Avqustun 23-dən 28-dək Rusiya Federasiyasının Yaradıcı Sənayelər Agentliyi tərəfindən Moskva Kino Həftəsi təşkil edilib. Tədbirin iştirakçı ölkələri arasında Azərbaycan, ABŞ, Türkiyə, Hindistan, Çin, Cənubi Koreya, Qazaxıstan, Özbəkistan, BƏƏ və digər ölkələr yer alıblar.

Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən məlumat verir. 

Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyini Moskva Kino Həftəsində təmsil edən Yaradıcı sənayelər və rəqəmsal inkişaf şöbəsinin müdiri Rəşad Əzizov tədbir çərçivəsində “Yaradıcı iqtisadiyyat” mövzusunda keçirilən panel müzakirələrə qatılıb, çıxışında Azərbaycanda Mədəni və Yaradıcı Sənayelərin (MYS) qrantlar və təhsil proqramları vasitəsilə strateji olaraq inkişafına xüsusi diqqət ayrıldığını vurğulayıb. Bildirib ki, qrant və təhsil proqramları, gənc startapçılara dəstək göstərən Yaradıcı Mərkəzin fəaliyyəti, ölkənin MYS sektorunu gücləndirmək və qlobal səviyyədə mövqeyini yüksəltmək öhdəliyini daşıyır. R.Əzizov həmçinin tədbir çərçivəsində müxtəlif ölkələrin yaradıcı sənaye nümayəndələri ilə görüşlər keçirib.

İlk dəfə keçirilən Moskva Kino Həftəsi çərçivəsində iştirakçılar yaradıcı sənaye sahəsi üzrə müxtəlif ölkələrin aparıcı layihələri ilə tanış olmaq imkanı da əldə ediblər. Tədbirdə 25 ölkədən beynəlxalq kino komissiyalarının nümayəndələri, kino sənayesinin rəhbər şəxsləri və ekspertləri iştirak edib.

Qeyd edək ki, bu layihə beynəlxalq peşəkar kino ictimaiyyəti ilə Rusiya kino sənayesinin liderləri arasında qarşılıqlı əlaqələrin yaradılması üçün əlverişli platforma rolunu oynayır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.08.2024)

Təqdim edir: Nihad Alimoğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu əsəri yaradanda o, 23 yaşında idi, cəmi 23.

Söhbət heykəltəraş Giovanni Lorenzo Berninidən və onun bu möhtəşəm "Proserpinanın qaçırılması" heykəlindən gedir. 23 yaşında bunun üzərində işləməyə başlamış Giovanni 1622-ci ildə 24 yaşında işini tamamlamışdı. 

Onun haqqında belə deyirdilər: "Şekspir dramaturgiya üçün nədirsə, Bernini heykəltəraşlıq üçün odu."

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.08.2024)

Fariz Əhmədov, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Naxçıvan bölməsi

Atası onu hərbçi, anası isə həkim görmək istəyirdi. O isə Azərbaycanın ilk DJ-i kimi tanındı. Həkim olsa da, qanitirmədən dünyasını dəyişdi döyüş meydanında. Bax, eləcə əlində kamerayla. 

20 Yanvar hadisələrini  lentə alan yeganə operator kimi qaldı yaddaşlarda. Qarabağ haqqında 18 sənədli film çəkən Çingiz Mustafayev təkcə reportyor yox, həm də əsgər idi. Xocalı faciəsi haqqında ilk filmi çəkdi. 4 il nişanlı qalsa da, yarım qalmış tale yolu, bəlkə də, görünürdü deyə atdı nişanını. Adına zirvə verildi və 2000-ci ildə fəth olundu Şahdağdakı 4062 metrlik “Çingiz zirvəsi”.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı ilə ölümündən sonra “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adına layiq görüldü. 

Laçın dəhlizindəki emosional çıxışı ilə qaldı xatirələrimizdə. O, Xocalıda qar üstündə donub qalmış qız uşağını qucağına qaldırıb dünyaya göstərdi. İnsanlığın ölmüş heykəlini bütün dünyaya göstərən Çingiz Mustafayev indi sağ olsaydı minlərlə ölən günahsız insanların qanı ilə ağarıb ağ günə çıxan Qarabağı azad görərdi. Xarıbülbülün əsarət rəmzindən qurtulub cəsarət rəmzinə çevrildiyini görərdi. 

