Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Zənnimcə, "Ölsəm bağışla", "Ad günü" kimi filmlər bu günə qədər öz aktuallığını qorumuş, müxtəlif epizodları dillər əzbəri olan filmlərdir. Belə filmlərin ekrana çıxmasında ən böyük yük də, ən böyük təşəkkür də ssenaristə düşür. Fikrimcə, Rüstəm İbrahimbəyov bu filmlərlə öz ən mükəmməl işlərini yaradıb. 

“Ölsəm bağışla” — II Dünya müharibəsindən sonrakı illərdə baş verən hadisələrdən bəhs edən, dram janrında çəkilmiş bədii filmdir. Mənim bu filmdə ən sevdiyim cəhət budur ki, filmdə təsvir edilən məhəbbət bir çox sınaqlardan keçən, insan qəlbini pisliklərdən təmizləyən, paklaşdıran sevgidir.

“Ad günü” filmi isə uğursuz tale hekayətidir hardasa. İnsan yaşayır, amma niyə, nə səbəbə, bilmir və bir gün də başa düşür ki, sən demə, tutub gəldiyi bu yol onun yolu deyilmiş.

“Ad günü”ndən danışdım, bu gün məhz bu şedevrləri yaratmış Rüstəm İbrahimbəyovun doğum günüdür axı. 

Rüstəm İbrahimbəyov 5 fevral 1939-cu ildə Bakıda, əslən Şamaxıdan olan Məhəmməd İbrahimbəyov və Fatimə Məşədibəyovanın ailəsində anadan olmuşdur. Azərbaycan Neft və Kimya İnsitutunu bitirmiş, sonralar Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunda ssenarist və rejissor ixtisaslarına yiyələnmişdir. Onun əsərləri əsasında 40-dan çox bədii film, televiziya filmləri və tamaşaları çəkilmişdir. 1989-cu ildə əsası qoyulan "İbrus" (İB- İbrahimbəyov, RUS-Rüstəm) şirkətinin və eyni adlı teatrın təsisçisidir. 1962-ci ildən yazıçılıqla məşğuldur. 

Nailiyyətlərindən bir qisminə - ssenaristliklə bağlı olanlara nəzər yetirək:  “Urqa – məhəbbət dairəsi" (1991) — ssenari müəllifi Rüstəm İbrahimbəyov, rejissoru Nikita Mixalkov olan və ABŞ-də "Cənnətə bağlı" (Close to Eden) adıyla tanınan bu film Venesiya Film Festivalının Qızıl Şir mükafatına, Avropanın ən yaxşı filmi kimi Berlində "Feliks" mükafatına, ən yaxşı xarici dildə tərcüməyə görə 1992-ci ildə "Amerika film"də Oskar mükafatına nominant olub. 

Ssenari müəllifi olduğu "Günəşdən usanmışlar" filmi (rejissor Nikita Mixalkov) 1994-cü ildə "Ən Yaxşı Xarici Dilli Film" kimi Oskar mükafatına, Jurinin Böyük Prizinə və 47-ci Kann Beynəlxalq Film Festivalında mükafata layiq görülüb.

Rüstəm İbrahimbəyovla Nikita Mixalkovun daha bir müştərək filmi olan "Sibir bərbəri" 1998-ci ildə Avropanın ən böyük büdcəli filmi sayılıb.

1999-cu ildə Rüstəm İbrahimbəyovun Sergey Bodrovla birgə ssenarisini yazdığı  "Şərq-Qərb" filmi ən yaxşı xarici film nominasiyasında "Oskar" mükafatına namizədlərdən biri olub.

Rüstəm İbrahimbəyovun ssenarisi əsasında çəkilmiş "Səhranın bəyaz günəşi" filmi bir vaxtlar keçmiş SSRİ-də ən çox baxılan film olub.

