“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün Şeir vaxtıdır, sizlərə Vüqar Rahinin şeirləri təqdim edilir.

İzn ver, ey gözəl afət, ölək eşqində sənin,
Dirilək, tazədən atsın ürək eşqində sənin.

Ağladıq vəslivə bəs qədri fərağında yetər,
Ki, gərəkdir daha, ey gül, gülək eşqində sənin.

Nəzəri –mərhəmətin kəm deyil əğyarlərə,
Biz də bir fikrivə hərdən gələk eşqində sənin.

Şövqi–vəslinlə coşan eşqdə bir biz deyilik,
Dağıdır aləmi, ey gül, külək eşqində sənin.

Müntəzir olmaya kimdir sənə taətdə bəşər?
Sən o kəssən, baş əyibdir mələk eşqində sənin!

Yetən hər aşiqin, ey can, sənə bir layiqi yox,
Sənə layiqli yetişsin gərək eşqində sənin!

Ərseyi–eşqə çağır, cümlə buyursun gəlsin,
Kim olur Rahiyə nisbət görək eşqində sənin?

***

Ağlamaqdan, gülüm, eşqində gözüm qan qoydu,
Sənə biganədən aşiq məgər az can qoydu?!

Ey vəfasız, sənə könlüm nə vəfasızlıq edib,
Ayrılıq şərbətini qarşıma dövran qoydu?!

Mən ki bir tac eləmişdim səni, ey gül, başıma,
Belə bir tacı nə bir xan, nə də sultan qoydu!

Məni məhrum edib əğyarı yetirdin vəslə,
Bu vəfasızlığın, ey gül, məni heyran qoydu!

Neyləmişdim sənə, etdin məni vəslindən uzaq,
Məni pis günlərə sənsiz belə hicran qoydu...

Ayrılıq dərdini səbrim tükənib çəkməkdən,
Məni, ya Rəbb, nəzərindən niyə canan qoydu?

Rahi, bu eşq Minasında şikayət qılma,
Səni layiq bilib Allah bura qurban qoydu!


***

Biganə istəməz sənə aşiq sözün demək,
Ey gül, qalır bizə sənə ancaq düzün demək.

Müşkül olan fərağına dözməkdi dilbərin,

Yoxsa ki iş deyil durub, ey dil, dözün demək.

Qəlbində şö’lələnsə kimin atəş eşqdən,
Yüz seyli-qəm də söndürə bilməz közün, demək.

Ey dil, cəmali-həqqə təmaşa edənlərə
Musasifət yetər sənə bir mö’cüzün demək.

Şəmsi-həqiqətin üzünü açsa lütfi-yar,
Əbri-siyəh də gizlədə bilməz üzün, demək.

Dünya gözüylə seyr eləməzlər həqiqəti,
Görmürsə qəlbivin gözü, görmür gözün, demək.

Rahi, açıqdı bəndəyə babi-behişti-yar,
Girdinsə gər cəhənnəmə, etdin özün, demək.

***

Bir müjdə o güldən mənə, ey badi-səba, ver,
Qəmdən tutulan könlümü aç, zövqü-səfa ver.

Tək qoyma qaranlıqda bu can Yusifi, ya Rəbb,
Qurtar bu şəfadən məni, lütf eylə, şifa ver.

Sən gah verib badeyi-vəslin, gah alırsan,
Məndən onu bir dəf’əlik al sən, mənə ya ver.

Ey daği-qəm, aləm deməsin dadrəsin yox,
Can tişəsinin zərbəsinə əksi-səda ver.

Görsün bütün aləm nədir eşqində dəyanət,
Bir Kərbü-bəladən mənə yüz Kərbü-bəla ver!

Eşqində bəla Rahini qorxutmayır əsla,
Mərdanə dayanmış, nə qədər varsa bəla, ver!

***

Hər kimsədə olmaz bu gözəllikdə özəllik,

Göydənmi enibdir yerə, kimdir bu gözəllik?

Görcək onu könlüm elə bir gəldi ki vəcdə,

Təkbir deyib sübhədək istər edə səcdə.

Ey göz, hələ sən vəsfə gələn surətə bir bax,

Ey çeşmeyi-təb'im, nə durubsan belə, coş, ax.
 

Gözlər qara dərya, qaşı dağ, zülfü şəlalə,

Tər qətrəsi gül çöhrəsi üstündəki jalə.

Ey varlığı ne'mət olan aləmdə sözümçün,

Xaliq səni xəlq eylədi ehsanmı gözümçün?

Ya Rəbb, ölürəm hər nəfəs ol yarə baxanda,

Çarə elə, yarə məni – biçarə baxanda.

