Super User
“KİNOTƏHLİL"də "Fəryad" filmi
Heyran Zöhrabova, "Ədəbiyyat və incəsənət"
"Heç kimə düşmən evində yaşamağı arzu eləmirəm, hətta düşmənə də..."
"Kinotəhlil" rubrikasında bu gün “İnkişaf” Banklararası Mərkəz Səhmdar Bankı və Cəfər Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının "Aşkarfilm" şirkətinin istehsalı olan "Fəryad" tammetrajlı bədii filmindən söz açacağıq.
Film 1993-cü ildə Ceyhun Mirzəyevin rejissorluğu ilə Vahid Mustafayevin real faktlara əsaslanaraq yazdığı ssenari əsasında ekranlaşdırılmışdır.
Filmin prodüseri Nazim Abdullayev, texniki prodüseri Faiq Əliyev, ssenari müəllifi Vaqif Mustafayev, quruluşçu rejissor Ceyhun Mirzəyev, quruluşçu operator Kənan Məmmədov, quruluşçu rəssam Rafiz İsmayılov, bəstəkar Cavanşir Quliyev, səs operatoru Əsəd Əsədov, montaj edən Nailə Dadaşova, filmin direktoru Qasım Səfəroğludur.
Rollarda Ceyhun Mirzəyev, Məlik Dadaşov, Hacı İsmayılov, Liana Qudadze, Fikrət Məmmədov, Nəcibə Behbudova, Sənubər İsgəndərli və başqaları çəkilib.
Müharibə, faciə, dram janırında çəkilmiş bu filmin sujet xəttinin əsasını Azərbaycan xalqının real Qarabağ dərdi, 1-ci Qarabağ müharibəsi və erməni vəhşiliyi, ermənilərin sadəcə torpaqlarımızı işğal etməklə kifayətlənyib həm də mədəniyyətimizi, hətta dilimizi belə mənimsəməyə çalışmaları o cümlədən ermənilərin əsirlərlə rəftarı təşkil edir.
“Fəryad” filmi həmçinin Qarabağ haqqında çəkilən ən yaxşı film və rejesoru Ceyhun Mirzəyevin son ekran işidir.
Filmin baş qəhrəmanı "Ögey ana" filmindən hamımıza çox yaxşı tanış olan İsmayıldır.
İsmayıl artıq böyüyüb, ailə qurub, onun kiçik yaşlı bir oğlu var. Sözü gedən filmdə İsmayıl Hüseynov artıq batalyon komandiridir.
Film iki erməni hərbiçisinin vəhşicəsinə qətlə yetirilmiş dinc Xocalı sakinlərinin qar üstünə səpələnmiş cəsədləri arasında dolaşaraq ayağından yaralanmış İsmayılı əsir götürmələri səhnəsi ilə başlayır.
Və filmdə hadisələr İsmayılın əsirliyi fonunda cərəyan edir.
İlk kadırlarda erməni millətçilərinin əsir götürülmüş yaralı hərbiçini vəhşicəsinə və dəfələrlə döyməsi, onu xəstəxanaya yerləşdirmək əvəzinə antisanitar şəraitdə və ac susuz saxlaması, hətta ayaqqabılarının belə ayağından çıxarılaraq mənimsənilməsi erəmilərin əsirlərlə rəftarını əks etdirir.
Növbəti kadrlarda İsmayılın qohumları olduqlarını iddia edə bir ailə gəlib onu zirzəmisində çoxlu erməninin gizləndiyi evə aparırlar. Onların planı İsmayılı azərbaycanlıların əlində olan Xoren adlı erməni əsirlə dəyişməkdir.
Filmin davamında biz ermənilərin uşaqlara və yeniyetmələrə azərbaycanlılara qarşı nifrət aşılamq cəhdlərini görürük.
Özlərini ən ləyaqətli, ən ali, ən mərhəmətli xalq kimi qələmə verərək, əsərlərində xalqımızı qəddar düşmən, özlərini isə qəhrəman kimi göstərirlər.
Lakin, eyni zamanda bu ermənilər "Aftomat azərbaycanlılara divan tutmaq üçün çox humanist silahdır"-, söyləyirlər
Qəhrəmanımız əsirlikdə olduğu müddət ərzində bəzən qısa müddətlik də olsa xəyal qanadlarında əsirlikdən uçaraq keçmiş xatirələrinin qoynuna sığınır.
Onun xatirələrində uşaqlığı, anası, ata olduğu xəbərini aldığı anlar və ermənilərdən azyaşlı qızın başına gətirdikləri müsibətin qisasını aldığı anlar canlanır.
Film müddətində ermənilər azərbaycan mahnılarını zümzümə edərək mahnının, hətta azərbaycan dilinin belə ermənilərə məxsus olduğunu iddia edirlər. Onlar hər bir rayonumuzun işğal xəbərini aldıqda İsmayılın gözünün qarşısında bunu fəxrlə duyurur. Azərbayan mahnıları qoşub, rəqs edir, sevinir içki məclisi qururlar.
Belə məclislərin birində Xaçaturyan İsmayıla da tut arağı süzüb ondan sağlıq söyləməsini istəyir. Və İsmayıl: "Heç kimə düşmən evində yaşamağı arzu eləmirəm, hətta düşmənə də...",- söyləyərək arağı başına çəkir.
Xocalıdan sonra Şuşanın da işğal xəbərini eşidəndə Xaçaturyanın cibindən oğurladığı kibritlə evi yandırmağa cəhd göstərsə də, evdə körpə uşağın olması ismayılı fikrindən danışındırıb yanğını söndürməyə məcbur edir.
Deyərdim ki, elə bəlkə də filmin kulminasiya nöqtəsi qəhrəmanın yanğını söndürüb göz yaşlarına boğulduğu həmin səhnədir.
İsmayılın fürsəti varkən evi yandırmamasına təəccüblənən Xaçaturyan evi niyə yandırmadın deyə sual verdikdə İsmayıl: "Sən olsan yandırardın?",- Söyləyir. Xaçaturyanın heç düşünmədən "Hə yandırardım"-, cavabını aldıqda isə "Bəs uşaq ölümünə nə ilə bəraət qazandırardın?",- söyləyir.
Və Xaçaturyan təbii ki, bu sual qarşısında susur.
Nəhayət Laçının da işğal xəbərin eşidən İsmayılın "Ay Allah bəla göndər bu evə, dağılsın bu ev"-, fəryadından sonra düşən artilerya zərbəsi nəticəsində ev dağılır. Xoşbəxtlikdən İsmayıl dağıntılar arasından sağ çıxarılır və filmin son səhnəsində o erməni əsrlərlə dəyişdirilib azadlığa qovuşur.
Fəryad filminin hazırlıq prosesi 1992-ci ilin sonlarına təsadüf edir, çəkilişlər isə 1993-cü ilin yanvar ayından başlamışdır.
Çəkilişlərin hamısı Goranboyda, Murovdağın ətəklərində, Qaraçinar, Zeyvə kəndlərində, “Rus Borisi” və “Erməni Borisi” adlanan ərazilərdə baş tutub.
Filmdəki zirzəmi səhnəsi 5-ci kardioloji xəstəxananın zirzəmisində lentə alınıb. İsmayılın Xankəndində əsir saxlandığı yer isə “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının pavilyonunda qurularaq, çəkilib.
Xocalı faciəsi ilə bağlı kadrlarda güllələnmiş, soyuqdan donmuş xocalılar da elə əslində Xocalı sakinləridir. Onlar həmin vaxt Xocalıdan Goranboya gələnlərdir.
Filmin quruluşçu operatoru Kənan Məmmədov müsahibələrin birində bu səhnələr haqqında belə söyləmişdir.
