“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının əməkdaşı,  “İpək yolu” Beynəlxalq Mədəni və Tarixi Araşdırmalar İctimai Birliyinin sədri Aida Eyvazlı Göytürk Qazaxıstanın Konayev şəhərində keçirilən “I Media və Turizm Forumu”nda panel müzakirələrdə məruzə ilə çıxış edib. Həmin məruzə oxucularımız üçün də maraqlı ola bilər.

Hər bir ölkə öz tarixi, təbiəti ilə fərqlidir. Türkdilli ölkələr arasında Qazaxıstanın təbiətinin də, tarixnin də öz yeri vardır. Biz Azərbaycanlıları Qazaxıstanı və bütün sülhsev ər ölkələri özümüzə qardaş, dost bilirik.

Bir jurnalist kimi mən Qazaxıstanın bir çox gəzməli və görməli yerlərində olmuşam. Tarixi məkanlarını jurnalist kimi ziyarət edib öz məqalələrimdə yazmışam. Mavi bayraqlı, Şanıraklı Qazaxıstanın gəzməl-görməli yerləri, gözəl təbiəti və adəti haqqında oxucularıma bilgilər vermişəm.

Ötən il Azərbaycan və Qazaxıstan arasında diplomatik əlaqələrimizin yaranmasının 30 illiyi qeyd olundu. Bu illər ərzində iki qardaş ölkə arasında bütün sahələrdə ən yüksək səviyyədə qarşılıqlı əməkdaşlıq və konstruktiv əlaqələr qurulub.

Turizm sahəsi üzrə 1992-ci ildən bu günədək 27-i hökumətlərarası olmaqla 31 Saziş, 12 Anlaşma Memorandumu, 2020-2022-ci illər üçün turizm sahəsi üzrə 2 Əməkdaşlıq Proqramı imzalanıb. Sözügedən sənədlərin icrasının həyata keçirilməsi ilə bağlı tədbirlər proqramı hazırlanaraq təsdiq olunub, qarşı tərəflərlə görüşlər təşkil olunaraq əməkdaşlıq perspektivləri müzakirə edilib, habelə imzalanmış sənədlərin müddəa və şərtlərinə əsasən əməkdaşlıq tədbirləri həyata keçirilməyə başlanılıb.

20 iyun 2023-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Turizm Dövlət Agentliyi və Qazaxıstan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi arasında turizm əməkdaşlığı sahəsində memorandum imzalanıb.

Və bu müqavilələrin əsasını isə Türk Dövlətləri Təşkilatı arasında turizm potensialıının gücləndirilməsi və əlaqələndirilməsi dayanır. Çünki hər birimiz tarixdən yaxşı bilirik ki, bizi həm də Böyük və tarixi “İpək yolu” birləşdirir. Bu İpək yolu ilə neçə əsr bundan əvvəl Türküstana, Boz Çöllərə, Azərbaycana səfər edən səyyahlar öz kitablarında bizim tarixi adlarımızı, yollarımızı, yurdlarımızı yazıb əbədiləşdiriblər. Təsdüfi deyil ki, bu gün araşdırma aparmağı bacaran hər bir jurnalist həmin tarixi faktlardan istifadə edir. Biz öz dəyərlərimizi Avropaya və dünyaya göstərmək üçün yenə birgə çalışmalı, əl-ələ verib işləməliyik.

 UNESCO bu ilin iyun ayında turizm sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi sahəsində ciddi addımlar atdı. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Turizm Agentliyini UNESCO-nun baş direktorunun sosial və humanitar elmlər üzrə müavini xanım Qabriela Ramosun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti arasında mühüm görüşlər keçirdi. Görüşdə Azərbaycanda turizm sahəsində həyata keçirilən layihələr, eləcə də mədəni irsin qorunması istiqamətində aparılan işlər barədə məlumat verildi. Azərbaycanın UNESCO-nun mədəni irs siyahısında yer alan mədəni və tarixi nümunələrinin təbliği ilə bağlı əməkdaşlığın artırılmasının, həmçinin turizm sahəsində təcrübə mübadiləsinin vacibliyini qeyd edldi.

Eyni zamanda Azərbaycanın İpək Yolu boyunca  məxsus olduğu zəngin ticarət və mədəni mübadilə irsinin regionu mühüm turizm məkanına çevirmək potensialına sahib olduğunu vurğulandı.

Xanım Qabriela Ramos UNESCO və Azərbaycanın İpək Yolu boyunca ortaq mirasın tanıdılması və istifadəsi yolu ilə mədəniyyətlərarası dialoq və mədəni turizmin inkişafında qarşılıqlı maraqlara sahib olduğunu bildirdi.