Sən mehrin, İlahi, mənə yar eylə o mahi,

Yoxsa belə can tapşıracaqdır ona Rahi.

***

Ey gül, tapa bilməzsən dünyadə elə bəndə,

Can gəzdirə cismində, sən qılsan əgər xəndə.

Bal ləblərivin nəqli başdan çıxarıb əqli,

Könlüm buna meyl eylər bir tutisifət qəndə.

Sən öylə çiçəksən ki, yox buyinə bənzər bu,

Xoşhal eləyir ətrin bülbülləri gülşəndə.

Ey hər iki aləmdə həm dövlətim, həm varım,

Sənsən bir ömür yarım olduqca nəfəs təndə.

Eşq ilə get, ey Rahi, rahi – Şəhi – Mərdanı,

Olmaq diləmirsən gər məhşər günü şərməndə.

***

Nuş et, şərabi-sağəri-hicran, əcəl deyir,
“Dari-fənadən ayrılıb üqbayə gəl”, – deyir.

Meyxanələrdə piri-muğan tapşırıb bizə:
“Saqi əyağına yetirin mütləq əl”, – deyir!

Dərk et qədəhdə badeyi-gülrəng rəngini,
Meysiz cəmali-batinin olmaz gözəl, deyir!

Qədri-kəmali-əhli-dilin imtiyazını
Mizani-həqdə ruzi-qiyamət əməl deyir!

Ya Rəbb, bu şəb yetirmə nəzər özgə bir qula,
Sultani-şe’r Rahi səninçün qəzəl deyir!

***

Görsəydi ay cəmalıvı açdıqda sən niqab,

Qəşş eyləyərdi, eyləməyib afitab tab.

Badi – səbayə ver ki, dağıtsın bu aləmə,

Mişkin saçın həvasına olsun gülab ab.

Hər dəm əlimdə cami – meyi – xoşgüvar var,

Lə'li – ləbindir aşiqə, ey gül, şərabi – nab.
 

Tapmaz kəmali – hüsndə bir kimsə nisbətin,

Hər gün diyari – eşqə düşüb gəzsə bab – bab.

Mədhi – Muhəmməd, ali – Muhəmməddi məqsədin,

Rahi, nə xoş bu halıva ki, eylədin səvab.

***

Bir gün çəkən xəyali-səri-zülfi-yarımı,
Min il çəkir hesabə qəmi-ruzigarımı.

İstərsən et əsiri-qəmi-eşq özün kimi,
Mən vermişəm sənə, könül, öz ixtiyarımı.

Ey zülf, tutmusan nədi rüxsari-yarı sən,
Qoy bir doyunca seyr eləyim gül’üzarımı.

Dərdi-fəraq içində verib vəsl müjdəsin,
Asudə eyləsin bu dili-biqərarımı.

Bir qönçeyi-muradım açılmaz bu dəhrdə,
Gülzari-eşq içində görün növbaharımı.

Seyr eyləyəndə, bəlkə də, xatırladır sənə
Hər lalə dağdə bu dili-dağdarımı.

Sandım ki, mən özüm deyiləm, özgədir baxan
Ayinədə görüncə mən öz hali-zarımı.

Bildim, cahanda hər gözələ yoxdur e’tibar,
Ta bivəfa görüncə bu gün öz nigarımı.

Rahi, inanma qəlbinə bir eyləsin əsər,
Yüz yol eşitsə də o gözəl ahü-zarımı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2024)

İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

Onun atası Abdulla Mabud oğlu Tahirzadə Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin  1919-cu il 1 sentyabr tarixli qərarına əsasən xaricdə təhsil almağa göndərilən 100 tələbədən biri idi. O, 1896-cı ildə Oğuz (Vartaşen) rayonunun Xaçmaz kəndində anadan olmuşdu. İlk təhsilini Ağdaşda aldıqdan sonra parlamentin qərarına əsasən ali təhsil almaq üçün Türkiyəyə göndərilmişdir. 

Qızı Tahirzadə Nərmin Abdulla qızı 13 avqust 1921-ci ildə İstanbul şəhərində anadan olub.  Dediyimiz kimi, atası həmin vaxt İstanbul universitetində təhsil alırdı. Abdulla Tahirzadə 1923-cü ildə təhsilini bitirərək Bakıya dönüb. Orta ixtisas və ali məktəblərində müəllim kimi fəaliyyət göstərmişdir.

Üç yaşlı Nərmin isə Azərbaycana bir il sonra - 1924-cü ildə anası ilə birgə  gəlib. İxtisasca müəllim olan valideynləri Bakının ali və orta məktəblərində dərs deyiblər. Atası 1978-ci, anası isə 1987-ci ildə vəfat edib.  

