Zəhra Allahverdiyeva, “Ədəbiyyat vəincəsənət” 

Dünyada və ölkəmizdə doğru qəbul edilən, əksinə yanlış səslənən sözlər, deyimlər, atalar sözləri, hətta faktlar vardır. 

Bu məqalədə mümkün qədər nümunələrlə sizi məlumatlandıracam.

1) “Gözələ baxmaq səvabdır” atalar sözü və ya deyimini hər kəs bir dəfə də olsa eşidib. Lakin bu deyimin düzgün versiyası belə deyil . Düzgün versiyası belədir– “Gözəl baxmaq səvabdır”.

Bəs aradakı fərq nədir? 

Peyğəmbərimizin dediyi kimi, pis şeylərə belə yaxşı baxacağıq; “Sizə tikan atanlara gül atın”. Gözəl baxmaq budur. 

O ki qaldı, gözələ baxmağa, bir qadına bir dəfədən artıq naməhrəm gözlə baxmaq günahdır. “Mömin kişilərə de ki, harama baxmayıb gözlərini aşağı diksinlər və cinsiyyət üzvlərini zinadan qorusunlar. Bu onlar üçün daha təmiz olar. Şübhəsiz ki, Allah onların nə etdiklərindən xəbərdardır.” (Nur surəsi 30-cu ayəsi) bu deyim üçün əsas mənbə ola bilər.

2) “Göz var nizam var” atalar sözünün əsl versiyası isə “Göz var izan var”dır. İzan anlayış, anlama qabiliyyəti mənasını verir. Atalar sözünün ümumi mənası isə belədir: insan bir işi görərkən diqqətli olmalı, onu araşdıraraq səhvə yol verməməlidir. İnsan gördüyü işdə gözündən, ağlından, məntiqindən ehtiyatla istifadə etməlidir.

3) “Kəpənəyin ömrü 1 gündü” deyimi də yanlışdır. Kəpənəyin ömrü 1-2 aya qədər uzanır. Kəpənəklər ayılar kimi qış yuxusuna da gedir, hətta quşlar kimi isti yerlərə köç də edirlər.

4) “Çox şəkər yeyən adam şəkər xəstəsi olur” deyimi də yanlışdır. Şəkər yeməklə diabet xəstəsi olmaq arasında yoluxma riski yoxdur. Diabet xəstəsi olan adamlar şəkər qəbul edəndə şəkər faizləri artır. Şəkər xəstəliyi obez dərəcəsində kök adamlarda və travmatik qorxan adamlarda daha çox aşkarlanır.

5) “Yarasalar kordur” deyimi də səhvdir. Yarasalar kor deyil, onlar həm görür, həmdə səslərindən yaranan əks-səslə yollarını da tapa bilirlər.

6) “Yerə çəngəl, qaşıq, yaxud bıçaq düşəndə qonaq gəlir” ifadəsi var, çəngəl düşəndə kişi, qaşıq düşəndə isə qadın gəlir ifadəsi var, bunlar da yanlışdır. Hətta Əziz Yaqubzadənin beləbir şeiri var:

Bilirsən, heç nə qədər

“Qayıt” yazıb pozuram?

Yerə çəngəl də düşsə

Gəlməyinə yozuram.

7) “İtlər ağ-qara rəngləri görür” deyimi də yanlışdır . İtlər mavi, sarı və yaşıl rəngləri də görür.

8) “Soyuq su içmək adamı xəstələndirir” fikri də yanlışdır. Xəstəliyə səbəb olan şey bakteriya, mikrob və infeksiyadır.

9) “Asqıranda ürək döyüntüsü saniyəlik dayanır” - bu da doğru fakt deyildir. Asqırma beynin göndərdiyi reaksiyadır. Bununmm ürəylə əlaqəsi yoxdur.

Peyğəmbər (s) bir hədisdə buyurub:«Xəstənin asqırmağı, onun üçün salamatlıq nişanəsi, bədən üçün xeyir və rahatlıqdır.»

