Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

SUAL:

Faiq bəy,  həyatın "ərköyün uşaq", "qəddar şah", "amansız düşmən", "deyingən qoca qarı" obrazları ilə qarşılaşanda səbrinizi "qalxan" edə bilirsinizmi?

 

CABAB:

- Səbr Tanrının adlarından biri kimi iradəmizi təmsil edir. Həqiqəti dərk edən, ədaləti təmsil edən biri kimi şair, qeyd etdiyiniz obrazlarların qarşısında öz fəlsəfəsini ortaya qoyur. Problemlərin həlli yolunu təklif edir. Texnoloji inkişaf qarşısında ekoloqlar yüz il, min il sonra dünyada baş verəcək iqlim dəyişmələrinə qarşı bu gün necə mübarizə aparırlarsa, şairlər də dünənki, bugünkü milli şüuru sabahlara təhlükəsiz şəkildə ötürməkdə görəvli şəxslərdir. Tarixin bəzi məqamlarında şahların vəzirləri, məsləhətçiləri elə şairlər olub. Hətta bu yerdə yenə də şair Şah İsmayılın adını vurğulamaq istərdim. Qılınc və Qələm paralelliyi Dədə Qorquddan, Koroğludan, Şah İsmayıldan bu günümüzə qədər öz aktuallığını qoruyub saxlamaqdadır. "Amansız düşmən"dənsə, mehriban dostluğu, sevgini tərcih edərdim. Qocalıq məhfumunu yaşla əlaqələndirmirəm. İndi o qədər zamanədən gileyli gənclərimiz var ki... Bu bir az da sosial vəziyyət ilə bağlı olsa da, ədəbi yaşantıya çevrildiyi məqamlar da olur.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.03.2024)

Etibar Əbilov, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

 

Böyük qırğız yazıçısı Çingiz Aytmatov haqqında kitab üzərində işləyərkən bu mütəfəkkir yazıcı haqda eşitdikərimi də yazıya aldım. 1985-ci il oktyabrın 23-ü idi. Həmim gün atamla (dövrünün tanınmış ədəbiyyatşünası İmamverdi Əbilovla - red.) Bakıda idik. Atamın nəsə işi var idi. Telefonla Bəxtiyar müəllimlə - Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə ilə danışdı və Bəxtiyar müəllim atamı evlərinə dəvət etdi. Axşam onlara gəldik. Bəxtiyar müəllim Çingiz Aytmatovdan danışırdı:

-Çingizə zəng etmişdim. Mənimlə görüşmək istədiyini dedi. Frunzeyə getdim. Onunla görüşərkən məlum oldu ki, Çingiz bir gündən sonra təçili Moskvaya getməlidir. Əvvəlcədən planlaşdırılmayan xariçi səfəri var imiş. Bütün gecəni yatmayıb Çingizlə söhbət etdik..

Bəxtiyar Vahabzadəni tanıyanlar, görənlər bilir. Həyəçanlananda qəfil, ani çəkən əsməsi, titrəməsi olardı. Bütün varlığı bir anlıq titrəyərdi. Bir də qəribə siqaret çəkməyi vardı. Həyəcanlı olanda yandırdlğı siqareti 2-3 nəfəs alandan sonra külqabında söndürər, az qədər keçməmiş yenisini yandırardı. Əgər həyəcanı keçməyibsə həmin siqareti də bir neçə nəfəs alandan sonra külqabında söndürərdi.

Çingiz Aytmatovla görüşündən danışan Bəxtiyar müəllim həyəcanlı idi. Az keçməmiş onun həyəcanının səbəbi bizə də məlum oldu. Bəxtiyar müəllim atama müraciətlə:

-Çingiz Sovet dövlətinin tezliklə çökəcəyini deyir- söyləyib təzə siqaret yandırdı- Cingiz deyirsə, demək, o hadisə baş verəcək...Bunu Çingiz deyirsə, demək nə isə bilir ki deyir....O heç vaxt boşuna söz deməz...Bir də onlarla (Sovet rəhbərlərini nəzərdı tututdu) yaxındı axı...

Təsəvvür edin. 1985-çi il. Sovet dövlətinin mənəm vaxtları. Azərbayçanın böyük şairi Bəxtiyar Vahabzadə o vaxt üçün ağla batmayan söhbət edir. Və o bu sözü ölkənin, yəni SSRİ-nin ən böyük mədəniyyət xadimlərindən biri olan, dünyanın ən böyük yazıçılarından biri kimi dəyərləndirilən Çingiz Aytmatovdan eşidib. Və bu təhlükəli söhbəti ən yaxın doslarından biri hesab etdiyi atama danışır.

...Bəxtiyar müəllim nə qədər həyəcanlıdırsa bir o qədər də ruhən, qəlbən məmnundur. Nifrət etdiyi bir quruluşun tezliklə məhv olacağına tam inanır. Hardasa, əvvəlcədən o günün xöşbəxliyini yaşayan kimi görünür.

...Yenə də Cingiz Aytmatovdan danışır. Kitab dolabının qarşısına Çingizlə Frunzedə çəkdirdiyi şəklini qoyub. Mən şəkli Bəxtiyar müəllimdən istəyirəm. Şəkli götürüb mənə verir. İmzalamasını xahiş edirəm. Onu da edir... İndi olsaydı elə etməzdim, amma o vaxt gənc idim. Bəzən iştəklərim sərhədi keçirdi. Bunu ona görə yazıram ki, Bəxtiyar müəllimdən xahiş edirəm, bu nadir şəklin arxasına adlı (yəni mənim adıma) avtoqraf yazsın. Bəxtiyar müəllim yazır. Amma mənim adımdan əvvəl, özünün dediyi kimi, əqidə dostu olan atamın adını yazır...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.03.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Əgər gəlib desələr ki, Bakı Dövlət Universitetinin Sosial məsələlər, tələbələrlə iş və ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə prorektoru kimdənsə rüşvət alıb, hətta and içsələr belə, inanmaram. Çünki o, elə bir ailədə böyüyüb ki, həmin ailənin süfrəsində heç zaman haram tikə olmayıb. Atası Çoban kişi öz qabarlı əllərinin zəhməti ilə balalarını boya-başa, ərsəyə çatdırıb... 

