Əhməd Cavadın 130 illiyi musiqi axşamı ilə anılıb. Günün ilk xəbəri bu barədədir. 

Dünən axşam saatlarında Beynəlxalq Muğam Mərkəzində (BMM) Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, böyük şair, tanınmış maarifçi və ictimai xadim Əhməd Cavadın 130 illiyi münasibətilə musiqi axşamı keçirilib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, yubiley tədbirində AMEA-nın Folklor İnstitutunun nəzdində fəaliyyət göstərən “Qorqud” ansamblı çıxış edib.

Görkəmli ədibin nəticəsi Cavad Axundzadə Əhməd Cavad və Şükriyyə xanımla bağlı fikirlərini bölüşərək deyib: “Ulu babam Əhməd Cavadın adını daşımaq mənim üçün şərəfdir. O adı mənə Əhməd Cavadın acı taleyi ilə bölüşmüş yoldaşı Şükriyyə xanım verib və mən bu məsuliyyəti hər ikisinin qarşısında hiss edirəm”.

Bildirib ki, Birinci Dünya müharibəsi zamanı Osmanlı ordusu sıralarında, Balkan cəbhəsində hərbi əməliyyatlarda iştirak edən Əhməd Cavad “Çırpınırdın, Qara dəniz” şeirini yazmaqla bütün türk dünyasının birlik simvoluna çevrilib. Qeyd edib ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin himninin sözləri də ulu babası tərəfindən yazılıb.

Cavad Axundzadə tədbirin təşkilinə görə BMM-in rəhbərliyinə təşəkkürünü bildirib.

Tədbirin bədii hissəsi Zivər Ağayevanın sözlərinə bəstələnmiş “Yaşa, mənim xalqım” mahnı ilə başlayıb. Musiqi axşamında Əhməd Cavadın yazdığı şeirlər və şeirlərinə bəstələnən mahnılarla davam edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” (30.11.2022)

Zalda şəhərimizin qonaqları, müxtəlif səfirliklərin əməkdaşları da var idi, şagird və tələbələr də çox idi. Əlbəttə ki, ingilis dilində tamaşaya baxmaq onlara maraqlı idi.

Mədəniyyət Nazirliyinin yeni layihəsi olan “Anamın kitabı” tamaşası Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrında növbəti dəfə teatrsevərlərin ixtiyarına verilib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, tamaşa Azərbaycan dramaturgiyasının klassik nümunələrindən olan Cəlil Məmmədquluzadənin “Anamın kitabı” əsəri əsasında hazırlanıb. Yeni və müasir rejissor yozumunda ərsəyə gələn tamaşada ölkəmizin müxtəlif teatrlarının aktyorları eyni səhnəni bölüşüblər. İngilis dilində hazırlanmış tamaşada əsas məqsəd ana dilimizin təbliğatı istiqamətinə yönəlib. 

Böyük dramaturqun “Anamın kitabı” əsərində əsas mövzu üç qardaşın dil, din, düşüncə tərzlərinin fərqliliyi nəticəsində aralarında yaranan sürəkli mübahisələrdir. Günümüzlə səsləşən, bizi narahat edən və düşündürən mövzu əsərin baş qəhrəmanı olan ananın timsalında təqdim olunur. Ana övladlarını öz milli-mənəvi dəyərlərinə sahib olmağa, ana dilinə yiyələnməyə və birliyə çağırır. Oğullar isə daha çox müasir dünyanın tələblərinə cavab verməyə can atır, nəticə etibarı ilə innovativ texnologiyalarla zəngin bir mühitin fonunda öz milli dəyərlərini itirmək təhlükəsi ilə üz-üzə qalırlar. Beləliklə, ana övladları ilə mübarizəyə başlayır. 

Səhnə əsərinin quruluşçu rejissoru İradə Gözəlova, quruluşçu rəssamı Vüsal Rəhimovdur. Döyüş səhnələrinin və rəqslərin quruluşu Xalq artisti Pərviz Məmmədrzayevə və rejissor Zaur Əliyevə aiddir. 