Elə buna görə də, bu nəticəyə gəlmək olar ki , hər deyilən düz, hər eşidilən doğru deyil.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2024)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hüseyn Cavid XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan ədəbiyyatının ən görkəmli şair və dramaturqlarından biri kimi tanınır. Onun əsərləri, xüsusən də faciələri, dərin fəlsəfi məzmunu və insana dair suallarla zəngindir. Cavidin ən məşhur əsərlərindən biri olan "İblis" faciəsi də bu mövzuda mühüm yer tutur. Bu əsər iblisin insan həyatına təsirini və onunla mübarizənin mənəvi cəhətlərini araşdırır.

"İblis" faciəsi 1918-ci ildə yazılıb və ilk dəfə 1920-ci ildə səhnəyə qoyulub. Bu əsərdə Hüseyn Cavid iblisi simvolik bir obraz kimi təqdim edir və onun vasitəsilə insanın daxili ziddiyyətlərini, şüurunun qaranlıq tərəflərini üzə çıxarır. Əsərdə İblis sadəcə bir şeytan deyil, o, insanın içində olan pislikləri və mənəvi zəiflikləri təmsil edən bir varlıqdır. Cavid bu əsərdə insanın iblisə olan meylini və onun qarşısında nə qədər aciz olduğunu göstərir. İblisin təsiri altında insanlar öz dəyərlərindən uzaqlaşır, mənəvi boşluğa düşür və nəticədə fəlakətə sürüklənirlər.

Əsərin baş qəhrəmanları olan Arif və Zöhrə insanın daxili dünyasındakı mübarizəni simvolizə edir. Arifin iblisin təlqinlərinə qarşı mübarizəsi və Zöhrənin bu mübarizədəki rolu əsərin əsas xəttini təşkil edir. Cavidin fikrincə, insanın öz mənəvi gücü və iradəsi ilə iblisə qarşı dayanması mümkündür, lakin bu, çox çətin bir yoldur. İblis insanın zəif nöqtələrindən istifadə edir və onu öz tələsinə salmağa çalışır.

Hüseyn Cavidin "İblis" faciəsi Azərbaycan ədəbiyyatında unikal bir əsər olaraq qalır və bu gün də oxucuları düşündürməyə davam edir. Əsər insan təbiətinin mürəkkəbliyini və mənəvi dəyərlərin əhəmiyyətini göstərməklə yanaşı, iblisin insan həyatına necə təsir edə biləcəyini də açıq şəkildə göstərir.

Yer Üzündə Əsl İblis Kimdir?

Cavidin "İblis" əsərindən ilhamlanaraq, yer üzündə əsl iblisin kim olduğunu düşündükdə bu sualın cavabı çox subyektiv ola bilər. Lakin əsl iblis insanın içindəki nifrət, paxıllıq, zalımlıq və mənəvi zəifliklərdir. Bu mənfi duyğular və düşüncələr insanın hərəkətlərini idarə etdikdə o zaman insan öz içindəki iblisə təslim olur. Həyatın çətinlikləri və imtahanları qarşısında öz mənəviyyatını qoruyub saxlaya bilməyən insanlar iblisin qurbanı olur və bu mənada yer üzündəki əsl iblis insanın öz içində daşıdığı mənfi xüsusiyyətlərdir.

Yəni, əsl iblis kənarda olan bir varlıq deyil, bizim içimizdə olan və daim bizi yoldan çıxartmağa çalışan mənfi güclərdir. Əgər bu güclərə qarşı mübarizə aparmazsaq, onlar bizi idarə etməyə başlayar və nəticədə insanlıq və mənəviyyatımız itər. Hüseyn Cavid də əsərində məhz bu mesajı verməyə çalışır: “İblis insanın öz içindədir və onunla mübarizə aparmaq insanın ən çətin vəzifəsidir”.

Hüseyn Cavidin "İblis" faciəsi insanın mənəvi mübarizəsini və iblisin insan həyatına təsirini göstərən dərin fəlsəfi əsərlərdən biridir. Əsərdən gətirilən nümunələr bu mövzuları daha yaxşı başa düşməyə kömək edəcək.

İblisin insanları azdırması:

 Əsərdə İblis insanları yoldan çıxartmaq üçün hiylələrə əl atır. Onun fikrincə, insanlar asanlıqla öz zəif nöqtələrinə təslim olurlar. İblis insanın zəif cəhətlərini vurğulayır və ondan istifadə edir:

 İblis:

  "Mən hər kəsin arzu və istəklərini bilirəm. İnsanlar çox zəifdir, mənim tələmə düşmək üçün heç vaxt tərəddüd etmirlər. Hər birinin öz içində gizlədiyi bir iblis var."