 

Bu gün sizə filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Əliş Ağamirzəyevdən söhbət açmaq istəyirəm. O, 15 mart 1973-cü ildə Yardımlı rayonunun Köryədi kəndində dünyaya gəlib. 1991-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinə daxil olub. 1994-1998-ci illərdə hərbi xidmət keçib. 1999-cu ildə Bakı Dövlət Universitetini kitabşünas-nəşriyyat redaktoru ixtisası üzrə (bakalavr), 2004-cü ildə isə Bakı Dövlət Universitetinin magistraturasını fərqlənmə diplomu ili bitirib. 2004-2007-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin nəşriyyat işi və redaktəetmə kafedrasında müəllim, 2007-2019-cu illərdə Bakı Slavyan Universitetində Jurnalistika kafedrasında müəllim, baş müəllim, dosent vəzifələrində çalışıb. Eyni zamanda 1998-2014-cü illərdə "Mütərcim" Tərcümə, Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzində redaktor, icraçı direktor, 2014-2019-cu illərdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Bilik Fondunun informasiya təminatı sektorunun məsləhətçisi vəzifəsində işləyib. Hazırda dediyim kimi, Bakı Dövlət Universitetinin sosial məsələlər, tələbələrlə iş və ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə prorektoru, Yeni media və kommunikasiya nəzəriyyəsi kafedrasının dosentidir...

Onu “Mütərcim” nəşriyyatından tanıyıram. O qədər saf adamdır ki, hətta buna şübhə etmək belə insafsızlıq olar. Mehribanlığına, qayğıkeşliyinə də söz ola bilməz. Səbrli və təmkinlidir. Rəftarında o qədər mədənidir ki, kübarlıq iliyinə kimi işləyə bilib, varlığına hopub...

2010-cu ildə dissertasiya müdafiə edərək filologiya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi alıb. 2018-ci ildən filologiya üzrə elmlər doktoru proqramı üzrə BSU-nun dissertantıdır.

Ali məktəblər üçün 1 dərs vəsaitinin, 3 fənn proqramının, 50-dək elmi məqalənin müəllifi, 2 kitabın tərtibçisidir. Bir sıra beynəlxalq elmi konfranslarda iştirak etmiş, əsərləri Rusiya, Qazaxıstan və Ukraynada çap olunmuşdur.

"Humanitar elmlərin öyrənilməsinin aktual problemləri" və "Kitabşünaslıq və redaktor sənəti" elmi məcmuələrinin redaksiya heyətinin üzvüdür...

Qəribədir, Yardımlı rayonundan indiyədək hər hansı bir ali elm ocağında prorektor vəzifəsinədək çox az adam yüksələ bilib. Səhv etmirəmsə, professor Mircəfər Həsənli Müəllimlər İnstitutunun, professor Telman Vəlixanlı isə Slavyan Universitetinin prorektoru olublar, vəssalam- şüttamam. Əliş Ağamirzəyev bu sırada üçüncü və hələ ki, sonuncudur…

Bu gün Əliş müəllimin doğum günüdür, 51 yaşı tamam olur. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı, işlərində müvəffəqiyyətlər arzulayırıq.

Çox yaşa, HALAL ADAM!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.03.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Elə insanlar var ki, doğulduqları gündən son nəfəslərinədək Allahın nəzərləri üzərlərində olur. Onlar ucaldıqca ucalırlar. Deyirlər ki, Allah iki dəfə gülür- Onun qaldırdığını yıxmaq istəyənlərə, bir də Onun yıxdığını qaldırmağa çalışanlara...

 

Xalq yazıçısı Anar Allahın qaldırdığı adamlardandır. Zəngin təcrübəsi, nüfuzu, işgüzarlığı rəhbərlik etdiyi qurumun uğurlu fəaliyyəti üçün mühüm rol oynayır. Nə qədər yaşayırsa, nə qədər vardırsa ondan yararlanmaq, bəhrələnmək gərəkdir. İkinci bir Anarı yetişdirməkdən ötrü, bu millətə bəlkə də yüz il vaxt lazım olacaq… 

 