Rüstəm İbrahimbəyov 11 mart 2022-ci ildə uzun sürən xəstəlikdən sonra 83 yaşında Moskvada vəfat etmişdir. 13 mart 2022-ci ildə sənətkar ilə Moskvadakı Mərkəzi Kinematoqrafçılar Evində vida mərasimi keçirilmiş və 16 martda nəşi Bakıya gətirilmişdir. 

Sənətkar Birinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Zahirə Cabirin nağıllarını, əfsanələrini ardıcıl təqdim etməkdədir. Nağıllar uşaqlar üçün yaradılır. Amma bu nağılları böyüklər də məmnuniyyətlə oxuyurlar və bəyənirlər. Əfsanələr isə yurdumuzun qədim tarixi, toponimləri barədə hamı üçün bir mənbədir.

Qırxqız dağ əfsanəsi

Qədim zamanlarda Xocalı adlı bir diyar vardı. Bu obanın ərənləri zəhmətkeş, cəsur, qorxmaz idilər. Öz yurdlarını yadellilərdən qorumaq üçün möhkəm qala tikmişdilər. Yurda göz dikən yadellilər talançılıq, işğal yolu ilə onların malını, sərvətini əllərindən almaq istəyirdilər. Nəhayət bir gün düşmən hiylə işlətdi. Güdükçülər qalaya gedən yolların çayın altından gedən lağım ilə qalaya çıxdıqlarını öyrəndilər. Beləcə onlar qalanı ələ keçirib, var-dövlətini talan etdilər.

Qalanın yaxınlığında yaşıl bir təpə vardı. Onun yamacları güllü-çiçəkli, dərələri bağlı-bağatlı idi. Qızlar, gəlinlər yazda da, yayda da, payızda da onun şəninə nəğmələr qoşar, yaşıl xalıya bənzər çəmənliklərinin gözəllliyindən həzz alardılar. Həmin günü şahın qızı öz qırx qaravaşı ilə gəzməyə çıxmışdı. Birdən onlar yadellilərin, düşmənin dağın ətəklərindən onlara sarı gəldiklərini gördülər. Qırx qız düşmən əlinə keçəcəklərindən qorxub qacırlar. Amma artıq düşmənlər onlara çatanda şahın qızı Allaha yalvarır ki, onlara bir nicat versin. Allah onların duasını eşidir, həmin an dağ aralanır, onlar içinə düşürlər. O vaxtdan həmin dağa Qırx qız dağı deyirlər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Varlanmaq istəyən oxucularım, mövzumuz davam edir. Bu gün müfəssəl maliyyə planı - biznes planı bölümünə baş vuracağıq.

Müfəssəl maliyyə planı

Siz öz biznes-planınıza detallarına qədər işlənmiş maliyyə planı daxil etməlisiniz. Adətən bu, 3 il üçün tərtib edilir. Planda aşağıdakılar öz əksini tapmalıdır:

·        Satış həcmlərinin proqnozu;

·        Qazanc və ziyanın qiymətləndirilməsi (birinci il hər ay üçün, sonralar hər rüb üçün);

·        İllik balans cədvəli.

***

 Biznes-planın hazırlanması təxəyyül tələb edən işdir. Bu sənəddə siz olmuşları deyil, gələcəyi təsəvvür və təsvir edirsiniz. Əksəriyyət üçün belə iş, əlbəttə ki, çətindir.

Siz yazıçıları hərdən yaradıcılıq ilhamının tərk etməsi haqqında eşitmisiniz? İfadə aydınlığını və dəqiqliyini itirərkən qarşılaşdığınız problemlər bəzən məşhur yazıçıların da qarşısında durur. Nəzərə alın ki, yazıçılar bəzən yazmağa məcburdurlar, çünki naşir son təhvil vaxtını  müəyyən etmişdir, alınmış avans isə artıq xərclənib. Roma şəhərinin də bir günə  tikilmədiyindən xəbərdar olan və biznes-planın yekunlaşdırılması üçün xeyli vaxtı olan sizlərin isə narahatçılıq üçün heç bir əsası yoxdur. Elə deyilmi? Sizi vaxt qovmursa, demək, nəticəni əldə etməyinizə də ciddi maneə yoxdur.