 Bu sözlərdən göründüyü kimi İblis insanların daxili zəifliklərini öz məqsədləri üçün istifadə edir.

Arifin İblislə Qarşılaşması:

  Əsərin əsas qəhrəmanı Arif İblislə qarşılaşır və onunla mübarizə aparmağa çalışır. Arifin daxili mübarizəsi, insanın mənəvi cəhətdən güclü olmasının nə qədər vacib olduğunu göstərir:

   Arif:  

  "Mən özümü itirmişəm, İblis! Nə üçün mənə yaxınlaşırsan? Mən səni dəf etmək istəyirəm, lakin sənin səsin mənim içimdə dərin yaralar açır. Mənə yol göstərən işığı itirmişəm."

 Arifin bu sözləri onun daxili ziddiyyətlərini və iblisin təsiri altında qaldığını göstərir. O, iblisin tələsinə düşməmək üçün mübarizə aparır, lakin bunun nə qədər çətin olduğunu anlayır.

Zöhrənin Səsi: 

 Zöhrə Arifin sevgilisi və mənəvi dəstəkçisidir. O, Arifə iblislə mübarizədə yardım etməyə çalışır və onu doğru yola yönləndirməyə çalışır.

 Zöhrə:

  "Arif, qəlbindəki işığı itirmə! İblis səni aldatmağa çalışır, lakin sən güclü olmalısan. Biz bir yerdə bu qaranlıqdan çıxmalıyıq."

Zöhrənin bu sözləri insanın mənəvi dəstəyə və sevginin gücünə ehtiyacı olduğunu göstərir. O, Arifin içindəki işığı yenidən tapmasına kömək etmək istəyir.

 İblisin Qələbəsi:

 Əsərin sonunda İblis insanın mənəvi zəiflikləri qarşısında qələbə çalır. Bu, insanın öz iblisi ilə mübarizədə məğlub olmasının simvolik ifadəsidir:

 İblis: 

 "Mən yenidən qələbə çaldım. İnsanlar öz zəiflikləri qarşısında hər zaman məğlub olurlar. Onlar heç vaxt məndən qurtula bilməyəcəklər."

 İblisin bu sözləri, insanın öz içindəki iblisə təslim olmasının nəticələrini göstərir. Bu, Cavidin əsərdə verdiyi əsas mesajlardan biridir: insan öz zəif cəhətlərinə təslim olarsa, iblisə qalib gəlmək mümkün olmaz.

 Bu nümunələr əsərin fəlsəfi məzmununu və Hüseyn Cavidin insan təbiəti ilə bağlı suallarını dərinləşdirir. "İblis" faciəsi insanların içindəki iblislə mübarizəsini və bu mübarizənin nə qədər çətin və vacib olduğunu göstərir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2024)

Jalə İslam, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Daxili bir əzabla çox şiddətlə vuruşduğunu hiss edirsən. İnsan mübarizə aparmalıdır bunun fərqindəsən, lakin dəhşətin yanğısı da bir tərəfdən səni cəlb edir. Dəhşət insanı axı hər zaman cəlb edər. Sükut daha vahiməlidir. Həvəsli və bir o qədər də bilinməz bir kimliyə sahib olmalısan. Ya da qısacası bir kimliyə sahib olmamalısan. Bütün sözlər əslində məcazi bir boşluq əlamətidir. Emosiyanın və mənəvi hisslərin yoxa çıxdığı və yaxud hələ tapılmağa səy göstərilmədiyi yerdə daima bir kədər tapıntısı var. Çünki insan nəfəs almağı seçdiyi qədər itirməyi də qəbullanır. Çünki insan itirməyi qəbullandığı qədər sevməyi də qəbullanır. Uçurum da şiddətlidir, lakin özünü hava axıntısına təslim etdiyin ana qədər. Bəsit və qəddar bir kölədən artığı deyilsən və olmayacaqsan da. Çəkdiyin, hiss etdiyin, məhv etdiyin hər nədirsə bu sadəcə sənin duyğularının təsirilə mümkündür. Ömür boyu müqəssirsən yaşatdığın və yaşamalı olduğun hər şeydən. Amma ömür boyu  qəbul etdiyin və seçdiyin yollar səbəbi ilə də dimdik durmağı da öyrənməlisən. Qərib bir xəyal uğruna budaqdan-budağa uçmamalı, dünyəvi bir fəlakət uğruna bıçaq ucuna yatmamalı, məhv olan duyğuların uğruna yaşamağa məcbur olduğunu öyrənməlisən. Həyat bunu gərəkdirir. İtirməlisən, tərk etməlisən, əzab verməlisən, ona görə ki yaşamaq bunu gərəkdirir. 