“Çəkiliş üçün bizə 100-150 nəfər adam lazım idi. Deməli 2 ”İkarus” uşaq, böyük hamısı öz geyimində həmin təzə qar düşmüş yerə gəldi. Mən kameraya baxa-baxa insanları qar üstünə hərəsini bir formada “səpələdim”. Əlimdə meqafon qışqırırdım ki, “filankəs belə dön, o yana uzan” və s. Bir də gördüm kimsə hönkürtü ilə ağlayır. Çevriləndə Ceyhunu gördüm. Soruşdum ki, “niyə ağlayırsan?” Dedi: “Bu insanlar xilas olsa da, indi ”Xocalı” dəhşətini yenidən yaşayırlar”.
Kadrlar o qədər real alınır ki, hətta AzTV kanalı filmdəki həmin kadrları döyüş bölgəsindən gedən xəbərlərdə yayımlayır.
Aktyor ifasına gəldikdə əminliklə deyə bilərikki Ceyhun Mirzəyev bu rolu oynamayıb, o, öz rolunu bütün ruhu ilə yaşayıb.
Lidiya xanım danışır ki, həyat yoldaşı “Fəryad”ın çəkilişlərindən qayıdanda evdə rahatlıq tapmırdı: “Siqaret çəkir, düşünür, öz-özünə danışırdı. Erməniləri söyürdü, vəhşidilər deyirdi. Elə bil bu filmi çəkməklə onlardan, ümumiyyətlə bütün haqsızlıqlardan hayıf çıxmaq istəyirdi”.
Ceyhun Mirzəyev filmin hazır olub ekranlara çıxmasını həsrətlə gözləyir, amma “Fəryad” filminin çəkilişlərindən sonra o, mikroinsult keçirir. İki həftəlik müalicədən sonra yenidən filmin işlərini davam etdirməyə başlayır.
1993-cü il martın 5-də , 47 yaşının tamamına 1 ay qalmış Ceyhun Mirzəyev telestudiyaya gedir. Onun “Fəryad” filmi haqqında veriliş hazırlanırdı. Elə oradaca vəziyyəti pisləşir. Diktor Hicran Hüseynov onu maşına qoyub evə gətirəndə Ceyhun Mirzəyev özündə olmayıb. Yalnız əli ürəyinin üstündə olub. Xanımını deyib ki, ürəyində güclü ağrı vardı: “Tez uzandırdıq, təcili yardım çağırdıq. Əsirdi, titrəyirdi deyə ayağını isti suya qoydum. Yenə xeyri olmadı. Bir anlıq gözünü açıb qızımız Cəmiləni çağırdı. Qızın üzünə baxdı və gözlərini yumdu. Biz elə bildik yuxulayıb. Amma təcili yardım gəlib dedi ki, bayaqdan canını tapşırıb...”
Bu səbəbdən “Fəryad” filmini bəzən rejesorunu öldürən filmdə adlandırırlar.
Ceyhun Mirzəyev həmin gün studiyadan çıxıb qızına və həyat yoldaşına 8 mart hədiyyəsi almağı planlaşdırıbmış. Lakin, ölüm imkan vermir. Dünyasını dəyişəndən sonra hədiyyələr üçün ayırdığı 250 rubl onun cibindən çıxır.
Filmin operatoru Kənan Məmmədovun sözlərinə görə filmin çəkişiləri zamanı Ceyhun Mirzəyevə sui-qəsd olunub: “Filmdə bir səhnə var – balaca qızın zorlanma xəbərini eşidən İsmayıl bunu kimin elədiyini başa düşür. Səngərin arası ilə qaça-qaça gəlib ermənilərin mövqeyinə çatır və bu alçaqlığı edən ermənini öldürür. Bu səhnəni hərəkətlə çəkirdim. Kamera maşında idi. Ceyhun ağacların arasında qaçdığı müddətdə maşın da paralel olaraq gedirdi. Birdən Ceyhun qeyri-adi bir hərəkət etdi və yıxıldı. Demə, Ceyhun qaçdığı yerdə bir ağacdan o biri ağaca çox nazik, amma poladdan bir sim çəkilmişdi. Kim bunu eləmişdi bilmirik. Amma təbii ki, əvvəlcədən olunmuşdu. Ceyhun onu son anda görüb əlilə itələyib yıxılmasaydı, ip boğazını üzərdi. Çox sarsıldıq o anda. Əli kəsilmişdi, həkimə aparıb yardım etdik.”
Filmdə Armen Xaçaturyan obrazını ifa edən Məlik Dadaşov da öz obrazının mahir ifasına görə sonradan bir çox çətinliklər yaşayıb.
Hətta aktyor bu obraza görə təqiblərə məruz qalıb.
Deyilənlərə görə bir məcburi köçkün onu görər-görməz üzünə möhkəm şillə vurub. Digər məcburi köçkün isə onu görən kimi haray-həşir salıb üzərinə qışqırııb. Yaxınlarda olan polis işçisi də Məlik Dadaşovu tanımadığından sənədlərini tələb edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.03.2024)
“İrəvan mətbəxindən nümunələr” layihəsində -Qovurmali əvəlikli əriştə şorbası
Rubrikanı Könül aparır.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Azərbaycan Milli Kulinariya Assosiasiyası ilə birgə layihəsində sizlərə hər dəfə İrəvan mətbəxindən nümunələr təqdim edirik. Bu nümunələr Azərbaycanın bu sahə üzrə tanınmış mütəxəssisi, əməkdar mədəniyyət işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, kulinar Tahir Əmiraslanovun gərgin əməyi nəticəsində ortaya çıxmışdır.
Bu gün sizlərə Qovurmali əvəlikli əriştə şorbasının hazırlanma qaydasını təqdim edəcəyik.
DÜSTUR
§ Qovurma – 78 qr
§ Soğan – 40 qr
§ Əvəlik – 40 qr
§ Əriştə – 40 qr
§ Qırmızı lobya – 38 qr
§ Sarı alça qurusu – 10 qr
§ İstiot – 0,5 qr
§ Duz – 6 qr
Əriştə:
§ Un – 30 qr
§ Yumurta – 7 qr
§ Duz – 3 qr
Tərifə Kəngərlinskaya (İrəvan şəhəri) eyni nüsxəni “əriştə aşı” adlandırmışdı. Eyni nüsxədə qırmızı lobya əvəzinə albuxara və ərik qurusu istifadə etmişdi.
Arzu Bağırova (Dərələyəz mahalı, Heşin kəndi) eyni nüsxəni “əriştə” adlandırmışdı. Eyni nüsxədə qırmızı lobya, alça qurusu əvəzinə maş və noxud, əlavə olaraq ələyəz istifadə etmişdi. Səkinə Bağırova (İrəvan şəhəri, Zən- gibasar rayonu) eyni nüsxəni “əriştə aşı” adlandırmışdı. Bu nüsxədə əlavə olaraq keşniş istifadə etmişdi.
Tariyel Səfərəliyev (Dərələyəz mahalı, Cernuk şəhəri) eyni nüsxəni “sulu əriştə” adlandırmışdı. Eyni nüsxədə alça qurusu əvəzinə noxud, çil lobya (maş), əlavə olaraq ələyəz, şıbırt, pul bibər istifadə etmişdi.
HAZIRLANMASI:
Adi, çox da bərk olmayan xəmir yoğrulur. 15-20 dəqiqə acımağa qoyulur. Sonra kündələrə ayrılır, urva- lanır. Yenə 10-15 dəqiqə üstüörtülü saxlanılır. 1,5-2 mm qalınlığında lavaş yayılır, qatlanır, eni 1,5-2 mm olan əriş- tələr kəsilir. Sonra əriştələr unlanır, dəstələnir, ipdən asılır. Şərait olma- dıqda məcməyidə saxlana bilər. Hazır əriştələr qurudulur və ya təzə halda bişirilir.
