“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair ABŞ-da mühacirətdə olan Məhəmmədrza Ləvayidir.

 

Məhəmmədrza Ləvayi

Çikaqo

 

 

QORXURAM

 

Qorxumdan tez-tez içirəm

Vətəni içib qusuram tez-tez qürbətdə

Şəhər keflənir

Ayaqqabılarımın ürəyi bulanır

Dörd yanım yaman boşalıb

Yoldaşlarımı öldürdülər

Və məzarlarını mənim şeirlərimdə qazdılar...

 

Yamandan yaman qorxuram

Hər külüng səsini eşitdiyimdə Fərhad oluram

Hər körpü gördüyümdə Domrul oluram

Adım səsləndiyində əllərimi qaldırıb təslim oluram

Polislər xalqımdan daha çox məni səslədilər...

 

Yatmaqdan qorxuram

Yatarsam səni sevməkdən qırıla bilərəm

Heç bir evdə rahat deyiləm

Hər bir ev bir iqtidar müxalifət savaşıdır

Pəncərələr ziyalı, divarlar diktator...

 

Yatarsam dağları itirə bilərəm, ceyranlığını itirə bilərəm

İkimiz də dağları yaxşı bilirik

Ovçuları atlamaq üçün

Çox ceyran olmalısan o dağlarda...

 

Nə yazıq ki, o dağların ətəyində

Toplum

Başını baltanın sinəsinə qoyub yatan meşə...

 

Qorxuram

Oturub-durduğumuz yerlərdən qorxuram

Cəhalət ilə cəsarəti ayırd edə bilmədiyimiz dönəmdəyik

Kəpənək qurbağanın dilini çiçək sanar...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.02.2025)

 

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Türk soyları tarixin qədim dövrlərindən etibarən Avrasiya coğrafiyasında geniş ərazilərə yayılan və mədəniyyətləri, dilləri, ənənələri ilə zəngin bir miras buraxan xalqlardır. Türk xalqları kökləri Orta Asiyaya gedib çıxan və zamanla müxtəlif istiqamətlərdə köç edərək fərqli bölgələrdə məskunlaşan tayfaların nəslindəndir.

 

Türk xalqlarının ilk izləri Altay dağları və Orta Asiya çöllərində meydana çıxmışdır. Hunlar, Göytürklər və Uyğurlar ən qədim türk dövlətlərini quraraq mərkəzləşdirilmiş idarəetmə sistemlərini inkişaf etdirmişlər. Xüsusilə Göytürklər, ilk dəfə “Türk” adını dövlət adı kimi istifadə etmiş və Orxon-Yenisey yazıları ilə yazılı ədəbiyyatın təməlini qoymuşlar.

 Əməvilər və Abbasilər dövründə İslamla tanış olan türklər İslamı qəbul etdikdən sonra geniş ərazilərdə siyasi güc qazandılar. Qəznəvilər, Səlcuqlular və sonradan Osmanlılar kimi böyük imperiyalar qurdular. Xüsusilə Səlcuqlular Anadolunun qapılarını İslam dünyasına açaraq, burada yeni bir mədəniyyətin təməlini atdılar.

 Bu gün Türk soyları əsasən Mərkəzi Asiya, Qafqaz, Anadolu və Şərqi Avropada məskunlaşmışdır.

Əsas türk xalqlarına aşağıdakılar daxildir:

 

• Türklər (Türkiyə və Kipr)

• Azərbaycanlılar (Azərbaycan və İranın şimalı)

• Qazaxlar (Qazaxıstan)

• Özbəklər (Özbəkistan)

• Türkmənlər (Türkmənistan)

• Qırğızlar (Qırğızıstan)

• Uyğurlar (Çinin Şərqi Türküstan bölgəsi)

• Tatarlar (Rusiya Federasiyasının Tatarıstan bölgəsi və Krım)

 

Türk xalqları arasında dil və mədəniyyət baxımından böyük bir yaxınlıq mövcuddur. Türk dilləri Altay dil ailəsinə mənsubdur və ümumi söz ehtiyatı ilə yanaşı, ortaq folklor, dastan və musiqi ənənələri də mövcuddur. Dədə Qorqud dastanları, Manas dastanı və Koroğlu dastanı bütün türk xalqları arasında məşhurdur.

Türk dövlətləri arasında siyasi və iqtisadi əməkdaşlığı gücləndirmək məqsədi ilə Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurası (Türk Dövlətləri Təşkilatı) qurulmuşdur. Bu təşkilat mədəniyyət, təhsil və iqtisadi sahələrdə birgə layihələr həyata keçirir və türk dünyası arasında əlaqələri gücləndirir.

Türk soyları tarixin hər dövründə güclü dövlətlər quraraq mədəniyyət və siyasətdə iz qoymuşlar. Bu gün də türk xalqları öz zəngin irsini qoruyaraq müasir dünyada mühüm rol oynamaqdadırlar.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.02.2025)

 

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Mənim ruhum, gəl, dayanma pəncərəmin çölündə. İçəri keç, bir az söhbət edək, dərdləşək. Sənə anlatmaq istədiyim o qədər şey var ki... Bəlkə bunların çoxunubilirsən, hiss edirsən. Bəhanələrim, gətirdiyim səbəblər səni yorub, bəlkə də.

 

Ancaq inan ki, mən də çox yorulmuşam. Sənə anlatmasam, daha da məhv olaram. Mənə elə baxma, nə olar. Mən o baxışları yaxşı tanıyıram. Hər dəfəsində qaçdığım, üzləşməkdən qorxduğum, baxmaqdan çəkindiyim o baxışları yenə mənə zilləmisən.

Məni günahlandırmaq üçün gəlmisən, yenə? Bu dəfə qoy, mən danışım, sən də məni dinlə. Nə bəhanə, nə bir səbəb axtarmadan içimdəki yanğını bir az da olsa sərinlətmək istəyirəm. Doğru deyirsən, mən günahkaram – içimdəki “məni”, “bizi” öldürdüyüm üçün. Bunu danmayacağam. Çox az vaxtlarda biz bir bütöv ola bildik. Birlikdə gülüb, birlikdə əyləndik. O zaman sadəcə ikimiz var idik. Kim hara getsə də, biz bir gedərdik. Yolumuz da bir idi, yönümüz də. Sonra mən o yola çıxmaz oldum. Səni tək qoymağa başladım. Mən də çoxluğa qarışıb öz yolumu unutdum, səni unutdum...

Mən səhv etdiyimi bilirəm, hər zaman da bilirdim. Sən məni günahlandırdıqca, mən hər dəfə susmağa çalışır, ya da səbəblər gətirməyə başlayırdım. Bəs bunları nə üçün etdiyimi bilirsən? Çünki sənə layiq deyildim. Səni özümdən uzaqlaşdırmaq istədim – layiq olduğun bədəndə xoşbəxt yaşamağın üçün. Sən mənimlə xoşbəxt ola bilməzsən. Mən artıq sənin gözlərinə belə baxa bilmirəm. Səndə özümü görməkdən qorxuram. Axı mən səni necə yanımda saxlayım? Mən həyatımın hər dövründə – istər uşaqlığımda, istərsə də gəncliyimdə – sənə əzab vermişəm. Səni görməzdən gəlmişəm.