Əgər hiss edirsiniz ki, nə isə ilişib dayanıb, narahat olmayın. Bu, yaradıcılıq prosesi üçün  tipikdir. Əsas odur ki, əliniz işdən soyumasın. Özünüzü məcbur edin, bir neçə söz yazın, sonra yenə məcbur edin və yazın. Beləcə də davam edin! Qısa müddətdə işinizin planı hazır olacaq. Qənaətbəxş plan varsa, demək, uğura doğru yolun təminatı da var!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onu cəmi bir dəfə görmüşdüm. AzTV-nin sədr müavini mərhum Vaqif Ağayevin yas mərasimində. Üstündən iki ildən bir az çox vaxt keçmişdi ki, özünün də ölüm xəbəri yayıldı…

Haqqında söhbət açmaq istədiyim Zakir Sadatlı 1961-ci ildə Cəlilabad rayonunun Sadatlı kəndində dünyaya gəlib. 1978-ci ildə qonşuluqda olan Privolni kənd orta məktəbini bitirib. 1979-1981-ci illərdə hərbi xidmətini Əfqanıstanda yerinə yetirib. 1982-1987-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Filologiya fakültəsində ali təhsilə yiyələnib.

Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ilk illərində, 1990-1993-cü illərdə Qarabağda döyüşlərin ön cərgəsində olub. 1993-2010-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri QSC-də “Hərbi vətənpərvərlik və salnamə” redaksiyasının redaktoru, böyük redaktoru, sonralar Azərbaycan Radiosunun “Gənclik və idman” redaksiyasında baş redaktor müavini vəzifələrində çalışıb. 2010-2013-cü illərdə Azərbaycan Dövlət Radiosunda işləyib.

20-dən artıq sənədli filmin, hərbi-vətənpərvərlik mövzusunda yüzlərlə filmin və radioverilişlərin ssenari müəllifi olub. Televiziyada bir sıra verilişlərin, o cümlədən “Gündoğandan-günbatana”, “Aydınlıq” layihələrinə rəhbərlik edib...

Deyirdi ki,- “İmzalar və kitablar tünlüyündə adamlara bir az mərhəmət göstərmək lazımdır”.

Çox alicənab, mərhəmətli, necə deyərlər, istiqanlı adam idi…

“Rəssam gəmi şəkli çəkəndə bu o demək deyil ki, o, okeanın o tayına üzüb getmək istəyir. Yazıçı da əsərini müsabiqə və mükafat müstəvisində qurmur. Onun bir borcu var: Yaxşı yazmaq!… Yazdıqlarının sonradan ona gətirəcəyi divident artıq taleyin işidir. Böyük sənət əsərləri və sənətkarlar olub ki, tale onlarla hüdudsuz ölçüdə sərt və amansız davranıb. Bəzən də əksinə olub. Taleyin nə qəddarlığı, nə də həlimliyi bizimçün izah olunan deyil. Bir şeyi yadda saxlamaq lazımdı – müsabiqələr, mülahizələr, mükafatlar və başqa “…lar”lar və ”…lər”lər zamanın bir köks ötürməyi qədərdir. Hər şey çıxıb gedəcək və gedəndə bizim qazandıqlarımızı da öz yükünə qatıb aparacaq. Yeganə təsəlli budur ki, ümidlərimizi və sevgilərimizi bağladığımız yaradıcılıq bu Yer üzündə bir ləpir kimi qalacaq”, -söyləyirdi.

Və özü də sonda Azərbaycan jurnalistikasında bir iz kimi qaldı…

Zakir Sadatlı 1983-cü ildən ədəbi-bədii yazıları ilə respublika mətbuatında çıxış edib. İlk mətbu şeirləri -“Karvan”, “Kamillik məsafəsi”, “Dəşti” Cəlilabad rayon qəzeti “Yeni gün”də dərc olunmuşdur. Dövri mətbuatda şeir və onlarla publisitik məqalələri vaxtaşırı çap olunub.