1939-cu ildə orta məktəbi bitirən Nərmin xanım Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) tarix fakültəsinə qəbul olunub və 1944-cü ildə oranı bitirərək aspiranturaya girib. Elə həmin ildən ADU-nun "SSRİ xalqları tarixi" kafedrasında assistent və müəllim işləyib. 1949-cu ilin mayında atası Xüsusi Müşavirənin qərarı ilə yalançı ittihamlarla həbs edilərək Orta Asiyaya sürgün edilib.

Artıq dissertasiyası müdafiəyə tam hazır olan Nərmin xanımla anası isə "xalq düşməninin ailə üzvləri" kimi Rusiyanın şimalına - Tomsk vilayətinə sürgün ediliblər. Burada onlar Sovet həbs düşərgələrinin cəhənnəmini dirigözlü yaşayıblar. Atası 1953-cü ildə - Stalinin ölümündən sonra əvf edilib. Bir il sonra Nərmin xanıma və anasına Cambul şəhərində yaşayan Abdulla Tahirzadənin yanına getməyə icazə verilib. 1955-56-cı illərdə ailə üzvləri də bəraət alıblar.

N.Tahirzadə 1955-ci ildə Bakıya qayıdıb və Azərbaycan EA Azərbaycan Tarixi Muzeyinə işə girib. 1956-ci ildə "XVIII əsrin sonunda Rusiyada təhkimli kəndlilər hərəkatının tarixindən" namizədlik dissertasiyası müdafiə edərək tarix elmləri namizədi alimlik dərəcəsi alıb. Nərmin xanım 1961-ci ildən 1987-ci ilədək muzeyin "XIV əsr - XX əsrin başlanğıcı tarixi ekspozisiyası" şöbəsinin müdiri işləyib. Muzeyin həmin dönəmə aid bütün ekspozisiya və sərgiləri onun hazırladığı mövzu- ekspozisiya planlarına əsasən təşkil edilib. 1963-cü ildən baş elmi işçi olan Nərmin Tahirzadəyə 1973-cü ildə "Əməkdar mədəniyyət işçisi" fəxri adı verilib.

Azərbaycan təhsil tarixinin mükəmməl araşdırıcısı, peşəkar muzey işçisi olan Nərmin Tahirzadə 50 ildən çox Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində çalışmış, ekskursiyaçıdan şöbə müdiri vəzifəsinədək əmək yolu keçmişdir. O, 1966-cı ildən 1988-ci ilədək Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyində işləmiş, Əməkdar incəsənət xadimi, oğuzlu yazar Sara Nəzirova ilə yaxın rəfiqə olmuşdur.  

Muzey işinə bütün enerjisini sərf edən N.Tahirzadə eyni zamanda XIX əsr - XX əsrin başlanğıcında Azərbaycanda xalq təhsilinin tarixi mövzusunda gərgin araşdırmalar aparıb. Bu məqsədlə o, başda Moskva və Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) olmaqla keçmiş SSRİ-nin Azərbaycanla bağlı sənədlərin saxlandığı, demək olar ki, bütün mərkəzi şəhərlərindəki dövlət arxivlərində çalışaraq olduqca zəngin material toplayıb. Bu materiallar əsasında o, XIX yüzildən üzübəri təxminən yüz illik dönəmdə Azərbaycanda yetişmiş, ancaq adları unudulmuş ziyalıların və mədəniyyət xadimlərinin bir çoxu haqqında ilk dəfə bilgi verən 50-dən artıq çox sanballı elmi məqalə nəşr etdirib və bu yazıların hər birini elmi ictimaiyyət yüksək dəyərləndirib. Məsələn, onun Hacı İsmayıl bəy Qutqaşınlının həyat və fəaliyyəti haqqındakı məqaləsi qutqaşınlışünaslıqda tam yeni bir mərhələ sayılıb.

Nərmin xanım XIX yüzildən 1920-ci ilədək Azərbaycandan gedərək Rusiya imperiyasının ali məktəblərində oxumuş yüzədək hərbçi, mühəndis, həkim, hüquqşünas və b. ali təhsilli mütəxəssisimiz haqqında olduqca zəngin material toplayaraq Azərbaycana gətirib. Bu materiallar əsasında Azərbaycan tarixi muzeyində müxtəlif fondlar yaradılsa da, sərgilər keçirilsə də, məqalələr yazılsa da, onların bir çoxu indiyədək işıq üzü görməmiş qalır. Nərmin Tahirzadə AMEA Azərbaycan Tarixi Muzeyinin hazırladığı əksər elmi nəşrlərdə də yaxından iştirak edib.

