Super User
Heydər Əliyevin Azərbaycanın milli təhlükəsizlik siyəsətinin formalaşmasında və inkişafında rolu - CƏLİL XƏLİLOV
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri, polkovnik Cəlil Xəlilovun Ümummilli lider Heydər Əliyevə həsr edilmiş məqaləsini təqdim edir.
1993-cü ildən ölkə səviyyəsində xüsusi istiqamət kimi, vahid prinsiplərə söykənən milli inkişaf və təhlükəsizlik siyasəti həyata keçirilməyə başladı. Azərbaycanın milli inkişaf və təhlükəsizliyininnəzəri və praktiki məsələləri geniş ictimai-siyasi və elmi müzakirəyə çıxarıldı, onun konseptual əsasları müəyyən edildi. Həmin dövrdən etibarən bu siyasət müstəqil dövlət quruculuğu proseslərinin bütün sahələrini əhatə edərək, milli inkişafın və dövlət idarəçiliyinin əsas vasitələrindən birinə çevrildi.
Azərbaycanın milli təhlükəsizlik fəaliyyəti ilk 5-6 ildə əsasən təcili və təxirəsalınmaz işlərdən - ölkədə dərin ictimai-siyasi və so-sial-iqtisadi böhranın doğurduğu daxili və xarici təhdidlərin qarşısının alınmasından, vətəndaş qarşıdurmasının dayandırılmasından və ölkə miqyasında dövlət idarəçiliyinin yaradılmasından ibarət idisə, sonrakı illərdə, xüsusən, 1998-ci ildən başlayaraq dövlətin xarici və daxili təhlükəsizliyinin milli sisteminin yaradılması sahəsində ardıcıl konseptual siyasi xəttə çevrilmişdir.
Azərbaycan Respublikasının milli təhlükəsizliyinin nəzəri əsasları müstəqil dövlətimizin banisi Heydər Əliyevin 1993-2003-cü illərdəki ayrı-ayrı çıxışlarında öz əksini tapmışdır.
Lakin bütövlükdə ölkənin Milli Təhlükəsizlik Konsepsiyasının ərsəyə gəlməsi və təhlükəsizlik siyasətinin tam formalaşdırması üçün Azərbaycan hökumətinə xeyli vaxt lazım olmuşdur.
Heydər Əliyevin milli təhlükəsizlik siyasətinin mühüm istiqamətlərindən biri də milli təhlükəsizlik orqanlarının fəaliyyətinin müasir tələblər səviyyəsində təşkili və fəaliyyət istiqamətlərinin müəyyənləşdirməsi idi. O, Azərbaycan təhlükəsizlik orqanlarının müstəqillik illərindəki tarixini şərti olaraq iki dövrə bölürdü: 1991-1993-cü illər və ondan sonrakı dövr. Birinci dövrdə ölkəyə rəhbərlik etmiş şəxslərin naşılığı üzündən Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin də fəaliyyəti nəzarətdən kənarda qalmışdı, bu orqan dürüst istiqamətləndirilmirdi, peşəkarlıq tələblərinə görə yox, qrup və partiya maraqlarına görə formalaşdırılırdı. Odur ki, nazirlik ölkənin başı üstünü almış çox ciddi fəlakətlər barədə qabaqlayıcı məlumat-lar əldə edib, onların qarşısını almaq üçün tədbirlər görmək əvə-zinə, əksər hallarda artıq törədilmiş cinayətlərin və milli maraqlara vurulmuş ağır zərbələrin qeydiyyatçısınaçevrilmişdi.
1993-cü ildə hakimiyyətə gələn Heydər Əliyev xüsusi xidmət orqanlarının qarşısında öz səlahiyyətlərinə daxil olan vəzifələri yerinə yetirmək üçün peşəkar kadr potensialını formalaşdırmaq, strukturunu təkmilləşdirmək, təhlükəsizlik orqanlarının fəaliyyət istiqamətlərini müəyyənləşdirmək, onları xalqın maraqlarına cavab verən səviyyədə hazırlamaq və həyata keçirmək üzrə prinsipləri və vəzifələri müəyyən etdi. Mövcud daxili və xarici təhdidlərə baxmayaraq, təhlükəsizlik orqanlarının əməkdaşları öz işlərini Heydər Əliyevin tapşırıq və tövsiyələri əsasında qurmağa və həyata keçirməyə çalışırdılar. Böyük inamla demək olar ki, Azərbaycan Respublikasının hüquq mühafizə və təhlükəsizlik orqanlarının fəaliyyətinin dirçəliş və yüksəliş, sözün əsl mənasında milli maraqlara xidmət dövrü məhz Heydər Əliyevin Azərbaycan rəhbərliyinə qayıdışı, bu qurumların işinin yenidən təşkilinə və nizamlanmasına göstərdiyi tələbkarlıq, eyni zamanda gündəlik nəzarəti, qayğısı və diqqəti ilə bağlı idi.
Heydər Əliyev 1997-ci il iyunun 28-də Milli Təhlükəsizlik Nazirliyində milli təhlükəsizlik orqanları əməkdaşlarının peşə bayramı gününün təsis edilməsinə həsr olunmuş mərasimdəki çıxışında təhlükəsizlik orqanlarının qarşısında aşağıdakı vəzifələri qo-yurdu: “Azərbaycanın Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi artıq dirçəlib, formalaşıb, öz gücünü toplayıb və həqiqətən müstəqil Azərbaycan Respublikasının dövlət təhlükəsizliyini təmin etməyə, qorumağa qadirdir. Ancaq eyni zamanda sizin qarşınızda hələ çox böyük və-zifələr var. Birinci vəzifə ondan ibarətdir ki, sovet dövründə də, müstəqillik dövründə də bu orqanda buraxılmış səhvlər bundan sonra bir daha buraxılmasın. Sizin ən əsas məqsədiniz ondan ibarətdir ki, heç bir vətəndaşa qarşı ədalətsiz hərəkət edilməsin. Hər bir vətəndaşın hüquqlarının qorunması bizim dövlətimizin və pre-zident kimi mənim əsas vəzifəmdir. Bu vəzifənin də böyük bir hissəsini siz həyata keçirməlisiniz. İnsanların hüquqlarının qorunması, təhlükəsizliyinin təmin olunması, təkcə dövlətin yox, cəmiyyətin, xalqımızın da təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sizin vəzifənizdir.
Ona görə də bir tərəfdən siz çox ciddi, cəsarətli tədbirlər görməlisiniz, ikinci tərəfdən, keçmişdə buraxılan səhvlərin heç birisini buraxmamalısınız. Yenə də deyirəm, gərək heç kəs ədalətsiz olaraq heç bir məhrumiyyətə məruz qalmasın, heç kəsin hüququ tapda-lanmasın, heç kəsin mənliyinə toxunulmasın, hər kəsin vətəndaş ləyaqəti qorunub saxlanılsın”.
Onun təhlükəsizlik və hüquq-mühafizə orqanlarının qarşısında qoyduğu tələblər nəticəsində 1990-94-cü illərdə müstəqilliyimizə və dövlətçiliyimizə qarşı yönəlmiş qəsdlər, terror aktlarının və digər ağır cinayətlərin qarşısının alınması istiqamətində əsaslı işlər görüldü. Belə ki, Heydər Əliyev «Cinayətkarlığa qarşı mübarizənin gücləndirilməsi, qanunçuluğun və hüquq qaydasının möhkəmləndirilməsitədbirləri haqqında» 9 avqust 1994-cü il tarixli fərmanın-da Azərbaycan Respublikasının güc strukturları qarşısında mühüm vəzifələr qoydu. Dövlətin iqtisadi, siyasi əsaslarının təhlükəsizliyi, vətəndaşların həyatı, səhhəti və mülkiyyət hüquqları əleyhinə yö-nəldilən və əsasən mütəşəkkil cinayətkar dəstələr, qanunsuz silahlı birləşmələr və digər cinayətkar ünsürlər tərəfindən törədilən terror aktları, təxribat, qəsdən adam öldürmə, banditizm, silahın, döyüş sursatının və partlayıcı maddələrin talanması, eləcə də digər cinayətkarlıq hallarına qarşı mübarizəni gücləndirdi.