Lobya təmizlənir, yuyulur, yarı bi- şirilir. Əvəlik 1 sm ölçüdə doğranır, yuyulur, isladılır. Əvəlik 20 dəqiqə ərzində bişirilir. Soğan təmizlənir, yuyulur, xırda doğranır, quru alça yuyulur, təmizlənir. Qovurma qazana yığılır və ocağa qoyulur. Qovurma tam qızdıqda soğan qazana əlavə olunur. Soğan qızardıqda əvəlik, yarıbişmiş lobya, quru alça və işgənə əlavə edilir, qaynamağa qoyulur. Qaynayan zaman əriştələr əlavə edilir, duz, istiot, ədviyyat vurulur. 10-15 dəqiqəyə xörək tam hazır olur.
QEYD: Yayda bu xörək təzə əvəliklə də hazırlanır.
Qovurma ilə hazırlanan xörəklər, əsasən, qışda bişirildiyi üçün müxtəlif növ tərəvəz turşuları, meyvə-giləmeyvə mətləri ilə süfrəyə verilir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.03.2024)
“Uğurlar, Baltazar”- Nuri Bilgə Ceylanın sevdiyi 10 filmdən 8-cisi
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Nilufər Hacılının Türkiyə mətbuatına istinadən hazırladığı “Nuri Bilgə Ceylanın sevdiyi 10 film”i sıra ilə təqdim edir.
Türkiyəli rejissor və ssenarist Nuri Bilgə Ceylan 26 yanvar 1959-cu ildə İstanbulda anadan olub. Atası Mehmet Emin Ceylan aqrar sənaye mühəndisi, anası Fatma Ceylan evdar qadın olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Nuri Boğaziçi Universitetinin "Elektrotexnika" fakültəsinə daxil olub. 8 illik tələbəlik həyatından sonra, nəhayət ki, məzun ola bilib.
1997-ci ildən bəri çəkdiyi bədii filmlərlə bir çox mükafatlar qazanaraq beynəlxalq səviyyədə tanınıb. Rejissorun çəkdiyi "Qış yuxusu" filmi 2014-cü ildə Kann Beynəlxalq Kinofestivalında "Qızıl Palma Budağı" mükafatına layiq görülüb və kino tarixində bu mükafatı alan ikinci türk filmi olub.
Rejissorun filmlərindən beşi "Ən Yaxşı Beynəlxalq Film Akademiyası" mükafatına Türkiyənin namizədi olaraq seçilib.
Nuri Bilgə Ceylan ssenarist, aktrisa və fotoqraf olan Ebru Ceylanla evlidir. Cütlüyün 2 övladı var.
Rejissorun ən yaxşı hesab etdiyi 10 filmi təqdim edirik.
8. "Uğurlar, Baltazar" (1966), Robert Bresson
Bu film bir eşşəyin hekayəsindən bəhs edir. Həm də onunla böyüyən və şübhəsiz, eyni taleyi paylaşan Maridan. Baltazar hələ qoduq olarkən uşaqların sevgisi ilə böyüyür, lakin hər eşşək kimi onun da taleyi işləməkdir. Müxtəlif adamların əlinin altında, sahiblərinin hər cür işgəncəsinə dözərək işləyir. Çoxlu qamçı, çubuq yarası alır, üzərinə çox yük qoyulur, daha sürətli getməsi üçün, hətta quyruğu da yandırılır. Qarşılaşdığı bütün zülmlərə onun yeganə cavabı anqırmaqdır. Mari isə hələ də saflığını itirməmiş, ancaq bu vəhşi dünyada yaşamaqda çətinlik çəkən gənc qızdır. Əvvəllər varlı olan atasının vəziyyətinin pisləşməsi, uşaqlıq sevgisinin artıq onun üçün heç bir əhəmiyyət kəsb etməməsi, sevgilisinin ona qarşı pis rəftar etməsi onun özünü bədbəxt hiss etməsinə gətirib çıxarır. Onunla eyni taleyi paylaşdığına əmin olduğu Baltazarın yanında əsl rahatlıq tapır...
Kino sənətinin ustad rejissorlarından biri olan Bresson eşşəyin həyatı üzərindən bizə, əslində bəzilərimizin həyatının eşşəyin həyatından çox da fərqlənmədiyini açıq şəkildə göstərir.
Şəkildə: Filmdən kadr
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.03.24)
“Hər kəs öz boynuna biçmiş günahını” - Anlar Şərifinin şeirləri
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan ədəbiyyatının təbliği layihəsində portalımızın Təbriz təmsilçisi Əli Çağla sizlərə Anlar Şərifinin şeirlərini təqdim edir.
ALO, MƏNİ EŞİDİRSİZ?
Alo!
Salam
Gəlin bizə
Bir ölünü götürməyə
Bir qadının həsrətlərin məzarlığa ötürməyə...
Bir dayanın
Deyəsən ki, qurtarmayıb!
Ruh dayanıb dodağında
Axı yaşam arzuları qalıb hələ damağında...
Biraz, durun
Ölə bilmir
Ruhu xəstə
Göylər üzrə, üzə bilmir
Cismi onu bərk yapışıb
Ruh da gözün tikib ona
Yeddi qata süzə bilmir...
Durun, biraz
Buranı qəm, duman bükür
Xatırlayır yaşayışın
Özü qorxur, hey ürküşür...
Son anların anlamında
Bu qadının yox həvəsi.
Uzun hekayəsini bir an
Kinoya çəkmiş nəfəsi...
Görür uzun illərdir ki,
Daha bəzək vurmur özün.
Şıltaqlığın qoyub yerə
Susub danışmayır sözün.
Geyindiyi geyimlərin
Markasını önəmsəmir.
Təravətin də qış qapmış
Güzgüyə də sözün demir...
Alo!
Məni eşidirsiz?
Durun, gəlin
Ölüm tutub qıçın, əlin
Qurtardı son nəfəslərin
Gəlin gedək ki, dəfn edək
Xəstələşən qəmlərin...
ŞƏHİD ANASI
Əli oyununda gəzən
Süfrəsini hey bəzəyən
Gözü həsrətdə ana
Nə qədər vardır inamın ki, gələr
İtki balan!
Saçlarından qarın almış Savalan...
Gecə, gündüz yarışan ayla günəşlə
Bir ömür həsrəti yordun
Bilirəm gec də olursa gələcəkdir!
Mən onun gözlərin öpcək
Bütün həsrət ötəcəkdir
Dilin altında oxuyurdun
Qışına kamva toxuyurdun.
Rahat ol nazlı ana
Balan torpaq qoruyur
Qurşunun hər birinə
Sinəsi, laləni əlvan boyayır.
Sən oxu laylasını
Balanın yatmışını.
Ana, torpaq qoruyur
Ana qoynunda uyuyur.
LÜTFƏN ƏL SAXLA QADIN!
Bu ipək arx kimi axmış saçını kəsmə qadın
Bir cinayət törədən fırtına tək əsmə qadın
Biraz təmkinli, biraz sayğılı ol
Bu didərgin ruhunu asma qadın...
Göz yaşınla üzünün makyajını;
Dodağından matiki;
Dırnağından lakını;
Silmə, birdən biri hətta əgər almış
Bu gözəl, incə, təmiz
İffətinin ilk akını
Lütfən əl saxla qadın!
Yenə dur güzgüyə bax
Gözlərindən yenə də könlünə ax
Əyninin pintiliyin sahmana sal
Bu didərgin ruhunun qaydına qal
Özünü bir ələ al
Lütfən əl saxla qadın.
Hər kəs öz boynuna biçmiş günahın
Səni bu hala salan
Kişi qoymuşdu adın?!
Yox,
Yox sənin iffətini o yumadan
Özünün iffətini kirlətdi
Adının səviyyəsini məhv etdi
Lütfən əl saxla qadın!