Nərmin xanım ölüm ayağında bütün arxivini, irsini hörmətli professor Ədalət Tahirzadəyəbağışlamışdı. Ədalət müəllim isə həmin sənədləri Tarix Muzeyinin arxivinə təhvil vermişdir. Hörmətli Ədalət müəllim  özü etiraf edir ki, həmin materiallardan “Azərbaycan təhsil tarixi oçerkləri”, “Azərbaycan Cümhuriyyəti (1918-1920) tələbələri” və “1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar” kitablarının meydana çıxmasında geniş istifadə olunmuşdur.  (https://525.az/news/174084-nermin-xanim-tahirzade-arxivinin-taleyi )

N.Tahirzadənin Azərbaycanın təhsil tarixi ilə bağlı yazdığı məqalələr toplu halında 2009-cu ildə rus dilində, 2015-ci ildə isə Azərbaycan dilində nəşr edilmişdir.

2012-ci ildə vəfat etmişdir. Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2024)

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Bu günlərdə “Everest” nəşriyyatında müəllifin “Seçmələrin seçməsi-qranulalar” adlı kitabı da işıq üzü görmüşdür.

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

“ Uca Tanrıdan səs gəldi:

Bu oğlan mənə süs gəldi.

 Niyə qisas yerdə qalıb?!

Alın bunun qisasını!

 Uru durdu, Qisas gəldi...”

2.

Borxes: “Ədəbiyyat idarəedilən yuxudur.” Amma bu yuxu bəzi müəlliflərin öz qəhrə manlarını tez-tez yatmağa göndərdiyi yuxu de yil. Bu yuxu müəllifin özünün yatması və yazdığı mətni yuxu kimi görməsidir.

3.

“ Evimin bir tərəfi Yazdı, günəş çıxıbdı. Bu birində şaxta, qış... Qəribədi, deyilmi?!”

4.

Hər adamın bu dünyada öz sehrbazlar dərəsi var. Kimi onu görür, gedib ona çatır və bu həmişəyaşıl dərə ona öz qoynunu doğma adamına açan kimi açır. Kimi də bu dərənin yanından ötüb keçir və onu görmür. Sehrbazlar dərəsi özü istəməyəndə yolun bu biri, sağ tərəfindən ucalan Görükməz təpə kimi özünü heç kimə görükdürmür.

5.

Kontekst genişləndikcə tekst dərinləşir.

6.

Sənət sənət üçündür, ancaq sənət sənət üçün deyil.

7.

Pərdəönündənsə pərdəarxasında baş verənlər daha maraqlıdır. Kulis və kontekstin qədrini bilək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Sizlər üçün çağdaş yazıçı və şairlərimizin ən yaxşı ədəbi nümunələrini seçərək təqdim edəcəyik.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

POEZİYA

SƏLİM BABULLAOĞLU

SENTYABR. EYLÜL. VERESEN. SEPTEMBER

1.

Sentyabr. Eylül. Veresen. September.

Sarı rəng və kədər. Qüssəli tembr.

Uzaqda batıq səs: halsız və yorğundur.

Diş yoxdur, deməli, işlər də yoğundur:

nədən ki, adamın tamahı itidi;

hər adam bir az da tamahın itidi.

Eylül, veresen, september, sentyabr

işğal eləyir bütün diyarı

köndələn yağışla, gözdeşən küləklə.

Sonrası rəsmdir: nə toxun, nə rənglə!

Payızdır. Sonbahar. Osen. Autumn.

Sarımtıl inqilab. Sarışın təlatüm.

Veresen. September. Sentyabr. Eylül.

Yarpaqlar qəpiktək elə hey tökülür.

Elə bil kim isə anladır könülsüz:

Bax budur dünyanın dəyəri, görürsüz.

Pəncərə önündə tozlu əlcək

sözsüz bir yazıdır: dünyadan əl çək!

September. Sentyabr. Eylül. Veresen.

Ad üçün hansı söz doğrudur, görəsən?

Sözdən yükünü boşaldıb kağıza

mənalar ehtiyac duymur ağıza.

Otaqda bürküsə, kim deyir bu, pisdi?!

Bürkünü hiss edən bədən var ipisti.

2.

Sentyabr. Eylül. Veresen. September.

Lüğətlər arası ən adi tender

qalib edərdi, yəqin ki, sükutu.

Sonrası nöqtədir – qələmin ucu.

O isə lap çoxdan yazıbdır: şimşək

çaxanda açacaq çətirlər çiçəktək.