Bundan başqa, Daxili İşlər və Milli Təhlükəsizlik Nazirliklərinə ağır cinayətlərin qarşısının alınması və üstünün açılması üçün əməliyyat-axtarış fəaliyyəti üzrə xidmət sahələrinin işini əsaslı şəkildə yaxşılaşdırmaq məqsədi ilə kompleks tədbirlərin hazırlanması və həyata keçirilməsi tapşırığı verildi. Əhalidə və qanun-suz dəstələrdə olan silah-sursatın yığılması, cinayətkar dəstələrin ləğv edilməsi, pozucu qüvvələrin təxribat aksiyalarının qarşısının alınması və s. istiqamətlərdə görülən işlər ölkədə sabitliyin və milli təhlükəsizliyin təmin edilməsinə tam zəmin yaratdı.
Heydər Əliyevin peşəkarlığı və yüksək idarəçilik qabiliyyəti sayəsində sabitlik əldə edildi. Onun təhlükəsizlik orqanları qarşısında yeni reallıqlardan irəli gələn vəzifələr qoyması ilə artıq qa-baqlayıcı məlumatlar əsasında cinayətlərin hazırlıq, yaxud baş vermə ərəfəsində qarşısının alınmasına nail olundu. Heydər Əliyevin Azərbaycanın milli təhlükəsizlik siyasətinin aparıcı istiqamətlərini işləyib hazırlaması, Azərbaycan xüsusi xidmət orqanları qarşısında duran taleyüklü vəzifələri müəyyənləşdirməsi, respublikamızın digər dövlətlərlə təhlükəsizlik sahəsində strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin təşəkkülü yönümündə ardıcıl fəaliyyəti, Azərbaycanın təhlükəsizlik siyasətinin yaxın və uzaq perspektivi üçün konseptual müddəalarını açıqlaması, ümumiyyətlə, müasir dövrdə Azərbay-canın təhlükəsizlik strategiyası onun adı ilə bağlıdır. Dahi siyasətçi Heydər Əliyev nəinki bu strategiyanı formalaşdırmış, eyni zaman-da, onun əməli surətdə həyata keçirilməsi üçün konkret istiqamətləri dəqiq müəyyənləşdirmişdir.
MTN-in əməkdaşları tərəfindən aparılan gərgin iş nəticəsində 1994-1997-ci illərdə Azərbaycan Respublikası əleyhinə xarici xüsusi xidmət orqanlarının pozuculuq fəaliyyətinin qarşısı əsasən alınmış, onlar tərəfindən məxfi əməkdaşlığa cəlb olunmuş 213 ölkə vətəndaşı aşkarlanmış, onlardan 27 nəfəri casusluq fəaliyyətinə görə məhkum olunmuş, 186 nəfər isə profilaktik iş aparılmaqla cinayət yolundan çəkindirilmiş, 13 əcnəbi casus ifşa edilmişdir. Respublikada 3 dəfə vətəndaş müharibəsi təhlükəsinin, 7 dövlət çevrilişi cəhdinin qarşısı alınmış, 5 cəhd hazırlıq mərhələsində lokal-laşdırılmış, terror-təxribat törətmək istəyən onlarca şəxs və qrup vaxtında zərərsizləşdirilmişdir.
Azərbaycan Respublikası bu gün öz dövlətçilik ənənələrini daha da inkişaf etdirərək etibarlı gələcəyi, əbədiyaşarlığı üçün sar-sılmaz təməl yaradır. Bu sahədə üzərinə mühüm vəzifələr düşən Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi (indiki Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti) Azərbaycan xalqının ən böyük nailiyyəti olan dövlət müstəqilliyinin qorunub saxlanılmasında və daha da möhkəmləndirilmə-sində mühüm işlər görmüşdür. Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi (indiki Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti) ölkənin və xalqın təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə yanaşı, müstəqil respublikamızın sələfi olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətindən miras qalmış milli-mənəvi dəyərlərin qorunması, irslə varis arasındakı bağların bərpası istiqamətində də xeyli uğurlar qazanmışdır. MTN Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında yalnız keçmişin mütərəqqi ənənələrinin və müasir dövlətimizin təhlükəsizliyinin keşiyində dayanmamış, həm də sabahın, gələcəyin təminatçısı funksiyasını ləyaqətlə yerinə yetirməyə çalışmışdır.
Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində təxribat-pozuculuq hallarına son qoyuldu. Heydər Əliyevin qeyd etdiyi kimi: «…xaricdəki və ölkə daxilindəki pozucu qüvvələr Azərbaycan Respublikasında ictimai-siyasi sabitliyi pozmaq, iqtisadi islahatların həyata keçirilməsinə və ölkəyə xarici kapitalın axınının təmin olunmasına mane olmaq məqsədi ilə digər təxribat əməllərinə, hətta ölkə başçısına qarşı terror aktlarına da əl atdılar. Həyata keçirilən məqsədyönlü və qəti tədbirlər nəticəsində bütün bu cəhdlərin qarşısı alındı». Lakin müasir dövrdə Azər-baycanda daxili təhlükəsizliyintəminatı məqsədi ilə terrorizmə qarşı mübarizə yalnız erməni terror təşkilatları və ya Ermənistan dövləti tərəfindən dəstəklənən terror təşkilatlarına qarşı mübarizə ilə məhdudlaşmır. Məhz Heydər Əliyevin apardığı siyasət nəticəsində bu gün də Azərbaycan beynəlxalq antiterrorkoalisiyasının üzvlərindən biri olmaqla ölkə daxilində müvafiq təşkilatların və onlarla əlaqədə şübhəli bilinən qurumların fəaliyyətinin maksimal dərəcədə nəzarət altında saxlanılmasınanail olmuşdur. Bu faktlar öz ifadəsini 2003-cü ilin mayın əvvəllərində ABŞ Dövlət Departamenti tərəfindən dərc edilmiş «2002-ci ildə dünyada terrorizmin vəziyyəti haqqında» hesabatda da tapmışdır.
Müasir dövrdə Azərbaycanın beynəlxalq antiterror koalisi-yasının fəal üzvlərindən olması bir tərəfdən ölkəmizin beynəlxalq birliyin üzvü kimi ümumdünya səviyyəsində cərəyan edən proseslərdən kənarda qalmaması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edirsə, digər tərəfdən bu ölkəmizin daxili motivlərindən irəli gəlir. Bununla əlaqədar olaraq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev ABŞ-da 2001-ci ilin məlum 11 sentyabr terror aktları ilə bağlı bəyanatında bildirirdi: «Terrorçuluğun bütün təzahür formalarını qətiyyətlə pisləyən Azərbaycan terrorçuluğa qarşı mübarizə aparmış və bu istiqamətdə dünya dövlətləri və qurumları ilə əməkdaşlığa hazır olduğunu nümayişə çıxarır”.
