elədiyi qəbahətləri və xainlikləri sadalayıb. “Ədəbiyyat və incəsənət” bu sadalananları zəruri bilib diqqətinizə çatdırır. 

1. Erməni yazıçı Sero Xanzadyanın Xankəndində keçirilən 60 illik yubileyində Əkrəm Əylisli erməni yazıçısının bığlarından o qədər öpüb ki, axırda Yusif Səmədoğlu "ondansa Bakıda mənim itimin bığlarını öpəydin" deyib.

2. "Daş(nak) yuxular" əsərində qərbi azərbaycanlıları "ermənistandan gələn it uşaqları", naxçıvanlıları "danabaş", şuşalıları "verzila" adlandırıb.

3. Öz doğulduğu Əylis kəndini ermənilərin diliylə "Akulis" kimi yazıb.

4. Yazır ki, Akulisin əsl sahibi türklərin süngüsündən həlak olan ermənilərdir.

5. "Ətirşah Masan"da Akulisin  pedofil qocalara, zoofil yeniyetmələrə, bic doğan  qadınlara qaldığını yazmaqla  bir vaxtlar mövcud olan "müqəddəs" erməni məkanının türklər tərəfindən nə günə qoyulduğunu demək istəyir. 

6.Türk süngüsündən xilas olan "zavallı erməni qızcığazı" Anikonun əsrlərin dərinliyindən gələn səsi Əkrəmin qulağından getmir.

7. Türkçü əqidəli yazıçılar İsa Muğanna və Oljas Süleymenova sataşır, onlara 37-ci ilin qaydası üzrə pantürkist damğası vurmaq istəyir.

8.Habil Əliyevə yazıb ki, kaman erməni alətidir.

9. Milli Məclisdəki çıxışında "Qarabağ məsələsindöə gərək ermənilərə güzəştə gedək, ərazimizin müəyyən faizini onlara verək" deyib.

10. Babəki "qaniçən", "cani", "quldur", "uşaq əti yeyən" adlanıdırıb, Babəki ələ verən erməni məliki Səhl ibn Smbatı satqın adlandırğınıa görə Rəsul Rzaya  "xunveybin" deyib.

11. “Nobel milli maraqlara verilmir, bəşəri maraqlara verilir" deyə "Daş(nak) yuxular"ı Nobel almaq üçün yazdığnı boynuna alıb.

12. Ermənilər Əkrəmi "naş Akram" adlanırır, onun bədnam "Daş(nak) yuxular"əsərini ekranlaşdırır, erməni diasporası ona siyasi sığınacaq vermək üçün xaricə dəvət edir.

13. "Daş(nak) yuxular" əsasında ermənilər tamaşa hazırlayır və tamaşanın ermənilərin qondarma soyqırım günündə göstərilməsi planlaşdırılır.

14. Əkrəm "Daş(nak) yuxular"da öz  daşnakpərəst fikirlərinin ruporuna çevirdiyi qəhrəmanının diliylə deyir: "Mən həmişə hiss etmişəm ki, içimdə bir erməni ruhu var".

15. "Daş(nak) yuxular" əsərinin qəhrəmanının ruhunun Eçmiədzin kilsəsinə uçduğunu  yazmaqla öz ruhunu nəzərdə tutur.

16. "Daş(nak) yuxular"da H.Əliyev və Ə.Elçibəyin ironik obrazlarını yaratmağa cəhd edir.

17. Əkrəmin kim olduğunu hələ 60-80 -ci illərdə bir çox şair-yazıçılar bilib. Bəxtiyar Vahabzadənin onun ermənipərəstliyini ifşa edən, amma o vaxt məlum səbəbdən dərci mümkün olmayan şeiri var. B.Vahabzadə "Sən kimsən, nəçisən, özün bilərsən, mən başdan-binadan türk oğlu, türkəm" misralarını da ona və onun kimilərinə ünvanlayıb.

18.Oğlunu Vətənə qurban verən Xəlil Rza Ulutürkü "Xəlilullah Xəlil" deyə təhqir edib. 

19. “Drujba narodov" jurnalına verdiyi donosda "mən uşaqlıqdan öz xalqıma yox, başqa xalqlara (yəni ermənilərə) etibar etmişəm" yazır.

“Ədəbiyyat və incəsənət” xəbər vermişdi ki, Beynəlxalq Türk Akademiyasının Monqolustanda həyata keçirdiyi arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində İkinci Göytürk Xaqanlığının qurucusu İltəriş Kutluq Xaqana aid olduğu düşünülən abidə kompleksi və daş kitabə aşkar olunub. 

Sabah - oktyabrın 4-də Bakı Dövlət Universitetində bu tapıntının təqdimatı və fotosərgisi təşkil olunacaq. 

Daş kitabənin özəlliyi “Türk” adının türkdilli tarixi qaynaqlarda qeydə alındığı ilk mənbə olmasıdır. 

Digər önəmli məqam kitabənin ötən əsrin sonlarında Orxon abidələrinin (Bilgə Xaqan, Kültegin, Tonyukuk) Qərb mütəxəssisləri tərəfindən kəşfi və tədqiqindən 130 il sonra Türk Akademiyasının alimləri tərəfindən kəşf edilməsi və oxunmasıdır. 

Abidənin kəşfi türk yazı tarixi və əlifbasının düşünüləndən daha qədim olduğunu isbat edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Poetik qiraət rubrikasında Nigar Arifin “Həyat adlı qatar” şeirini oxucularına təqdim edir. 

