Təqdim edir: Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Vətəndən ayrıldığım 

Yarım əsri haqlamış. 

Ancaq məni hələ də 

Öz ümidim saxlamış. 

Mənə elə gəlir ki, 

Ümidlə bir yaşdayıq. 

Vüsal məclisə dönsə, 

Biz hamıdan başdayıq. 

Fəqət hələ Vətəndə 

Nə vüsal var, nə məclis. 

Gecələr yuxuda da 

Munis gəzirəm, munis...

O tayda tanışları 

Axtarır baxışlarım. 

Qəribədir, bu tayda 

Yaşayan tanışlarım 

Əziz doğmalarının 

Üzünü görsün deyə, 

Uzun həsrətdən sonra 

Bir salam versin deyə, 

Bu dünyanın ən uzaq 

Qitəsinə yollanır. 

Həsrətin sarı üzü 

Xəcalətdən allanır. 

Qəribədir, o tayda 

Yaşayan tanışlarım, 

Həsrəti gözlərində 

Daşıyan tanışlarım, 

Əziz doğmalarının 

Üzünü görsün deyə, 

Uzun həsrətdən sonra 

Bir salam versin deyə, 

Bu dünyanın ən uzaq 

Qitəsinə yollanır. 

Həsrətin sarı üzü 

Xəcalətdən allanır. 

Yox! Bu qəribə deyil, 

Dəhşətli faciədir. 

Ağız-ağız dolaşan 

Qeybətli faciədir. 

Arazın o tayında

Bir Culfa həsrət çəkir.

Arazın bu tayında 

Bir Culfa xiffət çəkir. 

Sərhəddin o tayında 

Bir Astara gözləyir. 

Sərhəddin bu tayında 

Bir Astara izləyir. 

Dünyanın o başında 

Görüşə gedən insan 

Bəs doğma şəhərlərdə 

Haçan görüşsün, haçan? 

Almaniya, Koreya 

Parçalanmamış məgər? 

Ayrılanlar görüşmür 

Qəti vüsala qədər? 

Görüşür! Bəs harada? 

Öz Vətən torpağında! 

Neçə-neçə şəhərin 

Mehriban qucağında! 

Ancaq gör Azərbaycan 

Haçan bölünüb, haçan.... 

Hələ belə görüşə 

Nə qayğı var, nə imkan.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.08.2024)

Veteranlarla yazarların hansı işbirliyi ola bilər? Ən müxtəlif. Xüsusən də, gənc nəslin hərbi vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunmasında. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, ötən gün Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının inzibati binasında təşkilatın Rəyasət Heyətinin üzvləri ilə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin bir qrup nümayəndəsi arasında görüş keçirilib. 

Tədbiri giriş sözü ilə açan Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədr müavini, polkovnik Cəlil Xəlilov cəmiyyətimizdə vətənprəvərlik tərbiyəsinin gücləndirilməsinin önəminə toxunub. O, qeyd edib ki, görüşün keçirilməsində əsas məqsəd Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatı ilə Azərbaycan Yazıçılar Birliyi arasında bu səpkidə birgə əməkdaşlıq həyata keçirmək, ortaq layihələr reallaşdırmaqdır.

Tədbirdə çıxış edən yazıçı-publisist, Ədəbiyyat Fondunun baş direktoru Varis   vətənpərvərlik tərbiyəsinin təbliği istiqamətində birgə əməkdaşlığa ehtiyac olduğunu vurğulayıb. O, qeyd edib ki, veteranlarla yazıçıların ortaq iş birliyi Azərbaycan gəncliyinin vətənpərvərlik ruhunu daha da inkişf etdirə bilər ki, bu da milli maraqlarımızın etibarlı şəkildə müdafiəsi, gənclərin öz milli-mənəvi dəyərlərinə bağlı şəkildə yetişdirilməsi baxımından olduqca vacibdir.

 Görüşdə filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, yazıçı-publisist Şərəf Cəlilli, Əsilzadələr Məclisinin katibi, Yazıçılar Birliyi sədrinin müşaviri, yazıçı-tədqiqatçı  Sayman Aruz, ədəbi tənqidçi, şair Əsəd Cahangir, şair-publisist Əkbər Qoşalı, yazıçı-publisist Aida Eyvazlı, şair-publisist Nuranə Nur, yazıçı-publisist Güləmail Murad, AzTV-nin Beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin müdiri Elnar Məmmədli, güneyli soydaşımız, xanəndə Arif Mehmandost, ehtiyatda olan polkovnik Fərhad Süleymanov və başqaları çıxış edərək maraqlı təkliflər səsləndiriblər. 