Heydər Əliyev dünyanın ən nəhəng kürsülərindən Ermənistan dövlətinin terrorçuluq siyasətini pisləyəndə və terrorçuluğun bəşəriyyət üçün böyük fəlakət olduğunu elan edəndə bu sözlərə o qədər də ciddi reaksiya verilmirdi. Yalnız terror aksiyası iri, sivil dövlətlərdə baş verəndə bu siyasətçinin uzaqgörənliyini, terrorun müharibədən daha dəhşətli, daha qorxunc hadisə olduğunu dərk etdilər və qlobal səviyyədə dünyanın böyük dövlətləri bu problemlə məşğul olmağa başladı.
Hazırda dünyanın əksər aparıcı dövlətlərinin xüsusi xidmət orqanlarının diqqət mərkəzində duran terrorçuluqla mübarizə məsələsi Azərbaycan təhlükəsizlik orqanları üçün də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Son dövrlərdə terrorçuluğun yeni bir qolu kimi meydana çıxmış nüvə texnologiyaları və ikili xassəli maddələr qaçaqmalçılığı və s. dünyada gedən prosesləri diqqətlə izləməyə və geosiyasi mövqeyinə görə bir sıra dövlətlərin maraq dairəsində olan ölkəmizin ərazisindən keçən nəqliyyat dəhlizindən beynəlxalq terror-çuluq fəaliyyətində istifadə edilməsinin qarşısını almaq üçün Azər-baycanın təhlükəsizlik orqanları bir sıra təxirəsalınmaz tədbirlər həyata keçirmişdir.
Ölkəmizə münasibətdə siyasi-iqtisadi, hərbi təcavüzkar niyyətlərini gizlətməyən təcavüzkar Ermənistanın, o cümlədən bəzi dövlətlərin müəyyən dairələrinin bir çox hallarda üst-üstə düşən maraqları və bu maraqlardan doğan kəşfiyyat-pozuculuq fəaliyyətləri Azərbaycanın təhlükəsizlik orqanlarını düşünülmüş və qabaqlayıcı addımlar atmağa sövq edir. Heydər Əliyevin rəhbərliyi altın-da MTN əməkdaşlarının gərgin əməyi, öz işinə yüksək peşəkarlıq və dərin məsuliyyət hissi ilə yanaşması nəticəsində son dövrlərdə bəzi xarici xüsusi xidmət orqanlarının təsir və təzyiq cəhdlərinin, respublikamızın suverenliyinə qarşı yönəldilmiş bir sıra terror-təxribat hərəkətlərinin qarşısı vaxtında alınmış və müvafiq tədbirlər görülmüşdür. Heydər Əliyevin dövlətin və dövlətçiliyin möhkəm-ləndirilməsiistiqamətində apardığı siyasət onun layiqli davamçısı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən də uğurla davam etdirilir və öz qalib gücünü göstərir.
Heydər Əliyevin siyasi kursu Azərbaycanı hüquqi, demokra-tik, dünyəvi dövlət kimi Avropaya inteqrasiya etdirir, qloballaşma-ya aparır. Müasir, çağdaş sivilizasiyalı yol da qloballaşmadan keçir. DTX-nın dünyanın bir çox ölkələrinin xüsusi xidmət orqanları ilə terrorçuluğa, narkobiznesə, mütəşəkkil cinayətkarlığın digər forma-larına qarşı mübarizə sahəsində beynəlxalq əlaqələrini ildən-ilə genişləndirməsi də bu təhlükənin tamamilə aradan qaldırılmasına xidmət edir. Antiterror koalisiyasının fəal üzvlərindən olan Azərbaycanın qəti və prinsipial mövqeyi, terrorçuluqla mübarizənin konkret nəticələri, intensiv informasiya mübadiləsi, beynəlxalq axtarışda olan şəxslərin tutulması və müəyyən edilmiş qaydada təhvil verilməsi, əməkdaşlıq üzrə əlaqələrimizin önəmli nümunələri ictimaiyyətimiz və tərəfdaş dövlətlər tərəfindən daim yüksək qiymətləndirilir və təqdir olunur.
Ölkədə sabitlik təmin olunduqdan sonra Milli Təhlükəsizlik Nazirliyində işlər öz məcrasına düşdükcə onun təşəkkülü ilə bağlı lazımi hüquqi sənədlər də imzalanırdı. «Cinayət prosesində iştirak edən şəxslərin dövlət müdafiəsi haqqında» Azərbaycan Respub-likası Qanununun tətbiq edilməsi barədə fərman (1 fevral 1999-cu il), «Narkotik vasitələrin, psixotropmaddələrin və prekursorların qanunsuz dövriyyəsi ilə mübarizə haqqında» Azərbaycan Respub-likası Qanununun tətbiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları (4 avqust 1999-cu il, 24 avqust 2002-ci il), «Terrorizmə qarşı mübarizə haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı (30 avqust 1999-cu il), «Əməliyyat-axtarış fəaliyyəti haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları (11 noyabr 1999-cu il və 24 avqust 2002-ci il) və sair hüquqi sənəd-lərin qəbul edilməsi MTN-in fəaliyyətinin istiqamətlənməsində, hüquqi bazanın yaradılmasında əvəzsiz rol oynadı.
Bu gün Heydər Əliyevin siyasi kursunu inamla və uğurla davam etdirən, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əli-yevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan öz dövlətçilik ənənələrini daha da inkişaf etdirir. Məhz Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə mühüm təşkilati-əməli islahatların həyata keçirilməsi, zəruri hüquqi bazanın möhkəmləndirilməsi istiqamətində ardıcıl tədbirlər planı işlənib hazırlanmışdır. «Milli təhlükəsizlik haqqında», «Kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat haqqında», «Dövlət sirri haqqında» Azərbaycan Respublikası qanunlarının, «Azərbaycan Respublikasının Milli Təhlükəsizlik Konsepsiyası»nın və sair qanunvericilik aktların, normativ-hüquqi sənəd-lərin qəbulu təhlükəsizlik orqanlarının fəaliyyət istiqamətlərinin qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsinin göstəriciləridir.
Hazırda qlobal təhlükəsizlik arxitekturasının, beynəlxalq nizamın ciddi təzyiq və təsirlərə məruz qaldığı, regional əmin-amanlığa təhdidlərin artdığı bir dövrdə dövlət müstəqilliyinin, ictimai-siyasi sabitliyin qorunması və möhkəmləndirilməsiişinin daha da yüksəldilməsi təhlükəsizlik orqanlarının da fəaliyyətinin daim təkmilləşdirilməsini, müasir çağırışlara cavab verən adekvat bir xüsusi xidmətə çevrilməsini zəruri edir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.12.2024)
“Gülsarıya “əlvida” deməyək” - Çingiz Aytmatovun anadan olmasının 96-cı ildönümünə
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
“Ağ gəmi”, Dəniz kənarıyla qaçan Alabaş”, “Gün var əsrə bərabər”, “Əlvida, Gülsarı” və əlbəttə ki, “Ölüm kötüyü”!
Bu romanları Qırğızıstanın Xalq yazıçısı Çingiz Aytmatov yazıb, o Aytmatov ki, müasir dünyanın ən qüdrətli söz ustalarındandır.
Bu yaxınlarda Bakıda 2-ci kitabının təqdimatında iştirak etdiyimiz çağdaş qırğız yazıçısı Sultan Raev gözəl bir fikir işlətdi, dedi, qırğız yazıçısı olmaq həm asan, həm də çətindir. Asandır ona görə ki, hamımız dahi Aytmatovun açdığı cığırlarla irəliləyirik. Çətindir ona görə ki, onun işığında bizlərin parlaması az qala mümkünsüzdür.
Bəli, bu gün Qırğızıstanın Xalq yazıçısı, çoxsaylı mükafatlar laureatı Çingiz Aytmatovun anadan olmasının 96-cı ildönümüdür.