Eylül. Veresen. September. Sentyabr.

Təqvimlər özünü eləyir biabır.

Onlara baxmadan bilirsən hətta

qiyabi tanışdır təqvimlər həyatla.

Açıqdır pəncərə, uçuşur bir arı.

Onun da rəngi sənintək sapsarı.

Veresen. September. Sentyabr. Eylül.

Qızılı alovdan doğulur qara kül.

Hirsinə nidatək siqaret kötüyü

küldanda dik durub. Ağzının köpüyü,

hirsin yatır. Elə öz qanında boğulur ürəyin,

gizlənib altında ağappaq köynəyin.

September. Sentyabr. Eylül. Veresen.

Sədəqə istəyir birisi, verirsən:

bir ovuc xırda pul, bir ilıq təbəssüm.

“Qoy arzun çin olsun, qoy üzün gülsün!” –

qapının dalından sezilən sözlərin

ünvanı göylərdir. Yaşarır gözlərin.

3.

Sentyabr. Eylül. Veresen. September.

Göy üzü ağarır tənbəl-tənbəl.

Baxışın səmada marafon yürüşü,

geridə buraxır uçağı və quşu.

Miskindir bu yerdə hər hansı məğrurluq.

Biz ki, göylərə əvvəldən məğlubuq.

Eylül. Veresen. September. Sentyabr.

Gecələr mavrdır, səhərlər kentavr

gödəni, bədəni, rəngi ilə hər kəs.

Divanda açıqdır İmre Kertes.

Vərəqi geriyə çevirir sərinkeş.

Ömürsə yenidən yaşanmır... eh...kaş...

Veresen. September. Sentyabr. Eylül.

Milçəkdən bir öpüş qazanır süni gül.

Yalanlar daha çox çəkici, güvənli.

Saxta bir avazla oxuyur müğənni:

“Dərdimi göylərə danışsam, alışar...”

Eybi yox, qulaqlar buna da alışar ...

September. Sentyabr. Eylül. Veresen.

Frigid qadıntək qələmdən bezirsən.

Üfüqü qızardan qürubun şəfəqi

güldanda bərq vurub anladır fərqi.

İşıqla kölgənin sevgi oyunu

qurtarır divarda. Filmin sonu. 

OKTYABR AĞISI

Asfaltda adətən iz qoymaz addımlar,
ləpirlər sanki təsdiq eləməz yolları;
nə geysək yenə də qaradır kölgəmiz,
qaradır uzunqol köynəyin ağappaq qolları;
tavanda heç vaxt günəştək doğmaz
o billur salxım, çilçıraq,
nəğmənin mənası yoxdursa
bəlkə dəlilik yaxşıdır, bəlkə çıldıraq?!

Bilirəm, çöhrəmdə ən çox sezilən 
sarıdır, bir az da külrəngi solğunluq;
uzaq bir nöqtəyə dirənib qalmağım,
halsız-halsız baxmağım, yorğunluq;
düzdür, sözlərin muncuq sırası varağda 
çox rahat oxunur; eləcə;
amma sözlər uzaqdan yol gəlir,
ürəyi deşib keçirlər qələmə, ələcən.

Divarlar çat verib, nəm çəkib; rütubət “Yoxsul süfrə”ni
pikassosayağı ustaca həkk edib divara;
o isə hələ də dimdik, ütülü, şıq gəzir,
cibində dostların verdiyi qəhvəyi siqara.
Qəzetlər qəzadan yaman çox danışır, yazırlar-
elə bil ölənlər adam yox, böcəkdir.
Həyəti sanki qurd kimi ulayan küləkli bu evin sakini tənhadır;
deyirlər təklik-tənhalıq kütlədən daha çox gerçəkdir.

Nə ilham pərisi, nə sükut, bax elə tənhalıq əlində qələmim

vərəqin üstündə gəzişir, bəlkə də başını bulayır: yəni ki, nə bilim…

Adını düşünüb yad dildə astadan “october” deyirəm axırda

və ona “Koktobel” sözündən başqa bir qafiyə tapmıram Bakıda.

Gündüzlər qısalır, gecələr uzanır, tezliklə şaxtalar başlayar, oktyabr.

Siyafur vərəqlər arada qoluma yapışır hələ də:  nə həya tanıyır, nə abır.

Çox qəliz havadır: gah soyuq, gah isti, çoxalır sətəlcəm, öskürək, xırıltı:

elə bil kim isə dalğanı dəyişir “fm”də, qafamda, komamda: xışıltı...