 Sonda irəli sürülən təkliflərin dəyərləndirilməsi və yaxın gələcəkdə də oxşar görüşlərin keçirilməsi qərara alınıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.08.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

1.

-Məmiş, bu saat qaç get marketdən iki dənə doğranmış çörək al gətir.

-Ana, bəs sehirli söz?

-Getməsən vayfayı söndürəcəm. 

2.

Yaxınları Dərdayıla gənəşirlər ki, Masazırda dörd sot torpaq satmışıq, əlimizdə bir az pul var, nə biznesi qura bilərik. 

Dərdayıl deyir:

-Gəlin, məsləhətimə görə mən də sizə şərik, “Maykrosoft” korporasiyasını alaq. 

Yaxınlardan biri hər şeydən xəbərdar müəllim olduğundan əsəbiləşir:

-Sən bizi dolamısan? Heç bilirsən onun qiyməti neçədir?

Dərdayıl təhərini pozmur:

-Nə olsun ki qiyməti çox bahadır? Bir dəfə pul qoyacayıq, zato hər həftə 34 milyard dollar gəlir götürəcəyik. 

3.

Dənizkənarı restoranda saz dınqıldadıb pul qazanan Məsiylə Pəsi acırlar, əyləşib ofisianta deyirlər ki, yeməyə nə var. 

O da deyir balıq.

-Yaxşı balıqdır?

-Hə e hə, dənizdən indicə çıxarıblar. Pis olsa pulunu almayacam.

Məsi deyir:

-Onda bizə iki pors o balığın pisindən gətir. 

4.

Həyatımız barədə olan istənilən lətifə siyasi lətifə sayılır.

5.

Hörmətli FM dinləyiciləri, belə deyək də, dilimizə böyük təhlükə var, gənclər düşdü-düşmədi türk sözlərini işlədirlər. 

Deyirlər “ilk öncə”.

Daje uşaq da bilir ki, ilk elə öncədir, bunun biri bəs deyil?

Paçti hamı deyir ki, “aşkım”.

Uje “eşq” sözünə ciddi təhlükə var e. 

Ya da deyirlər, “mərak edirəm”

Niyə srazu maraqlanıram demirsiz? 

Bir sözlə, kaşmar!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.08.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bədnam qonşularımız özlərini qədimi xalq eləmək üçün dəridən-qabıqdan çıxır, yerə daşdan-dəmirdən basdırıb min cür saxtakarlığa əl atırlar. 

Bizim isə ən qədim sivilizasiya və mədəniyyət mərkəzi olmağımız hər dəfəsində bir ayrı faktla sübut olunur. Bu həftə də yeni belə fakt aşkarıandı. 

Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətinin dəstəyi ilə “Keşikçidağ” Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğunun ərazisində AMEA-nın Arxeologiya və Antropologiya İnstitutunun şöbə müdiri dosent Bəxtiyar Cəlilovun rəhbərliyi ilə arxeoloji qazıntıların birinci mərhələsi uğurla yekunlaşdı. 

Bu tədqiqatlarda əsas məqsəd ərazidə qeydiyyata alınmış çoxsaylı kurqanların elmi dövriyyəyə cəlb edilməsi, onların elmi potensialının müəyyənləşdirilməsi, Keşikçidağın mədəni irsinin tədqiqi və təbliği ilə əlaqədar idi. 

Onu da unutmayaq ki, gürcülər Gürcüstanla sərhəd olan bu əraziyə iddia etməyə başlayandan sonra ən azı bizdə özümüzün olana sahib çıxmaq hissi xeyli artıbdır, bu da təqdirəlayiqdir. 

Qoruq ərazisində aparılan elmi tədqiqat və arxeoloji qazıntılar zamanı aşkarlanmış maddi mədəniyyət nümunələri bu ərazinin qədim sakinlərinin təsərrüfat həyatının, sosial-iqtisadi münasibətlər sisteminin, tayfa məskunlaşmasının və dini dünyagörüşünün bəzi xüsusiyyətlərini aydınlaşdırmağa imkan verib.