Bu gün “Birinci Beynəlxalq Media və turizm forumu”na yığışan biz televiziya və qəzet jurnalistləri ölkələrimizin turizm potensialının yayılması və bu sahədə dövlətlərimizin istisadi maraqlarının da təmin olunması üçün ən uyğun yolları arayıb, ən mükəmməl çıxış yollarıının tapılmasında qərar qəbul etməliyik.

Doğrudur, bu gün hər kəsin əlində bir telefon var və hamı sosial şəbəkələrdə öz gördüyü yerlər, gəzdiyi ölkələr haqqında məlumat verə bilir. Lakin bəzən adi insanların verdiyti məlumatlarda yanlışlıqlar olur. Jurnalistlər isə bir qayda olaraq öz işlərini daha dəqiq və mükəmməl görür, tamaşaçıya, dinləyiciyə ölkə haqqında daha doğru məlumat verirlər.

Ölkələrimizin turizm və informasiya nazirlikləri bu təbliğatı genişləndirmək üçün daha çox jurnalistləri qrup şəklində səfərə dəvət edəndə, nəticə də effektiv olur.

Mən sizə Qazaxıstan və Azərbaycan arasındakı turizm rəqəmlərini göstərmək istəyirəm: 2023-cü ilin aprel ayının statistikasına görə Qazaxıstandan Azərbaycana gələn 30350 nəfərin 20994 nəfəri turzim məqsədi ilə gəlib. Azərbaycandan Qazaxıstana gedən 23868 adamın 20655 nəfəri isə turzim məqsədi ilə gəlib.

Ötən il Azərbaycandakı Qazaxıstan səfirliyi Abayın və bir çox tanınmış şəxsiyyətlərin xatirəsinə həsr olunmuş tədbirlər keçirdilər. Bu tədbirlərin çoxusunun keçirilməsi üçün Bakının dənizlənarı parkında qazax yurtası qurulmuşdu. O yurtaya azərbaycanlıların və Azərbaycanda olan qonaqların necə maraqla gəlib ziyarət öz gözlərimlə gördüm.

Mən sizə öz ölkəmizdən bir nümunə danışmaq istəyirəm. Hamınızı bilirsiniz ki, biz 2020-ci ilin noyabr ayında 44 günlük savaşdan sonra, düşmən üzərində qələbə çalaraq öz tarixi torpaqlarımızı geri qaytardıq. 30 ilə yaxın müddət ərzində düşmən bizim cənnət kimi gözəl yurdlarımızı viran qoyub talan etmişdi. Savaşdan sonra dünyanın hər yerindən, eləcə də Qazaxıstandan da jurnalistləri, blogerləri həmin dağıdılmış ərazilərə dəvət etdik. Qazaxıstanın tanınmış jurnalistləri Almas Altay , Nurqali Jusupbay, Samat Nurtaza, Nurgeldi, Kuanış Edilxan və digərləri Şuşaya, Ağdama səfər etdilər. O dağıdılmış və viranə yurdları öz gözləri ilə gördülər.

Ötən üç il ərzində Azərbaycan və onun dostları ilə birlikdə həmin yurdları, torpaqları, şəhərləri yenidən tikib-dirçəldirik. İndi Şuşa da, Ağdam da , Kəlbəcər də, Laçın da, Füzuli, Cəbrayıl da doğma sakinlərini qəbul edir.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin başçılığı ilə doğma yurdlarımızı abadlaşdırırıq. Dövlətimiz həm də bu yerləri turzm bölgəsi etmək fikrindədir.

Biz indi həmin yerləri minalardan təmizləyib ağac əkir, yol çəkirik. İtirilmiş mədəni abidələrimizi yenidən bərapa etməyə çalışırıq. Bu işçdə bizə qardaş və sülhsevər ölkələr yardım edirlər.

Qazaxıstan Prezidenti Kasım Comard Tokayevin qərarı ilə işğaldan azad olunmuş Füzuli rayonunda şəhərində ümumi sahəsi 1,5 hektar olan ərazidə məktəb inşa edilir. Tikinti sahəsi 2708 kvadratmetr, ikimərtəbəli binadan ibarət olacaq məktəbdə hər biri 300 nəfər olmaqla, növbəli şəkildə 600 şagirdin təhsil alması üçün lazımi şəraitin yaradılması nəzərdə tutulur. Burada, şagirdlər üçün xanəndəlik sənəti, xalçaçılıq, heykəltaraşlıq və zərgərlik sənətləri, musiqi və rəssamlıq dərsləri, həmçinin qrafik dizayn təlimləri üzrə tədrisin təşkili planlaşdırılır. 