Deyir ki,- “İllər boyu bir neçə mətbuat orqanı və bəzi saytlarda mənim ünvanıma, Yazıçılar Birliyinin ünvanına olmazın böhtanlar, yalanlar, təhqirlər yağdıranlar nədən küsüblər və bizdən nə umurlar? Məhz onlar kimi düşünməyimizi, hadisələri ancaq onlar kimi qiymətləndirməyimizi, heç vaxt, heç kəsdən asılı olmayan öz müstəqil mövqeyimizi, münasibətimizi bir qırağa qoyub onların dediyini deməyimizimi istəyirlər?! Adını belə çəkmək istəmədiyim birisinin işi-peşəsi yazıçılara çirkab atmaqdırsa, “Yazıçılar Birliyinə tüpürürəm” demək tərbiyəsizliyindən belə çəkinmirsə və qəzet də bu xuliqanlığa öz səhifələrində yer ayırırsa, sizcə biz buna cavab verməməliyik? Deməsinlər, eşitməsinlər. Çörəkləri Yazıçılar Birliyinə sataşmaqdan çıxanlar tipik mafioz qanunlarıyla hərəkət edir. Nəinki özləri hər cür iftira və yalanlar uydurur, hətta Birliyimiz haqqında az-çox obyektiv söz deyənləri, yaxud hətta adicə məndən müsahibə alanları da dərhal qaralamağa, vurub sıradan çıxarmağa tələsirlər. Buna da hər kəs tab gətirmir, geri çəkilir, hədə-qorxu gələnlərdən “qəbahəti” üçün üzrxahlıq eləyir. Hər fürsətdə qəsdimizə duranlar sonra da şikayətlənirlər ki, niyə bizi müdafiə etmirsiniz. Lap Məşədi İbad yada düşür: “Aç qapını, gələk səni öldürək”. Qəti fikrim budur ki, müxalifətə ən böyük ziyanı məhz bu sayaq yazılar - başqa cür düşünən, başqa mövqedə olan ziyalıları təhqir edən, pisikdirən, onları itələyib uzaqlaşdıran yazılar vurur. Demokratiyadan dəm vuran bu adamların tolerantlıq, fərqli fikrə dözümlülük haqqında sanki heç təsəvvürləri yoxdur. Obyektivlik naminə onu da deməliyəm ki, belə yazılar, təəssüf ki, iqtidar mətbuatında da yer alır. Kiminsə siyasi baxışlarıyla razılaşmamaq təbiidir, amma buna görə onun bütün fəaliyyətinin, hətta başqa sahələrdə xidmətlərinin üstündən qələm çəkmək düz deyil. Belə yazılar da ilk növbədə iqtidara zərər gətirir. Demokratiya o deməkdir ki, siyasi rəqibini opponent kimi görəsən, düşmən kimi yox…”

 

Xalq yazıçısı daha sonra əlavə edir:- "Mən 1987-ci ildə, hələ Sovet dövründə, amma yenidənqurmanın havası əsməyə başlayanda o vaxtkı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin göstərişiylə deyil, yazıçıların öz təklifiylə bu təşkilata rəhbər seçilmiş ilk şəxsəm. Yazıçıların üç qurultayında yekdilliklə yenidən Birliyin sədri seçilmişəm və yenə də yazıçıların əksəriyyəti bu vəzifədən getməyimi təklif etsə, həmin gün istefa ərizəmi verməyə hazıram. Amma desinlər görək, axı küsənlər nədən küsüblər və umanlar nə umurlar? Bir dəfə də olsun bu barədə aydın-açıq bir söz eşitmədim. Yaxın dostlarımın rəhbərlik etdiyi başqa Yaradıcılıq təşkilatları haqqında deyəndə mən məhz bunu nəzərdə tuturdum. Yazıçılar Birliyinin rəhbərliyindən başqa heç bir siyasi, ictimai ya elmi idarənin rəhbərliyi müzakirə olunmur. Niyə? Bilmirəm.

Həm də gördüyümüz mühüm işlərə göz yumaraq mütləq qurdalayıb tərs məlumat verməyə çalışırlar. Mən Birliyin rəhbəri işlədiyim Sovet dövründə yüzdən artıq yazıçı ev aldı. İndi quruluş, şərait tamamilə dəyişib, əvvəlki imkanlar yoxdur, amma yenə də hörmətli prezidentlərimizә, əvvəlcə rəhmətlik Heydər Əliyevə, sonra da İlһam Әliyev cənablarına müraciət edәrәk yazıçılar üçün bir neçə mənzil düzəldə bildik. 34 nəfər razı, iki-üç nəfər narazı qaldı və mətbuatda əlüstü bunun ətrafında qalmaqal yaratdılar. Yazıçılar Birliyinin mükafatlarını təsis etdik. İsa Muğanna kimi böyük yazıçımızı mükafatlandırdıq, yaratdığımız Münsiflər heyəti katibliyin heç bir müdaxiləsi olmadan layiqli müəllifləri mükafatlandırdı. Bunu da tərs yozdular, əleyhimizə çevirdilər. Hətta təqdimatlar, yubileylər keçirməyimizi də bizə irad tuturlar. Heç onu demirlər ki, bəzən elə yazıçıların yubileylərini keçiririk ki, başqa heç yerdə bu yubileylər keçirilmir. İdarə heyətimizdə, redaksiya heyətlərimizdə müxalifət partiyalarının üzvləri də təmsil olunub. Birlikdə heç bir yerliçiliyə, əliəyriliyə imkan verilmir. Bütün bunlar məgər naqis cəhətlərdir ki, bizə bu qədər daş atırlar? Təəssüf ki, Yazıçılar Birliyinə sağmal inək kimi baxanlar belə inəyin üstünə qonan milçəkləri qovmağa təşəbbüs göstərmir. Əksinə, peşmansan birini fəxri ada, mükafata, ordenə təqdim edəsən, onu-on beşi inciyəcək ki, bəs mən niyə yada düşmədim. Heç kəs heç nə almayanda isə hamı sakit oturur yerində. Bizim təklifimizlə hörmətli prezidentimiz 50 yaşlı və 20 gənc yazıçıya illik təqaüdlər təyin etdi. Bilsəniz hər il bu təqaüdlər müəyyənləşən zaman başımız nə ağrılar çəkir. Bəziləri məsələni belə qoyur ki, bu təqaüdü məhz bu il almasam, yaşaya bilməyəcəm. Əzizim, bu təqaüdü almadığın və bir ildən sonra almayacağın vaxtda necə yaşayırdın və necə yaşayacaqsan bəs? Yox, kimə deyirsən? Mütləq bu il almalıyam, almasam dünya dağılar. Hədə, böhtan, təhqir… Ən iyrənc iftiralara əl atırlar. Elələri də var ki, təqaüdün yalnız bir dəfə verildiyini bildiklərinə görə təqaüd aldıqları müddətdə Yazıçılar Birliyindən razı, təqaüd müddəti qurtaran günün səhəri dərhal narazı olurlar, hətta o qədər hirslənirlər ki, Birliyin üzvlüyündən çıxırlar. Çıxsınlar. Birlik könüllü təşkilatdır, heç kəsi bura dəvət etmirik və heç kəsin də getdiyini ürəyimizə salmırıq…"