Aktyorların məharətli çıxışı səhnə əsərini daha baxımlı edib, tamaşa maraqla qarşılanıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət” (30.11.2022)

Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının dekabr repertuarını tamaşaçılara təqdim edirik. 

Beləliklə, dekabrın 9, 10, 11–də teatrın səhnəsində “Xurşidbanu Natəvan”, 16-da isə “Qətibə İnanc” tamaşaları nümayiş olunacaq. 

Həmçinin dekabrın 17-də “Qürbətdən gələn məktublar”, 18-də “Ah, bu uzun sevda yolu” tamaşaları göstəriləcək.

Sənət ocağı hər zaman olduğu kimi, bu dəfə də dekabrın 24, 25, 27, 28, 29, 30 və 31- də Yeni il şənlikləri ilə balacaları sevindirəcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət” (30.11.2022)

Abdulla Şaiq adına Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrının dekabr ayı üçün nəzərdə tutulan repertuarı ilə tanış olun:

2 dekabr – “Qoğal”

3 dekabr – “Qar kraliçası”, “Şəngülüm, Məngülüm”

4 dekabr – “Göyçək Fatma”

9 dekabr – “Oyaq gözəl”

10 dekabr – “Məlikməmməd”

11 dekabr – “Karlson”

16 dekabr – “Maşa və Ayı”

17 dekabr – “Durna balığı”

18 dekabr – “Ağca və 7 cırtdan”, “Çipollino”

“Ədəbiyyat və incəsənət” (30.11.2022)

23 dekabr – “Əlibaba və 40 quldur”

24 dekabr – “Ağ babanın nağılı”

25 dekabr – “Qırmızıpapaq”

30-31 dekabr - “Qar kraliçasının Yeni il sərgüzəştləri”

Braziliyadan olan bir yazıçı Netflix-i “1899” serialında müəllif hüquqlarını pozmaqda günahlandırır. 

Yazısı tezliklə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında.

Xalq artisti Vaqif Mustafayevin Vətən müharibəsindən bəhs etdiyi “Həyat, deyəsən, gözəldir” filminin işçi materialı yayılıb. Bu isə, bildiyiniz kimi cinayətə bərabər bir haldır. 

Ötən gün bununla bağlı Mədəniyyət Nazirliyindən bildirilib ki, hazırda bu istiqamətdə araşdırma gedir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı bildirir ki, sözügedən  mövzu ilə bağlı “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının mətbuat katibi Ramil Ələkbərov APA-nın sorğusuna cavab olaraq bildirib ki, filmin sosial şəbəkədə yayımının qarşısı alınıb və material şəbəkədən sildirilib. 

“Amma həmin pirat nüsxənin ilk olaraq kim və ya kimlər tərəfindən yayıldığı məlum deyil, bu istiqamətdə işlər aparılır. İstənilən halda, bu, əməyə hörmətsizlikdir. Əgər bu istiqamətdə vəziyyət gərginləşərsə, əlbəttə, istehsalçının, hüquq sahibinin öz hüququndan istifadə etmək məsələsi yarana bilər və məhkəməyə müraciət edilə bilər. Əlbəttə, hazırkı vəziyyət özü bizi məyus edir. Çünki bizim mühitdə əməyə hörmətin, mülkiyyət və müəlliflik hüququna sayğının səviyyəsi artmalıdır. Bu isə mədəni səviyyədən xəbər verir”, - o deyib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” (30.11.2022)

Ən çox oxunan xəbər: Türkiyənin məşhur “Kurtlar Vadisi” serialında “İskender Büyük” obrazı ilə tanınan Musa Uzunlar uzun illərdən sonra yenidən ekranlara qayıdır.

Ustad aktyor “Həyatımın şansı” serialına çəkilib. “Ədəbiyyat və incəsənət” Snob Magazin-ə istinadən xəbər verir ki, sonuncu dəfə “Bir ananın günahı” serialında rol alan Uzunların çəkildiyi yeni layihə Fox TV-də yayımlanacaq.