2008-ci ildə Zakir Sadatlının “Salam, baça” hekayəsi Mahmud Kaşğarinin doğumunun 1000 illiyi çərçivəsində YUNESKO-nun 24 türkdilli ölkənin yazarı arasında keçirdiyi ədəbiyyat müsabiqəsində 1574 əsər içində üç qalibdən biri olub. Əsər Azərbaycan üzrə 1-ci, Türk dünyası üzrə 3-cü yeri tutmuşdur. Bu əsər alman, ərəb, qazax, rus, tatar, türk dillərinə tərcümə edilərək nəşr edilib, Azərbaycanda isə 2012-ci ildə nəşr olunan “İraq olsun” sənədli povestinin tərkibində nəşr edilərək, oxuculara təqdim edilib.

“Əfqanıstan uçurumu” (xatirə-roman), “İraq olsun” (sənədli povest), “Salam, baça” (hekayə) və başqa dəyərli əsərləri ilə oxucuların rəğbətini qazanan Zakir Sadatli Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrünün görkəmli araçdırmaçı-tədqiqatçılarından olmaqla yanaşı, Cümhuriyyət dövrü fədailərindən bəhs edən onlarla tədqiqat-məqalənin də müəllifidir.

O, həm də Azərbaycan Cümhuriyyəti fədailərindən biri olan, ömür boyu mühacirətdə yaşamış Əziz Alpoudun “Həyatımın hekayətləri” adlı tarixi memuarını Türkiyə türkcəsindən Azərbaycan dilinə çevirərək çap etdirib. Bu tarixi əsər Azərbaycan və Türkiyədə böyük əks-səda doğurub və yenidən Türkiyə türkcəsinə çevrilərək təkrar nəşr olunub.

2013-cü ilin yanvar ayında Zakir Sadatlının “Əfqanıstan uçurumu” adlı xatirə-romanı nəşr edilib. Bu əsər Azərbaycan ədəbiyyatı sahəsində ən böyük ədəbi-bədii layihə olan “Milli Kitab Mükafatı”nın qalibi olub. Belə ki, 28 avqust 2012-ci il tarixindən start götürən və 5 iyun 2013-cü ildə yekunlaşan müsabiqəyə 241 əsər daxil edilərək, sonda ədəbi mükafatın qalibi Zakir Sadatlının “Əfqanıstan uçurumu” xatirə-romanı elan olunub.

Zakir Sadatlı həmçinin Xanlar Bayramovla birlikdə yazılmış “Onu Gəncə böyütmüşdür” kitabının həmmüəllifidir. Əsər görkəmli ictimi-siyasi xadim Tofiq Bağırovun həyat və ictimai-siyasi fəaliyyətindən bəhs edir.

2015-ci ildə Zakir Sadatlının şeirlərindən ibarət “Mən varam dünyada” adlı şeirlər kitabı nəşr edilib.

Əfqanıstan və Qarabağ müharibəsi veteranı olan Zakir Sadatlı Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və Avropa Yazıçılar Birliyinin üzvü olub. Yazarın adıçəkilən əsərləri və şeirləri respublika mətbuatında, o cümlədən “Azərbaycan”, “Ulduz”, “Füyuzat” jurnallarında, eləcə də Türkiyədə nəşr olunan “Kardeş qələmlər”, “Türk ocağı”, İraqda “Kardeşlik” dərgilərində, “Hürriyyət” qəzetində işıq üzü görüb.

Əsərləri rus, türk, ərəb, alman və tatar dillərinə tərcümə olunaraq dünyanın bir çox ölkəsində nəşr edilib.

Zakir Sadatlı 2013-cü ilin fevral ayının 5-də 51 yaşında ikən vəfat edib. Məzarı Cəlilalabad rayonunun Sadatlı kəndindədir. 

Və bu gün onun anım günüdür.

Xatırlatdım ki, ruhu şad olsun və ruhuna rəhmət diləyək…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.01.2024)