Azərbaycanlı jurnalist Hafiz Əhmədov əlçatmaz görünən əcnəbiləri – bəşər tarixi dahilərinin varislərini tapır, onlarla çox maraqlı müsahibələr edir. Növbəti belə müsahibəni o, dünyaşöhrətli Cek Londonun nəticəsi Tarnel Abbott ilə aparıb. Həmin müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik. Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən biri, əsərləri ən çox oxunan və tərcümə olunan amerikalı məşhur yazıçı Cek Londonun nəticəsi və varisi Tarnel Abbott müsahibə zamanı bir çox mühüm məqamdan söhbət açıb, babasının ölümü ilə bağlı gizli qalan faktları açıqlayıb. O, ilk dəfə olaraq Azərbaycan, Bakı ilə bağlı fikirlərini də ifadə edib:

– Sizi daha yaxından tanımaq istəyirik. Hazırda harada yaşayırsınız və nə işlə məşğulsunuz? Sağlamlığınız necədir?

– San-Fransisko körfəzinin şərq tərəfində olan Kaliforniyanın Riçmond şəhərində yaşayıram. Berklidən bir az şimaldadır. Çox kiçik sənaye şəhəridir. Mən itimi hər gün Körfəz kənarında və ya Şərqi Körfəz təpələrində gəzintiyə aparıram. Təbiəti bərpaedici hesab edirəm, mənzərələrimiz möhtəşəmdir. Rəssam və şairəm, yağlı boyadan istifadə etməkdən həzz alıram. Bağçama da qulluq edirəm. 30 ilə yaxın kitabxanaçı işləmişəm, indi təqaüdə çıxmışam. Lakin ətraf mühit məsələlərində könüllü şəkildə aktiv fəaliyyət göstərirəm, sosial və ekoloji ədaləti müdafiə edən yerli mütərəqqi siyasəti dəstəkləyirəm. Oxumağa da vaxt tapmağa çalışıram. Səhhətim də əsasən qaydasındadır.

– Müsahibə üçün sizə Azərbaycandan yazdığımızı biləndə ilk nə fikirləşdiniz?

– Əvvəlcə Xəzər dənizinin sahilində yerləşən qədim bir şəhərin təsviri gözümdə canlandı. Romantik, həsrət dolu bir hiss yaşadım. Sonra isə Azərbaycanda birinin Cek Londonla maraqlanmasının nə qədər gözəl olduğunu düşündüm.

– Sizcə, Cek Londonun ən dəyərli ideyaları nələrdi? Çox sevdiyiniz Cek London hekayəsi hansıdır?

 – O, böyük humanist idi. İnanırdı ki, bəşər nəsli nə vaxtsa utopik sosialist harmoniyaya, ədalət idealına nail olacaq və özünün “İnsan Qardaşlığı” adlandırdığı maarifçi dövrə doğru təkamül edəcək. Eyni zamanda o, sadəlövh deyildi. Bilirdi ki, tüğyan edən zalım kapitalizmin gücü mübarizəsiz təslim olmayacaq. O, başa düşürdü ki, yaşamaq və dəyişiklik üçün birgə səy lazımdır. Bir çox sevdiyim hekayələri var: “Adəmdən əvvəl” (“Before Adam”), “Od yandırmaq” (“To Build a Fire”), “Vəhşilərin çağırışı” (“The Call of the Wild”), “Qırmızı vəba” (“The Scarlet Plague”), “Yuvanın cənubu” (“South of the Slot”), “Meksikalı” (“the Mexican”) və “The Star rover”…

“Qocaların Liqası” (“The League of the Old Men”) ağdərililərin Yukonun yerli xalqı ilə münasibətlərində rəzilliyini, acgözlüyünü göstərir. Bu, irqçilik və tamahkarlığın nə qədər məhvedici olduğunu nümayiş etdirir və insanları üsyana necə sövq etdiyinə dair kəskin tənqiddir. Və uzun müddətdir sevilən, qeyri-bədii janrda yazılmış “Uçurumun insanları” (“The People of the Abyss”) əsərini bəyənirəm.

– Cek London digər yazıçılardan nə ilə fərqlənir?