Qoruq ərazisində iki istiqamətdə kurqanlarda qazıntılar aparılıb. Onlardan birincisi Ağstafa rayonunun Ağgöl kəndindən 600 metr şimal-şərq istiqamətində qeydə alınmış kurqanlardır. Bu kurqanın maraqlı cəhəti ondan ibarətdir ki, kurqanın üst örtüyü kiçik çay daşlarından kromlex şəklində əhatə olunub. Adətən qoruq ərazisində aparılmış elmi tədqiqatlarda isə böyük qaya daşlarından ibarət kromlexlərə rast gəlinib. Kurqandan 3 ədəd kamera aşkar olunub. Materikdə qazılan qəbir kameralarının üzəri ağaclarla örtülüb. Çox maraqlıdır ki, qəbirlər hamısı qərb və şərq istiqamətində materikdə qazılıb. Hamısı bir-birinə simmetrikdir, ikisi yan-yana, digər üçüncü isə tam ortada simmetrikdir və adətən belə hallar az olur, bu dövrədə çoxkameralı kurqan daha çoxdur, bəzən fərqli istiqamətlərdə qəbir kameraları olur. Burada isə simmertiya tamamilə gözlənilib.

İkinci istiqamət isə Sarısoy kurqanlarıdır. Sarısoy istiqamətində aparılmış arxeoloji qazıntı işləri başa çatdırılıb və maraqlı tapıntılar əldə olunub. Kurqanlar özündə Xocalı-Gədəbəy mədəniyyətinin izlərini yaşadır və bu mədəniyyəti öyrənmək üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən dəfn adətləri mövcuddur. Maraqlı məqam ondan ibarətdir ki, kurqanın çox kiçik - uzunluğu təxminən 1,5 metr, eni 1 metr olan kamera hissəsi var. Kurqanın örtüyü 12 metr, hündürlüyü 1 metrdən azdır. Kameranı tədqiq edərkən 3 ədəd saxsı küp aşkar olunub. Qəbir kamerası şimal-qərb, cənub-şərq istiqamətində qurulub və bir nəfər dəfn olunub. Skeletin üzü cənub-qərbə doğrudur, sağ böyrü üstə və bükülü vəziyyətdədir. Maraqlı cəhətlərdən biri də odur ki, skeletin ön hissəsində kamera boyunca cavan və kiçik yaşında olan ev heyvanı dəfn olunub. Paleontoloqlar tərəfindən baxıldıqdan sonra bu heyvanın kiçik və ya iribuynuzlu olduğu barədə məlumat verilə bilər. Skeletin arxa hissəsi boyunca kiçikbuynuzlu ev heyvanı dəfn olunub ki, bu da böyük ehtimalla keçi və ya qoyundur. Ancaq çox böyük ehtimalla keçidir. Qəbir kamerasında əlavə 10 santimetr də olsa, boş yer yoxdur. İnsan və heyvan sümüklərinin düzümündən sonra kamerada boş yer qalmayıb. Bu da arxeoloji cəhətdən böyük əhəmiyyət kəsb edir və belə qəbir abidələrinin tədqiqi Xocalı-Gədəbəy mədəniyyətində tayfaların dəfn adətlərini, dünyagörüşünü öyrənmək üçün mühüm rol oynayır.

Bu qiymətli nəticələr elmi dövriyyəyə məqalələrlə daxil ediləcək və mühüm elmi nəticələr əldə olunacaq. 

Ərazidə elmi tədqiqat və arxeoloji qazıntı işləri davam etdiriləcək. 

Bu yazıya AzərTAC-ın yaydığı bir xəbəri də əlavə etmək istəyirəm: Yaxın 10 gündə “Keşikçidağda elmi-arxeoloji qazıntılar və yay məktəbi-4” adlı layihəyə start veriləcək. Layihədə Bakı Dövlət Universitetinin, həmçinin universitetin Qazax filialının tələbələri, bölgədə fəaliyyət göstərən qoruqların, Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətinin Gəncə Regional Bölməsinin abidə mühafizəçiləri, tarix-diyarşünaslıq muzeylərinin, digər muzeylərin, mədəniyyət müəssisələrinin əməkdaşları, rayonun ümumi təhsil müəssisələrinin tarix müəllimləri iştirak edəcək. İştirakçılar çöl arxeoloji ekspedisiyasının təşkili və aparılmasının xüsusiyyətləri, müxtəlif tarixi və arxeoloji məlumatların toplanması və təhlili sahəsində təcrübə qazanacaq, arxeoloji tədqiqat metodlarını mənimsəyəcək və sahə arxeoloji tədqiqatları zamanı alətlərdən və avadanlıqlardan istifadə etmək bacarıqlarına yiyələnəcəklər.