Çünki ətrafındakı hər kəs bunu edir. 

Çünki qəbul etsən də və yaxud etməsən də insan olmaq əslində bunu gərəkdirir. 

Çünki nifrət əslində hər kəsin haqqıdır...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Həyat qısa, sənət əbədidir deyirdi Hippokrat.

Bu gün XX əsr Azərbaycan təsviri sənətinin tanınmış imzalardan biri olan rəssam-pedaqoq, əməkdar incəsənət xadimi Əyyub Hüseynovun doğum günüdür.   

Əyyub Müseyib oğlu Hüseynov 2 sentyabr 1916-cı ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Kəngərli rayonunun Xok kəndində anadan  olmuşdur.

Orta məktəbi bitirdikdən sonra Bakıya gəlmiş və 1931-ci ildə Əzim Əzimzadə adına Dövlət Rəssamlıq məktəbinə daxil olmuşdur. 1935-ci ildə buranı bitirdikdən sonra o, təhsilini Tiflisdə Rəssamlıq Akademiyasında davam etdirmişdir. 

Əyyub Hüseynov ali təhsilini başa vurduqdan sonra Naxçıvana qayıtmışdır. Əsasən dəzgah rəngkarlığı sahəsində fəaliyyət göstərən Əyyub Hüseynov mənzərə, portret, məişət kimi müxtəlif janrlarda əsərlər yaratmışdır. Rəssam həmçinin Naxçıvanda  yerli teatrda quruluşçu rəssam kimi çalışmış, səhnə əsərlərinə bədii tərtibat vermişdir. Əyyub Hüseynov tanınmış fırça ustası Şamil Qazıyevlə  də əməkdaşlıq  edərək,  bir  çox tamaşaların  bədii tərtibatını və geyim eskizlərini birgə hazırlayıb. Onun Naxçıvan teatrında Ə.Haqverdiyevin “Pəri-cadu”,  S.Vurğunun “Fərhad və Şirin”, O.Sarıvəllinin “Babək”, A.Şaiqin “Vətən”, N.Nağıyevin “Polad”, Ə.Abbasquliyevin “Günəş doğur” və s. pyeslərinə verdiyi bədii tərtibat və çəkdiyi geyim eskizləri maraqla qarşılanıb.

Əyyub Hüseynov 1948-ci ildə Naxçıvandan Bakı şəhərinə köçüb. İllər öncə təhsil aldığı Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq Məktəbində pedaqoq kimi fəaliyyət göstərməyə başlayıb. 1956-cı ildə məktəbin direktoru təyin edilib.

Pedaqoji fəaliyyətlə yanaşı həm də Bakıda və respublikadan kənarda təşkil olunan bir çox sərgidə iştirak edib.

Rəssam 1980-ci ildə respublikanın “Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adına layiq görülüb. O, 17 aprel 1998-ci ildə  vəfat edib.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL

Susdurmayaq haqq söz deyən dilləri 

Görən gözə çəkdirməyək milləri. 

Vaxtlı – vaxsız soldurmayaq gülləri 

Bir gül kimi sola bilər bu dünya. 

Güclüləri gücsüzləri döyməsə, 

O əyilməz, tərəzisi əyməsə. 

Xain gözü, düşmən əli dəyməsə 

Qayasını qala bilər bu dünya.

(M.Ələkbərli) 

 Dəyərli şairimiz, niyə bu dünya düzəlmir ki, düzəlmir? 

 CAVAB

Dünya haqqında Azərbaycan poeziyasında Səməd Vurğundan üzübəri kifayət qədər təsirli, cəmiyyət içində populyar nümunələr var: 

Bir də görürsən ki, açılan solur,  

Düşünən bir beyin, bir torpaq olur.  