Biz azad olunmuş ərazilərimizə arzu edən bütün jurnalistləri hələ tam qəbul edə bilmirik. Biz o torpaqları hələ minalardan təmizləyirik.

Təkcə bir ay ərzində 2979 hektar ərazidən 552 partlamayn mina, 63 piyada əleyhinə, 243 tank əleyhinə mina təmizlənib. Ötən il isə 41915 hektar ərazidən 14950 partlamayan , 8780 piyada əleyhinə mina , 4113 tank əleyhinə mina aşkar olunaraq götürülüb. İki il əvvəl mənim əməkdaşlıq etdiyim Azərbaycan televiziyasının çəkiliş qrupunun üç nəfər üzvü də tank əleyhinə minada patrtladılar və onlardan ikisi həlak oldu.

Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi və Azərbaycan Respublikasının Minatəmizləmə Agentliyinin (ANAMA) təşkilatçılığı ilə böyük miqyasda işlər görülür.

Bu gün Azərbaycan dövləti həmçinin Qarabağ və Şərqi Zəngəzur ərazisində biomüxtəlifliyin qorunması, su hövzələrinin zənginləşdirilməsi, balıq populyasiyasının artırılması məqsədilə Xaçınçay su anbarına 40 min ədəd körpə balıq buraxıb.

Dövlətimizin başçısı, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin güclü siyasi iradəsi, müzəffər ordumuzun bölmələrinin qazandığı tarixi qələbə nəticəsində bir güllə atılmadan işğaldan azad edilən və “Qafqazın Xirosiması” adlandırılan Ağdam demək olar ki, sıfırdan qurulur, dövlətimizin gücü ilə yeni, müasir bir şəhər tikilir. Ermənilərin Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda törətdikləri vəhşilik, qəsbkarlıq, düşmənin barbarlığı nə qədər ağır və faciəli olsa da biz bu yaşayış məntəqələrini yenidən quracağıq. 

Mən inanıram ki, yeni qurulan şəhər və kəndlərimizə gələn jurnalist həmkarlarımız yenə də Azərbaycan qonaqpərvərliyi ilə tanış olacaqlar. İndi size azad olunmuş torpaqlarda qədim tariximiz, daş abidələrimiz, bulaqlarımız, göllərimiz, isti təndirimiz, samovar çayımızla qarşılayırıq.

Qazaxıstan haqqında ən maraqlı məlumatları və görməli yerlərini işıqlandırmaq üçün zaman-zaman Azərbaycan Televiziyası da öz çəkiliş qrupunu Tanrı dağlarının ətəklərinə göndərir. Qazaxıstanın tarixi yerləri, məkanları , mətbəxi, mədəniyyəti haqqında televiziyamızda maraqlı verilişlər hazırlayırıq. Mənim layihəm əsasında efirə gedən “Qızıl alma” verilişində də hər zaman Qazaxıstana xüsusi yer verilir. Çünki bu torpaq , bu yurd “Altın Adamın” yurdudur. Bu yurd, bu ocaq müqəddəsdir.

Əziz qələm dostlarım! İnşallah Sizin hamınızı Zəngəzurda Böyük Turana gedən yolda görmək, o yerlərin turizm potensialı ilə tanış etmək arzusu ilə bir daha salamlayıram və deyirəm ki, BİRGƏ BOLAMIZ! Güc Birlikdədir!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.07.2023)

TƏK “QARABAĞ ŞİKƏSTƏSİ” ARATORİYASI BƏS EDƏR

Qara Qarayev, Fikrət Əmirov epoxasının davamçısıdır Vasif Adıgözəlov. Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin görkəmli siması olan bu bəstəkar musiqi mədəniyyətimizə möhtəşəm töhfələr verib. Vasif Adıgözəlov bu gün də incəsənət xadimləri, musiqiçilər tərəfindən böyük minnətdarlıqla xatırlanır, əsərləri repertuarlardan düşmək bilmir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” pprtalı xəbər verir ki, bu gün Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin görkəmli nümayəndələrindən biri, Xalq artisti, professor, Dövlət mükafatı laureatı, "Şöhrət" və "İstiqlal" ordenli, unudulmaz bəstəkar Vasif Adıgözəlovun anadan olmasının 88-ci ildönümü tamam olur.