İndi vurulduğun torpaqda necə də şirin yuxuya getmisən Çingiz. Rahat uyu, səssiz uyu, sakit uyu, Qarabağ azaddır!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.08.2024)

Xatırlayırsınızsa, ötən il görkəmli yazıçı və ədəbiyyatşünas alim Mir Cəlal Paşayevin anadan olmasının 115 illiyini ölkəmizin ictimaiyyəti böyük minnətdarlıq hissi ilə qeyd etdi. Yubiley tədbirlərinin mərkəzində Bakı Dövlət Universitetinin olması isə təsadüf deyildi. Mir Cəlal müəllim 1961-ci ildən ömrünün sonuna – 1978-ci ilə qədər universitetin Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi kafedrasına rəhbərlik etmiş, ölkəmizdə yeni ədəbiyyatşünaslar nəslinin yetişməsində müstəsna xidmətlər göstərmişdir.

Bakı Dövlət Universitetinin təşkil etdiyi silsilə tədbirlərə tələbələr arasında hekayə müsabiqəsinin keçirilməsi də daxil idi. Müsabiqə qalibləri Fidan Barçının (birinci yer), Nuridə İsmayılovanın (ikinci yer), Nurlanə Şirinovanın (üçüncü yer), eləcə də BDU-nun xüsusi mükafatını almış Aytac Salahlının hekayələrini təqdim edirik.

İlk olaraq “Ədəbiyyat və incəsənət” sizlərə müsabiqədə 3-cü olmuş Nurlanə Şirinovanın “Bir həyatın xülasəsi” hekayəsini təqdim edəcək.

Nurlanə ŞİRİNOVA

BİR HƏYATIN XÜLASƏSİ

Gözləri yumulu idi. Ətrafında ağlaşma səslərini eşidirdi, lakin reaksiya verə bilmirdi.

Qollarını qaldırmaq  istədi, amma tərpənə bilmədi.

Səslər getdikcə daha da qarışırdı. İndi eşitdiyi, sadəcə, uğultu idi.

Sonra içində olduğu qaranlıq birdən aydınlandı. Qabağında bir işıq gördü, sürətlə o işığa tərəf çəkilirdi. İşıq onun ətrafına yayıldı və hər yer ağappaq oldu.

***

“Uşaqlar, Novruz bayramı ilə bağlı qiraət yarışı keçiriləcək. Qoşulmaq istəyənlər adını yazdırsınlar”- Müəllim bunu deyib dərsə başladı.

Cəlal o vaxt gənc idi, 14-15 yaşı olardı. Bu xəbəri eşidən kimi yerindən dikəldi.

“Qiraət yarışı...” – deyə düşündü. Novruz bayramı, baharın gəlişi, təbiətin oyanışı insanların həyatına yenilik, canlanma gətirir. Novruzda küsülülər barışır, insanlar bir masanın ətrafına toplaşaraq bayram sevincini bölüşürlər.

Cəlal bunları düşünərkən dostunun səsi onu xəyallarından ayırdı:

– Qoşulacaqsan?

– Necə?

– Deyirəm, qoşulacaqsan yarışa?

– Əlbəttə. Məncə, sən də qoşul.

– Yox, hara qoşuluram?! O sənsən e, yazasan, pozasan, yaradasan...

Ağlına gələn ilk xatirə bu olmuşdu. Məktəb illəri... Necə şirin vaxtlar idi. Cəlal elə uşaqlıqdan yaşıdları arasında seçilirdi. Kim bilərdi ki, Gəncənin bir tərəfində boy atan istedad gələcəkdə milyonların qəlbinə yol tapacaq.

***

1928. Darülmüəllimi bitirməsini, son dərs gününü xatırladı. Cəlal həmin ildən sonra bədii yaradıcılığa başlamışdı. O həm də şeirlər yazırdı. Yazdıqları müəllimləri, yoldaşları tərəfindən rəğbətlə qarşılanırdı.

***

1940. Yaş 32. Çap evinin qarşısında durub gülümsəyir. O indi xoşbəxtdir, çünki “Bir gəncin manifesti” romanı ilk dəfə çapdan çıxıb.

“Gəl, ey gözlədiyim xilaskarım, gəl!

Ey azad həyatım, ilk baharım, gəl!”

Ürəyindən bu misraları keçirir, romandakı obrazları xəyalında canlandırırdı. Mir Cəlal bu romanı yazarkən çox müşahidə aparmış, dövrün qüvvətli, iradəli, mübariz gənclərinin timsalında Mərdan obrazını yaratmışdı. Sarsılmaz Sona... Zəhmətkeş Azərbaycan qadını...