Baş rollarda Alican Yücesoy və Şifanur Gülün oynadığı serial kiçik qızı ilə həyatda qalmağa çalışan Yunqanın ətrafında cərəyan edəcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət” (30.11.2022)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı türk mediasına istinadən bildirir ki, C.Yılmaz oğluna verdiyi 10 min dollar alimenti məhkəmə qərarıyla 70 min lirəyə endirmişdi.

Aktrisanın apellyasiya məhkəməsinə etirazından sonra isə hakim alınan qərarı ləğv edib. Yılmazın 10 min dollar ödəməyə davam edəcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət” (30.11.2022)

Həm yerli çayın, həm də xaricdən gətirilən çayın qiymətində bahalaşma müşahidə edilir. Bahalaşmanın səbəbləri, qiymətlər, idxal-ixrac məlumatları aşağıdakı materialda.

Azərbaycanda ötən ay çayın qiyməti kəskin qalxıb və bahalaşan ərzaqlar içərisində çay lider olub. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına görə, oktyabr ayında aylıq müqayisədə çayın qiyməti 6,3 faiz qalxıb. Həm yerli çayın, həm də xaricdən gətirilən çayın qiymətində bahalaşma müşahidə edilib.

Keçən ay sentyabr ayı ilə müqayisədə 500 qramlıq yerli çayın orta aylıq pərakəndə satış qiyməti 7 faiz bahalaşaraq 12,17 manat olub. Xaricdən gətirilən 500 qramlıq çayın orta qiyməti isə 5,8 faiz artaraq 11,66 manat olub.

"Yerli çayların əksəriyyəti xaricdən gətirilərək burada qablaşdırılır"

Bahalaşma ilə bağlı iqtisadçı Natiq Cəfərli Sputnik Azərbaycan-a deyib ki, ölkəmizdə yerli çay istehsalı azdır:

"Mağazalarda yerli markalar adı altında satılan çayların əksəriyyəti xaricdən gətirilərək burada qablaşdırılır. Satılan çayların 90 faizə yaxını xaricdən gətirilib burada qablaşdırılan çaylardır. Ölkədə qablaşdırıldıqdan sonra yerli çaylar adı altında bazara çıxarılır".

Bahalaşmanın səbəbləri...

O bildirib ki, son zamanlar logistikanın bahalaşması, hava şəraiti ilə əlaqədar Şri-Lankada, Hindistanın bəzi yerlərində məhsuldarlığın azalması qiymətlərə təsir göstərir. Çay idxal etdiyimiz ölkələrdə məhsulun azalması və qiymətin artması müşahidə edilir deyən iqtisadçı dünya bazarlarında da çayın qiymətinin artdığını dilə gətirib. Qeyd edilib ki, xaricdən aldığımız çayın qiyməti artdıqca ölkədə qablaşdırılan çayın da qiyməti artır:

"Bahalaşmanın əsas səbəbi bunlar ola bilər".

Ekspert bildirib ki, Azərbaycan çayı topdansatış qiyməti ilə açıq şəkildə xaricdən alır və burada qablaşdırır:

"Sonra yerli marka adı altında xaricə də satırıq. Yəni biz ancaq çayı idxal edib, qablaşdırıb və ixrac etməklə məşğuluq. Bu addım sərfəlidir, gəlirli biznesdir. Çünki topdansatış qiymətə açıq şəkildə çay almaq daha ucuz başa gəlir. Məhsulu qablaşdırıb satanda isə daha çox gəlir gətirir. Bundan sonrakı dövrdə qiymətlər dünya bazarlarındakı qiymətlərdən asılı olacaq. Dünyada çay bahalaşdıqca avtomatik olaraq Azərbaycanda da çay bahalaşacaq".

O diqqətə çatıdırb ki, cənub bölgəsində indiki istehsal həcmindən 2-3 dəfə artıq çay yığılması mümkündür:

"Lakin çayçılıq ağır sahədir və illərə hesablanmış investisiyalar lazımdır. Bir çay kolunun əkilib-becərilməsi, məhsul verməsi 6 ilə başa gəlir. Azərbaycanda isə uzunmüddətli biznes layihələrinə maraq yoxdur. Əgər bankdan kredit götürüb çay kolu əksəniz 6 ilin sonuna götürdüyünüz məbləğin iki qatını faizlər şəklində ödəməli olacaqsınız. Bu da heç kəsə sərf etmir. Belə şəraitdə də çay kollarının sayı azalır".