– Cek Londonun bir çox hekayələrini müxtəlif yaş səviyyələrində oxumaq olar. Məsələn, onun ən məşhur hekayəsi olan “Vəhşilərin çağırışı” (“The Call of the Wild”) çox vaxt gənclər üçün it haqqında sadə, macəra hekayə hesab olunur. Bunu da deyim ki, 10 yaşımda ilk dəfə həmin hekayəni oxuyanda itlərə qarşı olan vəhşilikdən dəhşətə gəldim və bu istiqamətdə mübarizə aparmağa başladım. Mən yetkin bir insan kimi həmin əsəri yenidən oxuyanda isə fəhlə sinfinin çəkdiyi əziyyətin geniş siyasi təsvirini görə bildim. Bu həm də sevginin qəddarlığı necə dəf edə biləcəyi, yoldaşlığın önəmi, kütlənin ehtiyacının aradan qaldırılması haqqında bir hekayədir.

Məncə, Cek London bir heyvanın nöqteyi-nəzərindən də baxıb yaza bilən ilk insandır. O, dünyanı daha zərif və ya romantik hala gətirmədən, sadəcə olaraq müşahidə etdiyi kimi yazdı. O, bildiyi yerlər – Yukon, dəniz, adalar haqqında gözəl yazırdı.

– Cek Londonun “Martin İden” romanında baş qəhrəmanın son hərəkəti haqqında nə düşünürsünüz? Sizcə, Martin İden Cek Londonun özüdür? (*Bu sualın müəllifi azərbaycanlı məşhur yazıçı, şair Aqşin Yeniseydir)

– Martin İden ümidsizliyə qapılan, yadlaşmış biri olduğu üçün intihar edir. Müəllifin özünün də yazdığı kimi Martin İden qətiyyən Cek London DEYİL. Martin İdenin bəzi təcrübələri Cek Londonun həyatına əsaslanır. Yadda saxlamaq lazımdır ki, Cek Londonun anası Flora Uellman yuxarı, orta təbəqəli ailədə böyüyüb və xüsusi müəllimlər tərəfindən yaxşı təhsil alıb. Ailəsi mübarizə aparsa da, bəzən yoxsulluq içində yaşasa da, dörd yaşında ikən ona oxumağı öyrətdi, məktəbə yola saldı. Hamı onun poçtalyonluqla məşğul olmasını istəyəndə, o, oğlunu yazıçı olmağa həvəsləndirdi.

– Cek London haqqında ən böyük yanlış təsəvvür nədir?

– O, güclü individualist idi. Cek London sosialist idi və insanların bir-birindən asılı olduğuna inanırdı. Ömrünün sonuna yaxın qardaşlıq haqqında gözəl bir ifadə yazdı, üzr istəyirəm, səyahət etdiyim üçün dəqiq sitatı tapa bilmirəm – belə ifadə edir: Çağırış xidmət etməkdir – onun gözəlliyi və sadəliyi belədir: “Hamıya xidmət edən, özünə ən yaxşı şəkildə xidmət edir”. Başqa böyük yanlış təsəvvürlər də var.

– Cek London ateist idi? Dinin sizin həyatınızdakı rolu nədir?

– Bəli, ateist idi. O, materializmə inanırdı. Məni ateistlər böyütdü, amma mahiyyətcə təbiətə pərəstiş edirəm, aramızda universal bir ruh əlaqəsi var, planetin öz sakinləri ilə münasibətini, birliyini hiss edirəm. Mənim təşkil olunmuş heç bir dinə daxil olmaq kimi bir istəyim də yoxdur.

– Cek Londonun uğur sirrini nədə görürsünüz?

– O, müxtəlif etnik qruplara, siniflərə və yaşa mənsub çoxlu insanlarla münasibət qururdu və bununla da onlara müraciət edə bildi. Hələ uşaqlıq illərindən bəri onun kitablara olan ehtiyacı doymaq bilmirdi və yazıçı olmaq, bacarıqlarını daha da inkişaf etdirmək üçün ciddi şəkildə çalışırdı. Çox intizamlı idi, gündə 1000 söz yazırdı. Aldığı bir çox rədd cavablarına baxmayaraq, o, yazı yazmaqdan imtina etmədi. Yazmaq üçün onun minlərlə fikri var idi. O, insanları yaxşı və pis şəkildə başa düşürdü. O, həyatı dəhşətli və gözəl yanları ilə birlikdə dərk edirdi. Onun yazıları qeyri-bərabər idi: əlindən gələn hər şeyi edirdi ki, siz həmin xarakterin içində olduğunuzu hiss edəsiniz. Lakin o, həddindən yüksək olan planlarına çatmaq üçün bəzən aşağı səviyyəli kitablar da yazdı.