Bilirəm atmacalı çoxlu baxışlar sənin üstə!
Çox kişi, çoxlu tamahkar
Bəlkə də hətta tələbkar,
Sənin cinsində qadınlar
Daha alçaltmaq üçün
Sənə təskin yeri əlbət
Yerinə duz basacaqlar
Sanki sən!
Bir ləkələnmiş, bir utanmaz
Onlar üzləri sulu burcudacaqlar
Dolacaq səndə olan hər nə tutum var
Daşacaqsan,
Gecəni sübhə kimi ağlayacaqsan.
Amma, yox
Cəmlə bütün hər nə kobudluq,
Acılıq,
Göz yaşı vardır
Yenə də başqa sırıq
Köhnə sırıqlar sırasında
Yaranın sızlamasında...
Amma; boş ver
Yenə görkəmli yaşa
Dik dayan, qoyma sənin
Mənliyin dizlərinin üstündə aşa
Lütfən əl saxla;
Yaşa...
PAY
Ölərəm,
Ölərsən,
Öldürərlər,
Ölərik!..
Min bir “dən”-ə dönərik
Bizi torpaq bitirər
Biz torpağı bəsləyərik.
“Qadın,
Yaşam,
Özgürlük”
Bizə pay olmasa da;
Sənin,
Mənim,
Qızına
Bir yerdə pay verərik.
YANIMDA OL
Hərdən otur yanımda sən
Heç dinmədən
Danışmadan
Toxunmadan.
Demirəm söykənəcəyim ol
Əllərimi, əlində tut.
Gözlərində baxıb-baxıb
Mən, qəhərdən silkələnim
Sən qəhrini içində ud.
Yalnız hərdən
Otur, otur, otur, otur, otur, otur
Yanımda sən.
Heç fikrini oxutmadan
Zərrə qədər varlığıma toxunmadan
Hətta belə bir kəlməyə ürəyimi oxşamadan
Əyləşmədən,
Dilləşmədən
Sevişmədən
Sadəcə gəl yanımda ol,
Yanımda ol, yanımda ol, yanımda ol, yanımda ol.
Sənə baxım
Sənə baxım, sənə baxım
Sənə baxım, sənə baxım
Səndə səni xatırlayım
Bir güzgüdə öz-özümü görən kimi
Bir şeyləri araşdırım
Qərar aldım
Baxım,
Baxım,
Baxım,
Baxım,
Sonra mənim baxış dilim, dilə gəlib
Lap ürəyim ağzıma gəlib
Girim sənin qollarına
Anlamayım, anlamayım, anlamayım
Özüm qalım öz halıma.
Yoxsa da başqa bir xəyal
Xatırladar məndə səni
Hey baxaram,
Hey baxaram,
Hey baxaram.
Baxıb,
Baxıb,
Baxıb,
Baxıb,
Bir, dəm yerimdən duraram
İlan vurmuş yazıq kimi
Düz, oturduğun yerdə səni,
Səni,
Səni,
Səni, sənə buraxaram
Hey qaçaram
Hey qaçaram
Hey qaçaram.
Xatirəni,
Yenə səni,
Yenə səni
Səndə yalqızlığı bükən
Əli qoynunda bir məni
Məni,
Məni,
Məni,
Məni,
Səndə məni
Buraxaram,
Buraxaram,
Buraxaram,
Buraxaram
Belə olar hekayəmiz
Belə olar hekayəmiz.
Bitər bütün kitab-kitab
Sətir-sətir,
Nöqtə-nöqtə,
Zaman-zaman,
Zaman-zaman
Hə,
Əldən gedən zamanımız
İtkin düşən özüm kimi yazıq güman
Gümanlarım
Gümanlarım
Özüm kimi yazıq güman
Belə olar
Belə bitər
Talesiz bir sevgi olan hekayəmiz
Və
Son
Və son
Və son
Və son
Tamam...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.03.2024)
8 mart maskası
Qoşqar İsmayılzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
-Harda qaldı az yemək, çay-çörək ?! İşdən gəlmişəm, yorğunam. Tez ol yemək ver.
İç səsim: şşş... Neynirsən sən, Rasim? Bu gün axı 8 martdı, qadınlar günüdür. Bu gün "az"ı, "ürəyim"lə əvəzlə. Daha şirin bir sözlər söylə. Bu günü yola ver, onsuz da 24 saatdan ibarət bir gündür. Sonra qaldığın yerdən davam elə. İldə bir dəfə olacaq bir gündür.
-Ürəyim, deyirəm bəlkə bu gün restorana gedək ?! Onsuz, evdə uşaqlar da səni yorur, evin hər əziyyətini çəkirsən. Belə zillət olmaz axı. Sən də axı qadınsan. Dur, dur hazırlaş gedirik restorana...
“Karikaturist sətirlər" silsiləsindən.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.03.2024)
Adsız məqalə
Xatirə Əsgərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Martın 8-də iki arvad saxlayanlar qadınlar bayramını təbrik etdi, iki qız fırladanlar qadınlar bayramını təbrik etdi, evdə yoldaşını döyənlər qadınlar bayramını təbrik etdi, qızının seçimlərinə qarışanlar qadınlar bayramını təbrik etdi, anasını qocalar evinə atanlar qadınlar bayramını təbrik etdi, nişanlısına söyüş söyənlər qadınlar bayramını təbrik etdi.
Bacısını icazəsiz evdən çölə çıxmağa qoymayanlar qadınlar bayramını təbrik etdi. Qadına söz verib arxasında durmayanlar qadınlar bayramını təbrik etdi.
Həmin gün qadınları mətbəx əşyası görənlər, kişidən aşağı görənlər qadınlar bayramını təbrik etdi.
Bir savab bir günahı yuyur, amma bunların təbrikləri savab sayılmaz və etdikləri günahları da yumaz.
Qarşıdan isə daha bir bayram - Novruz bayramı gəlir.
Hər şeyə rəğmən güclü olan, çətinliklərə qalib gələn, qadın olduğundan qürur duyan və xanım adına layiq olan bütün xanımların bayramları qutlu olsun.
Biz bütün günlər özəlik bu bayram günlərində isə, bizə özəl olsun. Neçə belə günlərə yox, daha da gözəl günlərə.
Və bir də, saxta, süni təbriklərdən uzaq olaq həmişə!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.03.2024)
“Qazax” Xeyriyyə İctimai Birliyindən nəcib təşəbbüs
Bu gün saat 19:00-da Aktyorlar Evində (Xaqani küç., Sahil Metrosuna yaxın) Jalə İsmayılın "Ametist xanım və Apatit bəy" pyesi əsasında "Love Butik" tamaşasının premyerası baş tutacaq. Tamaşa Qazax Dövlət Dram Teatrının əməkdaşları tərəfindən səhnələşdirilib, teatr premyeranı öncə məhz tələbkar paytaxt tamaşaçılarına təqdim edir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, tamaşanın quruluşçu rejissoru Füzuli Dövlət Dram Teatrından dəvət olunmuş Mirzə Nicatdır. Gənc rejissor həm də Mədəniyyət Nazirliyinin "Öyrədərək öyrənirəm" layihəsi çərçivəsində teatrda təlimlər həyata keçirib.
Maraqlı premyera olacağı şəksizdir.
Bir zamanlar həm teatr kollektivinə, həm də teatra getməyə maddi durumu imkan verməyən incəsənət həvəskarlarına dəstək verən şəxslər olurdu, təşkilatlar olurdu, biletləri alıb inaanlara paylayardılar. Günümüzdə bu ənənə əfsus ki unudulub. Amma budur, tək-tük də olsa, incəsənət himayədarları vardır.
"Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyi Qazax Dövlət Dram Teatrına dəstək olaraq çox sayda biletlər alıb və onu teatr həvəskarlarına paylayıb. Bu nəcib təşəbbüsü sadəcə alqışlamaq qalır.
Şəkildə: Tamaşadan səhnə.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.03.2024)
Avtomatika-telemexanika və üstəgəl poeziya
Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu şəxs 76 ildir ki, yol gedir. Ağır günləri də olub, xoş keçənləri də. Xoş günlərində sevincini dostlarla bölüşsə də, ağır günlərində əlinə qələm götürüb, kədərini kağızlara köçürüb. Bir də görüb ki, kədərləri şeirlərə çevrilib, şeirləşib. Deyir ki;
“Keyfin yaxşı ola, cibin də dolu,
Qəşş edib, ürəkdən gülməyə nə var?
Çətinmi bölüşmək kimsəylə pulu,
Sevinc bəsimizdir, bölməyə nə var?
Ey gözəl, sən gəl ey daha, hardasan?
Bircə bildiyim bu, uzaqlardasan…
Səninçün, əzizim, asandan asan,
Arabir yuxuma gəlməyə nə var?
Yağdırma mənimçün yağışlarını,
Gizlətmə zümrüdü baxışlarını,
Yanımda olaydın, göz yaşlarını
Şirin busələrlə silməyə nə var?
De, kimçün yazılır bu şirin sözlər,
Məndən bu sözləri kim var ki, gözlər?
Sıxıram köksümə, titrəyir dizlər,
Nədəndir? Eh, bunu bilməyə nə var?
Məhəbbət dəryadır, dərindən dərin,
Ələmi, bihuşsan, axır gözlərin,
Səninçün ölərəm, deyən dilbərin
Köksünə baş qoyub ölməyə nə var?”
Haqqında söhbət açdığım Əli Əmirov 1948-ci ildə Hacıqabul rayonunda anadan olub. 1970-ci ildə Azərbaycan Neft və Kimya institutunu bitirib, ixtisasca “avtomatika və telemexanika” üzrə mühəndisdir.
Əmək fəaliyyətinə 1970-ci ildə Sumqayıt şəhərində, tanınmış elm ocağı olan “Neftkimyaavtomat” ETLİ-də (indiki “Neftqazavtomat” EİM) başlayıb. 1983-cü ildə Ukrayna EA “Elektrodinamika” institutunda dissertasiya işini müdafiə edərək texnika üzrə fəlsəfə doktoru alimlik dərəcəsinə yiyələnib.
Bir müddət “Neftqazavtomat” EİB-in tabeliyində olan Əli-Bayramlı “Cihazlar” zavodunda direktor vəzifəsində işləyib. Sonra isə 25 il “Neftqazavtomat” EİM-ə rəhbərlik edib. 2020-ci ildən Azərbaycan Milli Aerokosmik Agentliyində şöbə rəisi və eyni zamanda, Azərbaycan Texniki Universitetində dossent vəzifələrində çalışır...
Gəncliyindən texniki sahədə, məsul vəzifələrdə işləsə də, şairlik istedadı da var. O, ədəbi aləmdə şair-qəzəlxan kimi Ələmi təxəllüsü ilə tanınır. Əli Ələminin yaratdığı poeziya nüminələrindən bir neçəsi əlimə düşüb, istəyirəm ki, onları sizinlə də bölüşüm:
“Gizlin gəl, oxu şe'rimi, neynək, görürəm mən,
Mənlə sevişən tellərinə söz hörürəm mən.
Misra sənə doğru, necə gör, can atır, ey gül!
Can vermədəyəm, yarə bu cür can verirəm mən.
Səssiz oxuyan, yaş axıdan gözlərə qurban,
Göz yaşımı, yazdıqca da həm əndərirəm mən.
Bəlkə oxusan sözlərimi, rəhmə gələrsən,
Söz baxçasın, ey gül, gəzirəm, söz dərirəm mən.
Qibləm daha sənsən, yazıram mən üzü qarə,
Qarə üzümü sən tərəfə döndərirəm mən.
Hey yalvarıram badi-səbaya, səni görsün,
Bilməm, sənə yetmişmi, salam göndərirəm mən.
Gəlsən, de, pəyandazın olar bax bu vərəqlər!
Yaz, ver, Ələmi, şeiri yol üstə sərirəm mən.”
Onun rəhbərliyi altında neft, qaz, neftkimya və energetika sənaye sahələri üçün çox sayda avtomatlaşdırılmış nəzarət və idarəetmə sistemləri, cihaz və qurğuları yaradılaraq, respublikamızda və xaricdə geniş surətdə tətbiq edilib. Eyni zamanda, onun rəhbərliyilə müdafiə sənayesi sahəsində bir sıra xüsusi təyinatlı məmulatlar yaradılıb və seriyalı istehsala buraxılaraq silahlı qüvvələrimizin istifadəsinə verilib. O, həm də ölkədə ixtiraçı-alim kimi də tanınır, bir sıra ixtiraların müəllifidir. Əli Əmirov bu xidətlərinə görə “Əməkdar mühəndis” fəxri adına və “Tərəqqi” medalına layiq görülüb.
Yüzlərlə qəzəlin, o cümlədən, şeirlər kitabının müəllifidir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür.
“Ömür bitir, xəbər gəldi axır ki,
Dönüb baxdım geriyə mən bir anlıq,
Gördüm, elə əyri-əyri baxır ki,
Baş götürüb qaçır məndən cavanlıq.
O gəncliklə indi məndən qaçanlar,
Hər sözümlə qanad çalıb uçanlar,
Nə desəm də gecdi, məni gec anlar,
Vəfasıza qalar, dedim, yamanlıq.
Yol öndədir bir addım da geri yox,
Canım, nolub, kimin dərdi-səri yox?
Vallah, əsib-coşmağın da yeri yox,
Quru sözdə qalıbdı pəhlivanlıq.
O xırman ta bitib getdi, yox ardı,
Dolanışıq o xırmandan çıxardı,
Ələk, xəlbir unu, dəni apardı,
Mənə qalan oldu, gördüm, samanlıq.
Dümdüz yolda adam necə aşarmış,
Yaddaş itər, özün tapmaz, çaşarmış.
Gözüm görmür, bir az həmi yaşarmış,
Ətrafımda hökm eyləyir dumanlıq.
Ətrin gözəl, ey güldodaq, gül incə,-
Deyəcək hey yazıq şair ölüncə.
Ta nə deyim Ələmitək gülüncə,
Arzulayaq yalnız əminamanlıq!”
Adətən şairlər yaşa dolduqca onların təbi də qocalır. Bu şeirdə o, gəncliyinin tez ötüb keçdiyindən gileylənsə də, hələ də ruhunun cavan qaldığı hiss olunur. Onun yaradıcılığına yaxından bələd olduqca, bunun təsdiqini tapmaq olar. Sanki o, ikinci gəncliyini yaşayır...
Əzizlərim, bu söhbətimdə məqsədim Ələminin yaradıcılığını təhlil etmək yox, onu bu gün - martın 12-də qeyd edəcəyi ad günü münasibətilə təbrik etməkdir. Odur ki, yaradıcılığına səthi toxunub, təhlil etməyi sizin iştiyarınıza buraxıram...
Hörmətli, Əli Əmirov, ömrünüzün elə bir dövrüdür ki, sizə var-dövlət yox, sağlamlıq daha vacibdir. Mən də sizə can sağlığı, ağrı-acısız günlər arzulayıram.
Yeni yaşınız mübarək!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.03.2024)
Poeziya hissin xülasəsidir - ADİLƏ NƏZƏR
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Adilə Nəzərin şair Yusif Nəğməkarın "Nizami demiş" adlı lirik poeması haqqında yazdığı “Poeziya hissin xülasəsidir” məqaləsini diqqətinizə çatdırır.