 

Bəli, Yazıçılar Birliyinin sədri, xalq yazıçısı Anar ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında, Azərbaycan ədəbiyyatında xidmətləri olan görkəmli şəxsiyyətlərdən biridir. Necə deyərlər, uca bir dağdır. Onun böyüklüyü ilə barışa bilməyənlər, bir az kənara çəkilib, bu dağın harasında olduqlarının fərqinə varsalar, öz yerlərini tapacaqlar...

Dünən bu “QOCA QARTALIN" 86 yaşı tamam oldu. Ona cansağlığı, ağrı-acısız günlər arzulayırıq.

Çox yaşasın!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.03.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

"Ölüm bir evə girəndə sağ qalanları da bir az öldürür"

Peyami Safa 

 

Düşünürəm ki, hər bir xalqın mədəniyyəti və mədəniyyətin müxtəlif sahələrinə aid olan əsərləri özündə bir az həmin xalqın ailə-məişət və cəmiyyət həyatını, bir az milli ruhunu, bir az soykökünü, bir az dünyagörüşünü də ehtiva edir. 

Necə ki, milli kinolarımızın mövzu və məzmununa diqqət yetirəndə görürük ki, müharibə (istər ön, istər arxa cəbhə), insanların məişət həyatı, soykökü, qəhrəmanlıq mövzularında çəkilmiş filmlərimiz üstünlük təşkil edir.

Biz milli kinolarımızda daha çox hər zaman ön cəbhələrdə cəsarətlə vuruşmuş Mehdi  Hüseyzadə, Həzi Aslanov, İbad Hüseynov kimi qəhrəman, söhbət müharibədən, cəbhədəki əsgərlərdən gedəndə əlindəki varını-yoxunu  cəbhəyə gedənlərə paylayan Cəbiş müəllim kimi insan, tək 

başına evindən çıxıb cəbhəyə yollanan balaca Murad, məişət qayğıları ilə yanaşı kolxozlarda, çay və pambıq plantasiyalarında, fermalarda çalışan zəhmətkeş, həkimə ehtiyacı olan bir yaralıya tibbi yardım göstərmək üçün fırtınalı gecədə dağ döşünə qalxan fədakar Azərbaycan  qadını obrazlarını izləyirik.  

Bu gün də məhz sujet xəttinin əsasını müharibə motivlərinin təşkil etdiyi və Azərbaycan kino tarixinə ən faciəli film kimi iz salan "Mən ki gözəl deyildim"  tammetrajlı bədii filmindən söz açacağıq. 

"Azərbaycanfilm" kinostudiyasının istehsalı olan film 1968-ci ildə xalq yazıçısı Bayram Bayramovun eyniadlı povesti əsasında ekranlaşdırılıb.

Quruluşçu rejissorlar Tofiq Tağızadə, Ağarza Quliyev, Ramiz Əsgərov, operator Aleksey Polkanov, rəssam Kamil Nəcəfzadə, bəstəkar Fikrət Əmirovdur. Filmin ssenarisini Bayram Bayramov, Ağarza Quliyev və İqor Strekov birgə yazıblar.

Rollarda Xuraman Qasımova, İsmayıl Osmanlı, Şahmar Ələkbərov, Eldar Əliyev, Sadıq Hüseynov, Ələddin Abbasov və başqaları çəkilib.

Filmin çəkilişlər Daşkəsən rayonunun Bayan kəndində, həmçinin Gəncədə və Lənkəranda baş tutub. 

Ekran əsərində hadisələr Böyük Vətən müharibəsi illərində  Azərbaycanın dağ kəndlərinin birində cərəyan edir. 

Burada qəhrəmanımız Səidənin taleyinin fonunda biz müharibənin insan həyatına təsirlərini izləyirik. 

Fəxrəddin Manafovun qonaq olduğu bir verlişdə Yusif obrazından danışarkən söylədiyi "Müharibədən qayıtmırlar, müharibədən qayıtmaq mümkün deyil. Yəni fiziki olaraq əlbəttə ki, şükür, qayıdanlar var, amma düşüncə, ruh olaraq onlar ordadırlar."-, sözləri gəlir ağlıma.

Xalqların azadlıq hərəkatlarını müharibələrdən ayırıb düşünəndə məncə müharibədə heç qazanan da olmur. Bir tərəf işğalçılıq edərkən, digər tərəf özünü müdafiəyə keçir. Çünki insan həyatının, dahası insan ruhunun itirildiyi bir yerdə heçnəyi qazanmaq mümkün deyil.

Və əgər düşünürsüzsə ki, müharibə sadəcə cəbhədə əli silah tutanlar arasında gedir, yanılırsız.

Müharibə də bir növ ölüm kimidir. Necəki ölüm bir evə girəndə sağ qalanları da bir az öldürür, eləcə müharibə də vuruşan tərəflərdən xəbərsiz, onların arasından soxulub cəbhədən insanların evlərinə, məişət həyatlarına, hətta onların ruhlarına qədər girir.

Müharibə fədakarlıq tələb edir, müharibə çoxlu qurban tələb edir.. Çoxlu günahsız qurban...

Kiminin əzizləri, kiminin ruzisi, kiminin həyatı və kiminin də taleyi olur bu qurban... 