Çingiz Aytmatov Qırğızıstanın Şəkər kəndində anadan olub. O, əvvəlcə kənd məktəbində, sonra rayon mərkəzindəki məktəbdə təhsil alıb. İkinci Dünya müharibəsi dövründə -1943-cü ilin yayında adamların çoxunun cəbhəyə getməsi nəticəsində kənddə kişilərin sayı azalanda 15 yaşlı Çingiz Şəkər Kənd Sovetinin katibi təyin edilib. Sonralar o, Cambulda Zoobaytarlıq Texnikumunda, habelə Qırğızıstan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda təhsil alıb, 1953-cü ildə oranı bitirib.
Ali təhsil almış Çingiz Aytmatov Qırğızıstanın Maldarlıq Elmi-Tədqiqat İnstitutunda işləyib. O, 1952-ci ildə yerli qəzetlərdə dərc edilən bir neçə hekayəsi ilə ədəbi mühitə qədəm qoyub. Qırğız yazıçılarının əsərlərini rus dilinə tərcümə edib, Moskvada M.Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda təhsil alıb.
1958-ci ilin avqust ayında “Yeni dünya” (“Novıy mir”) jurnalında Çingiz Aytmatovun “Cəmilə” povesti dərc edilib. Povest Avropada dərc ediləndə Qərb oxucuları bu əsərdə insan xarakterində həssaslığın bədii boyalarla ustalıqla verilməsinin şahidi olublar. “Cəmilə” romanı ədəbi ictimaiyyət və oxucular arasında geniş əks-səda yaradıb, “dünyanın ən gözəl eşq hekayəsi” adlandırılıb.
Sonralar Çingiz Aytmatov qırğız mövzusunu daha dərindən mənimsəyib. “Qırmızı yaylıqlı qovağım mənim”, “Köşək gözü” əsərlərini də məharətlə işləyib, obrazların daxili aləminə nüfuz etməyi bacarıb. 1963-cü ildə yazdığı “Ana tarla” povestində şərtilik və həyati reallıq üzvi şəkildə birləşib. Həmin il yazıçının “İlk müəllim” povesti də nəşr olunub. Lakin bütün bu əsərlər müəllifin böyük nəsrinin proloqu idi.
Çingiz Aytmatovun qəhrəmanları mənəvi cəhətdən güclü, mərhəmətli və aktiv insanlar idi. Buna görə yazıçını psixoloji portret ustası da adlandırırdılar.
“Ağ gəmi” (1970), “Dəniz kənarıyla qaçan Alabaş” (1977), “Gün var əsrə bərabər” (1980) romanlarında yazıçı dövrün kəskin fəlsəfi, etik və sosial problemlərinə toxunub.
Ötən əsrin 80-ci illərinin əvvəlində yazdığı “Ölüm kötüyü” əsəri insan və təbiət münasibətlərindən, həyatın mənasından, dinin insanları yaxşılığa doğru dəyişməsindən, müasir dövrün bəlası olan narkomaniya və digər məsələlərdən bəhs edir.
Çingiz Aytmatov müasir ədəbiyyat təfəkkürü yaradan böyük mütəfəkkirdir. O, öz əsərlərində bəşəri düşüncənin ideal balansını tapıb, insanlığa şərəflə xidmət edib, siyasi şəxsiyyətliyindən ziyadə ədəbi və mədəni şəxsiyyətini öndə tutub. Qırğız türklərinin mədəniyyətini yenidən ortaya çıxaran bu dahi insan 2008-ci il iyunun 10-da müalicə olunduğu Almaniyanın Nürnberq şəhərindəki klinikada vəfat edib.
Ruhu şad olsun!
Biz Çingiz Aytmatovun içi Gülsarı qarışıq heç bir qəhrəmanına “əlvida” deyə bilmirik, dahi yazıçının əsərlərini hər dəfə yenidən, yenidən oxuyuruq!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.12.2024)
Gənclər Kitabxanasında Ulu Öndərin anım günü ilə əlaqədar silsilə materiallar hazırlanıb
Respublika Gənclər Kitabxanasında Azərbaycan tarixində misilsiz xidmətləri ilə əbədiyaşarlılıq qazanmış böyük siyasətçi, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anım günü ilə bağlı dahi şəxsiyyətin həyat və fəaliyyətinə həsr olunmuş biblioqrafik icmal, ənənəvi və virtual kitab sərgisi hazırlanıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına kitabxanadan verilən məlumata görə, materiallarda 2023-cü ilin “Heydər Əliyev İli” elan edilməsi haqqında qəbul edilən rəsmi sənədlərin, Milli Məclisinin sədri Sahibə Qafarovanın “Tarixin liderliyin və xilaskarlığın Heydər Əliyev zirvəsi” adlı məqaləsinin tam mətni, dünya liderlərinin, görkəmli şəxslərin Ümummilli Lider haqqında söylədikləri dəyərli fikirlər və Ulu Öndərin öz müdrik kəlamları təqdim edilir.
Kitabxananın əməkdaşları tərəfindən hazırlanan materiallarda Ulu Öndərin dahi şəxsiyyətinə, mənalı ömür yoluna, zəngin, çoxşaxəli fəaliyyətinə həsr edilən və 2019-2024-cü illərdə nəşr olunan “Ümummilli Lider: Azərbaycandan Türk dünyasına”, “Heydər Əliyev və Məhəmmməd Füzuli”, “Dünya və Azərbaycan siyasətində Heydər Əliyev kursu”, “Milli mədəniyyət tariximiz Heydər Əliyev ideyalarında”, “Heydər Əliyev: dünya sivilizasiyasında elit şəxsiyyət”, “Tariximizin Heydər Əliyev zirvəsi”, “Heydər Əliyev və Nizami Gəncəvi”, “Ulu Öndər Heydər Əliyev və Azərbaycanın kitab mədəniyyəti” kimi 30-dan çox kitabın biblioqrafik təsviri və onların qısa annotasiyaları, dövri mətbuat nümunələri sərgilənir.
“Xalqa həsr edilmiş ömür” adlı virtual kitab sərgisində Azərbaycan liderinin siyasət və hakimiyyət arenasına gəlişindən, ictimai-siyasi fəaliyyətindən, müstəqil Azərbaycanın quruculuğu sahəsində olan misilsiz xidmətlərindən bəhs edilir. Virtual sərgidə yazılı məlumatlarla yanaşı, Ulu Öndərin, Prezident İlham Əliyevin səs yazıları, foto və videogörüntüləri də yayımlanır.
Bundan əlavə, Respublika Gənclər Kitabxanasının rəsmi saytında “Tarix yaradan şəxsiyyət - Heydər Əliyev 100” layihəsi çərçivəsində “Heydər Əliyev - 100” adlı bölmə yaradılıb. Artıq iki ildir ki, burada müxtəlif mətbuat orqanlarında Ulu Öndər Heydər Əliyev haqqında dərc edilən məqalələr toplanılır. İstifadəçilər burada məqalələrin tam mətni ilə tanış olmaq, onlardan yararlanmaq imkanına malikdirlər.
Sözügedən materiallar Respublika Gənclər Kitabxanasının rəsmi saytında yerləşdirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.12.2024)
Gülüş klubunda böyük uşaqlar
Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”
1.
Varlı qonşu kasıba irad tutur:
-Sən elə bilirsən mən xoşbəxtəm? Əsla yox. Sən 3-4 min manata çeşka alırsan, mən bədbəxtsə 3-4 milyon manata Buqatti Veyron. Sən yayda 100-200 manat xərc çəkib Qubaya getmək istəyirsən, mən bədbəxtsə 100-200 min manat xərc çəkib Maldivə getmək istəyirəm. Sən zavtrakda 2 manat 40 qəpik verib badımcan kürüsü yeyirsən, mən bədbəxtsə 2 min 400 manat verib qara kürü yeyirəm. Sən oğlunu evləndirib 300 manata kirayə ev axtarırsan, mən bəbəxtsə 300 min manata novostroykada mənzil. Kimin işi daha çıtindir? Vallah sən məndən xoşbəxtsən.