Xatirələr gözünün önünə gəldikcə qəlbi fəxarətlə dolurdu.

– İtə ataram, yada satmaram!

– Oxudun? – Cəlal sevinc dolu təəccüblə dostuna çevrildi. Çapdan bir həftə keçmişdi.

– Doğrusu, lap əntiqə yazmısan! Sənin bacaracağını bilirdim, amma bu qədər də gözləmirdim.

Sonralar bir çox ədiblər bu əsər haqqında fikirlərini bildirmiş, roman oxucular tərəfindən bəyənilmişdi.

“Bədii təfəkkürlə elmi təfəkkürün sintezi, qovuşuğu Mir Cəlal müəllimin həm yazıçılıq, həm də alimlik fəaliyyətinə təkrarolunmaz bir vüsət və qüvvət vermiş, onun hər iki sahədəki böyük uğurlarının əsası olmuşdur”.

Mir Cəlal romanları, povestləri, hekayələriylə neçə-neçə insana ilham oldu, yol göstərdi.

Sonra Püstə ilə olan xatirələri yadına düşdü. “Qadın qəlbi qapalı bir ağacdır, açarı da qadının özündədir. Bu açarı qəlbdə yanan sevgi fanarı ilə arayıb tapmalı”, – deyirdi Mir Cəlal.

“Püstə... Sən mənim dünyam idin. Amma heyif, artıq həyatda deyiləm... Kim bilir, bəlkə, bir gün dünyanın bir ucunda kitablarımı oxuyanda məni, səni xatırlayarlar, Sonanı anlayar, Baharı unutmazlar...”

Başını yuxarı qaldırdı. Xatirələr zehnində canlandıqca onu düşüncələrə qərq edirdi. Sonra qabağına bir az əvvəl gördüyü işıq çıxdı. İşığın o tərəfindən nəğmə səsi gəlirdi. Diqqətlə qulaq asdıqda bunun anasının laylası olduğunu xatırladı.

İşığa bir az da yaxınlaşdı.

Birdən hər yer bəmbəyaz oldu...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.08.2024)

Coşqun Xəliloğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Pirməmməd bir müddət idi ki kənddə bərbər işləyirdi. Adəti üzrə nahar fasiləsində elə iş yerindəcə çörəyini yeyir, bəzən qazancı yaxşı olanda yüz qram da araq vururdu. Bir gün naharda həddini aşır, yüz qram dönür olur iki yüz, üç yüz.. Bir də baxır görür ki, yarımlitrlik butulka tamam boşalıb. Elə oturduğu yerdəcə yuxuya gedir. Nə qədər yatdığını, bilmir.

-Salam, Pirməmməd.

Səsə oyanıb gözünü çətinliklə açır. Gələn suçu Nurağa idi. Fağır, dilsiz-ağızsız, mağmın, həmişə üz-gözündən yorğunluq yağan Nurağa ayda bir dəfə, bəzən iki ayda bir dəfə Pirməmmədin qəbuluna gəlir, başını-üzünü qırxdırıb gedirdi. Nurağanın mağmınlığının səbəbini danışıb vaxtınızı almaq istəmirəm. Amma nə vaxtsa bunun barəsində danışaram.

Pirməmməd çətinliklə yuxudan ayılıb müştərinin salamını başı ilə alaraq elə başıyla da ona oturmaq üçün işarə edir. “Badamlı“ butulkasına doldurulmuş su ilə üz-gözünü isladır, azca özünə gəlir. Bir az çətin olsa da xeyli vaxt sərf edərək Pirməmməd yarıxylu halda gündəlik işinin bu dəfə də öhdəsindən gəlir. Pulunu alır və Nurağa da “Allah köməyin olsun.” -deyib ona təşəkkürünü bildirir.

***

Nurağagil kəndin o başında yaşayırdılar. Evə çatanda artıq axşam düşmüşdü. Badamgül ərini görcək deyir:

-Bıy, başıma xeyir, a kişi, bığını niyə qırxdırmısan?

Nurağa əlini bığına atır, yalnız indi onun qırxıldığını başa düşür. Yazıq Nurağa həmin gecə Badamgülün uzun-uzadı deyinmələrinə əsəbiliklə dözməli olur.

Səhər açılır. Nurağa hirslə Pirməmmədin yanına gedir.