Film gənc qızın atasını cəbhəyə yola salmas səhnəsi ilə başlayır.

Uşaq ikən anasını itirən Səidə yeniyetmə çağında atasını da cəbhəyə yola salır. 

Müharibə həm də çətin bir dövr deməkdir.  Ön cəbhədə ordu düşmənlə savaşarkən, arxa cəbhədə də xalq müharibənin gətirdiyi bəla və çətinliklərlə mübarizə aparır. İnsanlar sadəcə özləri üçün deyil, başqaları üçün də yaşamalı olduqlarını anlayır, sadəcə özlərini deyil başqalarını da düşünməyə başlayırlar.

Çingiz və Məzahir obrazları insanların aclıq dərdinin, ərzaq probleminin həlli üçün çalışarkən, mütəmadi olaraq atası ilə məktublaşan Səidə obrazı cəbhədən gələn məktublarla insanları sevindirmək arzusu ilə poçtalyona məktub paylamaqda kömək etməyə başlayır.

Axı müharibə dövründə insanlar sadəcə yeməyə ac olmurlar. Onlar həm də daim bir xəbər intizarında olurlar. Cəbhədən gələn xoş bir xəbərin intizarında.

Lakin Qurbanın da dediyi kimi, belə bir vaxtda camaatı yedizdirmək asan məsələ deyil, nədə ki, cəbhədən gələn bütün məktubları sevinc hissiylə paylamaq.

Məktublarla sevinc paylamaq arzusunda olan Səidənin çiynləri qəfil bir yükün ağırlığı ilə çox bərk əzilir. Axı məktublar sadəcə şad xəbərlərin deyil, bununla bərabər həm də qara xəbərlərin müşdəçisidir.

Səidə içində qara xəbər daşıyan məktubları sahiblərinə verməkdə çətinlik çəkərkən hələ bilmirdi ki, Şərif də ona atasının ölüm xəbərini verməkdə belə çətinlik çəkir.

Müharibə dövründə insanların əzizləri müharibədə həlak olanların dərdinə şərik çıxması, camaatın qayğısını çəkərkən fədakarlıq etmək, çətin bir dönəmdə insanları əlindən gələn qədər sevindirməyə çalışmaq kimi bəşəri dəyərlər filmdə ön plana çəkilir.

Atası son məktubunda Səidəyə belə yazırdı:

"Biz təyyarə ilə qalxırıq, sakitcə uçuruq. Dan yeri söküləndə düşmən arxasına keçdik, paraşutlarla atıldıq. Mən ömrümdə yeri bu qədər gözəl görməmişdim. O sübh şəfəqlərinə boyanmış  şəkilə oxşayırdı. Məni hər şeydən çox heyran edən kəndləri, obaları, evləri birləşdirən yollar, cığırlar idi. Onlara baxanda fikirləşirsən ki, adamları bir-biri ilə birləşdirən bu yollar, bu cığırlardır. Qızım, biz ondan ötrü vuruşuruq ki, insanları birləşdirən bu möhkəm bağlar qırılmasın. Səidə, qızım, tezliklə müharibə qurtarar,  görüşərik."

İnsan müdriklik təyyarəsi ilə mənən yüksələrkən evləri, obaları birləşdirən yollar, insanları birləşdirən bağlara çevrilirdi. Və Çingizlər, Səidələr, Məzahirlər isə məhz bu bağların qırılmaması, əksinə daha da möhkəmlənməsi üçün mübarizə aparırdılar.

Səidə obrazı taleyi müharibənin ağır qanunları ilə kəsişərək mənən böyüyən, həssas, duyarlı gəncləri, Çingiz obrazı insanların qayğısını çəkərkən lazım gəldikdə fədakarlıq edib üzərinə məsuliyyət götürməyi bacarmağı, Məzahir obrazı isə bütün çətinliklərə rəğmən nikbin olmağı və ümidi itirməməyi təmsil edir.

“Mən ki gözəl deyildim” müharibə mövzusunda çəkilən ən yaxşı ekran əsərləri sırasına daxil edilib. 1969-cu ildə Kiyevdə keçirilən kinofestivalda mükafat qazanan ekran əsərində Xuraman Qasımova “Qadın rolunun ən yaxşı ifası”na görə birinci yerə layiq görülüb 

Əvvəldə də qeyd etdiyim kimi film həm də Azərbaycan kino tarixinə ən faciəli film kimi iz salıb. Bunun səbəbi isə çəkiliş zamanı baş verən dəhşətli bədbəxt hadisədir.

Belə ki, Lənkəranda Dneprin alınması səhnəsi çəkilərkən çaya iki qayıq buraxılır. Qayıqların birində aktyorlar, digərində çəkilişin texniki heyəti olur.

Pirotexnikin partlayıcı qurğunu səhv salması nəticəsində baş verən dəhşətli partlayış  zamanı rejissor Ramiz Əliyev, Arif adlı operator və daha iki kino işçisi həlak olur. Döyüş səhnələrində yaradıcı heyətə kömək edən rus əsilli polkovnikin isə ayaqları kəsilir. 

Hadisədən sonra filmin çəkilişi dayandırılır. Aktyorlar və yaradıcı heyətin bir qismi, eləcə də Rasim Ocaqov operator kimi filmdən imtina edirlər. Sonradan başqa tərkib cəlb olunur və filmi Tofiq Tağızadə başa çatdırır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.03.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ƏN YENİ ŞEİRLƏR rubrikasında bu gün sizlərə istedadlı şair Saqif Qaratorpağın 2 şeirini təqdim edir. 

 

Sən elə şeirsən ki, ha yazsam da bitməzsən!

Ömrümün sonunacan havalı dolanaram.