2.
-Məni adam öldürüb məhkumluq həyatı yaşadığım üçün işə götürmədilər.
-Hansı işə düzəlmək istəyirdin ki?
-Cəllad işinə.
3.
Öz vaxtının qədrini bilməyənlər başqalarının vaxtlarını alırlar.
4.
Böyüklər - sadəcə pozğun uşaqlardır.
5.
Kofe kofeinsiz.
Pivə alkoqolsuz.
Un qlüteinsiz.
Xəstəlik simptomsuz.
Gün o gün olsun ki, bura bir “məmur da korrupsiyasız” bəndi əlavə edilsin.
@sərtyel
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.12.2024)
“Səttarın Füzulisi” adlı sərgi təşkil olunub
Dekabrın 11-də Səttar Bəhlulzadənin ev-muzeyində “Səttarın Füzulisi” adlı sərgi təşkil olunub.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, sərgi Azərbaycanın Xalq rəssamı Səttar Bəhlulzadənin anadan olmasının 115 və dahi Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin 530 illiyinə həsr edilib.
Sərgidə Səttar Bəhlulzadənin Füzulinin şeir dünyasından ilhamlanaraq yaratdığı və şairin poetik irsini rənglər və formalar vasitəsilə ifadə etdiyi əsərlər nümayiş olunub.
Tədbirdə çıxış edən muzeyin direktoru sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Pərzad Abdinova Xalq rəssamı Səttar Bəhlulzadənin yaradıcılığı barədə ətraflı məlumat verib. O, çıxışında Səttar Bəhlulzadənin dahi şair Məhəmməd Füzuliyə və onun ölməz əsəri “Leyli və Məcnun” poemasının baş qəhrəmanlarına həsr olunmuş əsərlərindən danışıb.
Muzeyin direktoru sərginin yaranma ideyası barədə də söz açıb. O, həmçinin müəllifi olduğu “Səttarın Füzulisi” adlı kataloqun ilk nüsxəsini tədbir iştirakçılarına təqdim edib.
Suraxanı Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Adil Əliyev çıxışında Səttar Bəhlulzadənin yaradıcılığının Azərbaycan mədəniyyətində tutduğu xüsusi yeri və rolu vurğulayaraq onun sənət dünyasına gətirdiyi yeniliklərdən danışıb. Qeyd edib ki, Səttar Bəhlulzadə milli təsviri sənətimizin inkişafında əvəzsiz rol oynayıb və yaradıcılığı ilə Azərbaycanın mədəni irsinə böyük töhfə verib.
Adil Əliyev əlavə edib ki, Səttar Bəhlulzadənin əsərləri təkcə incəsənət aləmində deyil, həm də milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunması və təbliği baxımından əvəzsizdir. O, həmçinin belə tədbirlərin keçirilməsinin Səttar Bəhlulzadə kimi dahi şəxsiyyətlərin irsinin yaşadılmasında mühüm rol oynadığını bildirib.
Sonra Adil Əliyev Suraxanı Rayon İcra Hakimiyyətinin arxivində saxlanılan Səttar Bəhlulzadəyə aid təltifnamənin orijinalını muzeyə hədiyyə edib.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi, şair, dramaturq İlqar Fəhmi rəssamın dahi Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin irsinə olan marağını xüsusi qeyd edib. O vurğulayıb ki, Səttar Bəhlulzadənin şairin “Leyli və Məcnun” poemasının obrazlarına həsr etdiyi əsərlər onun şeir dünyasının incəliklərinin rənglərlə ifadəsidir. Bu əsərlər Azərbaycan mədəniyyətinin müxtəlif sahələrini birləşdirən, poeziyanı təsviri sənətlə vəhdət halında təqdim edən möhtəşəm nümunələrdir.
Tədbirdə çıxış edən Əməkdar incəsənət xadimi, professor Ziyadxan Əliyev Səttar Bəhlulzadə sənətindən, onun Füzuliyə həsr edilmiş portretlərindən bəhs edib. Bildirib ki, belə tədbirlər milli mədəniyyətimizin inkişafında mühüm rol oynayır.
Sonra Füzuli, Məcnun və Leylinin Səttar Bəhlulzadə tərəfindən yaradılmış obrazlarının əks olunduğu videoçarx nümayiş edilib.
Tədbir muğam üçlüyünün çıxışı ilə davam edib. Xanəndə Məmməd Nəcəfov Füzulinin qəzəlləri əsasında yazılmış musiqi əsərlərini ifa edib.
Sonda rəssamın şəxsi kolleksiyalarda qorunan, böyük əksəriyyəti ilk dəfə nümayiş olunan və Füzuli mövzusuna həsr edilmiş boyakarlıq və qrafika işlərinə baxış keçirilib. Sərgidə “Şəbi-hicran”, “Füzuli”, “Məcnun”, “Leyli” və başqa əsərlər təqdim olunub.
(AzərTAC-ın materiallarından istifadə edilib).
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.12.2024)
MƏŞHURLARLA ÜZBƏÜZ – Gülüstan Əliyeva üstün insani keyfiyyətlər barədə
“Məşhurlarla üzbəüz” rubrikasında bu dəfə “Ədəbiyyat və incəsənət” sizlərə Azərbaycanın əməkdar artisti, Opera və Balet teatrının və Milli Konservatoriyanın solisti Gülüstan Əliyevanın fikirlərini təqdim edəcək. Fikirləri ondan Aysel Kərim alıb.
Gülüstan Əliyeva 8 aprel 1967-ci ildə Yevlaxda doğulub. Kiçik yaşlarından musiqi ilə məşğuldur. Yevlaxda orta məktəbdə oxuyanda atası onu və bacılarını musiqiyə cəlb etmişdir, Pionerlər evində musiqi ilə məğul olmağa başlamış, musiqi məktəbində bunu davam etdirmişdir. 1982-ci ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin sərəncamı ilə keçirilən Gənc İstedadların Respublika Müsabiqəsində iştirak etmiş və üç turun üçündən də əla qiymət alaraq müsabiqənin qalibi olmuşdur.
Elə həmin ildə Bakı Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbinə qəbul olmuşdur. Burada Xalq artisti İslam Rzayevin sinfində muğamın sirlərini öyrənmişdir. 1985-ci ildə məktəbi fərqlənmə ilə bitirərək həmin il Üzeyir Hacıbəyli adına Dövlət Konservatoriyasının tarixində ilk dəfə açılan muğam sinfinin ilk tələbəsi olaraq, 1990-cı ildə həmən sinfin ilk məzunu olmuşdur. Müəllimi Xalq artisti, professor Arif Babayevdir. Hələ tələbəlik illərində (1986) Gürcüstanda keçirilən beynəlxalq tələbə gənclər festivalının iştirakçısı və qalibi də olmuşdur.
1992-ci ildə Beylaqan royonu Günəşli qəsəbə inməktəbdə musiqi müəllimi kimi fəaliyyətə başlamışdır. 1993-cü ildə ailə həyatı quraraq yaşadığı Cəbrayıl rayonu işğal olunduqdan sonra məcburi köçkün kimi Bakiya qəlmişdir. 1994-cü ildə Sabunçu rayonunun 170 saylı orta məktəbdə müəllim kimi işləmişdir. 1994–1995 illərdə eyni zamanda Muğam Teatrında işləmişdir. 1995-ci ildən isə Opera müğənnisi kimi Opera və Balet Teatrında işə başlamışdır və bu günə qədər Opera və Balet Teatrında yüksək dərəcəli solist kimi çalışır.