"Xaricdən gətirilən çayların çoxu ən ucuz, 4-cü növ çaylardır. Burada sadəcə emal olunur, müəyyən komponentlər əlavə edilir və qablaşdırılır", - deyə o əlavə edib.

Çay bazarında araşdırma aparılıb

Qeyd edək ki, İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti əhalinin istehlak səbətində əhəmiyyətli yer tutan çay satışı bazarında araşdırma aparıb.

Xidmətin yaydığı məlumata görə, araşdırma zamanı əldə edilmiş materiallara əsasən bazarın əsas iştirakçıları olan "Sun Tea Çay Fabriki" MMC, "Sun Food" MMC, "Veysəloğlu" MMC, "Qida XXI" MMC və "Best-Tarım" QSC barəsində antiinhisar qanunvericiliyinin tələblərinin pozulması əlamətləri üzrə iş qaldırılıb.

Dövlət Xidməti araşdırma apararkən "Antiinhisar fəaliyyəti haqqında" qanuna və Nazirlər Kabinetinin "Azərbaycanda antiinfliyasiya tədbirlərinin gücləndirilməsi ilə bağlı təxirəsalınmaz tədbirlər haqqında" 21 fevral 2022-ci il tarixli Sərəncamına əsaslanır.

Çayın idxalı da ixracı da artıb

Xatırladaq ki, Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, bu ilin 10 ayında Azərbaycana çay idxalı artıb. Belə ki, ölkəyə 61 milyon 492 min dollar dəyərində 11 min 930 ton çay gətirilib. Bu da həcm baxımından 0,4 faiz, dəyər baxımından isə 19,1 faiz çoxdur.

Cari ilin 10 ayında Azərbaycanın çay ixracı da kəskin artıb. Belə ki, 10 milyon 153 min dollar dəyərində 1626 ton çay ixrac edilib. Bu da həcm baxımından 81 faiz, dəyər baxımından isə 49 faiz çoxdur.

Sahələrdən yığılan çay isə azalıb. 2022-ci il noyabr ayının 1-nə kimi sahələrdən 954,2 ton (15,5 faiz az) yaşıl çay yarpağı yığılıb.

"Azərbaycanda çayçılığın inkişafına dair 2018-2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı"

Onu da bildirək ki, 2018-ci ildə "Azərbaycan Respublikasında çayçılığın inkişafına dair 2018-2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı" qəbul edilib. Məqsəd ölkədə quru çaya olan tələbatın əsasən yerli məhsul hesabına ödənilməsi, çay emalı müəssisələrinin xammal təminatının yaxşılaşdırılması, emal sənayesinin inkişaf etdirilməsi, çay məhsullarının ixracının artırılması və kənd əhalisinin məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün çayçılığın inkişafını stimullaşdırmaqdır.

Azərbaycanda çayçılığın inkişafı sahəsində qarşıya qoyulmuş məqsədlərə nail olmaq üçün aşağıdakı istiqamətlərdə zəruri işlərin görülməsi nəzərdə tutulur:

* çay bitkisinin əkin sahələrinin genişləndirilməsi və intensiv becərmə texnologiyalarının tətbiqi hesabına çay istehsalının artırılması;

* toxumçuluq və tinglik təsərrüfatlarının yaradılmasının dəstəklənməsi və maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi;

* çayçılıq təsərrüfatları üçün əsas və köməkçi materiallar istehsalının və digər infrastruktur təminatının yaxşılaşdırılması;

* çay sahələrinin müasir becərmə texnikası ilə təminatının yaxşılaşdırılması;

* mövcud çay emalı müəssisələrinin fəaliyyətinin bərpası, modernləşdirilməsi və mütərəqqi texnika və texnologiyalar əsasında yeni çay emalı müəssisələrinin yaradılmasının təşviqi;

* çay məhsulları üzrə idxalın əvəzlənməsi səviyyəsinin yüksəldilməsi.