– Cek Londonun sizin üçün ən təsirli romanı hansıdır? Niyə?

– Faşizmin yüksəlişini və “İnsan qardaşlığı” dövrünə aparan son mübarizəni proqnozlaşdıran distopiya romanı olan “Dəmir daban”dır. Romanı 1909-cu ildə yazıb, həmin dövrdə olduğu kimi, bu gün də aktualdır. İnsanların diqqət etmələri vacib olan bir xəbərdarlıqdır, çağırışdır. Biz təhlükəli dövrlərdə yaşayırıq və düşünürəm ki, insanlar gələcək fırtınadan xəbərsizdirlər.

Mən onu Türkiyədə Ankara Beynəlxalq Etos Teatr Festivalı üçün bir tamaşaya çevirdim. Daha sonra isə həmin tamaşa 5-6 dəfə nümayiş etdirildi.

– İnsanlığın deqradasiyasının əsas səbəbini nədə görürsünüz?

– İqtisadi bərabərsizlikdə!

– Cek Londonun dahiliyini təsdiqləyən ən tutarlı fakt hansıdır?

– Ən çox olmasa da, indiyə qədər əsərləri ən çox tərcümə olunan müəlliflərdən biridir.

– Bir çox mənbələr Cek Londonun ölümünü intihar kimi təqdim edirlər. Bu haqda nə demək istərsiniz? Doğrudanmı o, intihar etdi?

– Məncə, çox az ehtimal var. O, Nyu-Yorka səfər etməyi planlaşdırırdı. Ölümündən bir gecə öncə o, nənəm Coan Londona bir qeyd yazdı və yaxın bir neçə gün ərzində onunla və kiçik bacısı Bekki ilə görüşmək üçün tarix təyin etdi. Mən çoxdan hiss etmişəm ki, onun ölüm şəraiti şübhəli olub və onun vəsiyyətinə müdaxilə edilib. O, müxtəlif xəstəliklərdən əziyyət çəkirdi və mən elə bilirdim ki, o, təsadüfən, həddindən artıq dozada qəbul etdiyi morfindən (ağrıları kəsmək üçün) ölə bilər. Bununla belə, bu yaxınlarda məhkəmə-tibbi sahədə bir inkişaf baş verməkdədir. Bu isə belə ölümün çətin baş verə biləcəyini göstərir.

– Cek Londonun kitablarında bəyənmədiyiniz personaj kimdir?

– Yadıma “Wolf Larson” gəlir.

– Dəyəri lazımınca bilinməyən üç Cek London əsəri?

– “Uçurumun insanları” (“People of the Abyss”), “İnqilab” (“Revolution”) və digər esseləri, “Dəmir daban” (“The Iron Heel”)

– İnsanlar Cek Londona nəyi borcludur?

– Ümid, güc, əzm, cəsarət, sevgi, yaxşı mübarizəni davam etdirməyin vacibliyinə inam – bunlara silahlanmaq üçün ilham verdiyinə görə ona təşəkkür edirik.

– Xəyanətkarların, acgözlərin “Həyat eşqi” nə vaxt bitir?

– İnsanlar qarşılıqlı (birlikdə) sağ qalmağın bu həyatda mümkün, yeganə sağ qalmaq yolu olduğunu başa düşəndə! Acgözlüyümüz planeti öldürür.

– Sizcə, bütün zamanların ən yaxşı yazıçısı kimdir?

– Mən hələ o qədər oxumadığım üçün bu suala cavab verə bilmirəm. “Çox kitab, çox az vaxt”. Amma qeyd edim ki, Dostoyevskini, Marqaret Atvudu, Qabriel Qarsia Markesi, Barbara Kinqsolveri sevirəm.

– Bakı, Azərbaycan haqqında fikirlərinizi bilmək istərdik. Bakıya səfər etmək istərsinizmi?