2003-cü ildən Azərbaycan Milli Konservatoriyanın muğam kafedrasının müəllimi, 2015-ci ildən baş müəllimi, 2017-ci ildən kafedranın dosenti, 2022-ci ildən isə sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktorudur. Dissertasiyası "Azərbaycan Bəstəkarların opera yaradıcılıqında qadın obrazlarının musiqili drammaturji həlli" adlanır.
Gülüstan Əliyeva konsert fəaliyyəti ilə olduqca ciddi və səmərəli məşğul olur. Müxtəlif televiziya kanallarında xalq və bətəkar mahnılarını, muğamları böyük ustalığla ifa edir. Müğənni həmçinin dövlət konsertlərində, tədbirlərdə də müvəffəqiyyətlə çıxış edərək ona göstərilən etimadı daim doğruldur.
Azərbaycan Milli musiqisini və muğam sənətini dünyanın bir sıra ölkələrində — Türkiyə, İran, Moldova, Rusiya, Avstriya, İsveç və s. ləyaqətlə təmsil edib. 1997-ci ildə Ulu Öndər Heydər Əliyev rəhbərlik etdiyi Neft Konsorsiumu çərçivəsində keçirilən tədbirdə iştirak edib.
2005-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti fəxri adına layiq görülüb. 1 may 2017-ci ildə, 9 may 2018-ci ildəvə 10 may 2019-cu ildəPrezident Mükafatına layiq görülüb.
2021-ci ildə Xarı Bülbül Best Awards mükafatına layıq görülüb.
Səsi – sopranodur.
Bir insanda hansı insani keyfiyyətə üstünlük verirsiniz? Yeni tanıdığınız insana qarşı güvən hissiniz tezmi yoxsa gecmi formalaşır?
İnsanda səmimiyyət mənim üçün ən birincidir. Ədalət, səxavət, vicdan. Bunlar hamısı bir-birini tamamlayır. Ədalətli insan vicdanlı olacaq, vicdanlı insan isə səxavətli olacaq. Əgər sənin səxavətin varsa deməli sən vicdanlısan və ədalətlisən. Qarşındakı insana sevgini də, ona ehtiyacı olan pulu da, söhbəti də səxavətlə verirsən. Bütün bunlar hamısı bir-birinə bağlıdır. Əgər ədalətin varsa demək səxavətlisən. Düzlük vacibdi. Yalana nifrət edirəm. Bütün bu cəhətlər bir insanda varsa o insanda nə yalan, nə xəyanət olmaz.
Yeni tanıdığım insane qarşı güvən hissim tez formalaşır. Mənim bəlkə də ən çatışmayan cəhətimdir. Bir insan ilk baxışdan mənə hansı təsir bağışlayırsa o insan odur. Bax məndə belə bir xarakter var deyim necə. Mən özümü aldadaraq o insana yaxınlaşıram. Ona zamanımı xərcləyirəm ki, bəlkə onun elə gizli xarakteri var mən bilmədiyim. Bəlkə bu yaxşı adamdı. Mən onu pis gördüm və yaxud bəlkə bu pis adamdı mən onu yaxşı görürəm. Bunun üçün müəyyən bir zaman sərf edirəm və o nəticəyə gəlib yenədə çıxıram ki insan ilk görünüşdə kimdirsə elə odur. İnsanı dəyişməyə çalışmaq lazım deyil. Onu dəyişməyə çalışdığın zaman həmin insanın qarşısında hörmətsiz olursan. Onu dəyişmək istədiyin zaman onun gözündən düşürsən. O fədakarlığınla əslində sən hörmətsiz olursan. Ona görə də hər insanı olduğu kimi qəbul etmək lazımdı. Layiq olduğu dəyəri vermək lazımdır ki özü haqda yüksək xəyallarda olmasın.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.12.2024)
Heydər Əliyev və Azərbaycan gəncliyi
Sevda Verdiyeva, Oğuz şəhəri – “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Tarix göstərir ki, yalnız güclü və uzaqgörən liderləri olan xalqlar azadlığa qovuşa bilirlər. Xalqı qələbəyə ancaq güclü iradəyə sahib, qətiyyətli qərarlar qəbul edən, milli maraqları hər şeydən üstün tutan lider apara bilər.
Ş.İ.Xətaidən sonra xalqımızın 500 illik tarixində belə bir lider Heydər Əliyev olub. Məncə, Heydər Əliyev Bozqurd kimi Tanrı tərəfindən göndərilmiş rəhbər və xilaskar idi. Hər dəfə ölkə zor duruma düşəndə ortaya çıxmış, xalqı və məmləkəti xilas etmişdir. Təsadüfi deyil ki, böyük qırğız yazıçısı Çingiz Aytmatov onu həm tarixi, həm də əfsanəvi şəxsiyyət adlandırmışdı.
Qorxmaz, cəsarətli, qranit kimi möhkəm iradəyə malik Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlişi ilə uzun illərin sükunəti hərəkətə gəlmiş, türk düşüncəsi silkələnmiş, beynəlmiləlçilikdən milliliyə dönüş başlamış, simasızlaşmağa gedən millət oyanmış, milli düşüncənin formalaşmasında möhtəşəm işlər görülmüş, milli dövlətçilik arzuları və hissləri güclənmişdi.
Tarixin gedişini həssaslıqla izləyən H.Əliyev müəyyən taktiki gedişlərlə Moskvanın gözünü qamaşdırır, mənsub olduğu xalq üçün strateji planlarını həyata keçirirdi. Sovet imperiyasının məhvə məhkum olduğunu hamıdan yaxşı görən ulu öndər siyasi imkanlarından və nüfuzundan gələcək müstəqil Azərbaycan dövlətçiliyinin qurulmasına zəmin yaradan faktorların təmin edilməsi naminə istifadə etməyə çalışırdı. Belə faktorlardan biri də müstəqil Azərbaycanın parlaq gələcəyini təmin edəcək savadlı, bilikli, intelektual qabiliyyəti yüksək olan gənclərin yetişdirilməsi idi.
Ona görə də ulu öndər hakimiyyətə gəldiyi gündən gənclərin himayədarı kimi çıxış etmiş, həmişə Azərbaycan gəncliyinin gələcəyini düşünmüşdür. O, yaxşı bilirdi ki, gəncliyə etinasız yanaşmaq gələcəyi təhlükəyə atmaq deməkdir. Çünki gənclik gələcəkdir, gələcəyin təminatıdır. Tarixə nəzər saldıqda da görürük ki, gəncliyə dəyər verən, onun inkişafına sərmayə qoyan dövlətlər nəinki məhv olmaq təhlükəsindən xilas olub, zaman keçdikcə daha da güclənib, inkişaf edib.
Ulu öndər respublika rəhbərliyinə gəldiyi ilk illərdən sağlam düşüncəli yeni nəslin yetişdirilməsi sahəsində böyük işlər görmüşdür Mənim qələmimin gücü Heydər Əliyevin gənclər siyasətindən təfsilatı ilə bəhs etməyə yetməz. Lakin oxuduqlarımdan və gördüklərimdən belə qənaətə gəlirəm ki, milli mənəvi dəyərlərimizin qorunmasında gənclərin rolunun artırılması, gənc nəslin tarixi köklərimizə bağlı və vətənpərvər ruhda tərbiyə olunması, onların təşkilatlanmas elmi, intellektual potensialının gücləndirilməsi, dövlət idarəçiliyində rollarının artırılması, beynəlxalq aləmə inteqrasiyanın yaratdığı imkanlardan maksimum səviyyədə yararlanmalarının təmin olunması bu siyasətin əsas istiqamətləri olub.