Ölkəmizdə çay bitkisi ilk dəfə XIX əsrin sonlarında əkilib, çayın elmi əsaslarla becərilməsinə 1929-cu ildən, sənaye miqyaslı plantasiyaların salınmasına isə 1932-ci ildən başlanılıb. Əsas hissəsi Lənkəran iqtisadi rayonunun payına düşməklə, ölkədə 21 min hektara yaxın ərazinin təbii iqlim şəraiti, torpaqlarının mövcud vəziyyəti çay bitkisinin becərilməsinə imkan verir.

Bununla belə, 1990-cı illərdən etibarən ölkədə çay sahələri və istehsalı tədricən azalmağa başlamış və 2010-cu ildə çay plantasiyalarının sahəsi 587 hektara, məhsul istehsalı 545 tona düşüb. Lakin bu vəziyyəti aradan qaldırmaq üçün 2016-cı ildən başlayaraq çayçılığın inkişafına məhsul istehsalçılarının marağının artırılması istiqamətində görülən tədbirlər sayəsində 2017-ci ildə çay plantasiyalarının sahəsi 2010-cu illə müqayisədə 2 dəfə artaraq 1114,3 hektara, məhsul istehsalı isə 42,2 faiz artaraq 775,2 tona çatıb.

Dövlət Proqramının həyata keçirilməsi Azərbaycanda çayçılıq ənənələrinin inkişaf etdirilməsinə, rəqabətin qorunmasına, çaya olan daxili tələbatın ödənilməsinə və idxaldan asılılığın azaldılmasına, çay emalı məhsullarının ixracının və çayçılıqla bağlı digər sahələrin inkişafına və çayçılıq rayonlarında əhalinin həyat şəraitinin yaxşılaşdırılmasına təsir göstərməklə ölkənin ümumi aqrar potensialını gücləndirəcək.

Yaşıl çay yarpağı yığımı 8,5 min tona çatdırılacaq

Dövlət Proqramının icrası nəticəsində 2027-ci ilədək əkin sahələrinin 3000 hektara, yaşıl çay yarpağı yığımının 8,5 min tona çatdırılması nəzərdə tutulur.

 Rusiya-Ukrayna müharibəsinin yaratdığı ən böyük təlatümlərdən biri Avropadakı enerji böhranıdır. Rusiyadan qaz idxalını çoxdan azaltmağa çalışan Avropa üçün bu, son dayanacaq oldu, indi köhnə qitəlilər alternativ mənbələr tapmaq üzərində həyəcanla baş sındırır. Çünki bu siyasi qərar iqtisadi kataklizmlə müşayiət olunur. Enerji qİymətləri kəllə-çarxa çıxıb, inflyasiya artır, social narazılıqlar qaçılmaz olur, gələcək üçün isə ciddi arqumentasiyaya söykənən, əsaslandırılmış plan gözə dəymir. 

Aİ-nın ABŞ, Qətər, Əlcəzair, BƏƏ və başa ölkələrdən qaz idxal etmək planı var, ancaq hələlik bu real infrastrukturla dəstəklənmir. Reallıq odur ki, qənaət qaçılmazıdır: Almaniyada bir çox tarixi və ictimai binaların işıqlandırılması, bəzi ictimai yerlərdə isti suyun verilməsi dayandırılıb. Fransada kondisionerli mağazaların qapılarını bağlı saxlamaq, açıq qaldıqda 750 avro cərimə edilməsi, ictimai binalarda yalnız daxili havanın temperaturu 26 dərəcədən yuxarı olduqda kondisionerdən istifadə edilməsi, səhər saat 1-dən səhər saat 6-dək işıqlandırılan reklam lövhələrinin qadağan edilməsi qərara alınıb. İtaliyada kondisionerlərin isitmə və soyutma üçün istifadə edə biləcəyi maksimum temperaturlar müəyyən edilib və onları aşmaq qadağandır. Digər tərəfdən Yunanıstanda hökumət ictimai binalarda kondisioner dərəcələrinin 27-dən aşağı endirilməsini qadağan edib və bütün vacib olmayan elektron cihazların iş saatları xaricində söndürülməsini tələb edib.