Mənim üçün hər zaman başqalarının xoşbəxtliyi ön sırada idi. Sanki hər kəsin mənə ehtiyacı varmış kimi, ya da elə hiss etdirdikləri üçün.Mən özümə mərhəmətli olmağı bacarmadım. Onların duyğuları məni bir addım geri salırdı. Və hər dəfəsində bu artan addımlar məni yolumdan uzaqlaşdırdı. Mən yolumuzu itirdim, səni də itirdim. İndi də mən səni necə özümə bağlayım? Səni də bu uçurumun qurbanı edim? Bunu edə bilmərəm. Mən ruhsuz yaşamalıyam – bir daş parçası kimi. Parçalansam belə, məhv olmayan...

Bu yaşlanmaqda olan bədəndə səni qocalda bilmərəm. Sən azadsan və azad da yaşamalısan. Mən isə bir əsirəm – dustaq yaşamağa məhkumam.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.02.2025)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

 

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.                    

 

Uorren Baffetdən «Uğur qazanmaq qaydaları». Hər gün cəmi bir qayda. Çünki bu qaydalar sadəcə oxuyub üstündən keçmək üçün deyil, yaddaşa yazıb əməl etmək üçündür.

 

10-cu qayda:

 

Qətiyyətli olun!

 

«Qətiyyətsizliklə siz heç nəyə nail ola bilməyəcəksiniz. 1984-cü ildə mən bir kompaniya almışdım. Bu kompaniyada bir qadından – kompaniyanın qurucusundan çox xoşum gəlirdi. İş onda idi ki, böyük maliyyəsi olmayan və olduqca qətiyyətli olan bu xanım yalnız qətiyyəti hesabına mebel satışı ilə məşğul olan böyük bir mağazalar şəbəkəsi aça bilmişdi».

 

 

***

Daha əvvəl təqdim edilən qaydalar:

 

1-ci qayda:

Unutmayın – həmişə özünə investisiya qoymaq lazımdır!

«Hər gün öz xarakterinzin zəif cəhətləri üzərində çalışın, onları daha yaxşı edin, öz qabiliyyət və bacarıqlarınızı inkişaf etdirin. Özünə investisiya qoymaq həmişə universitetlərə təhsil haqqı ödəmək anlamında deyil. Mənim iki diplomum var, amma mən onları çərçivəyə salıb divardan asmıram. Mən hətta bilmirəm ki, onları hara qoymuşam».

 

2-ci qayda

«Yox!» deməyi öyrənin

«Siz «yox» deməyi öyrənməsəniz, heç vaxt öz zamanınızı tam olaraq idarə edə, ona nəzarət edə bilməyəcəksiniz».

 

3-cü qayda:

Heç vaxt başqalarına qulaq asmayın

«Çalışın, başqalarının düşüncəsinə əsaslanan qərar qəbul etməyəsiniz. Karyeramın əvvəlində mənə yalnız uğursuzluq vəd edirdilər. Hətta mən investorlardan 100 min dollar toplamağı bacaranda da həmin şəxslərin  fikirləri dəyişməmişdi. Təsəvvür edin, 10 ildən sonra bu pullar mənə 100 milyon dollar gətirəndə onların sifətlərinin ifadələri nə cür oldu.

Özünüzə yalnız öz daxili şkalanız ilə qiymət verin!»

 

4-cü qayda

Cəld və məhsuldar hərəkət edin

«Qərarı çox uzadıb çox düşünməyin. Həmişə çalışın, hər şeyin məğzini cəld, zamanında anlayasınız. Sonradan başa düşəcəksiniz ki, bu, pul qazanmağın yeganə vasitəsidir».

 

5-ci qayda:

Çalışın, öz gəlirlərinizi təkrar investisiyaya qoyasınız

«Öz ilk biznesinizlə qazandığınız pulu çalışın xərcləməyəsiniz, işin inkişafına qoyasınız. Haçansa mən dostumla bərbərxanada oyun avtomatı quraşdırıb bir qədər pul qazanmışdım. Amma bu pulu digər yeniyetmələr kimi xərcləmədik, dövriyyəyə buraxdıq. Nəticədə, 26 yaşda artıq mənim 1,4 milyon dollarım var idi».

 

6-cı qayda

Hər şey barədə əvvəlcədən razılaşın

«İstənilən işi başlayanda dərhal  maliyyə məsələsində razılaşın. Bunu etməsəniz, böyük ehtimalla siz aldadılacaqsınız. Bu dərsi mən yeniyetməlik vaxtımda əxz eləmişəm. Necəsə, mənim babam məndən və dostumdan mağazasını təmizləməyi xahiş etmişdi. Biz 5 saat ərzində süpürgələrlə işlədik, yeşikləri daşıdıq. İş qurtaranda babam bizim ikimizə cəmi 90 sent ödədi. Həmin anda şəraitin ədalətsizliyindən mən çox sarsılmışdım».

 

7-ci qayda:

Ən xırda şeylərə belə diqqət edin və onlardan öz maraqlarınız üçün istifadə eləyin

«Həmişə xırda şeylərə diqqət etsəniz yaxşıca qənaət etmiş olacaqsınız. Bir yaxşı nümunə gətirim: Mənim bir tanışım evinin küçə divarlarını rəngləmək qərarına gəlmişdi, o bunu çox ağılla etdi. 4 divarın hamısını yox, yalnız əsas küçəyə baxan divarı rənglədi».

 

8-ci qayda:

Öz pullarınızdan düzgün istifadə edin

«Birinci qayda: heç vaxt pulunuzu itirməyin. İkinci qayda: heç vaxit birinci qaydanı unutmayın.

Foreks bazarında ticarətlə məşğulsunuzsa həmişə məntiqsiz risklərdən qaçın. Ticarətlə necəgəldi məşğul olmayın. Həmişə pula qənaət metodundan yararlanın ki, nəticədə kapitalınız qorunsun və artsın».

 

9-cu qayda:

Öz vəsaitinizlə yaşayın!

«Çalışın, heç vaxit borca pul göitürməyin. Götürsəniz, heç cür inkişaf edə bilməyəcək, bütün həyatınızı yoxsulluq içində keçirəcəksiniz. Cəld borclarınızı qaytarın və dövriyyəyə buraxmaq üçün azacıq kapital  toplayın».

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.02.2025)

 

 

 

 

 İlhamə Məhəmmədqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Sumqayıt təmsilçisi

 

"Bir səsin sehrində" - Bu başlıq altında vaxtilə “Sumqayıt” qəzetində mərhum jurnalist Sevil Bayramovanın gənc sənətçinin ifasından təsirlənərək qələmə aldığı məqaləsi dərc olunmuşdu. Mən isə qeyd etmək istəyrəm ki, “Bir səsin min sehrində” və ya ruha yatan, bənzərsiz səsin ahəngində sevilən vokalçı.

 

 O, ürəkdən, duya-duya, yana-yana oxuyur. Çünki onun səsində həyat var, sevgi var, saf duyğular var. İçimdən gələn daxili bir inam mənə deyir ki, Afət xanım istəsəydi dünyanın böyük səhnələrini, ən tələbkar dinləyicilərinin ürəklərini fəth edərdi. Lakin o, taleyini doğma Sumqayıta bağladı, burada sənət sirrlərini yeni nəslə aşıladı sidq ürəkdən. O, sadəcə vokalçı deyil, həm də sənətini sevən pedaqoqdur. Öz səsi ilə hamını məftun etməklə bərabər, musiqi sənətimizin rövnəqlənməsinə də bəhrəsini verir. 