Əvvəllər yazanda sevinər, o xoşbəxt olardı,
indi sözləri sanki tikantək çıxarır canından;
əvvəllər duranda cümlənin başında mübtəda,

deməli yel də ötməzdi yanından,
yəni, sonrası olardı mütləq xəbərə mübtəla.
İndisə içində böyüyən əcaib monstr
qul etmək istəyir onu da ismin yiyəlik halında,
dünya da təəsüf ki, nə məscid, nə də ki monastır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.10.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

26.

VƏRDİŞLƏR KOMPLEKSİ

Mütaliə mədəniyyəti həmçinin kitabla iş prosesində vərdişlər kompleksidir. Bəs bura nələr daxildir?
• kitabın mövzusunun seçilməsi;
• mənbələrdə düzgün istiqamətlənmək bacarığı;
• mütaliədə sistemlilik və ardıcıllıq, konkret kitabın seçilməsi;
• oxuduğunu mənimsəmək və kitabın məzmununu dərk etmək;
• əldə edilmiş informasiyanı təcrübədə tətbiq və istifadə 
etmək, informasiyanı biliyə çevirmək;
• kitaba, dövri və ardı davam edən nəşrlərə qayğı ilə yanaşmaq;
• kitabla işin düzgün təşkili, gigiyenik qaydalara əməl edilməsi və s.

Növbəti: 27.Abituriyentin uğur formulu

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2024)

Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poetik qiraətdə sizlərlə yenidən Musa Ələkbərlidir. Şair özünün - şeirə susamış şairin avtoportretindən bəhs edir. 

Xoş mütaliələr.

Gənc idi qəlbində qırıldı bir sim

Bir ömür izlədi onu bu tilsim.

O ülvi istəyi, ilahi eşqi

Dilində göynəyən bir ağı oldu.

Gör nələr eylədi sadəlik ona,

Ovda yön vermədi o əlik ona.

Təşnəsi olduğu gözəllik ona

Açıqdan-açığa gözdağı oldu.

Bir dəfə səhv edib günaha vardı,

Düzəlmir o səhvi,yol gəlir ardı...

Ürək eləmədi açıb-ağarda

Çəkdiyi ağrılar çox ağır oldu.

Şair çağrılsa da hər yerdə adı,

Neçə sorğusuna  cavab almadı.

Onu bu yollarda saya salmadı,

Tale ögey çıxdı, bəxt yağı oldu.

Kükrəyib sel kimi daşan anında

Gizli bir əsinti duydu canında.

Üsyanlar boğuldu həyəcanında,

Ruhu bədəninin dustağı oldu.

Onu zaman-zaman sıxsa da həyat

Heç zaman yazmadı ürəksiz, boyat.

Musa poeziyanın kövrək, narahat,

Sadədil, mehriban uşağı oldu!..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2024)

Ağdam Dövlət Sosial-İqtisad Kollecinin tələbələrinin müsabiqə hekayələrinin dərcini davam edirik. Növbədə Fatimə Cəfərovadır. Hekayəsini “Sismaq” adlandırıbdır. 

Dünəndən bəri evdə olan sükut Suqranın atasının digər otaqdan gələn qəzəbli səsi ilə pozuldu. Yüksək səslə qışqıraraq təkrarlayırdı:

-Sənə deyirəm get...Get o qızını başa sal. Camaatın içində bizi biabır eləyir. Yığışdırsın uşaq-uşaq hərəkətlərini! Sənin böyütdüyün qız bundan artıq olmayacaq ki.

Ana çarəsizcə atanı sakitləşdirməyə çalışırdı. Bir az sonra səslər dindi, daha sonra Suqranın olduğu otağın qapısı aralandı, üzündən çarəsizlik oxunan ana qapını örtüb içəri girdi, bir müddət əyləşib səssizcə dayandı. Ananın gözləri fəryad etsə də, sanki dili damağı qurumuşdu. Bu sükutu Suqranın bir "ana" kəlməsi pozdu. Dərhal ana danışmağa başladı.

-Qızım, atanın sözünü yerə vurma.

-Hansı sözünü ana?

-Atan deyir, yığışıb evinə getsin ailəsinin, yoldaşının yanına.

-Ana hansı yoldaş?! Mənim o adamla heç kəbinim yoxdu.

-Qızım, vaxtı çatar olar, sən birazda da döz, səbr et.

-Olmur ana, olmur.

-Qızım, tərslik etmə, hazırlaş, axşamüstü səni də, uşağı da aparacıyıq öz evinə.

Suqra ağzını açmaq istəyəndə ana sözünü davam etdirdi.

-Mənim sənin gözündə bir nəbzə də olsa dəyərim varsa, səsini çıxartma. 