Bir yandan boşalır, bir yandan dolur,  

Sirrini verməyir sirdaşa dünya… 

M.Arazın “Dünya sənin dünya mənim, dünya heç kimin”,  yaxud “Dünya düzəlmir ki, düzəlmir, baba”, H.Arifin “Bu dünya düzəlsə atama lənət” kimi bir çox deyimləri dünyanın etibarsızlığı, insanların arzularına, ümidlərinə çox zaman adekvat olmaması şairlərimizin dünya haqqında “Dünya düzələn deyil” kimi kəskin ittihamına rəvac verir. Molla Pənah Vaqifin “Mən cahan mülkündə mütləq doğru halət görmədim” misrası ilə başlayan müxəmməsi də dünyanın puçluğuna, insanların gəldi-gedərliyinə, vəfasızlığına daxili bir üsyanla, ciddi psixoloji sarsıntı ilə qələmə alınmışdır. Dahilər, filosoflar zaman-zaman dünya haqqında düşünmüş, insan zəkasının, insan kamalının qalib gələcəyi vaxta, zamana ümid bəsləmişlər. S.Vurğunun “İnsan” pyesində filosof Şahbazın bir obraz olaraq dəyəri, mahiyyəti verdiyi bu sualla ölçülür. Dünyada baş verən bütün haqsızlıqların, müharibələrin, fəlakətlərin, insanları sarsıdan, ağrıdan bütün olayların günahı dünyanın boynuna yüklənir. Dünya dinmir, susur. Dünya demir ki, məni kimlərəsə dar eləyən, kimlərəsə cənnətə, kimlərəsə cəhənnəmə döndərən mən deyiləm. Qoynumda yer verdiyim, qucağımda bəslədiyim, minlərin, milyonların payını əlindən alan, acgöz, doyumsuz, qudurğan, insanlıq adına ləkə gətirən varlıqlardır. Müharibələr də, saysız insan qırğınları da onların ucbatından olur. Mən gənclik illərimdə “Qurd ağzı bağlayan Səlmi qarıya məktub” adlı bir şeir yazmışdım. O şeirdə belə sətirlər vardı: 

Elə bir dua охu, a  Səlmi qarı,

Çoxalır  dünyada «qan-qan» deyənlər. 

Аrtır  öz payından artıq  yeyənlər,

Dünya  çəkə  bilmir bu əzabları. 

Canilər canbirdi qanlı qudurub,

Çaşanı udmaqdı fikri, niyyəti,

Ölkə var ölkənin qəsdinə durub,

Ölkə var talayır bəşəriyyəti.

Bilirdim görübsən övlad dağını

Beş oğul itirdin ötən davada. 

Çiçəklər тökdülər gül yarpağını

Мatəmə batdılar quşlar yuvada...  

Elə bir dua охu, а Səlmi qarı

Susdur «qan, qan» deyən о bayquşları, 

Dənizdə, havada, yerdə təzədən, 

Bu qoca dünyanı  bir də  təzədən

«Bölüm» deyənlərin аğzını  bağla, 

«Ölüm» deyənlərin аğzını  bağla!

Bu qədər uzun ricətdən sonra sualınızın kəsə cavabına qayıdıram. Dünya düzələcək, mütləq düzələcək. Dünyadakı bütün insanların kamilləşəcəyi, dünyanı öz doğma evi sanacağı illərdə. Dünyanın yaradıcısı qadir Allahımızın gözümüzə görünəcəyi möcüzəli tarixdə!.. 

Allahın bizə görünəcəyi  

gün, 

Yer üzündəki bütün insanların  

əlindədir. 

Günlərin bir günü  

eyni saatda, eyni anda 

Eyni duayla, 

Eyni sayğıyla 

bu əllər Allaha 

doğru uzansa, 

Bu əllər əl tutmağa 

öyrəşsə, 

Əl kəsməkdən usansa. 