Ümummilli lider Heydər Əliyev hakimiyyətinin birinci dövründə daha çox gənclərin bir kadr kimi yetişməsinə, güclü kadr potensialının yaradılmasına çalışırdı. Məhz onun şəxsi müdaxiləsi və qayğısı ilə ötən əsrin 70-ci illərindən başlayaraq ölkəmizdə təhsil müəssisələrinin zəngin şəbəkəsi yaradılmış, azərbaycanlı gənclər təhsil almaq üçün kütləvi şəkildə keçmiş SSRİ-nin ali məktəblərinə göndərilməyə başlanmışdı. Bakıdakı ali hərbi məktəblərə qəbul olunan gənclərin sırasında azərbaycanlıların sayı intensiv şəkildə artmış, bu sahədə milliləşdirmə prosesinə start verilmiş və Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi lisey yaradılmışdı. Həmin illərdə ümummilli liderin təşəbbüsü ilə ölkədə ali təhsil müəssisələrinin sayı 12-dən 17-yə, burada təhsil alan tələbələrin sayı isə 70 mindən 100 minə çatmışdır.
H.Əliyev sovet dönəmindəki rəhbərliyi dövründə 15 mindən çox gənci keçmiş ittifaqın 50-dən artıq şəhərinin 170 ali təhsil müəssisəsində 250-yə yaxın ixtisasa yiyələnmək üçün həmin ali məktəblərinə təhsil almağa göndərmiş, onların yüksək ixtisaslı və peşəkar kadr kimi hazırlanmasına nail olmuşdu. Hələ 1975-ci ildə o, Azərbaycandan kənarda təhsil almağa göndərilən tələbələrlə görüşündə qeyd etmişdi: “Siz bu əsrin axırıncı onilliklərində və gələn əsrin əvvəllərində işləyəcəksiniz. O zaman elmi-texniki tərəqqi üfüqlərinin necə cazibədar olacağını bu gün təsəvvür etmək mümkündür. Sabahkı gün sizə yeni, yüksək tələblər verəcəkdir. Əgər mütəxəssis həqiqətən yaradıcı şəxsiyyətdirsə, o, sadəcə olaraq, zamanla ayaqlaşmalı deyil, həmişə zamanı bir qədər qabaqlamalıdır. Bu isə o deməkdir ki, daim öyrənmək lazımdır, buna görə də bilik, bacarıq, vərdiş bünövrəsi möhkəm olmalıdır”.
Mən gənc nəslin geniş fəaliyyət meydanına çıxarılmasında ulu öndərin həyata keçirdiyi möhtəşəm işləri xatırlayarkən riqqətə gəlirəm. Bu günün prizmasından baxdıqda onun gördüyü işlərin dövlət quruculuğundakı əvəzsiz rolunu daha aydın və qabarıq görürük. Zənn edirəm ki, əgər ulu öndər Heydər Əliyevin hələ respublikamıza birinci rəhbərliyi dövründə gənclərdə milli şüurun oyanışı istiqamətində istər açıq, istərsə də gizli şəraitdə görülən işlər olmasaydı, ötən əsrin sonlarında Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi mövcudluğundan danışmaq çətin olardı.
Ulu öndər müstəqil Azərbaycana rəhbərliyi dövründə artıq gəncləri dövlətin idarəedilməsində aparıcı qüvvə, müstəqilliyin qarantı kimi görürdü. O, xalqın tələbi ilə ikinci dəfə hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra da gəncliyin inkişafını diqqətdə saxlamış, gənclərlə iş dövlət siyasətinin əsas istiqmətlərindən biri olmuşdur. H.Əliyevin yetişməkdə olan gənc nəslə böyük inamı vardı. Çıxışlarının birində öz inamını belə ifadə etmişdi: “İnanıram ki, gənc Azərbaycan dövləti məhz bu saf əqidəli, dərin bilikli, geniş dünyagörüşlü, mətin və dönməz gənclərimizin fəaliyyəti sayəsində öz müstəqilliyini əzmlə qoruyacaq, dünyanın ən qüdrətli dövlətlərindən birinə çevriləcəkdir... Biz müstəqil Azərbaycanın taleyini gələcəkdə sizə tapşıracağıq. Ona görə də Azərbaycanı, Azərbaycan dövlətini yaşatmaq, inkişaf etdirmək üçün hazır olun!"
Bunun üçün ümummilli liderimiz gənclərin milli-mənəvi dəyərlərə yiyələnmələri, dövlətinə və bayrağına sevdalı, vətənpərvər ruhda yetişmələri, mükəmməl təhsil almaları, həyatı dərindən öyrənmələri və dünyada gedən prosesləri bilmələri üçün səy göstərir, onlara diqqət və qayğını daha da gücləndirirdi.
H.Əliyevin gənclərlə müntəzəm görüşləri, ölkə gənclərinin forumlarının keçirilməsi, Gənclər və İdman Nazirliyinin yaradılması, gənclər gününün təsis olunması, gənclərin sosial, iqtisadi və s. problemlərinin həllinə yönəldilən, onların öz qabiliyyətlərinin inkişaf etdirmələrinə kömək edən fərman, sərəncam və dövlət proqramlarının qəbul edilməsi, gənclər siyasətinin dövlət siyasətinin tərkib hissəsinə çevrilməsi və s. göstərilən diqqət və qayğıya nümunə ola bilər.
H.Əliyevin gəncliyə verdiyi qiyməti dünya ölkələrinin heç birində heç bir dövlət başçısı öz ölkəsinin gəncliyinə verməyib. Bu gün ölkəmizdə hərbi, təhsil, siyasi, iqtisadi, idman və digər bütün sahələrdə təmsil olunan gənclərin qazandığı uğurların, nailiyyətlərin hamısı ümummilli lider H.Əliyevin adı ilə bağlıdır.
Heydər Əliyev ancaq azərbaycançılıq ideologiyası əsasında formalaşdırdığı gənclər siyasəti ilə könlümüzdə taxt qurmamış, həm də öz şəxsiyyəti, fəaliyyəti, məsləhət və tövsiyələri ilə hər birimiz üçün nümunə olmuş, idealımıza çevrilmişdir. Şəxsən mən H.Əliyevi məşhur hekayənin qəhrəmanı Dankoya bənzədirəm. Danko qaranlıqda çaşıb qalmış xalqı azadlığa qovuşdurmaq üçün ürəyini məşəl etdiyi kimi H.Əliyev də “Mən həyatımın qalan hissəsini də xalqıma bağışlayıram”, - deyərək keçən əsrin əvvəlindən AXC-nin başlatdığı istiqlal savaşını əsrin sonlarında müstəqil Azərbaycan dövləti kimi əzəmətli reallığa qovuşdurmuşdur.
Tam əminliklə deyə bilərəm ki, ulu öndər H.Əliyevin gəncliyə və gənclərə diqqət və qayğısı indi yeni mərhələyə qədəm qoyub. Ölkəmizdə gənc nəslin problemlərinin həlli, onların cəmiyyət həyatında layiqli təbəqə kimi iştirakının təmin olunması, milli adət-ənənələrə, saf dəyərlərə bağlılığı üçün dövlət səviyyəsində bütün zəruri tədbirlər həyata keçirilir. Əsası ümummilli lider tərəfindən qoyulan gənclər siyasətinin Prezident İ.Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilməsinin nəticəsidir ki, bu gün Azərbaycan gənclərinin ölkənin ictimai-siyasi həyatında rolu günü-gündən artır, gənclərimiz bütün sahələrdə öz sözlərini deyə bilirlər.