– Bununla bağlı bir az tarix oxudum, bir neçə şəkil gördüm. Mən Azərbaycan haqqında daha çox bilmək istərdim. Bakı gözəl, kosmopolit şəhər kimi görünür. Şərqlə Qərbin kəsişməsində, müasirlik və qədimliyin yan-yana olmasını xoşlayıram. Gördüyüm qədəri ilə ənənəvilik və müasirliyi də özündə cəmləşdirib. Mən Azərbaycanı, Bakı şəhərini ziyarət etməkdən çox məmnun olardım.

– Azərbaycanda Cek Londonu sevən insanlara nə demək istərsiniz?

 – Təşəkkür edirəm, ümidinizi üzməyin, daha yaxşı dünya mümkündür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2024)

Bu gün Sarayevoda “Sarajevo Film Festival” (SFF) kinofestivalı açılır. Avqustun 23-dək davam edəcək mötəbər tədbirdə Azərbaycan da təmsil olunur. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, ölkəmiz rejissor Azər Quliyevin “Sanki Yoxsan” filmi ilə təmsil olunacaq. 

Kİfayət qədər tanınan və təqdir edilən filmdir, bundan əvvəl 77-ci Kann beynəlxalq qısametrajlı filmlər kinofestivalının müsabiqə proqramına daxil edilib. 

Rejissorun həm də Nicat Muxtarovla birgə ssenari müəllifi olduğu 16 dəqiqəlik film festivalın qısametrajlı filmlər proqramına daxil edilib. 

Filmdə baş rollarda Milana Həsənova, Oqtay Mehdiyev və Elşən Məmmədov çəkilib. 

“Sanki Yoxsan” filmi avqustun 21-də və 23-də nümayiş olunacaq. 

30-cu festivalda laureatlar populyar filmlərinin nümayişində iştirak edəcək, ən son quruluşlarını təqdim edəcək və ustad dərsləri keçəcəklər. 

Meq Rayan açıq havada yerləşən 2 min nəfərlik kinoteatrda 1998-ci ildə çəkilmiş “Sizə məktub var” romantik komediyasının xüsusi nümayişini, həmçinin özünün də baş rolda oynadığı, ən son rejissorluq işi olan “Daha sonra nə baş verdi” filmini təqdim edəcək.

Təşkilatçılar əlavə ediblər ki, “Sarayevonun ürəyi” fəxri mükafatı fələstinli rejissor Eliya Süleymana da təqdim olunacaq. 

SFF direktoru Yovan Maryanoviç deyib ki, belə kino sənayesi xadimlərini Sarayevoya gətirmək və onları region gəncləri ilə tanış etmək “böyük üstünlükdür”: “Bu, uzun müddət davam edən əlaqələrdir və biz insanların festivalın böyüməsinə və daha da inkişaf etməsinə imkan verərək, geri qayıtmasını görürük”.

Festival bosniyalı rejissor, “Oskar” mükafatı laureatı Danis Tanoviçin “Mənim gecikmiş yayım” filminin dünya premyerası ilə açılacaq.

SFF 1992-ci ildən 1995-ci ilə kimi Bosniya müharibəsinin sonunda bir qrup kino həvəskarı tərəfindən yaradılıb və o vaxtdan bəri dünyanın hər yerindən kino sənayesi xadimlərinin dəstəyini qazanıb. Bu il festivalda 240 film nümayiş olunacaq. Cənub-Şərqi Avropa, Ukrayna və Cənubi Qafqazdan 54 film, o cümlədən 19 dünya premyerası dörd – bədii, qısametrajlı, sənədli və tələbə filmləri kateqoriyalarında “Sarayevonun ürəyi” mükafatı uğrunda mübarizə aparacaq

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2024)

Bu gün Türkiyə paytaxtında görkəmli teatr və kino aktyoru, rejissor, Azərbaycanın Əməkdar artisti Cahangir Novruzovun anadan olmasının 70 illiyinə həsr olunmuş yubiley tədbiri olacaq. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” xəbər verir ki, yubiley tədbirinin təşkilatçıları qismində Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı (TÜRKSOY), Azərbaycan Respublikası Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi və Mədəniyyət Nazirliyi, ölkəmizin Türkiyədəki səfirliyi çıxış edirlər. 

TÜRKSOY-un baş katibliyinin binasında keçiriləcək yubiley tədbirində iki qardaş ölkənin mədəniyyət xadimləri və ictimaiyyətin nümayəndələri iştirak edəcəklər. 

Professor Cahangir Novruzov hazırda Adana şəhərindəki Çukurova Universitetinin Dövlət Konservatoriyasında dərs deyir.