Haqqında söz açdığım Afət Zeynalova çalışdığı Səid Rüstəmov adına uşaq incəsənət məktəbinin səhnəsində tamaşaçılarını dəfələrlə səs adlı xilqətin gücü qarşısında ram edib. Onunla həyat və yaradıcılığı haqda xeyli səmimi söhbət etdik. Sadə və təvazökar olan bu xanıma hörmət və rəğbətim ilk danışığında artdı. Öyrəndim ki, indiki Şabran rayonunda anadan olub. 1995-ci ildə Bakı Musiqi Akademiyasını vokal ixtisası üzrə bitirib. Xalq artistləri Fidan və Xuraman Hacıyeva bacılarından dərs alıb, mənəvi qidalanıb. Digər sənət müəllimi Xalq artisi Mürsəl Bədirov olub. Müəllimlərindən aldığı sevgini hazırda yetirmələrinə həvəslə ötürür. 3 oktava səsə malikdir Afət xanım. Təyinatla 5 il Hüseyn Ərəblinski adına Sumqayıt Dövlət Musiqili- Dram Teatrında çalışıb. 1988-ci ildə şəhərimizdə qızlardan ibarət vokal qrupu yaradıb. Bir zaman çox əziyyət çəkib sənətini qeyri-adi qarşılayanlara qavradana, sevdirənə qədər. Səs tembrinin imkanları çox genişdir. Üzeyir Hacıbəyovun “Sənsiz”, “Sevgili canan” romanslarını, “Arşın mal alan”da Gülçöhrənin mahnılarını məharətlə ifa edib. Sumqayıtda ilk vokal sinfinin açılmasının təşəbbüskarı olmaqla buna nail olub. 20 ildən çoxdur yetirmlərinin sayını artıq itirib. Əksəriyyəti bu gün professional sənətlə məşğuldur. Çox gözəl səsə malik tələbəsi Fəhmin Əhmədli Opera və Balet Teatrının solistidir. Əli Əliyev, Riyad Cəbrayılov, Ramin Bayramov, Rübabə Cəbrayılova, Orxan Rəcəbov, Şaiq Çələbi, Şahin Qədirov, Günel Əliyeva, Nuranə Bahəddin, Kənan Qədimov, Orxan və Günel Cəlilovalar və bir çox başqalarının üzərində zəhməti çox böyük olub və onlar istedadları, mükəmməl ifaları ilə hazırda tamaşaçı zövqünü oxşayırlar.

Öz dəsti-xətti, yolu olan Afət müəllimə bütün bilik və bacarığını şagirdlərindən əsirgəmir. Onların uğurlarında böyük əməyi vardır. Daim yeniliklər axtarışındadır. Yeganə qız övladı Laçın da böyük istedada malikdir və anasından bəhrələnib. Hazırda o da anadır, türk vətəndaşı həyat yoldaşı ilə bir qız övladı böyüdür.

Bəli, Afət müəllimə öz işinin məsuliyyətini, vacibliyini dərindən dərk edərək, bu işə olduqca böyük önəm verir. Xasiyyətcə o, çox yumşaq, həssas, mülayim bir insandır; lakin işdə yüksək tələbkarlığı, hətta bəzən prinsipiallığı ilə fərqlənir. Gənclərlə vicdanlı, intizamlı iş aparır ki, bu da başqaları üçün gözəl nümunə ola bilər. Afət xanım dərs metodikasını çox gözəl bilir. O, vokal sənətinin görkəmli ifaçılarının pedaqoji yaradıcılığı və sənətlər ilə yaxşı tanışdır və öz biliyini, təcrübəsini yetirmələri və həmkarları ilə bölüşür. İşlədiyi kollektivin bütün üzvləri ona böyük hörmət və məhəbbət bəsləyirlər. Olduqca nəzakətli və iltifatlıdır. Yüksək mədəniyyətə, erudisiyaya malikdir və vokal ədəbiyyatını mükəmməl bilir. Çox maraqlı ixtisas proqramı ilə işləyir. Şagirdlərdən musiqi mətninin düzgün oxunmasını, vokal əsərlərinin dərk olunaraq ifasını tələb edir. Səsin doğru, təbii və rəvan səslənməsi, “təmiz” intonasiya və səsin yüksək pozisiyası aydın və “yaxın” söz, obraz və ifadəlilik, dəqiq frazirovka, möhkəm nəfəs – bax, bütün bunlar yaxşı ifa üçün çox önəmlidir və məhz bunların sayəsində daima işləmək lazımdır. Vokal ifaçısı üçün bunların hamısının olması çox vacibdir. Həqiqətən belə bir münasibət, belə tələb çox doğrudur və Afət müəllimə buna əməl etməklə öz işində daima axtarışlara can atır.

Onun sənəti nadirdir və arzular şəhəri Sumqayıtda bu sənətə yiyələnmək istəyənlər üçün o, gözəl bir örnəkdir. Təsadüfi deyil ki, bütün əmək fəaliyyəti dövründə bir çox uğura imza atıb, dəfələrlə fəxri fərmanlara və mükafatlara layiq görülüb. Onunla söhbətimizdən belə qənaətə gəldim ki, sadəcə istəyin və doğma xalqın qarşısında məsuliyyət hissin varsa, deməli, hər zaman uğur qazanmaq mümkündür. Allah səsinizi və özünüzü qorusun, gözəl vokalçı, peşəkar pedaqoq Afət Zeynalova!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.02.2025)

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Salam Allah!

Sənə səslənmək, sənin haqqında düşünmək belə məni titrədir. Çünki mən acizəm, çünki mənim sözlərim yetərsizdir, çünki məndə Səni dərk edəcək qədər qüdrət yoxdur. Amma buna baxmayaraq, Sənə sarılmaq istəyirəm, çünki hər şeyin içində, dünyanın bu sonsuz xaosunda, həyatın yorucu mənasızlığında yalnız Sənin varlığın mənə bir səbəb verir.

 

Mən Səni anlamağa çalışıram, amma necə? Sən başlanğıcı olmayan bir Zamanın Sahibisən, əbədi bir mövcudluğun Özüsən. Mən isə məhdudam, ömrüm saatlarla ölçülür, hər nəfəsim sayılır, hər günüm məni məchul bir sona aparır. Varlığım bir anlıq işıq kimi parlayır və sonra yoxluğa qarışır. Bütün bunları bilə-bilə, Səni necə dərk edə bilərəm?

Bəzən düşünürəm ki, biz, insanlar, Sənin yoxluğunla qorxuduluruq, amma Sən olmadan onsuz da məhvik. İnsan hər şeyin içindədir, amma yenə də təkdir. Hər kəsə qarışıb, amma yenə də tənhadır. İçimizdə bir boşluq var – elə bir boşluq ki, heç nə ilə dolmur. Pul, sevgi, şöhrət, bilik – heç biri onu doldura bilmir. İnsan min şey sınayır, amma nə qədər irəli getsə də, sonunda qəlbinin dərinliyində bir səssiz fəryad qalır. O fəryad yalnız Sənədir.

Bilirəm, insan yaradıldı və unudulmağa məhkumdur. Əvvəl unudur ki, heç nə idi, sonra unudur ki, nəyə görə buradadır, sonda isə özünü unudur. Çünki bu dünya qamətimizi əyir, çünki dünya bizi özü ilə sürüyür. İnsan özünü tanıdıqca çarəsizliyini dərk edir. Biz düşünürük ki, azadıq, amma yalnız arzularımızın quluyuq. İnsan dünyaya gələndən bəri içindəki boşluğu doldurmağa çalışır, amma axırda anlayır ki, onu ancaq Sən doldura bilərsən.

Mən nəyəm? Bir ət parçası, bir neçə il nəfəs alan, sonra torpağa qarışan bir varlıq. Amma içimdə ölməyən bir şey var – ruhum. O ruh ki, nə bu dünyaya aiddir, nə də tam olaraq mənə. Bəzən onu hiss edirəm, amma ona çata bilmirəm. Bəzən onu dinləmək istəyirəm, amma dünya onu susdurur. Mən bu ikiliyin içində sıxılıram – bir tərəfim torpağa, bir tərəfim Sənə bağlıdır.