Suqranın dilindən bu sözlərdən sonra bir kəlmə çıxdı:

-Yaxşı, ana.

Suqranı ər evinə aparıb qoydular. Üstündən 2 həftə keçmişdi. İyunun bir qızmar günü daha batıb yerini xəfif mehli axşama buraxmışdı. Suqranın atası ilə anası masa başında oturub axşam yeməklərini yeyirdi. Bir az sonra ataya zəng gəldi. “Xeyir ola" deyərək zəngi açdı. Atanın "alo" kəlməsindən sonra telefonun digər ucundakı adamın sözləri ilə atanın əli-ayağı boşaldı. Ana təlaşlanaraq ard-arda nə olduğunu soruşdu. Nə olduğunu bildikdən sonra isə bütün evi ananın fəryad bağırışları bürüdü. Fəryadlarının səbəbi qızlarının yəni, Suqranın öldürülməsi xəbəri idi. Suqra 2 həftə öncə aparıldığı ər evində əri adlandırdıqları o adam tərəfindən döyülərək vəhşicəsinə öldürülmüşdü. 

Səhəri gün Suqranın cansız bədəni torpağa verildi.Torpağı hələ də qurumamış qızlarının məzarı başında ana və atası boynu bükük şəkildə dayanmışdılar. Birdən asta şəkildə atanın dilindən bu sözlər çıxdı:

-Niyə çağırmadın bizi, qızım?... Niyə susdun?

Anası dönüb nifrət dolu baxışlarla ərini süzdü, hıçqıraraq danışmağa başladı, səs tonundan içinin köz kimi necə qovrulduğu hiss olunurdu:

-Biz ona nə vaxt danışmağı öyrətdik ki?

Ata başa düşməyən nəzərlərlə baxarkən ana davam etdi:

-Uşaqkən ağladı, səbəbini soruşmadıq,

biz susmağı öyrətdik. Böyüdü, məktəbə getdi, fikirlərini səsləndirməyin,haqqını istəməyin hörmətsizlik olduğunu müəllimləri öyrətdi. Oxumaq eşqi ilə yanıb tutuşan yaşıdlarının son zəngi çalındı, universitetə yola salındılar, amma biz qızımızı öz əlimizlə torpağa verib, son mənzilə yola saldıq. Bizim qızımız döyülərək öldürüldü, biz ona susmağı öyrətdik. O bizim öyrətdiklərimizə əməl edib susdu. Bəs biz?...

Ata titrək səslə ağlamağa başladı.

Ana davam etdi:

-Mən inanmıram ki, bütün bu baş verənlərdən sonra son nəfəsimizə kimi bizim də vicdanımızın səsi susacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə təqdim etdiyi layihədə Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının seçimində 51 türk müəllifinin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.

“Ben köylü kızıyım, Anadolu’yum”

Semiha Arasbora

Köylüyüm, çiftçiyim-kurumaz terim,

Ben köylü kızıyım, Anadolu’yum.

Bir tebessüm ile kalmaz kederim,

Ben köylü kızıyım, Anadolu’yum.

Toprak kokuludur nasırlı elim,

Soframa koyduğum aşım helalim.

Dalkavukluk bilmez, dobradır halim,

Ben köylü kızıyım, Anadolu’yum.

Unutmam sokuyu, tokmak, seteni,

Nakışla süsledim beyaz keteni.

Hele de mor yüzlü yorgan sateni,

Ben köylü kızıyım, Anadolu’yum.

Masumun gözyaşı sineme akar,

Bir ağıt, bir duvak canımı yakar.

Tepeden-tırnağa dökülür vakar,

Ben köylü kızıyım, Anadolu’yum.

Korurum-şanımdır örfü-katıksız,

Gezmem “moda” diye şalsız, eteksiz.

Anadan-atadan böyle gördük biz,

Ben köylü kızıyım, Anadolu’yum.

Emanet olanı korur, bellerim,

İhanet edeni sevmez, silerim.

Her şeyin hayrını Hak’tan dilerim,

Ben köylü kızıyım, Anadolu’yum.

Gelinim ağzında yaşmağı tutan,

Kendini sakınsın yuvama çatan!

Bir Kara Fatma'yım zordaysa vatan,

Ben köylü kızıyım, Anadolu’yum!

Aras'ım, şimdi var, yarınsa yokum,

Helale âşığım, harama tokum.

Hedefinden sapmaz hakikât okum,

Ben köylü kızıyım, Anadolu’yum.

Fotoğraf: Yusuf Demir

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2024)

Bakıda davam edən COP29 çərçivəsində noyabrın 19-da "İqlim üçün mədəniyyət: gənclərin davranış dəyişikliyinin formalaşdırılmasına cəlb edilməsi" mövzusunda panel sessiyası keçirilib.