Bu əllər “yaxşılıq” 

adlı altıncı 

barmağı bitirsə, 

Bütün pislikləri, 

yamanlıqları 

Silib-süpürsə, 

Yer üzündən birdəfəlik 

itirsə, 

Bu əllər sərhədləri, 

Yerin bağrına çəkilən  

çəpərləri, sədləri 

Yara bilsə, sökə bilsə, 

Bu əllər qanlı cinayətləri 

özündə gizləyən 

viranlıqların, 

qaranlıqların 

Boğazına çökə bilsə, 

Eyni gündə, eyni saatda, 

eyni anda, 

Kainatın bütün  

sirli qapıları 

Taybatay açılardı  

üzümüzə, 

İşıq düşərdi bütün 

qaranlıqlara, 

Allahın bizə görünəcəyi  

günün müjdəçisi  

olardım mən də! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2024)

Avqustun 30-da Bakıda Bəhreyndə fəaliyyət göstərən RAK İncəsənət Fondunun rəssamlarının əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət” AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, tədbirdə Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyeva, Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi, Heydər Əliyev Fondunun icraçı direktoru Anar Ələkbərov iştirak ediblər.

Sərginin açılışında çıxış edən RAK İncəsənət Fondunun təsisçisi, görkəmli bəhreynli rəssam və kolleksiyaçı Raşid Al Xalifa bəhreynli rəssamların tükənməz istedadlarını Azərbaycandakı sənətsevərlərlə bölüşmələrindən məmnunluğunu ifadə edib. O qeyd edib ki, RAK İncəsənət Fondu beynəlxalq tərəfdaşlığı və qarşılıqlı anlaşmanı təşviq edir.

Raşid Al Xalifa bildirib ki, əməkdaşlıqda məqsəd bəhreynli sənətkarların zəngin qobelenlərini Bakının canlı və rəngarəng incəsənət səhnəsinə təqdim etməkdir.

Sonra çıxış edən “Azərxalça” ASC-nin sədri Emin Məmmədov deyib ki, rəssam Raşid Al Xalifa və RAK İncəsənət Fondu ilə əməkdaşlıq incəsənətin, beynəlxalq dostluğun və mədəni anlaşmanın daha geniş təşəkkül tapdığını əks etdirir. 

“Bəhreynin müasir incəsənət nümunələrinin ümumi mənzərəsinin Bakıda canlandırılmasından məmnunluq duyuram. İnanıram ki, bu, ölkələrimiz arasında tərəfdaşlıq imkanlarının daha da genişlənməsinə gətirib çıxaracaq”. 

Qeyd edək ki, bundan əvvəl Heydər Əliyev Mərkəzində Raşid Al Xalifanın bir neçə sərgisi təşkil olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2024)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yaqub Dəliöməroğlu!..

Yaqub – bir ad olaraq, “İzi ilə gedən”, “Vəfalı ata” anlamlarını daşıyır.

Dəliömərin də bir ad olaraq anlamı aydındır. Mən Yaqub Dəliöməroğlunu həmişə adı, imzası kimi gördüm, elə bildim. O, dədələrimizin izi ilə gedirdi; 

o, ata yoluna vəfalıydı. O, Türk dünyasına kəc baxanlarla, türkü xor görənlərlə Dəliömər kimi davranırdı. – Əlbəttə, Yaqub bəy tatamı üzərində əlbəyaxa döyüşə çıxmırdı yaxud əlinə silah alıb, qursun atmırdı; o, belə demək mümkünsə, uhulət-suhulətli ədəbiyyat, mədəniyyət savaşı aparırdı, sözü, qələmi, kitabı-dəftəri ilə vuruşurdu...

Yaqub Dəliöməroğlu son illər Öməroğlu imzası ilə yazıb-yaratsa da, mən 90-cı illərdən tanıdığım Yaqub bəyi elə o illərdəki imzası ilə bilir, ilk görüşlərimizdəki qardaş məhəbbəti ilə anıram…