Mən bəzən Səni unuduram, amma Sən məni unutma. Mən bəzən doğru yoldan sapıram, amma məni tərk etmə. Mənim zəifliyimi bilirsən, mənim nəfsimin necə alçaq olduğunu bilirsən, mənim içimdəki təlatümləri görürsən. Hərdən elə bil ki, qaranlıq mənə qalib gəlir, hərdən elə bil ki, özümə belə yadlaşıram. Bəzən Sənin varlığını hiss edirəm, bəzən isə hər şeydən uzaq düşdüyümü düşünürəm.

Bu həyat qəribə bir oyun kimidir. Biz başlayırıq və bilmirik ki, necə bitəcək. Bəzən hər şey mənasız görünür – bir gün doğulur, bir gün ölürük, arada qalan zaman isə yalnız bir yanılmadır. İnsan hər şeyi unudur – sevgini də, nifrəti də, əzabı da, sevinci də. Bir zamanlar içimizi yandıran hisslər, gün gəlir, yalnız bir kölgəyə çevrilir. Amma içimizdə tək bir şey dəyişmir – Səni axtarmaq ehtiyacı.

Mən bu dünyada çox şeyi sınadım, amma hamısı yalan imiş. Pul – yalnız bir saydan ibarətdir. Sevgi – bəzən xəyaldan başqa bir şey deyil. İnsanlar – bir gün var, bir gün yoxdur. Amma Sən? Sən mənim içimdə hər zaman varsan. Mən Sənə baxıram, amma görə bilmirəm. Səni axtarıram, amma əlim çatmır. Amma bilirəm ki, mənə şah damarımdan da yaxınsan.

Məni özümə buraxma. Çünki insan özü ilə qalanda, itir. Məni dünyanın bu yalanlarından, keçici duyğularından, boş arzularından qoru. Mənim içimdə Sənə aparan bir yol aç. Çünki mənim dönüş yerim yalnız Sənsən.

Mən nə istəyirəm? Heç nə. Heç nə istəmədən Sənin varlığını hiss etmək istəyirəm. Mənim ruhumun içindəki qaranlığa bir işıq vur. Çünki əgər Sən işıq salmasan, mən zülmətdə itərəm. Mənə özümü tapmaq üçün yol göstər. Mənə bu dünyanın saxta xoşbəxtliklərini deyil, həqiqi hüzuru ver. Çünki mən bilirəm ki, insanın xoşbəxtliyi təkcə Səndədir.

Sənə gəlmək istəyirəm. Amma necə? Mən dünyaya çox bağlanmışam. Mən insanlardan, arzularımdan, keçmişimdən, gələcəyimdən asılıyam. Amma bilirəm ki, insan nə qədər azad olmaq istəsə də, yalnız Sənə bağlananda azad olur. Mənim ruhumu bu dünyanın ağır zəncirlərindən qurtar. Mənə Səni dərk etməyi nəsib et. Çünki əgər bir insan Səni dərk etsə, artıq heç nə axtarmaz.

Məni öz içimdə boğulmaqdan xilas et. Məni məni incidən, yoran, məhv edən hər şeydən uzaq et. Mən Səni hiss etmək istəyirəm, səslərdən, insanlardan, bu dünyanın boşluğundan uzaqda, yalnız Sənin sükutunda.

 Sonda isə, məni unutma. Mən Səni unutsam da, xahiş edirəm məni unutma. Mən yoldan çıxsam da, məni geri qaytar. Mən səni axtarmasam da, mənə yol göstər. Çünki bilirəm ki, insan özünə buraxılsa, itər. Amma Sənə sarılsa, tapılar. Mən də tapılmaq istəyirəm. Mən də gerçək özümü bilmək istəyirəm. Mən də ruhumu Sənin yanında rahat etdirmək istəyirəm.

Mən tək istəyirəm ki, Sənə dönəndə əllərim boş olmasın.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.02.2025)

 

 

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

“My Name is Khan" (2010) Hindistan istehsalı olan dramatik filmdir. Rejissoru Karan Johar-dır, baş rollarda Şah Rux Xan və Kajol çəkiliblər. Film sevgi, irqçilik, İslamofobiya və autizm kimi mövzuları işıqlandırır.

 

Film Asperger sindromundan əziyyət çəkən Rizvan Xan adlı müsəlman haqqında danışır. Rizvan anasının ölümündən sonra ABŞ-a köçür və burada Mandira adlı hindu qadınla evlənir. Lakin 11 sentyabr hadisələrindən sonra ABŞ-da müsəlmanlara qarşı ayrı-seçkilik artır və faciəvi bir hadisə Rizvanın həyatını dəyişir. O, müsəlmanların heç də düşmən olmadıqlarını sübut etmək üçün bir missiyaya çıxır: ABŞ prezidentinə "Mənim adım Xandır, amma mən terrorist deyiləm" demək istəyir.

 

1. Mövzu və Mesajlar

 

Film antiirqçilik, sevgi və insanlıq anlayışı üzərində qurulub. Rizvanın autizm spektrində olması isə onun səmimi və dürüst bir obraz kimi təsvir edilməsinə kömək edir. O, cəmiyyətin ön mühakimələrinə baxmayaraq, sevgisi və inamı sayəsində qeyri-mümkün görünən bir missiyanı yerinə yetirir.

 

Filmin əsas mesajı odur ki, insanlar dinlərinə və kimliklərinə görə mühakimə olunmamalıdırlar. Rizvanın yolçuluğu dünyaya empatiya və humanizm mesajı ötürür.

 

2. Xarakterlər

 

Rizvan Xan (Şah Rux Xan) – Asperger sindromu olan bir şəxs kimi təqdim olunur. O, hisslərini adi insanlardan fərqli ifadə edir və səmimi davranışları ilə tamaşaçını özünə bağlayır.

 

Mandira (Kajol) – Güclü qadın obrazıdır. O, Rizvana olan sevgisinə görə cəmiyyətin tabularını aşır. Lakin oğlunun faciəvi ölümü onu dəyişdirir və Rizvandan ayrılır.

 

Müxtəlif yan personajlar – Film boyu Rizvanın qarşılaşdığı insanlar onun hekayəsini daha da gücləndirir. Xüsusilə, ona kömək edən və ya əngəl törədən insanlar filmin sosial mesajını dərinləşdirir.

 

 

3. Simvolizm və Kinematoqrafiya

 

Rizvanın səyahəti - Daxili və fiziki yolçuluğun birləşməsi kimi təqdim olunur. Bu, həm onun özünü tapması, həm də cəmiyyətin qaranlıq tərəfləri ilə mübarizəsini əks etdirir.

 

İşıq və Rənglər – Filmdə isti tonlar xoşbəxtlik, soyuq tonlar isə kədər və zorakılığı ifadə edir. Rizvanın çətin anlarında daha qaranlıq və boz rənglərdən istifadə olunur.

 

‘Yaxşı və pis insanlar var’ prinsipi – Rizvan anasının öyrətdiyi bu prinsipi dəfələrlə təkrarlayır. Filmin ən güclü simvolizmlərindən biridir.

 

"My Name is Khan" həm Hindistan, həm də beynəlxalq arenada böyük uğur qazandı. 9/11 sonrası müsəlmanlara qarşı ayrı-seçkiliyi emosional şəkildə göstərməsi onu siyasi və sosial olaraq əhəmiyyətli bir filmə çevirir. Şah Rux Xanın aktyorluğu isə xüsusilə yüksək qiymətləndirildi və Rizvan obrazı onun karyerasında ən unudulmaz rollardan biri oldu.