Albaniyada idik bu yaxınlarda… oteldə badım, isti su var, işıq da yanır, ancaq nəzərə almalıyıq ki, ora otel idi, bu test real vəziyyəti qiymətləndirmək üçün doğru yol olmaya bilər, çox güman ki, də belədir, çünki Şərqi Avropada, elə Albaniyanın özündə də enerji ilə bağlı böhran dəfələrlə etiraf olunub…

***

Doğrudur, Avropa Rusiya qazından asılılığını azaldıb. Qaz idxalında Rusiyanın payı 40 faizdən 7 faizə düşüb. Ancaq ümumilikdə asılılıq hələlik təhlükəli həddə sayılır. Hazırda Avropanın Rusiyadan ildə 155 milyard kubmetr təbii qaz idxal etdiyini nəzərə alsaq, ABŞ tərəfindən Avropaya olunan 15 milyard kubmetrlik təklif çox cüzi görünür. Ağ Evin Rusiyanın Avropaya qac ixracını dayandıracağı təqdirdə təqdim etdiyi təkliflər müzakirə olunsa da, Avropalıları o qədər də isitmir. Konsepsiya nədən ibarətdir?

* Qısa müddətli plan - ABŞ-dan ildə 15 milyard kubmetr qaz ixracı;

* Orta müddətli plan - Avropanın 2030-cu ilə qədər qaz ixracına uyğun, sistematik təbii qaz bazarı yaratması;

* Uzunmüddətli plan - Rusiyadan enerji asılılığını azaltmaq üçün Avropanın təmiz enerjiyə keçidi prosesinin sürətləndirməsi.

Bu gün qoca qitənin enerji təhlükəsizliyində vacib rol oynayan Cənub Qaz Dəhlizi xüsusilə Şərqi Avropa ölkələri strateji əhəmiyyətə malikdir. Yeir gəlmişkən, Azərbaycan qazının Avropa məcarası Cənub Qaz Dəhlizi ilə, daha doğrusu onun sonuncu seqmenti TAP-ın işə düşməsi ilə başlayıb. Belə ki,

l2011-ci ildə Aİ və Azərbaycan Xəzərdən Avropaya birbaşa qaz nəql edən marşrutların yaradılmasını dəstəkləyən Birgə Bəyanat imzalayıb;

* 2014-cü il sentyabrın 20-də "Cənub Qaz Dəhlizi"nin təməli qoyulub.

* 29 may 2018-ci il tarixində Bakıda "Cənub Qaz Dəhlizi"nin;

* 12 iyun 2018-ci ildə isə Əskişəhərdə bu dəhlizin mühüm hissəsi olan Trans-Anadolu (TANAP) qaz boru kəmərinin açılışı olub;

* 30 iyun 2018-ci ildə ilk kommersiya qazının TANAP boru kəməri ilə Türkiyəyə göndərilməsinə başlanılıb;

* 30 noyabr 2019-cu ildə TANAP qaz kəmərinin Avropa ilə birləşən hissəsinin açılış mərasimi keçirilib;

* 31 dekabr 2020-ci ildə isə CQD-nin sonuncu seqmentinin -  TAP-ın işə düşməsi ilə Azərbaycan təbii qazının Avropa bazarına tədarükünə başlanılıb.

Hazırda

* Türkiyə

* Gürcüstan

* Yunanıstan

* Bolqarıstan

* Albaniya

* İtaliya

Azərbaycan qazının alıcılarıdır.

***

Ənənəvi tərəfdaşlarla soyuq münasibətlərdən və ötən soyuq qışın nəticələrindən təsirlənmiş Avropa bu gün mənbələrin şaxələndirilməsi məsələsi üzərində daha böyük həyəcanla baş sındırır. Azərbaycanın potensialı və etibarlı tərəfdaş olması ölkəmizi bu baxımdan cəlbedici edir.

İyulun 18-də Azərbaycan ilə Avropa İttifaqı arasında "Avropa Komissiyası tərəfindən təmsil olunan Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan Respublikası arasında enerji sahəsində Strateji Tərəfdaşlığa dair Anlaşma Memorandumu" Cənub Qaz Dəhlizinin genişləndirilməsi və Azərbaycanın Avropa qaz bazarındakı payının artmasının başlanğıcı idi. 