Bəli, artıq Azərbaycanda milli-mənəvi dəyərlərə sahiblənmiş, cəsur, yüksək vətənpərvərlik hissinə, intellektual səviyyəyə, milli düşüncəyə malik gənc nəsil formalaşıb. Dövlətin gənclərə dəstək və diqqət göstərməsinin nəticəsində Azərbaycan gəncliyində öz dövlətinə, özünə, öz gücünə və istedadına inam hissi artıb.
Bunun ən bariz nümunəsi 44 günlük Vətən müharibəsində qazanılan qələbədir. Bu qələbəni bizə H.Əliyevin ölkəmizə rəhbərlik etdiyi illərdə doğulan və böyüyən, İ.Əliyevin ölkəyə rəhbərlik etdiyi dövrdə yetişən və fomalaşan gənclər bəxş etdilər. 2003-cü ildə 10-15 yaşında olan bu gənclər Vətən savaşına qatılan 25-35 yaşlı qəhrəmanlara çevrildilər, yeni tarix yazdılar.
Dövlətin diqqət və qayğısına cavab olaraq ölkəmizin gələcəyinin təminatçısı olan gənclər bütöv və müstəqil Azərbaycan naminə bütün güclərini səfərbər edir, Vətənin inkişafı üçün səylə çalışır, ölkəmizin uğurlu daxili və xarici siyasətini dəstəkləyirlər.
Tam inamla deyirəm ki, ölkəmizdə ulu öndərin gənclər siyasətinin uğurla davam etdirilməsi Azərbaycan gəncliyini daha işıqlı sabahlara aparacaqdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.12.2024)
Aşıq Pənahın ad günü
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Aşıq musiqisini sevəniniz varmı? Deyəcəksiniz, Qazax-Gədəbəy-Tovuz, Borçalı, Göyçə camaatı sevsin, biz niyə sevirik. Amma aşıqlar tək o yerlərdən deyil ki. Elə Şamaxıda, Salyanda da güclü aşıq məktəbi var.
Sovetlər dönəmində bütün dövlət konsertlərində başında iri papaq olan bəstəboy bir aşıq çıxış edər, saz çalar, rəqs edər, pariyadan, Lenindən mahnılar oxuyardı, Əlipənаh Ələsgər оğlu Pənаhоv (Аşıq Pənаh) idi o. 1926-cı ilin bugünkü günündə Salyan rаyonunda аnаdаn оlan Aşıq Pənah Şirvan aşıqlarının yetişdirilməsində müstəsna rol oynamışdı. İşin ideoloji tərəflərini çıxsaq, insafən, yaxşı aşıq idi, sadəcə, qırmızı kommunist kabusuna xidmətdən sui-istifadə etmişdi.
Aşıq Pənahın yaradıcılığında dörd və beşbəndlik gəraylılar və qoşmalar əsas yer tutur, məşhur gəraylılarından “Dilbər”, “İnciyər”, “Vurulmuşam”, “Ana Kürüm”, qoşmalarından isə “Desin”, “Uşaqlar”, “Bu yanda dur”, “Gördüm” və s. adlarını çəkmək olar. Aşıq Pənah iki dastanın (“Sülh”, “Pambıqçılar”), 18 aşıq havasının (“Dilbər”, “El gözəli”, “Ala gözlüm”, “Yeddi qardaş”, “Səhər nəğməsi”, “Azərbaycanım” və s.), 128-ə qədər qoşmanın müəllifi olub, onun “Saz və söz”, “Sözlərimi saxla yadda”, “Məhəbbətdən danışaq”, “Təzə söz, təzə mahnı”, “Mənim sazım” kimi şeirlər kitabı işıq üzü görüb. Аşıq Pənаh kеçmiş SSRİ-nin müхtəlif şəhərlərində, Finlandiya, Bolqarıstan, Rumıniya, Polşa, Çexoslovakiya, Hindistan kimi xarici ölkələrdə Azərbaycan mədəniyyətini, aşıq sənətini təbliğ edib, mədəniyyətimizin inkişafı sahəsindəki xidmətlərinə görə 1967-ci ildə Azərbaycanın “Əməkdar mədəniyyət işçisi” fəxri adına layiq görülüb. 1978-ci il аvqust ayının 26-da vəfаt еdən aşığın adını Salyanda bir küçə, 1 lisey və Salyan rayon Yenikənd Folklor Evi daşıyır. 2007-ci ildə haqqında film də çəkilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.12.2024)
“Tək əldən sükutun səsi çıxar” - HƏR GÜN KAMAL ABDULLADAN 7 QRANULA
Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.
Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”
Bu günlərdə “Everest” nəşriyyatında müəllifin “Seçmələrin seçməsi-qranulalar” adlı kitabı da işıq üzü görmüşdür.
Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:
1.
Nəsr müstəvisində xüsusi canfəşanlıqla səliqə göstərmək istəyənlər ənlik-kirşanının dərəcəsini tuta bilməyən zövqsüz qadınlar kimidir.
2.
“ Düz yollar haracan uzanasıdı?!
Tutmayacaqlar ki düzü-dünyanı?!
Gec, ya tez bu çevrə qapanasıdı,
Sonu çatacaqdır komediyanın.”
3.
Borxes heç kimə bənzəmir. O birilər hamısı bir-birinə bənzəyir. O birilər bir-birinə ona görə bənzəyir ki, onlar, ümumiyyətlə, süjet yazırlar. Borxes isə süjet yazmır.
4.
Flober deyirdi ki, yazıçı mətnə daxil etmək istədiyi cümləni əvvəlcə ayrıca bir kağıza yazmalıdır. Əgər o cümlə ayrılıqda da gözəl görünürsə, o zaman onu mətnə daxil etmək olar.
5.
Tək əldən səs çıxmaz deyənlər yanılır. Tək əldən sükutun səsi çıxar.
6.
Bütün ədəbiyyat Düma ilə Coys arasında!.. Coysun ağır və mürəkkəb çətinliyi, Dü manın meh qədər sadə və zərif ahəngi iki qütb kimidir. Aralarında isə - hamı! Qütblərin arasındakılardan kimsə Coysa yaxındır, kimsə Dümaya. Yenə də qeyri-səlis məntiq!
7.
Sevdiyim əsər dönə-dönə oxumaq istədiyim və oxuduğum əsərdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.12.2024)
“İşığa doğru” sənədli filminin festival mərhələsinə dəstək göstəriləcək
Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqı “OB FILM” və “KİNOBİZ” şirkətləri tərəfindən birgə istehsal olunmuş “İşığa doğru” sənədli filminin beynəlxalq film festivallarına təqdim olunmasına vəsait ayırıb.
İttifaqdan AzərTAC-a bildirilib ki, müşahidə və subyektiv kamera üsulları ilə ərsəyə gətirilən və iki paralel süjet xətti üzərində qurulan “İşığa doğru” sənədli filmində hadisələr Qarabağın işğaldan azad olunmuş ərazilərində cərəyan edir.
Sübh tezdən ata, oğul və qardaşoğlu illər sonra işğaldan azad olunmuş kəndlərinə doğru yola çıxırlar. Bu səfər zamanı onlar müharibənin törətdiyi dağıntılar altından 30 il əvvəl itirdiklərini – doğmalarının məzarını, uşaqlıqlarını, gəncliklərini, bir sözlə, keçmişin izlərini axtarırlar...
Ərşad Əliyev, Rəsul Kamal və Elşad Ərşadoğlunun iştirakı ilə çəkilən filmin ssenari müəllifi və rejissoru Elşad Ərşadoğludur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.12.2024)