-Ay Pirməmməd, mənim bığımı niyə qırxmısan?

Pirməməd işi başa düşür və dərhal vəziyyətdən çıxmağa çalışır:

-Nə danışırsan, sən dünən gələndə də bığın yox idi.

-A kişi, bığımı sən qırxmısan.

-Sən mənə, nə qədər verdin?

-5 manat.

-Nurağa, özün də ağsaqqal kişisən. Hamı yaxşı bilir ki, mən başı, saqqalı, bığı bir yerdə qırxanda 7 manat, başla saqqalı qırxanda 5 manat alıram. Əgər bığını qırxsaydım 7 manat verməliydin.  Bığını  qırxmışamsa, tez gətir 2 manatı da ver, sonra danışaq.

Yazıq Nurağa Pirməmmədə deməyə söz tapmır və gəldiyi kimi də geri qayıdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağla Təbrizdə yaşayıb yaradan Bəxtiyar Nizaminin şeirlərini təqdim edir.

Bəxtiyar Nizami

Təbriz

Tənhalıq Tanrıdan başlayır

Otağının içində bütün əşyaların

Hiss edir yoxluğunu,

Qatarlar daşıdıqca qurtarmır sonsuz yolculuq

Dəmir yolunun ortasında

Birisi qulağına pıçıldayır dünya fəlsəfəsini

Şeir fəlsəfəsini,

Şairlər, filosoflardır dəmirlər dünyasında.

Şeir tanrının yuxusunu yaşayır

Şairlər görür

Yazdıqca

Əriyirsən,

Əriyirsən,

Arzularını

Bethovenin üçüncü simfoniya trajedisində

Görmürsən.

Sən kimsən?! Nəçisən ey insan!

Kitabların kolleksiyasında varlığın danışır

Tarixində qılınc çarpışmalarında,

Barot qoxusu var azadlığın üçün

Azadlığını çalanlar çörəyini təhlükəyə sala bilər

Hələ də

Varlığında

Məqsədsiz gedirsən,

Oturduğun qatarda

Arxanca bir cüt göz

Gizlicə içinə ağlayır

Tanrı diskinir,

Qatar dayanır

Son müsafir düşür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.08.2024)

İmran Verdiyev, “Ədəbiyyat və incəsənət” , Oğuz bölməsi

Əli Əliyev 1940-cı ildə Oğuz (keçmiş Vartaşen) rayonunun Yaqublu kəndində anadan olmuşdur. İlk təhsilini Yaqublu kənd natamam orta məktəbdə almışdır. Orta təhsilini isə Oğuz şəhərindəki orta məktəbdə başa vurmuşdur.  Hərbi xidmətini başa vurduqdan sonra xanəndiliyə başlamışdır. Xeyli toy məclisləri keçirmiş, onlarla toya “ağalıq” etmişdir. Dəfələrlə müxtəlif müsabiqə və festivallarda iştirak etmişdir.

Sonralar Oğuz şəhərinə köçmüş və ömrünün sonuna kimi burada yaşamışdır.

1968 – 1973-cü illərdə o vaxtkı Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunda ali təhsil almışdır. Sonra Moskvada Beynəlxalq Teatr İnstitutunda təhsilini davam etdirmişdi.

1968-ci ildə muğam festivalının qalibi olmuş, diplomla təltif edilmiş, həmin ildən milli televiziyanın “Gənclik” ansamblının üzvü olmuşdur.

Oğuz Rayon Mədəniyyət evində həm direktor, həm də rejissor vəzifələrində çalışmışdır. Burada işlədiyi müddətdə İ. Əfəndiyevin “Bahar suları”, Ü. Hacəbəyovun “Arşın mal alan”, A. Məmmədovun “Həmyerlilər”, S. Qədirzadənin “Şirinbala bal yığır”, G. Xuqayevin “Elbrus evlənir” və s. əsərləri tamaşaya qoymuş və baş rolların ifaçısı olmuşdur. 1971-ci ildə teatra “Xalq teatrı” statusunun verilməsində onun da böyük əməyi olmuşdur.

1975 – 1980-cı illərdə Şəki Dövlət Dram Teatrında ədəbi hissə müdiri vəzifəsində işləmişdir. Burada tanınmış aktyorlarla (V.  Abbasov, N.Bilalov, C. Novruzov, H. Atakişiyev və b.) birlikdə işləməsi ona zəngin iş təcrübəsi qazandırmışdır. 1984-cü ildə teatrın Moskva qastrolunda iştirak etmişdir.