Romantizmin ifrat emosionallığını və xəyalpərəstliyini həyatın canlı, bəzəksiz təsvirləri ilə əvəzləyən realizm ədəbi cərəyan kimi Azərbaycan ədəbiyyatında da
XIX əsrdən başlayaraq özünü göstərdi. Öz həyatiliyi ilə realizm əsasən bədii nəsri
və dramaturgiyanı ağuşuna alsa da, onun forma və məzmun təzahürləri və inikas
qanunları poeziyadan da yan keçmədi. Vaqif, Vidadi, Seyid Əzim Şirvani, Qasım
bəy Zakir, Mirzə Ələkbər Sabir və başqaları XIX əsr və ondan əvvəlki dövr Azərbaycan poeziyasında bu janrın imkanlarından bəhrələnərək milli quruluşumuzun bir sıra mənfi xüsusiyyətlərini tənqid atəşinə tutdular.
Mən cahan mülkündə mütləq doğru halət görmədim,
Hər nə gördüm əyri gördüm, özgə babət görmədim. (M.P.Vaqif)
Bu misralar hələ realizmin əsas konsepsiyası açıqlanmamış, sanki həyatın sərt diktəsilə başıbəlalı Qarabağımızda yazılmışdı. Daha sonra realizm lirik poeziyaya da öz qanunlarını diktə etməyə başladı. Bir neçə istisnalar olmaqla, Azərbaycan sovet poeziyası büsbütün realizm janrının məhsulu sayıla bilər. XIX əsr tənqidi realizmi dünya ədəbiyyatının qızıl fonduna böyük şedevrlər bəxş etdi.
Keçən əsrin ortalarından başlayan və sonunadək davam edən dövrü
Azərbaycan poeziyasında realizm poeziyasının pik dövrü adlandırmaq olar. Realistik poeziyanın böyük bir hissəsini “sənət həyat üçündür prinsipi”nə söykənən
şeir nümunələri təşkil edir. Həmin dövr Azərbaycan poeziyasının sovet ədəbi
mühiti ilə həm mövzu, həm üslub, həm də ideoloji səciyyə baxımından oxşar
akkordlar vurduğunu demək yanlışlıq olmaz.
Adətən deyirlər ki, ədəbiyyata hər gələn nəsil yeni ab-hava gətirir. Mən deyərdim ki, hər müəllif özü ilə yeni hava, yeni üslub, yeni fikirlər gətirir.
Yusif Nəğməkar da belə şairlərdəndir. Hələ poeziya aləminə yeni gəldiyi vaxtlarda xalq şairi Rəsul Rzanın diqqətini çəkmiş və şair onu “Təsadüf” adlı məqaləsi ilə Azərbaycan oxucusuna təqdim etmişdi.
Ustadı saydığı Bəxtiyar Vahabzadə onun haqqında dediyi fikirlərdə haqlı idi:
“...ədəbiyyatımızın gələcəyindən narahat deyiləm. Bizdən sonra ədəbiyyata
gələnlər içərisində seçilən gənclərimiz çoxdur. Onlardan biri də Yusif Nəğməkardır”
Yusif Nəğməkar bu inamı doğrultdu və ustadının izi ilə gedərək bütün yaradıcılığında özünəməxsusluqla milliliyi qorudu:
İki nizəm, iki oxum,
iki xəncərim, iki bıçağım –
Qıpçağım.
Ötən sözüm, dünənki danüzüm,
Uca başım
Ağ üzüm –
Oğuzum.
... Qıpçağımla Oğuzum –
iki kökün böyük biri...
Bu da olsun
Şeirimin ilk şeiri...
– dedi və yoluna şəxsi maraqlarına xidmətdən uzaq, milli-mənəvi dəyərlərin
qorunmasına, xalqın bütövlüyünə, Azərbaycan milli mədəniyyətinin inkişafı və
güclənməsi naminə davam etdi. O öz əsərlərinin ekspressivliyi, yığcamlığı və dərin
məna tutumu ilə bir daha sübut etdi ki, poeziya həyatdan daha çox, hissin xülasəsidir.
Sözə ilk olaraq ədəbi cərəyanlardan başlamağım təsadüfi deyildi. Ədəbi
cərəyanlar bəzən ədəbiyyatda yeni bədii metodun, yeni ədəbi üslubun yaranmasına
səbəb olur. Bu yeni üslub Yusif Nəğməkarın şeirlərində açıq şəkildə görünür.
Akademik Nizami Cəfərova həsr etdiyi, heca üslubunda, vəznin qorunması ilə başlayan "Nizami demiş" lirik poemanın davamında başqa, şeirin formaca yeni ideya estetikasını dəyişən bir üslubla qarşılaşırıq.
Belə də deyəsən, bir qədər
ənənəvi formadan çıxdım,
bu dəfə,
bu səhifə,
bu töhfə...
O ağbirçək yaddaşın qəlbigeniş,
saçları dən-dən..
Qoy yol – sətir ucası -
Şeirimizin hecası inciməsin məndən.
Bu ara, bu sıra
sərbəstə keçməyim
uzun qaçış arası
bir hovur nəfəs dərməyimdir;
yəni ki, daş binanın arakəsmələrinə
kərpic hörməyimdir.
Ya ünvanı bəlli mənzil yolun
damarını qırmaqdır,
Ya fikirlər xalısının ərişinə
təzə ilmə vurmaqdır.
Sərbəst və nağılvarı bir fonla davam edən əsər lirik növün daha böyük formalarına qədərki epik növə keçərək, sərbəst vəznə uyğunlaşdırmışdır ki, bu da musiqililiyin, ritmik imkanların genişliyi ilə fərqlənən formadır. Bu forma müasir ədəbiyyatda ənənə halını almasa da, şifahi xalq ədəbiyyatından oxuculara tanışdır.
Belə vəzndə yazılan şeirlər vurğulu hecalar üzərində qurulur. Təqdim etdiyimiz nümunədə də söz və ifadələr hecaların tərtibatına, onların yerini elastik şəkildə dəyişmək imkanına uyğun seçilib. İxtisarla və avazla oxunanda şeirin daxili ahəngi, vəznin özünəməxsusluğu asan duyulur, təsir dərinləşir.
Lirika var ki, bəlli bir hadisədən danışır, lirika da var ki, hadisənin yaranmasını nəql edir. Bu əsər içində müəllifin həm də özünü təqdimatıdır. Bu sanki kollektiv lirikaya – xora oxşayır, necə ki, xorda kollektiv ifaçılardan birinin (və ya bir neçəsinin) kollektivdən ayrılıb fərdi bir sözü və ya səsi ifa etməsi kimi, fərdi, ritmik özünüifadə, özünüvaretmə formasıdır. Bu, xora həm forma verir, həm fərqlilik gətirir. Nümunədəki mətn də ritmindən ayrılan lirikadır, nəğmədir. Şair burada bədii dilin xüsusiyyətlərini əsas götürərək vəzni qısa və uzun hecaların tənasübü üzərində qurmuşdur ki, bu da onun zəngin sənətkarlıq texnologiyasının təzahürü kimi qiymətləndirilməlidir.
Əsərin bu bölümündə diqqətə çarpan digər məsələ isə müəllifin eyni zamanda
tənqidçi kimi çıxış etməsidir. Epik və lirik poemanın tarixində və təcrübəsində Həsənoğludan üzübəri, N.Gəncəvi, M.Füzuli, Ş.İ.Xətai, M.Hadi, H.Cavid, S.Vurğun, B.Vahabzadə və b. əsərlərində belə bir ənənəvi üslub vardır ki, müəllif yazdığı fikrə niyə gəldiyini əsərin özündə açıqlayır, yəni əsərin içərisində əsəri bir növ təhlil edir – müəllif həm də tənqidçi rolunda çıxış edir. Yusif Nəğməkarın "Nizami demiş" poemasında yeni bir ədəbi üsluba rast gəlinir ki, müəllif bu üslubun izahını verir, niyə hecadan sərbəst vəznə keçdiyini elə əsərin içərisində izah edir. Klassik şairlərdə əsərin içərisində gəlinən fikrin izahı verilirdisə, Y.Nəğməkarda üslubun izahı verilir – bu, ayrıcalıqdır.