Su deyib inildəyən bir çiçəkdən ötəri

Içimdən qırılaram, gözümdən bulanaram.

 

Damla-damla süzülüb, deşib daşı gələrəm,

Bir dəfə pıçıldayıb qırıq-qırıq “gəl”-desən.

Vecimə də almaram qışı, qarı, ayazı;

Qönçələnib gülərəm bircə yol gülümsəsən.

 

Misra-misra boy verər xəyalımda surətin,

Rəsmini gecə çəkib ürəyimdən asaram.

Dan yeritək qızaran gözlərimdə doğarsan,

Alın yazısı kimi hər gün səni yazaram...

 

Bilirsənmi, bənövşəm, ömrüm qara qələmdi,

Nə yaxşı sən çıxmısan qismətinə, bəxtinə.

Götürüb bircə söz yaz könlümün varağına,

Üşüyürəm... isinim əlinin istisinə.

 

*

Bu gün də səssizcə ötdü,

Məni axtaran olmadı.

Itdim adamlar içində,

Halımı soran olmadı.

 

Öz oduma gizli yandım,

Bir gələn yoxdu tüstümə.

Gedirəm, boz papağımı

Basıb gözümün üstünə.

 

Bu ömür harda qırılar?

Mən də bir yetim qarışqa.

Gecədi... qapım döyülür...

Kim ola ölümdən başqa.

 

Şükür olsun sənə, Tanrım!

Məni də saldın yadına.

Nə olar, bir az dözüm ver,

Məni sevən o qadına...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.03.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

“Qarşımda günahkarsan. Və qarşında günahkaram. Ən böyük həqiqət bax budur. 

Hər bir insanın içində işıq var. Çox vaxt insanların içindəki işığı zaman söndürür. Amma biz içimizdəki işığı özümüz söndürdük...”

Varis, “Son məktub”

 

Hər dəfə darıxanda evimizə gedirəm. Qapısından içəri girən kimi, xatirələr balaca uşaq kimi yüyürərək əlimdən tutub məni bütün ev boyu arxalarıyca gəzdirirlər. 

Evi bir insana hər zaman doğmadır da, bura isə bir evdən daha çox, çoxdandır görmədiyim, uzaqda qalan ən doğma insan kimidir mənə..

Elə ev də bəzən bir insan deyilmidir insana?!

Barmaqlarım üstünü toz basmış, hər əşyanın üzərində gəzdikcə, hər qapıya, pəncərəyə, divara toxunduqca bu evdə keçən xoş günlərimiz üsulca film lenti kimi gəlib keçir gözlərimin önündən.

Yalnış bənzətmə oldu deyəsən, əslində film lentindən daha çox bir qatar kimi gəlib keçirlər gözlərimin önündən. 

Xoş günlər bir qatar, hər vaqon isə bir xoş xatirə.. 

Bəli, hər vaqondan bir xoş xatirə boylanır mənə.

Mən isə o qatara gecikmiş sərnişin kimi perronda duraraq gözdən itməkdə olan qatarın arxasınca baxa qalıram yenə..

Yenə deyirəm, çünki o qatar bir dəfə getdi bəlkə, amma mən.. mən hər gün gecikirəm o qatara..

Hər xatırlayanda, hər darıxanda, hər kaş deyəndə, hər bəlkə deyə köks ötürəndə, hər peşman olanda, hər pis olanda, hər kədərlənəndə gecikirəm o qatara.

Bir söz var e, deyir: 

"Bir gün ən sevdiyim öldü. Mən nəyə üzülsəm, onun ölümünə ağladım həmişə."

Bax eynən eləcə o qatar da bir dəfə və birdəfəlik getdi. Mən isə hər gün gecikdim ona. Və açılan hər sabahda, düşən hər gecədə də, gecikməkdə davam edəcəm qaliba.

Odur qarşı-qarşıya oturub çay içdiyimiz stol, bir cüt gülən göz görürəm sanki, oğrun-oğrun baxıb gülümsəyirsən mənə.

"İki dənə təzə, dəmli isti çay süz, gəlib otur qarşıma, sənə şeir oxuyum"-,  deyirsən.. 

Mən də gülümsəyirəm,  elə tam yaxınlaşıb qarşındakı stulda oturanda, birdən xəyal kimi süzdüyüm isti çaydan yüksələn buğla birlikdə yoxa çıxırsan..

Huylu huyundan vaz keçməz deyiblər, ehh sən də köhnə adətlərindən əl çəkmirsən, bax yenə çay süz deyib, gəlmirsən, yenə soyudursan çayını.

Çayla birlikdə hava da soyuyur yavaş - yavaş, xatirələrin isti nəfəsi qucaqlayır üşüyən ümidləri. Axşam düşür, üşümüş ümidlər yenə xülyalara, xəyallara bürünüb yatır.

Evimiz isə əksinə, o həmişə sımsıcaqdır, mən yoxluğunun soyuğunda üşüyəndə sığınıb orda qızınıram hər zaman.

Masadakı o soyumuş çayın da, pilləkanın pillələrinin də, dibçəkdəki çiçəklərin də, evin qapısının da, hər gün tozunu sildiyim xatirələrin, hər gün üstünü qopardığım yaraların da gözü yol çəkir.

Gəl bir səhər yenə otur qarşıma, bir çay süzüm,  bu dəfə soyutmadan isti-isti iç. 

Danış yenə deyə-gülə, üsulca arala biraz aramızdakı həsrət pərdəsini..

Danış yenə mənə gələnlərdən - gedənlərdən,

Danış bilim indi nələr keçir o qocaman qəlbindən ?

Düşürdümmü heç yadına? Və yoxluğumun heç incidib, ağlatdığı oldumu səni?