Sessiya Heydər Əliyev Fondu, IDEA (Ətraf Mühitin Mühafizəsi naminə Beynəlxalq Dialoq) İctimai Birliyi, ICESCO və Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin birgə təşkilatçılığı ilə gerçəkləşib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, əvvəlcə "Newman Partnership" təşkilatının təsisçisi Martin Nyuman panelin mövzusu haqqında məlumat verib, çıxışçıları təqdim edib. Ölkəmizin irəli sürdüyü “İqlim üçün mədəniyyət” (C4C) təşəbbüsü ilə bağlı videotəqdimat olub.

Sonra Mədəni Mülkiyyətin Qorunması və Bərpasının Öyrənilməsi üzrə Beynəlxalq Mərkəzin (ICCROM) baş direktoru Aruna Françeska, ICESCO-nun baş direktoru Salim bin Məhəmməd əl-Malik, İordaniya Haşimilər Krallığının şahzadəsi, UNESCO-nun xoşməramlı səfiri, Petra Milli Trestinin prezidenti xanım Dana Firas və Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı, Heydər Əliyev Fondu Beynəlxalq əlaqələr departamentinin rəhbəri Soltan Məmmədov çıxış ediblər.

Çıxışlarda mədəniyyət layihələrinin, vasitələrinin və bu sahədə çalışanların ilhamlandırıcı və dəyişdirmək imkanları barədə söz açılıb. Mədəniyyətə Əsaslanan İqlim Fəaliyyəti üzrə Dostlar Qrupu (GFCBCA) və "İqlim üçün mədəniyyət" təşəbbüsünün bu sahədə cəhdlərin nümayiş etdirilməsində, mədəniyyətin bütün dünyada davranış dəyişikliyinin katalizatoru kimi gücünün artırılmasındakı rolu diqqət mərkəzinə çəkilib.

Qeyd olunub ki, araşdırmalara əsasən, istixana effekti yaradan qazların təqribən 72%-i fərdi davranış və qərarların nəticələrinə aid edilə bilər. Bu, nəticələrin yüngülləşdirilməsi, adaptasiya üçün maliyyə mexanizmləri, emissiyaların azaldılması istiqamətində ambisiyalı hədəflər və öhdəliklərlə yanaşı, insan davranışında qətiyyətli dəyişikliyin də iqlim böhranı ilə mübarizədə vacib vasitələrdən biri kimi nəzərdən keçirilməli olduğunu göstərir. 

Tarix boyunca davranışlarımıza yön verən dəyərlərin ötürülməsində mərkəzi rol oynayan mədəniyyət bu gün də fundamental davranış dəyişikliklərinin formalaşdırılmasında və modelləşdirilməsində yerli, milli, regional və qlobal səviyyələrdə əhəmiyyət kəsb edir. Hazırda mədəniyyətin təsir imkanlarından istifadə etmədən iqlim böhranı ilə səmərəli mübarizə aparmaq mümkün deyil. İndiyədək bu sahədə müəyyən addımlar atılsa da, daha təsirli layihələrə ehtiyac var və əsaslı dəyişiklik üçün əlverişli fürsət yaranıb.

Diqqətə çatdırılıb ki, son zamanlar aidiyyəti dövlət qurumları və müvafiq QHT-lər daxil olmaqla, üzvlərinin sayı artan Mədəniyyətə Əsaslanan İqlim Fəaliyyəti üzrə Dostlar Qrupunun aktiv fəaliyyəti COP29 zamanı özünü daha çox göstərib. COP29 çərçivəsində noyabrın 15-də keçirilən Mədəniyyət Nazirlərinin 2-ci Yüksək Səviyyəli Görüşündə adıçəkilən qrupun işi üçün texniki tapşırığın uğurla qəbul edilməsi vacib nəticələrdən biridir.

Müzakirələr zaman o da bildirilib ki, COP-a sədrliyi dövründə Azərbaycan hökuməti ətraf mühitə münasibətdə insan davranışlarının dəyişdirilməsi imkanlarına malik innovativ mədəniyyət layihələrinin aktiv təbliğatı, araşdırma və dialoqlar üçün yeni platforma olan "İqlim üçün mədəniyyət" təşəbbüsünü irəli sürməklə iqlim debatında mədəniyyətin səsinin yüksəldilməsi səylərinə əhəmiyyətli dəstək göstərib.

Sonda tədbir iştirakçılarının sualları cavablandırılıb, xatirə şəkli çəkdirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2024)