Qeyd: Yenilik kitabın forma və quruluşunda da özünü göstərir. Həm ölçü, həm dizayn, həm də əsərin səhifələrə yerləşdirilməsi baxımından yeniliklər diqqəti cəlb edir. Belə ki, kitabın qoşa səhifələrinin birində müəllifin poeması ardıcıllıqla, digərində N.Cəfərovun elmi nəzəriyyələrindən, Azərbaycan tarixi, fəlsəfəsi, mədəniyyəti, ədəbiyyatı haqqında və bu sahələrdə iz qoyan görkəmli simalar
haqqında fikirlərindən seçmələr verilib. Silsilə olaraq bir-birini əvəzləyən
mətnlərdə bədii və elmi təfəkkürünün paralel, eyni zamanda çarpazlaşan xətləri
aydın sezilir. Bu üslub böyük türkoloq alim və ictimai-siyasi xadim Nizami Cəfərovun həm insan kimi xarakterini, həm də onun zəngin fikir dünyasını müasir oxucuya çatdırmaq baxımından özünü doğruldur. N.Cəfərov bir şəxsiyyət olaraq sağlığında poeziyamızın diqqətini çəkən həqiqətən nadir alimlərimizdən biridir.
Onun bir millət vəkili, Bakıda Atatürk Mərkəzinin sədri kimi gördüyü çox dəyərli
işlər türk dünyasının birliyinə, dünya türklərinin mədəniyyətinin tanıdılmasına
əvəzsiz xidmətdir. Bu baxımdan şairin mövzu seçimi də, bütün parametrlər üzrə
özünü doğruldur.
Əsərin davamında öz ritmindən ayrılan “nəğmə” ritminə dönür və mətndə lirika ilə məntiqin birgəliyi xüsusi zövq verir.
...Hər kəsdən hər şeyi sormaq gülüncdür,
Demirəm qurunu sən yaşa söylə.
Qınından sıyrılan söz də qılıncdır,
Dərdi də dərd qanan sirdaşa söylə.
Məqamdır, üzümü tuturam sənə,
Qəbzəli xəncərin tiyəsi hanı?
Uca dağ qocalır hey sinə-sinə...
Bəs qoca dünyanın yiyəsi hanı?!
- deyən şair alimin bu sualların cavabını verəcəyinə inanır və yaxud buna borclu olduğunu ona çatdırmaq istəyir.
"Nizami demiş" poemasında görkəmli akademik Nizami Cəfərovun simasında
Azərbaycan aliminin ümumiləşdirilmiş obrazı var və şair bu obrazda alimi yetişdirən müəllimləri də öz müsbət keyfiyyətləri ilə təqdim edir.
Alçaq qaldırsa da, çox uca tutmaz,
Ucalıq yolunu bilən adamı.
Kölgədən qaçsa da, kölgədə qalmaz,
Əqidə sahibi, qələm adamı.
Şair eyni zamanda alim adına layiq olmayanları da diqqətdən kənarda
saxlamır və onları da, necə deyərlər, əməlli-başlı "mükafatlandırır".
Adaməvəzlərə "əvəzsiz" dedik,
Hanı əvəzliklər – yeganəliklər?!
Hərənin əlində bir susqun düdük,
Bürüyüb ətrafı biganəliklər...
Alimi zirvələrsayaq bilirəm.
Bildiyim bilgidən aləm halıdır.
Alimi aləmə dayaq bilirəm,
Alim cəmiyyətin pyedestalıdır.
Burada müəllif alimin ən böyük dəyərini verməklə, həm də ona məsuliyyətlərini bircə sözlə xatırladır. Eyni zamanda şeirə gətirilməsi nə qədər çətin olan bu
sözü (pyedestal) elə ustalıqla ölçüyə sığdırır ki, oxucu bu sözün ağırlığını, qəlizliyini hiss etmir və misranın ahəngində asanlıqla oxuya və səsləndirə bilir.
Qatqıdan qorunub özünü gözlər,
Bu saf mayamızla təmiz dölümüz.
Meydan sulayanda qurama sözlər,
Ana deyib ağlar Ana dilimiz.
Reklamlar bərq vurur, işığı gözəl,
İşığın altında yazısı özgə.
Parkda bizimsə də zəncir dartan əl,
Zəncir boğazında tazısı özgə...
Bu bəndlər oxucuya Bəxtiyar Vahabzadənin “Ana dilim” şeirini xatırladır. Demək ki, müəllif yaradıcılığında da müəlliminə sadiq qalaraq, sanki onun yolunu davam etdirir.
Şairin soy-kökünə, xalqına bağlılığının, dövlətinə sədaqətinin, vətənə məhəbbətinin ölçüsü ikicə misrasından bəlli olur: “Qürbətin şirini zəhərdən betər, Yurdun acısı da şəkər kimidir”.
Qeyd edək ki, ədəbiyyat tarixində vətənpərvərlik mövzusu daim aktual olub.
Bütün şairlərin poeziyasında vətən mövzusu bu və ya digər şəkildə özünü göstərib. Müasir Azərbaycan ədəbiyyatında da vətən mövzusu son illər ən çox işlənən mövzudur. Lakin yaradıcılığında şəxsiyyəti, şəxsiyyətində yaradıcılığı görünən şairlər çox deyil. Bəllidir ki, poeziyanın vətənpərvərlik hisslərinin yüksəldilməsinə
təsiri olduqca yüksəkdir. Bu hissləri ötürə bilmənin əsas yolu onu daha güclü yaşamaqdan keçir. Ana dilinə məhəbbət, dünyəvilik, humanistlik, türkçülük, milli
şüura, milli kökə bağlılıq ideyaları Yusif Nəğməkarın yaradıcılığında olduğu kimi,
əməllərində də özünü göstərir. Bu böyük milli ideyaları məsləkində, ictimai həyatında tətbiq etmək, yarım əsrə yaxın bir müddətlik yaradıcılığında yeni forma və yeni məzmunla ifadə etmək, özünün də qeyd etdiyi kimi, elə də asan deyil.
Elə də asan deyilmiş
nəfs atının ağzına cilov keçirib
ayağına üzəngi tapmaq...
Elə də asan deyilmiş
ucalıb alçaqlara dərd olmaq.
Elə də asan deyilmiş
bu namərd dünya
mərd olmaq...
Və ya: “Onu çəkdikləri min yerə çəkir” – deyir şair. Həyatın çətinliklərinin ən dolğun poetik ifadəsidir, məncə, bu misra.
Bəli, “Əyri zaman içindən düz çıxmaq çətin işdir”. (A.N.)
Şairin bu poetik nümunəsində özünə inamı da kifayət qədər aydın görünür.
Yaşadığı zamanın ağırlığının, insanların üzərinə çökmüş yükün fərqində olsa da,
öz kökündəki gücdən güc alaraq o yükü çəkib aparmağın qürurunu yaşadığını
oxucuya incə bir cizgi ilə çatdırır.
Müasir dövrdə metaforalardan bol-bol istifadə edilən və təkcə duyğu ilə deyil,
həm də düşüncə ilə qidalanan belə şeirlərin daha çox qəbul edildiyi, daha çox oxucu kütləsi qazandığını desək, yanılmarıq.