Sən də üşüdünmü heç Göydələnlərin kölgəsində tək-tənha qalmış balaca bir daxma kimi?

Əyilib üfürdüm ürkək-ürkək yanan o şamı unudulmuş ad günümdə,  o şamlar çoxdan sönmüşdü zatən sənin könlündə.

Tələsik getdin, gedəndə nəsə apardınmı özünlə ? Mən bilmədim ki, heç..

Barı soyuq olanda səni isidə biləcək bir neçə isti xatirə qoyaydın gedərkən çantana.

Arxanca boylandım qaranlıqdı, dəyişmişdi sanki küçə, səni aparan yolları, tapıb yetişə bilmədim.. 

Mən özgə deyiləm ki, nə vaxt yolun düşsə gəl qonağım ol, isti  bir çay süzüm sənə, azca qayğına qalım, üşümüşdür sənin ruhun indi özgə, uzaq, soyuq yerlərdə, otur azca, tələsmə çıxıb getməyə.

Bir gün qayıdıb da, tapa bilməsən əgər  evimizi, xatirələrin ünvanına yollanıb orda axtar. 

Elə o ev xatirələrimizdi.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.03.2024)

“Ədəbiyat və incəsənət” portalının sizlərin Şamil Ənvəroğlunun şeirləri ilə tanışlığınızı davam etdirir.

 

 

Darıxmıram ki,

ürəyimi ləçək-ləçək qoparıram,

bu həyat bizə də nə vaxtsa

"güləcək, gülməyəcək" deyə... 

 

Üzülmürəm ki,

özümdən nağıllar uydurub sonunda düşəcək o üç almanı gözləyirəm,

"düşəcək, düşməyəcək" deyə... 

 

İncimirəm ki,

qəlbimin sınan yerlərini ümidlərimlə yamayıram,

"bitişəcək, bitişməyəcək" deyə... 

 

Ağlamıram ki,

gözümdən meyvəsini dərirəm qəlbimdəki dərd ağacının ve səssizcə gözləyirəm yenə də,

"bitəcək, bitməyəcək" deyə... 

 

Yaşamıram ki,

arzularımı toplayıram, çıxıram,

günlərimi vururam, bölürəm,

yerdə nəsə

"qalacaq, qalmayacaq" deyə... 

 

Ölmürəm ki,

nəfəs-nəfəs tükənsəm də,

gündə yüz yol büdrəsəm də,

günəşimə boylanıram,

"doğacaq, doğmayacaq" deyə... 

 

 

***

 

Qurban olum, darıxma,

sabahı bilmək olmaz.

Bax, çoxunun arzusu

bu gün çin olur axı...

Sən həyatı bu qədər

asan sanma, əzizim.

Yoxuşları çıxanın

Büdrəməyi var axı...

 

Kimdir o xoşbəxt adam?

Xoşbəxt yoxdur dünyada!

Üzdə gülənlər ki var,

Nə çəkirlər arxada.

Hələ şəkillərə bax,

boyalı üzə baxma,

kədərli gözlərə bax.

 

Sirli ağrılar yatır,

o güləyən qadında

Sən də elə bilirsən,

Ağrı nədir, bilmir o?

İnan ki, üzü gülür.

Unudub sevinməyi,

Heç ürəkdən gülmür o...

 

Daş deyilik gözlyək,

Kimsə qaldıra yerdən,

Ağac ki sayılmırıq,

bağban su verə hərdən,

Axı, heyvan deyilik,

Sahibimiz yem verə.

 

Olanlara baxma sən,

Nə qədər çətin olsa,

Yenə qalaq ayaqda,

Yenə qaçaq hər işə,

Qoruyaq özümüzü,

İNSAN qalaq həmişə...

 

 

***

 

Ha böyüt ruhunda bir gül fidanı,

ha gözlə gülünü, açmırsa, açmır.

ha bəslə qanadı sınıq arzunu,

ha qaldır baş üstə, uçmursa, uçmur... 

 

ha qov nankorları, getsin yanından,

ha qaç taleyindən – ömür "payından",

ha tut əllərindən, çox sev canından,

ha istə Tanrıdan, olmursa, olmur... 

 

ha qayna bulaqtək, axsın sözlərin,

ha gizlət içini, gülsün gözlərin,

ha qoru, dəyməsin yerə dizlərin,

ha ağla, boşluqlar dolmursa, dolmur... 

 

ha çalış arzular sağ olsun deyə,

ha vuruş pisliklər yox olsun deyə,

ha istə yaxşılar çox olsun deyə,

ha səslə ağ günü, gəlmirsə, gəlmir... 

 

ha soruş, bu dərdlər nəydi, İlahi?

niyə dərd qəddimi əydi, İlahi?

kimlər qarğış etdi, söydü, İlahi?

ha tök göz yaşını, sönmürsə, sönmür... 

 

ha sev birini də, nəfəs say onu,

ha eylə günəşə, aya tay onu,

ha say həyatına şirin pay onu,

ha et hər bir kəsin, sevmirsə, sevmir... 

 

ha de, "ümidim var, yaxşı olacaq",

ha de "xoş günlərdən bizə çatacaq",

ha de "bu zülmətə günəş doğacaq",

ha gözlə günəşi, doğmursa, doğmur... 

 

ha deyin "bir daha sevməyəcəm mən",

ha söylə "kimsəyə gülməyəcəm mən",

ha and iç "güvən nə, bilməyəcəm mən",

ha tükən, son ümid ölmürsə, ölmür...

 

 

***

 

Sevgi də tanıyır öz yuvasını,

sahibi olduğu ürək başqadır.

"Sevirəm, sevirəm" bağırmaq başqa,

səssizcə dərindən sevmək başqadır. 