Xatırladaq ki, Cahangir Novruzova Azərbaycanın korifey sənətkarı Nəsibə Zeynalovanın oğludur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2024)

Samir Mirhüseynzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu aralar nə edəcəyimi bilmirdim. Nə ilə də məşğul olmaq istəsəm, bir yorğunluq gəlib başımın üstünü alırdı. Bu yorğunluğumu bir film izləyib üzərimdən atmaq istədim. Nə də olsa, uzun zamandır film izləmirdim. Dostlarımdan “Hansı maraqlı filmə baxa bilərəm?” deyə souşduqda mənə çox seçim haqqı tanımadılar və bir ağızdan “Moby Dick (Beyaz Balina)- Herman Melville” kitabından əsaslanaraq çəkilən “Dənizin ortasında” filmini məsləhət gördülər. Filmdə adlarını bilmədiyim neçə-neçə məşhur xarici aktyorlar yer alırmış. Mən də dostlarımdan eşidib təəccübləndim, amma nə üçün təəccübləndiyimi bilmədim. Zatən heç birini tanımırdım. Bəlkə də, mühit böyük amil idi. Ətrafım o duyğuları yaşadıqca mənə də yansıyır və mən də təəccüblənirdim. Heç bir aktyoru tanımasam da, özümü tanımış kimi aparmağa çalışdım. Məncə, uğurlu da oldum. 

Keçək film haqqındakı fikirlərimə. Film qrafiklər və sujet xətti olaraq çox möhtəşəm işlənilib. Amma filmdə qısa bir dialoq var ki, həmən dialoq mənə film qədər, bəlkə də filmdən də daha çox təsir etdi..

Hər hansı bir insan:

- Bilirsiniz, bu yaxınlarda eşitdim ki, Pensilvanyada biri torpağı deşib yerdən yağ(neft) çıxarıb. Bu imkansızdı.

- Bunu mən də eşitmişəm.

- Torpaqdan yağ(neft) çıxarırlar.... Qəribə hadisədi.

- ....... Sağolun

Bu dialoq sizlər üçün bir məna kəsb edə bilmir. Doğrudur, amma bir az sizin üçün film haqqında danışım. Dialoq nə üçün mənə təsir etdi, anlayacaqsınız. Filmdə balinaları öldürüb, içlərində olan bir yağ var ki, bunu götürürlər. Bu yağ neftlə eyni vəzifəni görür. Yəni neftlə eynidir desək, doğru olar. Hər il balinaları ovlamaq üçün gəmi ilə dənizə açılıb bu yağdan limitli miqdarda yığırdılar. Ta ki, torpaqdan yağ(neft) çıxana qədər. İnsanlar bu kəşfə sevinirdilərmi? Torpağı deşib yağ çıxarılanda nə də olsa, balinalar qətlə yetirilməyəcəkdi daha. Amma neftin icadı sanki balinaları qorudu, insanları isə  yox... Balinalar ölmür. Amma insanlar ölür... Bəlkə də “yeri deşən oğlan” yeri deşməsə idi və balina yağlarını hələ də istifadə etsəydik, yağ yalnız limitli olardı və bu qədər qırğınlar da olmazdı. Amma sonra fikirləşdim ki, insanlıq hər zaman özlərinə nəsə tapıb bir-birilərinə qarşı kütləvi qırğınlar ediblər. Neft tapılmasa idi də “yeri deşən oğlan”kimi kimsə nəsə tapıb, yenə də bir-birilərini qıracaqdılar. 

Onun üçün heç nəyə baş qoşmayıb, səhər işə tez getmək üçün bu dəfə də gec yatdım...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bütün yüksəliş və enmələr liderliyin sayəsində baş verir» sözləri ilə başlayan «Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər

17.Güclü həmlə qanunu

«Həmlə – liderin ən yaxşı dostudur».

Hər bir lider bəzən öz təşkilatının fəaliyyətinə dəyişiklik etmək lüzumu ilə rastlaşır. Bu zaman açar – irəliyə hərəkətçün impuls hesab olunur, həmin nəsnə də «güclü həmlə» adlanır. Hər bir dənizçiyə məlumdur ki, hərəkətsiz gəmini idarə etmək mümkünsüzdür. Hər bir güclü lider də başa düşür ki, istiqaməti dəyişmək üçün öncə hərəkət etmək lazımdır, güclü həmlə qanununun mahiyyəti də bax elə budur.