 

"My Name is Khan" sadəcə bir sevgi və dram filmi deyil, həm də sosial mesajlarla dolu, güclü bir humanist filmdir. O, dini və etnik fərqliliklərə qarşı olan nifrətin absurdluğunu göstərir və insan sevgisinin gücünü vurğulayır. Şah Rux Xan və Kajolun peşəkarlığı, təsirli ssenari və güclü rejissorluq filmi unudulmaz edir.

 

Bu film fərqlilikləri qəbul etmək və dünyaya daha çox empatiya ilə yanaşmaq üçün vacib bir dərsdir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.02.2025)

 

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

20yaşında bir gənc qızdan danışarkən onun nə qədər böyüdüyünü təsəvvür etmək çətin gəlir insana. Çünki 20 yaşlı elə çoxumuz üçün hələ də uşaqdır. Amma mən bu gün özümlə baş-başa qalaraq anladım nə qədər böyüdüyümü.

 

Bugün uşaqlığımı görüşə çağırdım. Görüşəcəyimiz vaxtı təyin etməkdə çətinlik çəkdik, çünki onun hazırlıqları var idi, mənimsə universitetim, işim və sair... Yenə də o görüşə vaxtından yarım saat tez gəlmişdi. Mənsə 15 dəqiqə gecikmişdim. Niyə tez gəldiyini soruşanda mənə "İnsanları gözlətməkdən xoşum gəlmir. Bəlkə bu onları əsəbiləşdirər deyə düşünürəm" - dedi. Mənsə ona vaxtımın qiymətli olduğunu, onun da ilk özünü düşünməli olduğunu dedim. Görüş yerini əvvəldən təyin etməyi xahiş etmişdi, çünki plansız hərəkət etməyi sevmirmiş. O an həyata dair duyduğum ciddiyyəti itirdiyimi anladım. Çünki mən hara getmək istədiyimə o an qərar verməyi daha çox sevirdim. İkimizin də vazkeçilməzi olan KFC-yə getməyə qərar verdik. İllər keçsə də, biz dəyişsək də o dəyişməmişdi. 

Görüş vaxtı mənə nə qədər geniş çevrəsi olduğundan danışırdı uşaqlığım. Gözlərim dolu-dolu baxdım ona. Çünki adını çəkdiyi insanlar artıq həyatımda deyildi, hətta varlıqlarını belə unutmuşdum. O mənə nə qədər yaxşı dostları olduğundan bəhs edərkən yaşadığım güvən problemləri, qırılmalar gözümün önündəm bir-bir keçdi. Ona "ehtiyatlı ol, güvənmə heç kimə" dedim və o insanların artıq həyatımızda olmadığını dedim. Öncə təəccübləndi. Həmin insanları həyatında elə bir yerə qoymuşdu ki, təsəvvür edə bilmirdi onlar olmadan yola davam etməyi, onlardan zərbə almağı. Sonra isə əsəbiləşdi. Dostları haqda belə kinayəli danışmağımdan narahat olduğunu bildirdi və onları müdafiə etdi. Təbəssüm etdim. Bu güvən dolu hissi unutduğumun fərqinə vardım. 

Ona baxanda bir şeyin də fərqinə vardım. Görüşə makiajsız, geyimi bütün vücud xətlərini örtəcək formada, "oversize", saçları daranmış, amma forma verilməmiş şəkildə gəlmişdi. Mənsə onun tam əksinə, sadə amma baxımlı, makiajlı, saçlarım düzləşdirilmiş, hündürdaban ayaqqabı və klassik stil bir geyimlə oturmuşdum qarşısında. Məndən niyə belə özənlə hazırlaşdığımı və bu formada necə rahat olduğumu soruşdu. Təəccübləndim və belə özümü daha xoşbəxt hiss etdiyimi, eyni zamanda dəbin də bu olduğunu söylədim. O isə mənə "insanların fikirlərini önəmsəmirəm" dedi və özünün o geyimlərlə necə rahat hərəkət etdiyindən, qaçıb oynadığından danışdı.

Əslində ikimiz də halımızdan məmnun idik. Amma dedikləri məni düşündürdü... Mənim hədəflərim artıq necə daha rahat atılıb-düşəcəyim deyil, iş cəmiyyətində necə daha stil görünəcəyim olmuşdu...

Görüşün ortalarında şəkil çəkdirməyi təklif etdi. Telefonumu ona uzatdım. Adi kamerayla, filtersiz şəkil çəkdirməkdən əvvəlki qədər çox qaçmadığımı görəndə mənimlə qürur duydu və sevindi. Amma yenə də filteri açmaq üçün məndən icazə aldı:)

Niyə şəkil çəkdirməyi daha əvvəl təklif etmədiyimi soruşanda "söhbət daha maraqlıdır" dedim. O isə şəkillərin xatirə qalacağını düşündüyünü və buna görə də önəmli olduğunu dedi. Qəribəydi. Çünki mən söhbətin və birgə zaman keçirmənin daha dəyərli xatirələr olduğunu anlayacaq yaşa çatmışdım artıq...

Mənə gələcəklə bağlı xəyallarından danışdı. İlkin məqsədinin artıq pul barədə sıxıntı çəkməmək olduğunu dedi. Ona öz pulumuzu qazandığımızı deyəndə çox xoşbəxt oldu. Bu onun üçün qürur mənbəyi idi. 

Söhbət əsnasında uzun-uzun mənə baxdı və çox gözəl olduğumu söylədi. Qəribəsi o idi ki, mən güzgüyə baxanda eyni fikirdə olmurdum, amma bunu ondan duymaq xoşuma getdi. Mənə "özümü sevməyimi, çünki  komplekslərimin mənim səhvim olmadığını, vaxtı ilə məruz qaldığı bullinqlərin davam etməsə də hələ də qəlbimi yaraladığını bildiyini söylədi. Gözlərim doldu, ona "hər şey yaxşı olacaq"dan başqa nəsə deyə bilmədim.

Mənə heyranlıq dolu gözlərlə baxaraq xəyallarını gerçəkləşdirdiyim üçün təşəkkür etdi və sarıldı. Bu, ikimizin də ən sevdiyi şeylərdən biri idi... Sarılmaq...

Mənim qarşımda özünü özgüvənli kimi göstərsə də içdən-içə utanan, özünü gizlətməyə çalışan bir Leyla var idi. Onun qarşısında isə öz potensialının fərqində olan, o özgüvən problemləri ilə savaşan, dimdik duran bir mən oturmuşdum...

Söhbətin sonunda ona bir az daha gəzməyi təklif etdim, amma hava qaralmadan evdə olmalı olduğu üçün sağollaşdıq. 

Evə gəldim və düşündüm. Xeyli düşündüm. Kimlər gedib, kimlər qalıb, çox şey dəyişib. Amma o 12 yaşlı Leyla hələ də mənim içimdə yaşayır. Bunun fərqinə vardım. Çox dəyişib, hə, amma o hələ də mənimlədir... Və anladım ki, heç kim və heç nə üçün onu itirməyə dəyməz. Çünki həyatımın ən dolu, ən xoşbəxt günləri onunla imiş...