1985-ci ildən başlayaraq Oğuz rayon Xalq Teatrında rejissor vəzifəsində yaradıcılığını davam etdirmişdir.

Müntəzəm olaraq şeir yaradıcılığı ilə məşğul olmuşdur. Şeirləri “Azərbaycan gəncləri” və “Oğuz yurdu” qəzetlərində çap olunmuşdur.

2012-ci ildə vəfat etmişdir. Ruhu şad olsun. 

 Ə.Əliyevin bir neçə şeirini oxucularımızın diqqətinə təqdim edirik.

Bir oğul  itirmişəm

(Şəhid  T.Oğuza həsr olunmuşdur)

Bir oğul itirmişəm,
Dəyanət mücəssəməsi.
Bir oğul itirmişəm,
Qəlbi Nuhun gəmisi!
Bir oğul itirmişəm,
Koroğlu timsalıdır.
Bir oğul itirmişəm,
Azadlıq amalıdır!
Bir oğul itirmişəm,
Yüz oğula bərabər,
Keçərdi şirin candan,
Vətən əmr etsə əgər!
Bir oğul itirmişəm,
Qarabağ torpağında.
Bir oğul itimişəm,
Azadlıq sorağında!
Verən varmı ilahi,
Bu igiddən bir soraq,
Gecə-gündüz gəzəcəm
Əlimdi hisli çıraq!

                                                                                                                                                                                                                                                                                 Hara tələsirik, görəsən, belə !?

Bu dünyanın əzabı çox, dərdi çox,

Xeyir azdır, saysan, əgər şərdi çox.

Ömür adlı bir karvanım olub yox,

Hara tələsirik, görəsən, belə?

Qanad açıb səmalarda uçuruq,

Çox sirləri çalışırıq açırıq.

Çiyində cənazə yenə qaçırıq,

Hara tələsirik, görəsən, belə?

Ha yığırıq doymayır heç gözümüz,

Ölməmişdən hazır olur bezimiz.

Qəbri də qazırıq bəzən özümüz,

Hara tələsirik görəsən belə?

Hamı gedir bu dünyadan, bilirik,

Bəs nə üçün bu cahana gəlirik ?

Şah da olsaq, axırda ki, ölürük,

Hara tələsirik görəsən belə?

                                               A dərdin alım

                   Bilirəm yanında günahkaram mən,

                   Keç bu günahımdan, a dərdin alım.

                   Axı mən bəxtsizin ən əzizisən,

                   Keç bu günahımdan, a dərdin alım.

                   Həyat yaman çətin, mürəkkəb olub,

                   Ömür bağçamdakı güllərim solub.

                        Ümidim, gümanım bir sənə qalıb,

                   Keç bu günahımdan, a dərdin alım.

                   Vüsal deyib ömrün boyu ağladım,

                   Aşıb-daşıb sular kimi çağladım.

                   Layiqmidir ürəyimi dağladım?

                   Keç bu günahımdan, a dərdin alım.

                   İnciyərəm üzə vurma olanı,

                   Görüm zəlil olsun ara vuranı.

                   And yeriçün qoy gətirim Quranı,

                   Keç günahımdan, a dərdin alım.

                   Əliyəm, bu sirrə qalmışam naçar,

                   Bir yandan bağlayan, bir yandan açar.

                   Səndən özgə kimə harayım çatar?

                   Keç bu günahımdan, a dərdin alim.

                    Bilmirəm

                   Səndən ayrılanı dərd məni üzür,

                   Bu nə sirdir ki, bilə bilmirəm.

                   Xəyalın qəlbimdə, fikrin beynimdə,

                   İstərəm ki, silim, silə bilmirəm.

                   Göydə ulduz olub hey sayrışırsan,

                   Xəyalən gah küsüb, gah barışırsan.

                   Yuxumda da sən mənlə danışırsan,

                   Amma nə faydası dinə bilmirəm.

                   Sevincimi alıb qəsd eyləmisən,

                   Kədəri sən mənə dost eyləmisən.

                   Vəd verib vüsala, məct eyləmisən,

                   Bu məstlik hardandır, yenə bilmirəm.

                   Nə qədər kədərə düçar olmuşam,

                   Bunu qana-qana naçar qalmışam.

                   Sənin alovundan qaçar olmuşam,

                   Amma qaçammıram, dana bilmirəm.