Güclü lider həmişə lazımi işlərin baş tutması üçün vasitə tapa bilir. Güclü həmlə yaratmağa elə adam lazımdır ki, başqalarını motivasiya etməyi bacarsın. Ancaq eləsi lazım deyil ki, özünün motivasiyaya ehtiyacı olsun.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı detektiv ustası, polis podpolkovniki Fəxrəddin Qasımoğlunun yeni yazdığı “Ruh” romanını dərc edir..

Fəxrəddin Qasımoğlu dalbadal dərc edilən bir neçə detektivi, xüsusən “Son gecə” böyük oxucu auditoriyası tərəfindən maraqla qarşılanıb. Bu romanda da ənənəvi qəhrəmanlar iş başındadırlar, bu dəfə onlar uşaq oğurıuğunu araşdırırlar.

Bunları deyib fasilə verdim.

Layiqə növbəti sualını verdi:

- Uşağın necə qaçırıldığını Sənubər bilir?

- Yox, baş verənləri maşında gələrkən Ağamirzədən öyrəndim. Onun qumarda iyirmi beş min manat uduzub bu pulu Sənubərdən tələb etdiyini, Sənubərin isə cəmi əlində olan altı mini ona təklif etdiyini bilirsən. Əli iyirmi beş mini almaqdan üzüləndə guya Sənubərin təklif etdiyi altı min manatı almağa razılaşıb. Bəlkə də, uşağı qaçırmaq fikrinə elə onda düşüb. Ya da, lap əvvəldən belə bir şeyi istisna etmirmiş, kim bilir. Hər halda ayın on biri Sənubərlə görüşəndə uşağın oxuduğu liseyin ünvanını soruşub. Deməli ehtiyat variant kimi bu planı hələ o vaxt gözdən keçirə bilərdi. Ağamirzə qaçacaq bir yerinin olmadığını, ödəyə bilməyəcəyi borca görə isə onu nələrin gözlədiyini gözəl başa düşürdü. Ona görə də məcbur olub uşağı qaçırmağa qərar verir. Sənubərə deyir ki, pulu uşaqla göndər. Guya həm də oğlunu görmək istəyirmiş. Uşağın nəsə bilməsi vacib deyil. Sadəcə paketi verib qayıdacaq. Sənubər tərəddüd etsə də, məcbur olub göndərir. Oğluna deyir ki, bu tanışıdır, borc istəyir, tezliklə qaytaracaq, amma atan bilməsin. Bu səbəbdən uşaq deyilən yerə gəlir və pulu vermək üçün arxayınlıqla maşına oturur. İşi quran Ağamirzə özü ora getmir, Cahandarı göndərir. Xəlvət həyətdə isə Cahandar maşınına oturmuş uşağı xüsusi məhlulla yatızdırıb bağına gətirir. Həmin həyətə gedib baxmaq imkanım olmadı. Amma təxmin edirəm ki, təsadüfi seçilməyib, çıxışları kameraların müşahidə dairəsinə düşməyən xəlvət bir həyət olmalıdır. Yəqin ki, sakit yaşayış massivlərindən birindədir. O ki qaldı Ağamirzəyə, daha məcburiyyətdən bu boyda riskə gedirsə, iyirmi beş yox, iki yüz min manat tələb etməyi qərara alır. Onsuz da, tutularsa hansı məbləği tələb etməsi heç nəyi dəyişməyəcəkdi. Adam oğurluğu adam oğurluğu kimi tövsif olunur.

Layiqə növbəti sualını verdi:

- Fikrimcə Ağamirzənin gecəki gözlənilməyən gəlişində Cahandar onu evə buraxıb əvvəlcə vəziyyətdən çıxış yolu axtarmalı idi. Onu öldürmək istəyirsə, istədiyi vaxt öldürə bilərdi. Bəs niyə dərhal silaha əl atdı? Bu tələskənliyini nə ilə izah edirsiz?

- Bunun cavabını sizi xəstəxanaya yola salandan sonra onun cib telefonunda tapdım. Belə məlum olur ki, heç də hər şeyi nəzərə ala bilməmişəm. Cahandarın telefonunda Ağamirzənin əli qandallı evdən çıxarıldığı barədə gəlmiş mesaj aşkar etdim. Görünür ev nəzarətdə imiş. Bunu təxmin etməliydim.