 

Leyla, sənə deyəcək çox sözüm, danışacaq çox hekayəm var, amma həyatı yaşayaraq öyrənəcəksən, balaca. Nə olur olsun, kim nə deyir desin, bil ki, mən həmişə sənin yanındayam. Hara getsən bir addım önündə sənə cığır açacağam. Özünə, mənə, xatirələrimə yaxşı bax. Onlar sənə əmanət...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.02.2025)

 

Almaz Bəyazid, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

Belə düşünürəm ki, insan tək özündən ibarət deyil. İnsanın özündə qərar tutmuş bir neçə “özu” var. Mən illərlə əsərləri ilə tanıdığım, sevdiyim, ədəbiyyat vurgunluguna həsəd apardığım çox istedadlı, dünya ədəbiyyatına mükəmməl bələd olan 90 yaşlı yazıçımız Əlisa Nicatın ömür yolunu cozərkən bir daha bu qənaətə gəldim.

 

“Gəncəli müdrik” kimi dəyərli bir əsərin müəllifi 90 yaşında öz mudrikliyindən niyə uzaq düşüb?Azərbaycan ədəbiyyatına qarşı nədən bu qədər qəzəblidir?

Çoxlarının gördüyü naqisliklərə olan qəzəb və kinini ədəbiyyat adamlarını təhqir etməklənümayiş etdirən yazıçının haqlı və haqsız tərəfləri var.

Ədəbiyyat fədakari olduğunu iliyinədək anlayaraq əsl qiymətini, dəyərini almadığını düşünən yazıçı bunun günahını özündə görə biləcək qədər müdrik ola bilmədi.

Klassiklərin şöhrəti fonunda qabarmaq məqsədi ilə mudrikcəsinə yox, “sarsaq qoca” obrazı ilə özünü yaradıcılığı qarşısında alcaltmıs oldu.

Özü, ətrafı ilə çarpısmada yanaşması çox yanlış oldu.

Bütün bunlara rəğmən Əlisa Nicat iliyinədək yazıçıdır və bunu danmaq günahdır.

Öz yazıçı adının vurğunu olan Əlisa Nicat dünya ədəbiyyatını beş barmağı kimi bilir, təhlil etmək bacarığı var, öz prizmasından məntiqli, bəzən ziddiyyətli çıxışları ilə çox maraqlı və düşündürücüdür. Yazıçının doğum və ölüm haqqında fəlsəfi düşüncələri oxunaqlıdır.

Mən Əlisa Nicatın müdrikliyini ötüb keçmiş gəncliyində, dayazlığını hazırkı qocalığında gördüm. Belə ki, çox sevdiyim Martin İden onun da qəhrəmanı olub. Bu, Çek Londonun özüdür.

Avropa musiqisini həvəslə dinləyən yazıçı Ü.Hacıbəyovun " Arşın mal alan " əsərini əvəzsiz hesab edərək onu yalnız Sekspirlə müqayisə edir. Dostoyevskini bəyənməyən yazıçı rus ədəbiyyatına “tullayın getsin” deyir. Qoqolu, Tolstoyu nisbətən, Kafkanı bütövlükdə qəbul edir. Hətta Kafkanın vurğunudur.

Yaltaq və satqın adlandırdığı S.Vurgunun bir neçə şeirini, S.Rustəmin cənub şeirlərini, Rəsul Rzanın "Buruqlar"ını, M.Musfiqin qoşmalarını , C.Cabbarlının, Ordubadinin əsərlərini Azərbaycan ədəbiyyatında yararlı hesab etsə də yerdə qalanlarını “maklatura” hesab edir. Bax belə!

Əlisa Nicat Azərbaycan radiosunda , "Elm və həyat "jurnalında redaktor və şöbə müdiri vəzifəsində işləmişdir. Etiraf edək ki, bəlkə də onun qədər ədəbiyyata vurgunlugu müqabilində fədakarlıq edən ikinci bir imza yoxdur .Varsa da mən tanımıram. Yazıçının bir zamanlar AYB tərəfindən ona verilən evi sataraq "Dünya filosofları" adlı kitabını nəşr etdirdiyi deyilir. Dəyərdimi?

1993-1994-cü illərdə “Turan” jurnalını nəşr etdirib.

1999-cü ildə AMEA-nın Fəlsəfə elmləri üzrə fəxri doktoru adına layiq görülən dərin düşüncəli bu adam  nədən ikiləsmis doğulub, yaşadığı ölkə və millətindən bu qədər qəzəblidir?

O qədər qəzəbli ki, “Dünyanın ən zövqsüz insanları azərbaycanlılardır” deməkdən də çəkinmir.

Bir anlıq xəyalən Əlisa Nicatla görüşüb ondan müsahibə alıram. İlk sualım bu olur:

 

- Siz bir Azərbaycan yazıçısı kimi ermənilərin körpə uşaqları nizəyə taxmalarını, onları borulara doldurub boruların ağzını qaynaq etmələrini təsadüfən söylədiyiniz halda, nədən Əylisli Əkrəmin "Daş yuxular" kimi xəyanətkar bir romanına cavab verməyə özünüzdə cəsarət tapmadiniz?

 

Sonrakı bu:

-Özünüz də daxil olmaqla Allaha irad tutaraq böyük əqidəli insanların arasında cahillərin də yasatmagına təəccüblənirsiniz. Sizcə, dünya aqil və cahil toplumun hesabına dövr etmirmi?

Bu yasam dusturunu Yaradanın özü yaratmayıbsa, Yaradandan başqa Yaradan varmı?

 

Üçüncu sual:

-Səməd Vurgunu "yaltaq və satqın " adlandırarkən unutdunuz ki, hər kəsin daxilində qəhrəmanlıq, mübarizlik, qorxmazlıqla yanaşı yaltaqlıq, ikiüzlülük, yaramazlıqlar da ehtiyat bazasındadır. Onlarin üzə çıxması üçün zaman, məkan, şərait labüdür. Siz o məkanda – repressiya maşınının daim işlədiyi, haqq sözə güllə atıldığı, sosializm realizminin, kommunist ideologiyasının şüurlara zorla təhkim edildiyi şəraitdə yaşasaydınız və yazıb-yaratmağa məhkum olunsaydınız, necə duruş gətirərdiniz?

 

Mən dərhal bu 3-cü sualıma özüm cavab verirəm, mən sizin hansı-hansı əlamətlərinizin üzə çıxacağına tam əminəm. Siz mütləq yaltaq və satqın olardınız! Sual verə bilərsiniz ki, bunu necə güman etdim. Bunun üçün özünüz danışdığınız bir əhvalatdan gözəl sübut nəyə lazımdır? Bakıdakı bir yəhudi sahibkarın işlətdiyi bukinist mağazasına azərbaycanlıları buraxmaması, yalnız yəhudi, rus və erməniləri buraxmasına etiraz əlaməti olaraq əlaqədar təçkilatlara şikayət məktubu ünvanlayırsınız. Bir dəfə həmin yəhudinin yanınızdan sürətlə şütüyüb keçən  maşınının yelindən necə qorxursunuzsa şikayətinizi geri götürdünüz və bukinist mağazasına getmək arzunuzdan əl çəkirsiniz. Etiraf edirsiniz ki, “cəhənnəm olsun hər şey, bu adam məni öldurub elə itirər ki, izim - tozum bilinməz..”..

Zahidin bir barmağın kəssən dönər həqdən qacar... – böyük Nəsimi necə gözəl deyib. Bir bukinistin maşınının yelindən qorxub haqqdan dönən Əlisa Nicat, siz Stalin dövründə azman repressiv maşının qarşısında dayanmışları necə ittiham edə bilərsiniz axı?

Növbəti sualım çoxlarının tanıdığı və çoxlarının heç tanımadığı mən Almaz Bəyazidin filosof Əlisa Nicatdan cavab almaq istədiyim bir sualdır.