Əlbəttə ki, təqdirəlayiq təşəbbüsdür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.08.2024)

Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poetik qiraətdə ilk dəfədir ki, Rəbiqə Nazimqızıdır, o düşündürür və təəccübləndirir. Süjetli poeziya, bitkin kompozisiya. 

Təbii ki, oxunaqlıdır və təsirlidir. 

Xoş mütaliələr.

Qızım, paltarını yığ, yığış gedək,

daha buralarda bir işimiz yox.

Bizim indimiz yox, keçmişimiz yox,

bircə yolumuz var, o da gələcək.

Biz güclü deyilik, zəifik, zəif,

gələr üstümüzə daşla adamlar.

Baş aça bilmərik nə istəyirlər

Bu cavan adamlar, yaşlı adamlar.

- Hara gedəcəyik? – Burdan uzağa.

- Orda məktəb varmı? – Əlbəttə ki, var.

- Bəs, təzə evimiz, orda qalmayaq?

- Bizsiz də o evdə qalan tapılar.

Daha sual vermə, cavabım yoxdur,

hər gün əsəblərim itir bu yerdə…

Darıxma, nənənə zəng eləyərsən,

dayına bir məktub yazarsan hərdən.

Bəsdi sözə tutdun,  vaxt yoxdu, quzum,

uzun yolumuz var – üzü qüruba.

Qırmızı kərpicdən evimiz olsa,

bir də şimal qışı, balaca soba.

Niyə geyinmirsən, gözləmirəmmi?

Deyirsən, qaranlıq düşübdü artıq?

Eybi yox, bu gün də qalası olduq,

Səhər paltarları yığışdırarıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.08.2024)

Famil Hacısoy, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Günümüzdə çox dartışılan mövzulardan sayılan süni intellektin fəsadlarının xofu dünyamızı bürüdüyü bir zamanda, bir qisim insanlar bu səbəbdən narahatlıq ağuşundaykən, bununla bağlı ağlıma ilk gələnləri qələmə almaq fikrinə düşdüm:

Allah deyə-deyə min il, milyon il

Dikildi insanın gözü göylərə.

Əvvəlcə xəyalı gəzdi səmanı,

Hələ getməsə də özü göylərə.

(B. Vahabzadə)

Bu şeir parçasında deyildiyi kimi illər uzunu gözləri fəzaya dikilən, xəyalı bir işığın həsrətinə qovuşmağa doğru yol gedən, qalın-qalın kitablara sığışmayan neçə-neçə ömrün arzuları xəyalın bircə anına sığışandı, o ani zaman içində kainatı, ənginlikləri dolanıb gələndi.

Ta qədimdən, Tanrı dünyanı bizə bəxş edən gündən, bəşər arzuları tanıyan andan insanın ən yaxın könül dostu, sirdaşı və sözdaşı, kimsəyə açmadığı dərdinə şərik onun xəyalları olmuşdur. Arzular ilk öncə, narahat gündüzlərin, uzun gecələrin həmdəmi olan xəyalların bətnində döl tutub cana gələrək böyümüş, vaxt ötdükcə nağıllar və əfsanələrdə, ya da ki bəzək-düzək vurulmuş rəvayətlərdə sığallana-sığallana tumarlanıb cilalanmış, heykəlləşərək rəvac tapmaqla dünyaya gəlmişdir. Hər bir arzunun gerçəkləşmədən əvvəl ayaq açıb yeridiyi, reallığa can atdığı yer xəyal dünyasıdır. Mütləq azadlığın qələbə çaldığı, hamıdan gizli, namümkünü mümkünə döndərən məkandı xəyallar dünyası. Künc-bucağı görünməyən cəzirə, fəqət xəyalın gözüylə görülə biləcək fantastikalar səhrasıdı, əlyetməzlərin dil açıb ayaq tutana qədər memarıdı, bənnasıdı xəyallar.