- Bəs indi necə olacaq, ortada iki meyit var. Biz də orada olmuşuq?

- Bununçün narahat olma. Mən orda elə-belə qalmadım ki. Məlumun olsun ki, hazırda orada vəziyyət belədir: Əvvəllər tanış olan iki keçmiş məhbus aralarında pul üstündə düşmüş mübahisə zamanı özlərində olan odlu silahlarla bir - birini güllələyiblər.

- Pul üstündə? - Layiqə təəccübünü gizlədə bilmədi. Hansı pul, niyə kimsə bu qənaətə gəlməlidir ki? Axı ortada heç bir pul - zad yox idi.

- Əlbəttə yox idi. Amma sonradan ortaya çıxdı. Hər ehtimala qarşı hansısa iz qalmaması üçün Cahandarın evinə baxış keçirəndə orada kağıza bukulmuş beş min səkkiz yüz manat pul tapdım. Bu Sənubərin oğlu ilə göndərdiyi altı min manat olmalı idi. Üstündən iki yüzlük götürülmüşdü. Çıxmamışdın qabaq o pulları meyitlərin yanına atdım. Bir hissəsini külək göyə sovurdu, amma çox hissəsini həyətə səpələdi. Bilirsən Layiqə, hər şeyi gecə ilə həll etmək qərarı verəndə ilk növbədə gözlənilməzlik faktorunu əsas götürmüşdüm. Bizə bir gün də vaxt verən cinayətkarlar qarşıdakı günün axşamını gözləyib arxayınlaşacaqdılar. Çünki yüz faiz Fərmanın həqiqətən də xəstəxanada olduğunu yoxlayıb öyrənmişdilər. Bu onları nisbətən arxayınlaşdırmışdı. Onlar belə bir riskə külli miqdarda pula görə getmişdilər. O pulu isə reanimasiyada yatan Fərmanın onlara gətirməsi mümkünsüz idi. Bunu başa düşürdülər. Yaranmış vəziyyəti izah edən Sənubər, bir gün vaxt verərlərsə, hər şeyi özünün həll edəcəyinə söz verib onlara. Elə Ağamirzənin həmin gecə araq içib şirin - şirin yatması da dediyim arxayınlığın sübutudur. Qapını qırıb onu «götürəndə» ağzından kəskin spirt iyi gəlirdi. Gözlənilməzlik faktoru ilə yanaşı, gecənin qaranlığı işimizi asanlaşdırırdı. Verilən bir gün vaxt bu gün axşam bitəcəkdi. Hər şeyi gecənin qaranlığında həll etmək üçün ikinci belə fürsətimiz olmayacaqdı. Həm də, uşağı Cahandarın gizlətdiyi fikrimdə möhkəmlənəndə sabahı gözləməməyi qərara aldım. Sonradan bunun da doğru qərar olduğu təsdiqləndi. Balaca Ağa axşama qədər orada qalsa idi, vəziyyəti nəzər alınarsa yəqin ki, onu itirəcəkdik. Əsas da bu üçüncü dediyim səbəbə görə tələsməliydim. Sənubərin Ağamirzənin əmisinin adına bağının olmasını xatırlaması hadisələri sürətləndirmiş oldu. Yeri gəlmişkən deyim ki, Ağamirzənin valideynlərinin evini satıb pulunun dalına keçən əmisi vaxtilə adına rəsmiləşdirilməsindən istifadə edib bağı da satdığa qoyubmuş. Satılması barədə orada vurulmuş dəmir lövhə pas atıb. Güman edirəm ki, lövhə ora çoxdan vurulub. Sadəcə ev bərbad halda olduğundan münasib müştəri tapa bilməyib. Ümumiyyətlə Bakı ətrafında illərlə satışda olan belə bağlar çoxdur. Bir əhvalat yadıma düşdü. Onu sənə danışım, sonra davam edək. Fatmayıda bağ evi olan bir tanışımla vaxtaşırı oraya dincəlməyə gedirdik. Valideynləri il boyu o bağda qalırdılar. Çox da mehriban adamlardı. Hələ ilk gəlişimdə darvazanın üstündə «25 sot satılır» yazılmış lövhə olduğunu görmüşdüm. Beləcə iyirmi ildən çox vaxt keçdi. Lövhə yerində, maraqlanan isə yox idi. Gəlişlərimin birində maşını həyətə salıb hamı ilə görüşdükdən sonra lövhəyə tərəf işarə edib dedim: O lövhəni dəyişin. Atası təəccüblə, - dəyişib nə yazaq, ay Bəxtiyar? - deyə soruşdu. Dedim yazın ki, - «25 ildir satılır».