Ümumiyyətlə, poema şeirin avanqard üslubudur ki, öz epoxasının zövqünü
qabaqlayan şairlər bütün dövrlərdə bu üsluba müraciət ediblər. Çünki poemanın
imkanları olduqca genişdir. Yusif Nəğməkar da bu imkandan peşəkarlıqla istifadə edərək, sırf yazılan mövzu ilə kifayətlənməyib, hadisələrin axarında həm tarixə və tarixi şəxsiyyətlərə müraciət edir, həm də zamanın ictimai-siyasi hadisələrini,
sosial problemlərini bədii lövhələrlə diqqətə çatdırır.
Bəndlər arasında dolaşarkən “Ədəbiyyat”, “525-ci qəzet”lə rastlaşırıq,
Sokratın, Aristotelin, Hippokratın, Krımskinin yolundan ötüb, Bilgə Tonyukukun izindən adlayıb, Nizami Gəncəvinin söz xəzinəsinə baş çəkib, Mehdi Hüseynin, İsmayıl Şıxlının, Bəxtiyar Vahabzadənin xeyir-duası ilə yola davam edirik. Tarixi şəxsiyyətlərin hər birinin adlarının çəkildiyi misralar olduqca spesifikdir. Şair öz qəhrəmanını şəxsiyyət olaraq belə təsvir edir:
Məğrur görkəm verir ona,
Fərəhdən dolan gözləri.
Üzeyirin musiqisi,
Əhməd Cavadın sözləri.
Oxucu isə bu təsvirdə Azərbaycan himninin sədalarını duyur, məğrur dayanan
o qəhrəmanın varlığında vətəni, bayrağı görür.
İkinci məqamda müəllif qəhrəmanını alim olaraq təqdim edir: “Əlacım olsaydı, onun adına “Fikir sərkərdəsi” təyin edərdim”.
Müəllif əsərdə xalq ruhunun bədii ifadəsini qorumaqla, Nizami Cəfərov kimi görkəmli alimin, böyük şəxsiyyətin həyat salnaməsini yaratmışdır.
Kitabın özünəməxsus kinematoqrafiyası var. Poemadan sənədli filmə qədər uzanan incə bir xətt diqqət çəkir. Oxucuları bu filmə dəvət edən səs duyulur...
Azərbaycan dilçilik elminin inkişafında əhəmiyyətli rolu olan N.Cəfərova həsr olunmuş bu əsərdə Yusif Nəğməkarın da bir filoloq olaraq Azərbaycan dilinə qazandırdığı yeni söz və ifadələr nəzərə çarpır. “Boynuqısıq dünya”, “adaməvəzlər”, “şahilik”, “ünyönü”, “ön ün”, “son ün” və s. Ana dilimizin sərhədlərinin genişlənməsi baxımından şairin bu xidməti də diqqətəlayiqdir.
Əsər boyunca müəllifin alimin ardınca addım-addım getməsini, elm dünyasına – ədəbi dünyanın yaranış nöqtəsinə girişini izləyirik, o aləmə açılan qapının səsini duyuruq.
Zəkanın işığı – çıraq yanması,
Düşüncə buludun sis anasıdır.
Yazı – iç aləmin aşkarlanması,
Nitq – lal düşüncənin səs aynasıdır.
Alimin izi ilə gedən elm aləminə çatar, – fikrilə, ağılla hissin, zəka ilə duyğunun - şairlə alimin bir yerdə birləşdiyinin şahidi oluruq. Həyatda bəzən bizi düşündürən suallar olur ki, uzun müddət aydınlaşdırmaqda çətinlik çəkirik. Etiraf edim ki, Yusif Nəğməkarın "Nizami demiş" kitabını oxuyarkən özlüyümdə məni düşündürən suallardan birinə cavab
tapdım. Öyrəndim ki, informasiyanı hansı formada daha yaxşı qəbul etmək olar.
Elmi, ədəbi nəzəriyyələrlə poeziyanın eyni vaxtda (ardıcıllıqla) oxunması öyrənmənin ən yaxşı üsuludur. Müasir elmi nəzəriyyənin bədii-poetik misraların əlvanlığı ilə birləşməsində həm öyrənmə tezliyi var, həm də xoş ovqat yaradır.
Yusif Nəğməkar bu inamı doğrultdu və ustadının izi ilə gedərək bütün
yaradıcılığında özünəməxsusluqla milliliyi qorudu. Yazının sonlarına yaxın
fərqinə vardım ki, gətirdiyim nümunələr hələlik ancaq bir kitabı üzərindən olub.
Yazılı nitqin də dioloji olduğunu nəzərə alaraq oxucuları yormamaq üçün hələlik
bu qədərilə kifayətləndim.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.03.2024)
Kəlağayımız bu dəfə Mingəçevirdə
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bəli, kəlağayı get-gedə dəbə minir və moda mövzusundan danışanda mütləqdir ki, kəlağayı barədə də söz açılsın, gənc qızların bu milli-mənəvi dəyərimizə daha çox müraciət etməsi vurğulansın. Mingəçevir Dövlət Universitetində “Sazlı Sözlü Kəlağayı Günləri” adlı ədəbi-bədii tədbir keçirilib. Bu dəfə söhbətim bu barədədir.
Mingəçevir Dövlət Universitetinin (MDU) Humanitar fənlər kafedrası və “Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi” İctimai Birliyinin təşkilatçılığı ilə”Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” çərçivəsində Azərbaycan kəlağayısının YUNESKO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilməsinin 10 illiyi münasibətilə “Sazlı, sözlü kəlağayı günləri” adlı ədəbi-bədii tədbir keçirilib.
Tədbirdə İctimai Birliyin bir qrup əməkdaşı, MDU-nun akademik-inzibati heyət üzvləri, tələbə və magistrantlar iştirak edib.
Giriş sözünü Ümummilli lider Heydər Əliyevin “Həyatda uğurla yaşamaq üçün xalqımızın, millətimizin milli-mənəvi dəyərlərinə sadiq olmaq lazımdır, bu milli-mənəvi dəyərləri ümumbəşəri dəyərlərlə birləşdirib müasir həyat tərzi keçirmək lazımdır” sözləri ilə başlayan MDU-nun Humanitar fənlər kafedrasının müdiri dosent Esmira Cəfərova kəlağayının Azərbaycanın milli-mənəvi dəyərlərində yeri, tarixi, istehsal ənənələri, naxış növləri haqqında məlumat verib.
Açılış nitqindən sonra kəlağayı ilə bağlı hazırlanmış videoçarx izlənib.
Sonra, tədbirin proqramına uyğun olaraq “Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi” İctimai Birliyinin sədri Güllü Eldar Tomarlı “Anam-Kəlağaydı, Kəlağay-anam…”, “Basqal” Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğunun direktoru Günay Rzayeva “Basqal” kəlağayı sənəti”, MDU-nun müəllimlərindən Günel Yunusova “Milli-maddi sərvətimiz: Kəlağayı” və Səadət Ağakişiyeva “Kəlağayı sənətinin zənginliyi və fəlsəfəsi elmi-bədii əsərlərdə” mövzusunda məruzə ilə çıxış ediblər.
Məruzələr iştirakçılar tərəfindən maraqla qarşılanıb.
Daha sonra, MDU-nun tələbələrinin ifasında milli-mənəvi ruhda şeirlər səsləndirilib, musiqilər oxunub və rəqslər nümayiş etdirilib.
“Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi” İctimai Birliyinin sədri Güllü Eldar Tomarlı müəllifi olduğu kitabları MDU-nun kitabxana fonduna hədiyyə edib, Elm və Təhsil Nazirliyinə mənəvi dəstəyə görə, Mingəçevir
Dövlət Universitetinə yüksık təşkilatçılığa görə təşəkkürünü bildirib.
Kəlağayının təbliği ilə bağlı tədbirlər davam edəcək, mən də sizləri məlumatlandıracağam.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(11.03.2024)