-Mənə görə kimliyindən asılı olmayaraq yazıçı bəşəri olmalıdır. Fikir və düşüncələrinizə əsaslanıb sizin də özünüzü bəşəri bir yazıçı hesab etdiyinizi müəyyənləşdirdim. Bəs nədən yaşadığınız məmləkətin Qarabağ ədalətsizliyini dünyaya hayqırmadınız?

Siz və sizin kimi yazarların möhtəşəm romanları dünyadakı müharibələri, terrorları, faciələri idarə edənlərin beyinlərində çevriliş etmək qüdrətində deyilsə, o zaman o romanlar dırnaqarası “Nobelə namizədlikdən” və ucuz şöhrətdən savayı nəyə yarayır?

Böyük Cavid demişkən, 

Kəssə hər kim tökülən qan izini,

Qurtaran dahi odur yer üzünü.

Ədəbiyyat fironu kimi Nizamidən üzü bəri bir çox klassikləri təhqir etməklə məşğulsunuz. Yeri gəlmişkən, uşaqkən sevdiyiniz, amma sizə qismət olmayan qız haqqında yazacagınız əsərə görə sizə yüksək ruh və sağlamlıq arzulayıram. Belə mövzularda qalın, onlardan çıxdıqda dahilərə çamur atacaqsınız yenə də.

Hər kəlməsi bir kitab olan, sizdən fərqli olaraq dünyanın ondan xəbəri olan böyük Nizamiyə həqarət yağdırarkən, onu heyvan adıyla adlandırarkən utanmadınızmı? Çoxu sizi Səməd Vurğuna hücumda qınayır, xalqımızın qürur mənbəyi olan Nizamiyə atdığınız çamur nədisə hələ çox ictimailəşdirilməyib.

Bütün canlılar Allahın yaratdıqlarıdır. Həyatın gedişatında irili- xırdalı bütün heyvanların, böcəklərin rolu var, hər bir insanda hər hansı bir heyvanın əlaməti var. Həmcinin sizdə də. Məsələn, mən deyərdim ki, siz üstü yaşıl parıltılı "donzanqurduya" bənzəyirsiniz. Ruslar buna juk deyirlər. Məncə, Nizamiyə o sözü deyənə mənim də bu sözü deməyə haqqım var.

 

P.S. Əlisa Nicatın Azərbaycan tarixinin ən görkəmli şəxsiyyətləri barədə çıxardığı kitabda elə həmin o Səməd Vurğuna, Rəsul Rzaya qan udduran, Cavidləri, Müşfiqləri – ümumən 40 minə yaxın ən işıqlı azərbaycanlını qırmızı terrora qurban eləyən Mir Cəfər Bağırovun adını ön sırada yerləşdirməsini isə ona heç kəs bağışlamayacaq. Nəyin naminə Bağırovu müdafiə etdiyi də duyulandır, amma bu  qalsın başqa bir söhbətə.

Xalqının qatilinə bəraət verən və onu ucaldan yazıçı xalqının dostu ola bilərmi?

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.02.2025)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində şeir vaxtıdır, sizlərə Pərvin Əliyevanın şeirləri təqdim edilir.

 

 

AVQUST İSTİSİ

 

Göyqurşağı yeddi rəng, bir də meyxoş sərinlik;

Ürəyin ki kövrəkdir, sən, ey günəş qəlbli qız,

Sən, ey günəş üzlü qız, sən ey gecə saçlı qız,

İçində yırtıcı hiss qarışdırır qütbləri,

Bir də avqust istisi.

 

Gecə zülmət, ay da yox, görünür nə də ulduz,

İşığa gəzir ilbiz.

Dincəlir qarışqalar bircə, onlar xəbərsiz

Pərişan adamlardan.

Sayıram iki, üç, dörd – dərd əlindən bezarsan,

Bir də avqust istisi.

 

Gəzir xoşbəxt çağların yenə gözündə xülya,

Üryan qalan qəlbinin yasını saxlayırsan.

Gündüzlər baş qatırsan, gecələr – qisas hissi;

Axı sən ki bilirsən, dərd adamı yandırar,

Bir də avqust istisi.

 

Analar can çəkişir, balalar intizarda;

Bakı boyda şəhərdə

"Azadlıq" heykəlinə ancaq baxıb keçən var.

Ürəklər qan qırmızı, qan rəngli plakatlar,

Bir də avqust istisi.

 

Xəyalımin önündə dimdik durur o səhnə,

Yanır korun-korun od – ürəyin necə gəldi?!

Bircə sözün bəs idi zərbəni endirməyə

və məni öldürməyə,

Bir də avqust istisi.

 

Məni o incilərin,

məni o gündüzlərin bircəsində sevindir.

Sözüm – haray nidası...

Məni "xoşbəxtlik" adlı ömür talasına at,

Məni kəmənd atına, məni arzuma yetir.

Qoy yandırsın sevdanın şux alovu, yanğısı,

Bir də avqust istisi.

 

 

İNSANXANADA İNSAN

 

İnsanxanada insan

Yeknəsəq mühazirə deyir:

Dünyanın küçələri bir-birindən fərqlidir,

Yollar müasir asfalt, yollar – işıqlı plakatlar.

İllərin o tayından gün sayır,

Mərcantək görünən ömür tabutdan ağır,

Tikə-tikə talaşalar dönür külə.

İl ildən ağır gəlir,

Kindən qalaq qurub bir tay təkəbbür,

Hopub iliklərinə saxtakarlıq.

Adamlar köntöy daşdır elə bil,

Tükənmək bilmir vəzifə ədası

Nakəsi, nadanı böyüdüb edirlər qəhrəman...

 

İnsanxanada

Bir yaşıl dəryadır dünya;

Azına qismət qızıl xalı,

Çoxuna qismət köhnə həsir...

İnsanxanada

İnsan tutulmadı bir məhəbbət yağışına,

Nə tufanı, nə yeli var.

Bu hökmü verə bilmirəm,

İstixana effekti yandırır hamını.

 

İnsanxanada insan

Yeknəsəq mühazirə deyir:

Çözələnir min ilin bayatısı –

Didir varlığını dəryada ümman.

Bu dünyanın

Əsli-Kərəm, Leyli-Məcnun naləsi var.

O qədim xarababazar –

Nə gözləyirsən ondan?!

Yüzlərlə biganədən barmaq sayı laləzar

Doğulur, yaradır, yaşadır

Hər qarış torpaqda, sal daş üstündə.

Dönür, min yarpaqlı çiçəyə dönür,

Olur, gül ətirli gülabdan əfzəl.

Fəqət atəş içindədir,

Fəqət od içindədir,

Köksündəki nəhrlər – səadət piyaləsi...

 

İnsanxanada ildə bir dəfə

İnsanoğlu tən olsa,

Axı dünya dağılmaz.

Şair də gözəl deyir:

"Necə görsün işığı gündən qaçan yarasa?!".

İnsanxanada istixana effekti –

Günəşdən qorxan da yanır,

Günəşə gen olan da.

Ürəyində qəlpədir şöhrət, qılınc kimi kəsir

və səslər:

" – Mən şərqəm!

– Mən qərbəm!".

 

 

“HƏYAT” QƏZETİ

 

Napalm bombaları kimi yandırır bəzi sözlər;

Fotoşəkilllər köksündə asılan

Vyetnam muzeyidir.

 

Baxdıqca hər dəfə bir göz yanır oyuğunda,

Bütün qitələrdən səslər eşidirsən.