Daha çox gəncliyin təsəlli və təskinlik tapdığı məkan, bütün istək və sevgililərin həsrətinin vüsala çatdığı, məhəbbətlərin ayaq tutub yerimək cəhdi, aşiqlə məşuqun ən təhlükəsiz görüş yeri, sevgilərin qanad açıb pərvazlandığı ən etibarlı guşə hər aşiq-məşuqun öz xəyalıdır. İnsan şüurunun bu qatı sahibindən özgə heç bir kəsə tabe olmayan, özünün hökmüran olduğu, əyanları təfəkkür və təxəyyülün doğa biləcəyi fikir və düşüncələr olan, gerçək arzuların dadından da çox şirin dadan, həddi-hüdudu bilinməyən bir səltənətdir. Məhəbbət dünyasının Adəm və Həvvası sayılan Leylinin Məcnuna, Məcnunun Leyliyə qovuşduğu yerdi xəyallar aləmi. Xəyal insanın ömür-gün yoldaşı, ayrılmaz sevgilisidir. İnsan aşiq, xəyal isə onun məşuqudur. Fərq ondadır ki, burada aşiq məşuquna asanlıqla qovuşa bilir. Müdriklərimizdən birinin dediyi kimi: “Xəyalım xəyalının xəyalını xəyalımda xəyal edər”. 

Oxunaqlı kitablar müəllifi, dəyərli yazarımız Varis “Sonuncu ölən ümidlərdir” əsərində yazır ki: “Ümidlər... Sonuncu ölən ümidlərdir. Bəlkə, ümidlər ümumiyyətlə heç ölmürlər, insan öldükdən sonra onun ruhunun içinə çökürlər? Sonra da ruhla birgə yaşayırlar? Ruhu da ölməyə  qoymayan bəlkə haçansa cismə dönmək ümididir?.” 

Hörmətli yazarın qənaətinə qoşularaq maddi aləmdə heç nəyin itmədiyini, yalnız şəklini dəyişdiyini nəzərə alsaq, xəyal da ümid kimidir, bəlkə də o da ölmür. İnam işığında ümid də xəyalda canlanır, bəslənir, onunla canbir, qəlbbirdir. Xəyalla ümid bir bədəndir. O bədənin yarısı olan ümid içimizdəki inamdan asılıdır. Bizə görə,  yuxudan fərqli olaraq xəyal və ümid olsa-olsa müəyyən bir nöqtəyə qədər idarə oluna biləndi, o məqamdan sonra isə sonsuz olaraq da qalır. Nəzərə alsaq ki, ümid və xəyal həm də enerji mənbəyidir. 

Ümid həyat işığıdır, xəyalsa o işığa doğru aparan yoldur. Yolların sonu olduğu halda xəyalın arzulartək nə üfüqü, nə sonu olur. Bu libasda, yuxarıda deyildiyi kimi, bütün kainatı dolaşmaq olar.

Bu deyilənlərə söykənərək belə bir qənaətə gəlmək olur ki, dünyanın ən yüksək inkişaf etmiş, çevik və sürətli texnologiyası xəyaldır. Günümüzədək onun sübutu elmə məlum deyil. Elm və texnika ona çatmaqda hələ də acizdir. Bizə görə, yəqin ki, insan şüurunun qüdrəti olan süni intellekt də dünyamız durduqca Tanrının bəşərə bəxş etdiyi bu möcüzənin ruhlar aləmində kənardan müdaxilə edilməklə idarə olunması qarşısında aciz olaraq da qalacaqdır. Bəşər hər an bir yeniliklə üzbəüz dursa da, onun zəkasının nəticəsi olaraq dünyamızın süni intellekt tərəfindən idarə olunması ərəfəsindəykən düşünürsən, Tanrının yaratdğı insan təfəkkürünün bir elementi olan xəyal çətin ki insan elmi sayəsində kənardan müdaxiləylə ipə-sapa yatsın.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.08.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL

Bəxtimin heç sevinc payı yoxuymuş,

Ağrı yan-yanaymış, acı sıxıymış,

Dərd-qəmin qüvvəsi, gücü çoxuymuş,

Çalışdım mən ona bata bilmədim. 

(İntiqam Yaşar)

Əziz Yazarımız, dərdin güclü olması ürəyimizin kövrəkliyi ilə əlaqəli ola bilərmi, ürək daş olsa, dərdin qollarının onu incitməyə gücü çatarmı?

 CAVAB

Hər kəsin öz dərdi olur. Düşünmürəm ki, ürəyi daş adamlar dərd çəkmir. 

Sadəcə, nəyi dərd etmək məsələsi var. Həssas adamların dərdi çox olur, ətrafda çox şey onlara dərd ola bilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.08.2024)