Prezident İlham Əliyevin Brüsselə, eləcə də İtaliyaya son səfərində də enerji məsələsi diqqət mərkəzində idi. İstər "The European House - Ambrosetti" beyin mərkəzi tərəfindən "Dünya, Avropa və İtaliyaya baxış" və "Rəqabətli strategiyalar üçün bu günün və sabahın ssenarisi" mövzusunda 48-ci Beynəlxalq Çernobbio Forumunda, istərsə də xarici KİV-lərə müsahibələr zamanı bu mövzu jurnalistləri maraqlandıran əsas məsələ kimi diqqət çəkirdi.

Prezident İlham Əliyev: "Biz Avropaya təbii qaz ixracını iki dəfə artırmağı planlaşdırırıq və əminəm ki, buna nail olacağıq. Bunun üçün isə vacib addımlar atılmalıdır - siyasi qərarlar, texniki tədbirlər və əlbəttə ki, sərmayə. Çünki Cənub Qaz Dəhlizinin müxtəlif seqmentlərinin imkanları fərqlidir. TANAP-ın ötürmə qabiliyyəti 16 milyard kubmetrdir. Biz onu 32 milyard kubmetrə çatdırmağı planlaşdırırıq. TAP-ın ötürmə qabiliyyəti 10 milyard kubmetrdir, hazırda o, tam gücü ilə işləyir və biz onun imkanlarını ən azı 20 milyard kubmetrə çatdırmalıyıq. Bu, əlbəttə ki, əlavə maliyyə vəsaiti tələb edir. Biz bir ölkə və investor olaraq buna hazırıq. Lakin burada komandamızın digər üzvlərinin də iştirakı zəruridir".

***

Ötən ayın əvvəlində Azərbaycan qazının nəql olunacağı Yunanıstan-Bolqarıstan interkonnektorunun istifadəyə verilməsi Avropa İttifaqı ilə başlanmış prosesin davamı idi. Interkonnektor Azərbaycanın "Şahdəniz-2" yatağından hasil edilən təbii qazı Bolqarıstana çatdıracaq. Əgər bu vaxatadək Bolqarıstan Yunanıstan üzərindən keçən xətt vasitəsilə 250-300 milyon kubmetr qaz əldə edə bilirdisə, bu interkonnektor bolqarlara ildə 3-5 milyard kubmetr qaz alamağa imkan yaradacaq. Beləliklə, Azərbaycan təbii qazı Bolqarıstanın tələbatının 25-30%-ni ödəyə biləcək.

Prezident İlham Əliyev: "Ötən il qaz  ixracımız təxminən 19 milyard kubmetr təşkil etmişdir. Onun 8,2 milyard kubmetri Avropaya nəql olunmuşdur. Bu isə əvvəlki illə müqayisədə 40 faiz artım deməkdir. Bu il biz ixracımızı 22 milyard kubmetrə qədər artıracağıq və onun 11,5 milyard kubmetri Avropa istehlakçılarına çatdırılacaqdır. Artıq söylədiyim kimi, bu ilin iyul ayında biz xanım Prezident Ursula Fon der Lyayenin Azərbaycana səfəri zamanı Avropa Komissiyası ilə Anlaşma Memorandumu imzaladıq. Bu, çox əhatəli sənəddir, ona əsasən, 2027-ci ilə qədər biz təbii qazın təchizat həcmini ən azı iki dəfə artırmağı planlaşdırırıq və bunu etməyə tam potensialımız var".

***

Prezident İlham Əliyev: "Biz TANAP-ın 16 milyard kubmetrdən 32 milyard kubmetrə, TAP-ın isə 10 milyard kubmetrdən 20 milyard kubmetrə qədər genişləndirilməsi ilə bağlı tərəfdaşlarımızla artıq məsləhətləşmələrə başlamışıq. Çünki bu, olmadan əlavə təchizatı təmin etmək çətin olacaq".

Görünən odur ki, Avropa məkanında Azərbaycan qazına maraq artmaqdadır. Tərəflər paylayıcı şəbəkələri genişləndirməklə onu yeni ölkələrə nəql etməyə köklənib.