Biz Yaqub Dəliöməroğlu ilə Türküstanda tanış olmuşuq – Xoca Əhməd Yesevi adına Qazax-Türk Universitetində. – 1998-ci ilin 9-cu ayında orada VIII Türk dünyası Gənclik Günləri və Qurultayı keçirilirdi. Bizim Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi də orada quruldu. Sonra Türk dünyası Gənclik Günləri və Qurultaylarında, Türk dünyası Gənc Başqanlar Toplantılarında  yenə görüşdük. Yadımdadır, Rumıniyada – Köstəncədə, Məcidiyyədə Türk dünyası gənclərinin yeni toplantısında təsirli çıxışlar etmiş, o cümlədən mənim və Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin haqqında yüksək sözlər demişdi. “Lütfü Şahsuvaroğlu ağabəyə...” cümləsi ilə başlayan “TÜRKİSTAN. Yesevinin şəhri Yesiyə dair” kitabını da mənə Rumıniyada imzalamışdı. Bir neçə il keçəndən sonra biz o kitabı Rəsmiyyə xanım Sabirin uyğunlaşdırmasında Bakıda yayınladıq (https://kitabxana.net/files/books/file/1323074118.pdf).

Rumıniyada gənclərin bir bölümü xeyli sərbəst davranırdı – deyə bilərəm, hətta proqram dışına çıxırdı. İş beləykən, Sarı Saltuk Babanın qəbrinin ziyarəti ertələnə, hətta təxirə salına bilərdi; Yaqub Dəliöməroğlu bu durumdan çox haytalandı, yığcam, kəskin sözlərlə Sarı Saltuk Babanın kimliyini anladaraq, Türk ölkə və topluluqlarından gəlmiş gənc başqanların onu ziyarət etməməyinin necə bir yaramazlıq ola biləcəyini söyləmiş oldu. Uzun sözün qısası, ziyarət baş tutdu, o, alpərənlərdən, alpərənlikdən, Əhməd Yesevi ocağından, Türkistandan Anadoluya, Balkanlara yayılan alpərənlik yolundan söz açdı, sonda da, günümzə keçid elədi, lütf edib, bizlərin, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi haqqında danışdı.

Sonra Yaqub bəy Türkiyə Yazarlar Birliyi başqanı seçildi, bizləri Kırıma – Türkcənin Şeir Şöləninə çağırdı.

Daha sonra Yaqub bəy Avrasiya Yazarlar Birliyini qurdu, “Qardaş qələmlər”i, “Bengü”nü yaratdı, yeni layihələrlə çıxış etdi. Bəzən yaxın, bəzən aralı olsaq da, ancaq qardaş birliklərimizin və şəxsən özümüzün könüldəki yerimiz pozulmadı. Çün, böyük düşünmək kimi bir xoşməramlı zorunluluğumuz vardı, dədələrin izindəydik çün, çün, vəfalı ata yolçuluğundaydıq, “uzun, incə bir yoldaydıq” çünki... Və bilirdik,

“Orda bir köy var – uzaqda,

Getməsək də, varmasaq da,

o köy bizim köyümüzdür”...  

Bir də, “Qızıl Alma” ülküsünü bilirdik özümüzə görə...

Biz gah birgə, gah ayrı olsaq da, eyni ünvana qoşur, eyni ülküyə xidmətin həzzini yaşayırdıq... Onun Azərbaycanda ilk yazar dostları biziydik, işbirliyi içində olduğu ilk birlik də Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyiydi; sonralar, dostlar da çoxaldı, işbirliyi edənlər də - hamısı sağ olsun, zərəri yoxdur; ancaq elə bilirəm, çıxdığımız yolun məna-məzmununu, mahiyyətini kimlərin bilib-bilmədiyini ikimiz də çox yaxşı bilirdik... Bizlər nəyi fərq edə bilməsək də, Turan sevdasını, türklük ruhunu fərq etməzmiyik... Yəni qucaqlayıcı olmalıydıq – olduq da, bayraqdar olmalıydıq – olduq da, üfüqötəsinə can atmalıydıq – atdıq da...

Onunla uzaq keçmişdəki ilk görüşümüz haqqında danışmaq xoşdur, ancaq onun haqqında keçmişdə - gedər-gəlməzdə danışmaq çətindir...

Azərbaycan ilk və ən ünlü Xalq şairi Səməd Vurğunun dahi sənətkar Üzeyir bəy Hacıbəliyinin vəfatına yazdığı şeirin ünlü misraları yadıma düşür:

Ölüm sevinməsin qoy! Ömrünü vermir bada

El qədrini canından daha əziz bilənlər.

Şirin bir xatirətək qalacaqdır dünyada

Sevərək yaşayanlar, sevilərək ölənlər...