                      Ağlaya bilmirəm

                      (Qarabağ hadisələrinə həsr olunmuşdu)

                   Bulud tək Xəzərdən mən yüklənmişəm,

                   Ağlaya bilmirəm, donub qalmışam.

                   Axı niyə, qardaş, mən təklənmişəm.

                   Mən ki, talamayıb, hey talanmışam.

                   Ağlaya bilmirəm axı nədəndir,

                   Elə bil quruyub gözümün yaşı.

                   Mənim qoruduğum təkcə Vətəndir,

                   Nəyimə gərəkdir özgənin daşı.

                   Hər dərdə dözməyə gücüm çatardı,

                   Vətən qızlarımız əsr olmasa.

                   Koroğlu məzarda rahat yatardı,

                   Qarabağ bağları vaxtsız solmasa.

                   Ağlaya bilməmək yəqin qeyrətdən,

                   Babalardan bizə bir yadigardır.

                   Ayılın, igidlər, durun qəflətdən,

                   Bizə örnək olan Xətai vardır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün nəsr saatıdır, sizlərə AYB Lənkəran bölməsinə rəhbərlik edən Qafar Cəfərlinin “Gülgəzi” adlı hekayəsini təqdim edilir.

           Müğənninin səsi Məşəbilənin canına yağ kimi yayılırdı:

         “Bağa girdim üzümə,

         tikan batdı dizimə.

         Əyildim çıxarmağa,

         yar sataşdı gözümə”.

         Musiqinin ahənginə uyğun olsa da, Məşəbilənin yaşına uyuşmayan əl-qol hərəkətləri, çiyin oynatması, arada ayaqlarını çarpazlayıb sürətli dönüşü həmişə olduğu kimi, yenə də məclis əhlinin gur alqışları ilə müşayiət olundu. Gülgəzin onun üzünə zillənib əynindəki uzunqol paltarın biləyinə kimi örtdüyü əllərini havada oynatması, gözlərini nazla süzüb, ilıq bir təbəssümlə gülməsi, arada başından açılıb boynuna tərəf sürüşən örpəyini ani bir hərəkətlə alnına kimi dartması və yenidən əda ilə rəqsinə davam etməsi də hamının ürəyinə yatırdı. Bu zaman alqışların Məşəbiləyə və ya Gülgəzə aid olmasını ayırd etmək çətin idi.

         Məşəbilənin centlmensayağı Gülgəzin əlindən tutub oturduğu stula kimi müşayiət etməsi də hər dəfə olduğu kimi, yenə məclisdəkilərin gülüşü və alqışına səbəb oldu.

         Gülgəz gözlərinin ədası ilə tərəfmüqabilinə minnətdarlıq edib yerində oturdu. Məşəbilə isə masa başına keçən kimi artıq stəkana süzülmüş növbəti yüz qram arağı başına çəkdi, özündən razı halda məclisdəkiləri seyr etməyə başladı...

         Məşəbilənin əsl adının Qüdrət olduğunu öz yaşıdlarından başqa kənddə çox az adam bilirdi. Hələ məktəb illərində dostlarının əzizləmə formasında “bilə” – deyə onu çağırmaları Qüdrətin də ürəyinə yatırdı. Toy mağarında böyük kişilərin olduğu həmin vaxtlarda Qüdrət kimi uşaqlar çadırın kənarında, qaranlıq bir yerdə sümüklərinə düşən havalara o ki var oynamağa adət etmişdilər. Çox sayda kənd uşaqları rəqs etməyi elə bu sayaq oynamaqla öyrənmişdilər. Onların arasında Qüdrət xüsusi olaraq seçilirdi. Qüdrəti başqalarından fərqləndirən bir qəribə cəhəti də elə uşaq yaşlarından “Gülgəzi” havasına daha şövqlə oynaması idi. Tay-tuşları bu rəqsin qocafəndi olduğunu ona dəfələrlə başa salmağa çalışmışdılar. Amma xeyri yox idi, Qüdrət deyilənləri qəbul etmir, üstəlik, bu havaya olan sevgidən hər dəfə öz rəqsinə yeni əlavələr edirdi.