Dünyada hər 10 saniyədən bir

kimsə QİÇS-ə necə yoluxursa,

Bəlkə də, hər 5 saniyədən bir

kimsə ölür öz içində tənhalıqdan...

 

Bu, "Mond" qəzetinin

40 il əvvəlki sayında yoxdur,

Bu, "Həyat" qəzetidir,

Bu, bütün dövrlərin üstündəki

qan qırmızı oxradır.

 

İndi demirəm, alkoqoldan, heroindən

ölür adamlar – onlar bilinəndir.

Bilinməyənlər –

Bu qəddar kapitalizmin

hərgünkü sinə dəftəridir.

 

Kaş ki sərxoşluqla mübarizədən çox

Huşyarlıqdan danışıla...

 

Canlı mələklər

Hər cümə axşamı bir yorğun ağacın

qaralığında yalquzağa dönənləri

Nər qolları ilə qaldıralar.

 

Napalm bombaları kimi yandırmasın bəzi sözlər.

O dəhşətli fotoşəkillər köksündən asılmasın,

Dönməsin Vyetnam muzeyinə!

Deməsinlər, hər kölgəli qəlb bir insan günahıdır...

 

 

***

 

Bu nəhəng qələbəlikdə

şəhərlər,

yollar,

küçələr

adamla dolu.

Qəribə hərarət,

həsrət,

həsəd,

ağrı...

Yaşamaq ümidi ilə

müdhiş çırpınışda

bir yığın adamın

eyni hekayəsi var...

 

 

***

 

Hərdən bir göz qırpımında olur hər şey,

Boylanır bir göz də öz içindən

çiçək bükümü kimi

içindəki qırmızılıqdan xəbərsiz.

 

Hərdən daha çox arzulayarsan təqdir,

Qəribə şeylər istəyər könlün.

Xəta ardınca xəta edərsən,

Yumarsan gözlərini böyük boşluğa.

 

Utanarsan acgözlüklə yediyin həsəd hissindən

Çevrilib bir göz də içindən baxar xısın-xısın,

Sıxılarsan içindəki qırmızılıqdan.

 

Hərdən bir göz qırpımında olur hər şey,

Hər şey elə biraz da yarıda qalmış nağıl,

Heç nə yox imiş kimi.

Yandırır adamı köz kimi,

udur adamı torpaq kimi

və hər şey bitir.

 

Göydən üç alma düşmür,

Göydən od da yağmır, göydən alov da,

ancaq dönür bir ovuc duaya insan...

 

 

BİRCƏCİK YER KÜRƏSİNDƏ

 

Hələ neçə yuxulardan keçəcəyik,

Yozacağıq:

Bu körpədir,

Bu körpüdür.

Gözlərimizdə canlanacaq

Neçə sima, neçə xislət.

Barmaqlarımız neçə mürəkkəb tutacaq,

Yazacaq, hey yazacaq!

Biri doğru, biri yalan...

 

Yaracaq neçə sübhü

Mürəkkəb rəngindəki kor ilan,

Bəlkə də, ən adi, ən adi şeydən

O ilan çata bilməmiş ən xoşbəxt günə,

Neçə qəlbi yıxacaq zəhərli  sözlə.

 

Hələ neçə yuxulardan keçəcəyik,

Yozacağıq:

Ömrümüz haqqa yetənə kimi

Bir planetdə, bircəcik yer kürəsində

Bacı-qardaş adamlar

Asılacaqlar bir-birinin ayağından,

Utanacaq yer üzü.

 

Hələ neçə yuxulardan keçəcəyik,

Yozacağıq:

Fikir davasında böyük və azad,

Xoşbəxt və bədbəxt olan kim?!

Çapacağıq hər sözün üzərinə gürzümüzlə,

Üzəcəyik hamımız hansısa nəhrlərdə,

Ta ki, qalib, ya da məğlub olanacan.

 

Hələ neçə yuxulardan keçəcəyik,

Yozacağıq:

Bu körpədir,

Bu körpüdür...

Sonra və sonra biləcəyik,

Biri qafil gənclik, biri körpə qocalıqdır,

Könlü ilə söhbət edir hamısı.

Hansısa sətirdə çəkirdi can şirəsi,

Biri şirin, biri acı.

Bilirəm, yaşamağa heç kim tapmayacaq macal.

Yuxuların ömrü

elə insan ömrü kimi qısadır...

 

 

QUYUDAN SƏS

 

Sonra başladı həyat,

Əvvəldən heç nə olmamış kimi.

Ya ağac dibində

Dünyanı yaradan süjet var,

Ya quyu dibində

Vəbaya tutulanlar

Qurban – günahsızdır.

 

Bu Leyla əvvəlki deyil,

Dünya elə əvvəlkidir.

Sevincinin hamısı qəzəb,

Qonur qanadlarına uçan yerdən,

Barmağının ucunda sənə sarı qaçan ömrün

Möcüzə işləri var.

 

Kişilərin zavalına gəlib bu dünya,

Qızıl-qırmızı qandır.

Qadınların baxışları yara olub,

Qalıbdır yaddaşında. 

 

Bu Leyla əvvəlki deyil,

Dünya elə əvvəlkidir.

Nə insan, nə də dünya

Həyatın mənalı yerini görür.

Bu quyu qat-qat dərindir,

Qaranlıqda ruhi dinclik, məftunluq. 

 

İşıq da iztirab, işıq da həyat. 

Ömrünün aramca bir vaxtı

Vaxt sənə dar!

Zərrə illərin bərəkəti yox,

soyuqdur, soyuq.

Haradasa bir xatirə qanıqara qırılır,

Gündə yüz yol  ölür, quyudakı səs.

 

 

***

 

Savaşmaq ön cəbhədir,

bütün cəbhələrdə savaş – yaşamaq!

Təpələnirsən bəzən, olsan da dağ,

yarı yıxılmış ev kimi.

 

Ancaq heç nəyi saxlamır həyat

öz rəngindən –

cənnət və cəhənnəmdən başqa.

İlahi!

Mən necə də inanıram;

Bəzən tənhalıqdan da ucalmaq olur…

 

Bu səbr, bu səbat məni insan edəcək,

Göldə bir atəş səsitək itəcək…

 

 

***

 

Bir sidqi-ürəklə sevinmək gəlir içimdən,

hamının əvəzinə itaətsizlik göstərmək istəyirəm

XXI əsr uşaqları kimi –

Onlar çox sərbəstdir,

Hamısı nə istədiyini bilir.

 

Bu sırada sanki təkcə əyləşmişik,

çiynimizin üstündən getdiyimiz yolun

hara olduğunu bilmirik.

Görürəm ki, qupqurudur hər şey,

adamların sözü təpimiş haldadır.

Adamların dodaqlarında səadət pıçıltıları,

baxışlarında divar sərtliyi,

bu ahəngdən bir şey dadmaq arzusu...

 

Qızıl boyunbağı kimi

keçirək boynumuza xatirələri,

nə vaxtsa anamızın tapaqçada

südlə bişirdiyi qənddən dadaq,

keçmişdən soraq kimi

ağzımız dada gəlsin.

 

Kimsə qəhərləndi,

kimsə dilləndi…

Bu vaxtı ötənəcən,

bu yolu keçənəcən

kəskin şəkildə danışqan adama dönəcəyik hamımız.

Yaddaşımızdakı boş otaqlar

dağınıq halda.

Xəlvəti üstümüzə soyuqlar qonar,

Yamyaşıl dünyanın alaçığında –

it mırıltıları,

dibçək dibləri,

cavabsız məktublar…

Bir də gözü ilə

keçmişini silmək istəyən milyonlarla adam…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.02.2025)