Bəli, o, bir daha qıy vurub, nə Türküstandan – Tanrı dağlarından, nə Anadoludan – Allahu Əkbər dağlarından keçməyəcək...

Ancaq bilirik, görürük, o qocaman qartalın qanadları dayanmadan öncə, öz yaşına sığmayan işlər görməyi bacarmışdı...

Elə inanıram – Türk dünyası deyən, Turan çağıran hər körpənin, gəncin timsalında o, bir də göz açacaq, Türk dünyası ünvanlı hər yeni kitabda dostlar ilə bir daha üz-üzə görüşmüş kimi olacaq...

Təsəlli arayırıq, təsəlli bülluruq. Şair QABİL demiş, “Alqış təsəlliyə”!

Ölüm sevinməsin qoy!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.08.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Təbii ki, kinosevərlərin əsas diqqəti indi İtaliyaya yönəlib. Orada dünya kinosunjn ən nüfuzlu 5 kinofestivalından biri olan Venesiya Film Festivalı keçirilir. 

Avqustun 28-də başlayan, sentyabrın 7-dək davam edəcək festivalın açılışı Lido adasında oldu. 

Bu adda Bakıda məşhur restoran var, adının mənasını heç əməkdaçları da bilmirdi,  demək, restoran adını bu adadan götürübmüş, 

Film Festivalının sədri aktrisa İzabell Yupperdir, o İzabella ki, fransızdır, sədr seçilərkən belə deyib: “Mənim festivalla uzun sürən və çox gözəl münasibətim var. Onun adi yox, təmtəraqlı üzvü olmaq çox xoşdur”.

Bu il qocaman beynəlxalq film festivalı 81-ci dəfə təşkil olunub.

Açılış günü amerikalı rejissor Tim Burtonun fentezi janrında çəkdiyi “Beetlejuice 2” filmi nümayiş edilib. Bu, rejissorun 1988-ci ildə, 30 yaşında olarkən çəkdiyi eyniadlı fantastik komediya filminin davamıdır. Rejissor deyir, o vaxt təcrübəsiz və maliyyəsiz idim, istədiyim alınmadı, indisə tam alınıb! 

Açılış mərasiminin daha bir özəlliyi o oldu ki,  amerikalı aktrisa və prodüser, “Alien” və “Avatar” filmlərinin ulduzu Siqurni Uiver dünya kinosuna verdiyi töhfəyə görə fəxri “Qızıl şir” mükafatı ilə təltif olundu.

Şənbə və bazar günlərində isə tamaşaçıları çox möhtəşəm filmlər gözləyir, Lido adasında Adriatik dənizinin sərin mehində əsl kino zövqü yaşamaq əlbəttə ki gözəldir. 

Festivalın əsas mükafatı – “Qızıl şir” uğrunda yarışmanın favoritləri arasında Todd Fillipsin musiqili-psixoloji trilleri olan “Joker 2: İki nəfər üçün dəlilik” də var. Bu da amerikalı rejissorun 2019-cu ildə ekranlara çıxan “Joker” filminin davamı sayılır. 

Qeyd edək ki, “Joker”in premyerası 76-cı Venesiya Film Festivalında olmuş və o, baş mükafatı qazanmışdı. Budəfəki filmdə baş qəhrəmanı oynayan Joaquin Phoenixin tərəf-müqabili Ledi Qaqadır.

Festivalın əsas müsabiqə proqramında ispan rejissoru Pedro Almodovarın ilk ingilisdilli filmi, Tilda Svinton və Culian Murun çəkildiyi “Qonşu otaq” filmi də var.

Yaxın günlərin film izləmə ardıcıllığı belədir.

“Brutalist”, Bredi Korbet.

“Qonşukuqdakı otaq”, PedroAlmodovar.

“Dağ gəlini”, Maura Delpyero.

“Siciliya məktubu”, Antonio Pyatsa.

“Kvir”, Luka Quadanyino.

“Aprel”, Dea Kulumberaşvili. 

“Sevgi”, Daq Yoxan Xeyqerud.

“Orden”, Castin Kurzel.

“Mariya”, Pablo Lorrain.

“Üç rəfiqə”, Emmanuel Mure.

“Jokeyi öldürün”, Luis Orteqa.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.08.2024)