Layiqənin dodağı qaçdı. Onun güldüyünü görüb dedim:

- Elə biz də o vaxt xeyli gülmüşdük. İndisə, qayıdaq söhbətimizə. Beləcə ora gedib Ağanı «götürdüm». Bu elə də çətin olmadı. Onu dinləyəndən sonra elə orada növbəti hərəkət planımı cızdım. Vəziyyət elə idi ki, həmin vaxt başqa nəsə qərar vermək mümkün deyildi. Ağanı «götürmüşdümsə», daha heç nəyi sonraya saxlamaq olmazdı. Cahandar bundan xəbər tutacaqdı. Onun yoxa çıxdığını görən «Molla» uşağı aradan götürüb, qaçıb gizlənə bilərdi. Ona görə də bu avantüralı plana getməli oldum. Əlbəttə, orada olanda mən belə fikirləşirdim. Həmin vaxt kiminsə evi güdüb hər şeyi gördüyünü və Cahandara onun əli qandallı aparıldığı barədə mesaj göndərdiyini bilmirdim. Cahandar belə işlərdə bişmiş bir canavar idi. Mesajı alandan sonra gedişatı izləməyi qərara alır. Ağamirzənin telefonda birtəhər qaçmışam deməsi ona azca ümid verir. Qazıdığı qəbir onsuz da hazır idi. Əminəm ki, o, Ağamirzənin həqiqətən də qaçdığını, arxasınca heç kimi gətirmədiyini yoxlayıb sonra onu öldürmək üçün həyətə çıxmışdı. Hər şey fikirləşdiyi kimi olarsa, bundan sonra evə qayıdıb uşağı da öldürəcək, hər ikisini basdırıb izləri itirməyə çalışacaqdı. Bunu yoxlamamış uşağı öldürmək təbii ki, ona heç nə verməyəcək, ifşa olunubsa, işini daha da ağırlaşdırmış olacaqdı. Onsuz da daha pulun əldən çıxdığını başa düşmüşdü. Həmin vaxt onunçün vacib olan şahid qoymamaq idi. Onun Ağamirzəyə qapını açacağına ümidim açıq deyim ki, əlli-əlliyə idi. Bu hal üçün də ehtiyat variantım var idi. Amma bildiyin kimi buna ehtiyac olmadı. Düzünü desəm, həmin vaxt belə asanlıqla qapını açması mənə qəribə gəlsə də, sonradan mesajı görəndə indi dediklərimin onun qapını açmasına səbəb olduğunu başa düşdüm və burada da hər şey yerini aldı. Əsas məqam isə Ağamirzənin «birtəhər qaçıb canımı qurtarmışam» deməsi oldu. Belə deməsini ona mən tapşırmışdım. Bir də ki, mesaj barədə məlumatım olmadığı üçün qandalları Ağamirzənin qollarından açmışdım. Bəlkə də o, əli qandallı olsa, sən deyən kimi evə keçib əvvəlcə söhbət edərdilər. Cahandar ağılsız adam deyildi, qaçdığını deyən şərikini əlləri açıq görəndə hər şeyi başa düşdü: Ağamirzə nə yollasa qaça, məsələn, özünü qəfildən maşından yerə atıb qaranlıqda gizlənə bilərdi. Amma qandalları köməksiz heç cürə aça bilməzdi. Cahandarın qapını açıb üç addım geri çəkilməsindən hər şeyi başa düşdüm. Təcrübəmdən bilirdim ki, belə edən adam qarşısındakını rahat vura bilməsi üçün mövqe seçir. Həm də o, qapının o biri tayında daha kimlərin dayandığını bilmirdi deyə ona müşahidə dairəsini genişlətmək üçün lazım idi bu. Bir sözlə, hələ silahını qaldırmamış onun nə edəcəyini bilirdim.

- Başa düşdüm, bəs orada qalan əl izlərimiz?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2024)