         Qüdrət cavan yaşlarında, hətta qohumu Xədicə ilə evlənib ailə quranda da, tək övladı olan Sonanı gəlin köçürəndə də elə bu havaya oynamışdı. Qızının toyunda rəqs etməyinin digərlərindən fərqi həmin vaxtı qeyri-iradi kövrəlməsi, bir neçə damcı göz yaşının çənəsinə doğru üzüaşağı axması olmuşdu. Amma bunun sevinc göz yaşı olduğunu qızının qulağına pıçıldaması ilə həm özü, həm də qızı məmnun qalmışdı.

         Sövet hökumətinin dağılması hamı kimi Qüdrətin də həyatında izsiz keçmədi. Sovxoz torpaqları pay kimi kənd camaatına paylandıqdan sonra orta ixtisas təhsilli aqronom olan Qüdrət də işsiz qaldı. O vaxtlar yaşı qırx beşi haqlamışdı. Ən azından yaşamaq üçün Qüdrət bir yol axtarmağa məcbur idi. Çıxış yolunu bir neçə il əvvəl aldığı “07” markalı “Jiquli” avtomobili ilə adam daşımaqda ğördü. O zamanlar bu avtomobilə “Sovetin Mersedesi” deyilirdi. Qüdrətin gündəlik işi hər gün bir-iki reys edib kimlərisə kənddən şəhərə aparmaq oldu. Bu cür çətin həyata birtəhər öyrəşməyə çalışırdı. Və öyrəşdi də. Öyrəşdiyi həm də adı kimi çağrılan “Bilə”yə “Məşə” sözünün əlavə olması idi. Bu söz dostlarının təkidi ilə gəzməyə getdiyi İranın Məşhəd şəhərindən geri dönəndən sonra adının üstündə qaldı.

         Artıq toy məclislərində Məşəbilənin “Gülgəzi” havasına oynamasını bilməyən az musiqiçi tapılardı.

         Məşəbiləni kənddə hamı xoşrəftar, həm də tamahsız, gözü-könlü tox biri kimi tanıyırdı. Son günə kimi heç kimə zəhmət haqqı olaraq veriləcək pulun məbləğini dilinə gətirməmişdi. Kişilər qız-gəlini, arvad-uşağı ona etibar edirdilər. Hamı bilirdi ki, Məşəbilə maşını səliqə ilə sürüb adamı sağ-salamat mənzil başına çatdıracaq. Amma...

         Onun bir gün bu işdən birdəfəlik uzaqlaşması çox gözlənilməz oldu. Adamlar həm kədərləndilər, üzüldülər, həm də çox təəssüf etdilər. Kənd sakinləri onu və düşdüyü vəziyyəti uzun müddət kədərlə, yaxınları isə göz yaşı ilə xatırladılar. Həmin dəhşətli gündə Məşəbilə avtomobil qəzasına düşmüşdü. Qəzada öz Xədicəsi və qonşu arvad dünya ilə vidalaşdı. Faciə, dərd, kədər, itki, üstəlik də Məşəbilə buna görə  ömrünün beş ilini dörd divar arasında keçirməli oldu.

         Azadlığa qovuşanda Məşəbilənin yaşı keçmiş, təqaüdə bir neçə ili qalmışdı. Daha əvvəlki halı, əvvəlki şuxluğu yox idi. Amma oynamaq – rəqs etmək vərdişindən də əl çəkə bilmirdi. Heç getdiyi məclisdəkilər də onu rahat qoymurdular. Ondan xəbərsiz “Gülgəzi”ni çaldırır, durub gözləyirdilər. Məşəbilə qeyri-ixtiyarı yerindən dikəlirdi. Oynamağa başlayanda yüz, oturanda isə ikinci yüzü vurub rumkanı kənara itələyirdi. Və bunu da hər kəs yaxşı bilir, daha bir “yüz” vurmasını heç kəs təkid etmirdi.

         Türmə həyatından sonra Məşəbilənin əhvalından, əyin-başından, tör-töküntüsündən, səliqəsizliyindən, ən azı ütüsüz şalvar-köynəyindən, bulaşıq boyunluğundan onun çətinliklər içində yaşadığını görmək, bilmək, hiss etmək mümkün idi. Və artıq bunu kənddə onu tanıyan hər kəs bilir və danışırdı. Qızı və bir-iki yaxın dostu Məşəbilənin evlənməsinə təkid edib çətinliklə olsa da, onu razı sala bildilər. Amma eşidib sevinənlər “gəlin”in adını biləndən sonra bir o qədər təəccübləndilər. Məşəbilənin namizədi qonşu kənddə yaşayan Gülgəz adlı qarımış qız idi. Gülgəz onun sinif yoldaşı, həm də gənclik dostu Xəlilin bacısı idi. Xəlil Birinci Qarabağ müharibəsində şəhid olandan sonra Gülgəz uzun illər yorğan-döşəyə möhtac qalan anasının qulluğunu tutduğundan ərə getməmişdi. Yəqin ki, bu barədə heç düşünməyə vaxtı belə olmamışdı.