Bir az gözlərdən uzaq,

Bir az gözümdə dustaq,

Çırpınır arzuların,

Kəpənək qanadları…

Vərəqlərə atılır,

Könlümün söz atları…

Durnalar köçüb gedir

Köhnə diyarımızdan.

Yaş üstünə yaş gəlir,

Söylə, bizə nə qalır,

Küsən baharımızdan?

Hardasa düşüb itir,

Ayağından bir çarıq.

Kasıb ümidlərilə,

Gəzir hey aramızda,

Gəzir səfil ayrılıq…

Asılıb qəlbimizdən

Məhəbbətin bir ucu.

Parçalayır özünü,

Səbrin iti qılıncı.

Üşüyür məsafələr,

Günlər yağışda, qarda.

Geyin dualarımı,

Gələr təzə bahar da.

Sevgimizə yaxşı bax,

Qoyma bu eşqi darda.

Bəlkə bir də görüşdük,

“Həyat” adlı qatarda…

Bu arada Hollivud filmlərinin astronomik gəlir əldə etməsi barədə növbəti məlumat yayılıb. Belə ki, Bred Pittin və Couli Kinqin baş rollarda oynadıqları  Devid Litçin “Güllədən daha sürətli” (Bullet train) filmi təkcə ABŞ kinoprakatında 100 milyon dollardan çox gəlir əldə edib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” RİA Novostiyə istinadən xəbər verir ki, təxminən 90 milyon dollarlıq istehsal büdcəsi ilə film hazırda dünya üzrə 231 milyon dollardan çox qazanc əldə edib.

Tənqidçilərin fikrincə, COVID-dən sonrakı standartlara görə, bu, komiks personajlarının olmadığı orijinal film üçün ciddi nailiyyətdir. Belə ki, 2022-ci ildə Şimali Amerikada cəmi 14 filmin kassa gəlirləri 100 milyon dolları ötüb.

Xatırladaq ki, bu film “Qatıllərin qatarı” romanının səhnə variantıdır. Azərbaycan prokatında isə filmin adı rus mənbələri əsasında tərcümə edilib.

Ötən gün Beynəlxalq Tərcüməçilər Günü və Ümumdünya Ürək günü qeyd olundu. Bu münasibətlə bütün TƏRCÜMƏÇİLƏRİ ÜRƏKDƏN təbrik edirik. Bu sahədə iz qoyanlardan biri də gözəl yazarımız Zahid Sarıtorpaqdır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Zahid Sarıtorpağın məşhur rus şairi, rus avanqard poeziyasının, futurizminin banisi Velimir Xlebnikovdan (1885-1922) ürək qoyaraq tərcümələrini oxucularına təqdim edir. 

Nədən oxuyursan, qəfəsdəki quş?

Necə tora düşdün, o barədəmi?

yoxsa ki, yuvanı hördüyün haqda,

yoxsa necə gəldi ayrılıq dəmi –

istəkli dostundan ayırdı qəfəs,

o haqda ötürmü bəzi bulu səs?

Yuvanmı yadına düşdü bu anda?– 

Necə xoşbəxt idin isti yuvanda?

Bəlkə də tutaraq sən cücüləri

Necə apardın balalarına

O haqda ötürsən bayaqdan bəri?

Yoxsa meşələrin azadlığından,

bəlkə təpələrin ucalığından,

Yaxud çəmənlərin yaşıllığından, 

Və ucsuz-bucaqsız çöllərdən bu an

bu cür yanğı ilə sən oxuyursan?

O kiçik pəncərə dalından indi

dünyaya boylanmaq necə miskindi.

Günəşli günlərdə gur nəğmən ilə,

Yorulmaq bilmədən çimirsən elə.

Yadına salırsan olub-keçəni,

Belə unudursan dərdini yəni?

Sonra da dənləri dimdikləyib sən

Eləcə yanğıyla su da içirsən...

6 aprel, 1897.

* * *

Mən özüm tütəyəm öz təranəmə.

Nəfsim dünyanı istəyir.

Üzən burulğan kimi halələrimə 

üzüyola ulduzlar axıb-tökülür.

Mən özüm tütəyəm öz təranəmə –

Dünyanın taleyini

ifa edirəm. 

1908

* * *

Kisədən 

döşəməyə əşyalar səpələnib.

Düşünürəm,

bu dünya 

asılmış adamın dodaqlarında

xəfif-xəfif işıq saçan

bir təbəssümdü yalnız.

1908

* * *

Fillər elə döyüşürdü, 

dişləri bəyaz daşlara oxşayırdı

rəssamın əli altında.

Marallar buynuz-buynuza elə girişirdi,

elə bilirdin onları qarşılıqlı həvəs və xəyanətlə dolu

qədim bir nikah qovuşdurub.

Çaylar dənizə elə tökülürdü,

sanırdın birinin əli o birinin boğazından yapışıb

boğmaqla məşğuldu.

1910-1911

* * *

Bir cüt əyri xəncər kimi

Batıb göyə qoşa qovaq.

Ölü kimi düşüb qalıb,

Dörd tərəfində torpaq.

Tərk edilib bir ağ saray

Həsrətə, toranlığa.

Bir qayıq üzüb dirənib

Burda qızıl qumluğa.

Gur saçlar qucaqlayır

görüş çağı qadını.

Əlini qoyur çiyninə,

Gülür, çəkir adını.

Qadın o al köynəklini

əylənməyə alınıb gedir.

Səhər o xoşbəxt cəsədi

dənizə diyirlədir... 

1911

* * *

Atlar öləndə – nəfəs alır.

Otlar öləndə – quruyur.

Günəş qaralanda – onlar sonur.

İnsanlar öləndə – nəğmə oxuyur...

1912