Rumen Radev - Bolqarıstan Respublikasının prezidenti: "Bolqarıstandan əlavə Avropanın daha 3 ölkəsi - Rumıniya, Macarıstan və Slovakiya bizə müraciət edib ki, əlavə qaz həcmini almaq və nəql etmək istəyirlər. Bu ilin yayında - iyul ayında cənab Əliyev və xanım Fon der Lyayen sənəd imzalayıblar. Həmin sənədə əsasən yeni yanaşma tətbiq edilməlidir".

***

Albaniya ərazisinin təqribən dörddə biri əkin üçün yararlıdır. Əhalinin 60 faizə yaxını əkiçilik sahəsində çalışır. Coğrafi imkanları Albaniyanın alternati enerji istehsalına imkan verir, amma faktiki olaraq Albaniya bütün Avropa kimi enerji böhranı yaşayır.  Bu kontekstdə albanlar həm də Azərbaycanan ümid edirlər.

Bu günlərdə "Albanian Daily News" yazır: "Enerji böhranı və mövcud geosiyasi vəziyyət ölkəyə dünya ticarətində mühüm tranzit qovşağı, Avropa üçün həyati əhəmiyyətli enerji mənbəyi kimi mövqeyini möhkəmləndirməyə imkan verib. Azərbaycan energetika və ticarət sahəsində avropalılar üçün əsas həmsöhbətə çevrilib. İki tərəf arasında görüşlərin yüksək intensivliyi də bunu sübut edir".

***

Balkan yarımadasının cənub-qərbində, Adriatik və İoni dənizləri sahilərində yerləşən Albaniya bütün Avropa kimi növbəti qışı həyəcanla qarşılayır. Bəli, yeni geosiyasi təlatümlər özü ilə həm də enerji böhranı gətirib. Alternativlər axtarışında olan qoca qitə Azərbaycanın potensialına da böyük ümid bəsləyir.

Prezident İlham Əliyev: "Hazırda həm TAP, həm TANAP qaz kəmərlərinin iki dəfə genişləndirilməsi məsələsi müzakirə olunur. Yəni, bu layihə - Cənub Qaz Dəhlizi cəmi iki ilə yaxındır ki, istismardadır. Amma artıq Cənub Qaz Dəhlizinin ayrılmaz hissəsi olan bu hər iki kəmərin genişləndirilməsi müzakirə olunur. Yəni, bu, onu göstərir ki, buna böyük ehtiyac var, tələbat var".

Bayram Beqay (Albaniya prezdienti): "Enerji sahəsində İon-Adriatik boru kəməri Albaniyanı, Monteneqronu, Xorvatiyanı birləşdirərək, ölkələrimizin geosiyasi əhəmiyyətini artırır və regional, o cümlədən Avropa səviyyəsində qaz təchizatının şaxələndirilməsini nümayiş etdirir. Bilirik ki, bu sahədə ölkənizin sərmayə qoyuluşu baxımından təcrübəsi var. Albaniya, həmçinin öz ərazisində tranzit imkanlarından istifadəyə çox açıqdır və hazırdır. Qaz infrastrukturumuzdan bu məqsədlə tam istifadə olunmasını mümkün hesab edirik".

Albaniya eyni zamanda hab kimi maraqlıdır, Trans-Adriatik boru kəmərindən alınan Azərbaycan qazının bu ölkədən digər region ölkələrinə ötürülməsi diqqət mərkəzindədir.

P.S: Və sonda Albaniya haqqında maraqlı 2 fakt. 1967-ci ildə Albaniya bütün məscid və kilsələri bağlayaraq özünün dünyada ilk ateist ölkə elan edib. 1990-cı ildə isə bu bənd konstitutsiyadan çıxarılıb.

1944-cü ildə komunistlər hakimiyyətə gələnə qədər ölkə əhalisinin 80 faizi yazma-oxuma bacarmayıb. Yalnız bundan sonra 12 yaşdan 40 yaşadək hamı icbari təhsilə cəlb olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” (29.11.2022)