         Məşəbilə ildə bir neçə dəfə dostunun ailəsinə baş çəkər, hər gedişi və apardığı pay-puşla onları yad edərdi. Gülgəzin adını eşidənlər Məşəbilənin ömrü boyu bu adda rəqs havasına olan sonsuz sevgisinə başqa bir səbəb tapmağa belə cəhd etmədilər. Hamı Gülgəzin onun gənclik segisi olduğunu sübut etməyə çalışırdı. Məşəbilənin özü də arada bu deyilənlərə gülümsəyir, həqiqət kimi qəbul etmək istəyirdi. Amma Gülgəzə olan sevgisinin belə tez, özü də bu cür olacağına isə heç özü də inana bilmirdi. Sonralar aylar ötdü, il dolandı, Gülgəz ona nəinki yeni həyat yoldaşı, çox çətinliklə dünyaya gətirdiyi tək oğlunun da anası oldu. Üstəlik, o həm də “Gülgəzi” havasına da əsl sahib çıxdı. Məşəbilənin məclisdə qollarını açması ilə Gülgəzi öz qarşısında görməsi bir olardı və onların ətrafa sevgi saçan gözlərlə, bir-birinə məhrəm baxışlarla rəqs etmələri məclisin ən yaddaqalan və günlərlə bitib-tükənməyən sözü-söhbəti olardı.

         ...Hər şey hamı üçün gözlənilməz oldu.

         Məşəbilənin ilk həkim müayinəsinə getməsi, bir müddət xəstəxanada yatması, sonra öz xahişi ilə illərin xatirələrini özündə yaşadan doğma ocağına dönməsi və günlərin birində isə bir əli atasının adını yaşadan oğlu Məmmədin, o biri əli onu bütün varlığı ilə sevən, on dörd il onu öz “uşağı” kimi əzizləyən Gülgəzin əlində bu dünyaya əlvida deməsi heç bir ay çəkmədi.

         ...Bütün məclis həyəcan içində idi. Uşaqlı-böyüklü hər kəs yerindən dikəlib müsiqiçilərin oturduğu yuxarı başa boylanırdılar. “Gülgəzi” havası çalınırdı. Son il yarım ərzində kənd əhlinin eşitmədiyi bu hava hamını təsirləndirmişdi. Tədricən hamı ayağa qalxmağa başladı. Amma kimsə rəqs etməyə cürət etmirdi. Məşəbilənin yoxluğunu bilsələr də, sanki hər kəs möcüzə gözləyirdi.

         Gənc müğənninin səsi isə şadlıq sarayını başına götürmüşdü:

         “Bağa girdim üzümə,

         tikan batdı dizimə.

         Əyildim çıxarmağa,

         yar sataşdı gözümə”.

         Sonra baş verənləri məclis əhli heyrət içində izlədi.

         Əri Məşəbilənin ölümündən keçən il yarım ərzində ilk dəfə baldızı nəvəsinin toyuna gələn Gülgəz arvad birdən irəli çıxdı, qol götürüb rəqs etməyə başladı. Elə gözəl rəqs etdi ki, hamı biixtiyar əl çalmağa, onu alqışlamağa məcbur oldu. Bir azdan məclis büsbütün alqışlara qərq oldu. Gülgəz əvvəlkitək ədalı baxışlarla biləyinə kimi örtülü əllərini xüsusi bir zərifliklə çiyinləri bərabərində oynadır, gözlərini qırpmadan qarşısındakı məchul nöqtəyə baxır, sanki qarşısındakı “Məşəbiləni” süzür, arada isə boynuna düşən örpəyi cəld hərəkətlə alnına kimi dartıb nazlana-nazlana dövrə vururdu. Əvvəlki vaxtlarda heç olmayan isə örpəyin tam örtə bilmədiyi ağ saçları və yanaqlarında şırım açan göz yaşları idi.

         Məclis əhlinin yenidən və daha gur alqışları isə doqquz yaşlı Məmmədin eynən atası kimi oynamağına ünvanlanmışdı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.08.2024)