 

Gen gündə yanında "varam" bir ayrı,

"Hələ ölməmişəm, sağam", bir ayrı,

"Arxanda yıxılmaz dağam", bir ayrı,

Dar gündə yanında olmaq başqadır. 

 

Özünü çoxbilmiş bilmək çox asan,

Hamıdan ağıllı saymaq çox asan,

"Səni anlayıram" – demək çox asan,

O isə qəlbini duymaq başqadır. 

 

Ayaqdan yapışıb dartmaq da varmış,

Şərəfi, qeyrəti satmaq da varmış,

Aldatmaq da varmış, atmaq da varmış,

Bir də İNSAN kimi qalmaq başqadır. 

 

"Bu həyat gözəldir" – deməyə nə var,

Təkcə şəkillərdə gülməyə nə var,

Şirin xəyalları qurmağa nə var,

Ömrünü YAŞAYA bilmək başqadır...

 

 

***

 

Gəl bir ömrü paylaşaq,

yarı bölək səninlə,

Gəl bir daha doğulaq,

bir gün görək səninlə.

Gəl həyatı, dünyanı birgə sevək səninlə,

ay mənim həyatımın anlamı,

çiçək QADIN,

Gəl bu ömrə bir xoşbəxt eşq tablosu çək, QADIN. 

 

Havasız günlərində sənə nəfəs olaram,

darıxan günün olsa,

ovudan səs olaram,

təkcə sevdiyin deyil,

sənə HƏR KƏS olaram,

ay mənim zülmətimə Günəştək doğan QADIN,

bu ruha, bu bədənə hər an eşq yağan QADIN. 

 

Bəyaz gəlinliyinlə bəyaz günlər gətir sən,

o ruhunla dünyama sevgi saçan ətirsən,

hər yazımda boy atan ümid dolu sətirsən,

ay ümidli sabahım,

ay aydın səmam, QADIN,

zamanımı donduran ayrıca dünyam QADIN. 

 

Neçə gözəl əsərdə sevgi dolu SÖZ olaq,

hər yorğun günümüzdə baş qoyulan DİZ olaq,

bütöv bir ruha dönək,

"sən","mən" deyil,

BİZ olaq,

ay yaralı qəlbimə şəfa olanım, QADIN,

təpədən dırnağadək mənə dolanım, QADIN. 

 

Bir qadın nə istəyər?

SEVGİ,

SAYĞI,

ANLAYIŞ...

Anlamı nə həyatın?

gəl onu məndən soruş,

kəlmələr əsas deyil,

NİYYƏTƏ bax, bil, danış,

gözləyirəm yolunu,

gəlirsən haçan, QADIN?

Bir görəm yanımdasan,

boyuna qurban, QADIN.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.03.2024)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı sizlərə Xəyalə Sevilin şeirlərini təqdim etməkdədir.

 

 

SƏNİ HARDA BAŞLADIM?

 

Səni harda başladım?

Harda bitirdim səni?

Çıxdım ürəyimin qapısınacan,

Ötürdüm səni.

Yolun yaxın olmasın.

Nə doğmamsan, nə yadım,

Əllərini üz, dedin,

Ümidini kəs, dedin,

Kəsdim,

Yeddi qapıya payladım.

Azın, çoxun qalmasın.

Ruh deyilsən, can deyilsən,

Həvəssən, bədəndən çıxdın.

Elə də sevmədim səni.

Ürəyimin zirvəsinə

Hərdən çıxdın...

Eh! Mənim də gizli-gizli

Darıxmağım olmasın.

 

 

SÜKUT EYLƏDİM

 

Nə çox söz var deyiləsi...
Dinmədim, sükut eylədim.
Sən məni işğal etmədin,
Mən özüm süqut eylədim.

 

Sən ki yanlışdın əlimə...
Necə qovuşdun əlimə?
Səni danışdım əlimə,
Beləcə qunut eylədim.

 

Adın uca səsdən düşdü,
Ah çəkdim, nəfəsdən düşdün.
Ürəyimə qəsdən düşdün,
Sonra da "unut" eylədin...

 

 

ÜZÜ SƏNƏ DAYANMIŞAM, İLAHİ…

 

Üzü sənə dayanmışam, İlahi,

Əllərini ver, tutum...

Bu təklik də ürəyimdə

Adam kimi yer tutur.

Mən hər gecə yastığıma

Dağıtdığım

Fikrim, qayğım nə varsa,

Gözlərimə toplayıram.

Baxışlarım çaparsa,

Tanrı duyar,

Tanrı alar məktubumu...

Yanağıma dalğa dəyir,

İçim dəniz.

Yıxılmışam, İlahi,

Elə bilmə,

Mən dincimi alıram...

Ən uzaq, ən gözəl xatirələrdən

Sevincimi alıram.

 

 

ÖZÜMLƏ SÖHBƏT...

 

– Gedən gedib, ümidini kəs.

– Necə?

Sevgi deyil, həsrət deyil, ağrıdı.

– Yaradı də, ağrıdacaq, bəs necə?!

– Göz yaşımı yanağıma

Sərib qurutmuşam daha.

Gördün? Yaş deyiləm ki.

Amma hərdən düşür yada,

Göynəyir adamın içi,

Baxma, daş deyiləm ki.

– Təzədi, yaran təzədi...

Boşalt, ürəyini boşalt,

Elə bil ki, kuzədi.

– Yolları kim çəkir belə

Ayağımın altından?

Dururam, gedə bilmirəm.

Bir az başımı qataram,

Yaşayaram, nə var ki.

Bir kimsəsiz uşaq qalıb içimdə,

Onu kiridə bilmirəm.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.03.2024)