Vasif Adıgözəlov 1935-ci il iyul ayının 28-də Bakıda məşhur muğam ustası Zülfü Adıgözəlovun ailəsində dünyaya göz açıb. İlk musiqi təhsilini konservatoriyanın nəzdindəki 10 illik musiqi məktəbində pianoçu kimi alıb. 1953-cü ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına daxil olub. Bəstəkarlıq üzrə Qara Qarayevin, fortepiano üzrə Simuzər Quliyevanın sinfində təhsilini davam etdirib. 1959-cu ildə həmin təhsil ocağını iki ixtisas üzrə bitirib. 1958-ci ildən əmək fəaliyyətinə başlayan sənətkar müxtəlif mədəniyyət ocaqlarında məsul vəzifələrdə çalışıb. Bəstəkarın əməyi hər zaman yüksək qiymətləndirilərək ən yüksək fəxri adlara, orden və medallara layiq görülüb.

Görkəmli bəstəkar 2006-cı il sentyabrın 16-da dünyasını dəyişib və Fəxri xiyabanda dəfn olunub.

Vasif Adıgözəlovun yaradıcılığı milli musiqi mədəniyyətimizdə xüsusi rola və əhəmiyyətə malikdir. Onun əsərləri nəinki ölkəmizin, dünyanın bir çox yerlərində, o cümlədən Almaniya, Bolqarıstan, Çexiya, Meksika, Kosta-Riko, Venesuela, Kuba, Türkiyə, İran və keçmiş SSRİ respublikalarının musiqi ictimaiyyətinə yaxşı tanışdır.

V.Adıgözəlovun yaradıcılığı çox geniş və rəngarəngdir. Onun müxtəlif musiqi janrlarında yazdığı yüksək səviyyəli sənət əsərləri geniş dinləyici kütləsinin rəğbətini qazanıb. Bəstəkar 2 operanın - "Ölülər" və "Natəvan", 6 musiqili komediyanın - o cümlədən "Nənəmin şahlıq quşu", bəstəkar Ramiz Mustafayevlə birgə yazdığı "Hacı Qara", "Boşanaq - evlənərik", "Aldın payını, çağır dayını", həmçinin "Odlar yurdu", "Qarabağ şikəstəsi", "Çanaqqala-1915", "Qəm karvanı" oratoriyalarının, 3 simfoniyanın, "Segah" muğam-simfoniyasının, "Mərhələlər", "Afrika mübarizə edir" simfonik poemalarının, 5 instrumental konsertin, çoxlu sayda kamera-instrumental əsərin, 100-ə qədər mahnı və romansın, dram tamaşalarına və kinofilmlərə yazılmış musiqinin müəllifidir.

Bəstəkarın müxtəlif janrları əhatə edən yaradıcılığının çox hissəsini fortepiano üçün musiqi təşkil edir. Bu da təsadüfi deyil. Onun bir pianoçu kimi istedadı musiqi ictimaiyyəti tərəfindən həmişə yüksək qiymətləndirilib. Bəstəkar hələ tələbəlik illərindən başlayaraq, fortepiano üçün prelüdlərdən tutmuş ən irihəcmli instrumental əsər - piano və orkestr üçün 3 "Konsert"in, skripka və orkestr üçün, violonçel və orkestr üçün konsertin müəllifidir.

Bəstəkarın yaradıcılığında monumental vokal-simfonik əsərlər də üstünlük təşkil edir. Onun müxtəlif illərdə bəstələdiyi "Odlar yurdu", "Qarabağ şikəstəsi", "Çanaqqala-1915" oratoriyaları xalqın tarixini, onun azadlıq və müstəqillik uğrunda mübarizəsini və qələbəsini tərənnüm edən yüksək vətənpərvərlik ruhunda yazılmış sənət əsərləridir. Xüsusilə, "Çanaqqala-1915" qəhrəmanlıq epopeyasına ilk dəfə Azərbaycan bəstəkarı Vasif Adıgözəlov müraciət etmiş və bu monumental əsər Türkiyə xalqının həyatında əlamətdar bir hadisə kimi yüksək qiymətləndirilib.

İri monumental əsərlərlə yanaşı, bəstəkarın mahnıları da öz səmimi, ecazkar melodiyası ilə xalqımızın ürəyinə yol tapıb. Onun dillər əzbəri olan "Qərənfil", "Bakı", "Xoşum gəlir", "Naz-naz", "Şuşa laylası", "Ana" kimi mahnıları insanın ülvi hisslərinin yüksək bədii təzahürüdür.

Azərbaycan musiqi ictimaiyyəti V.Adıgözəlovu həm də fəal ictimai xadim kimi sevmiş və tanımışdır. O, müxtəlif illərdə Bakı Musiqi Texnikumunda direktor, Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblında, Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında bədii rəhbər, Bakı Musiqi Akademiyasında kafedra müdiri və Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqında birinci katib kimi çalışaraq böyük təşkilatçılıq qabiliyyəti göstərməklə yanaşı, öz səmimi və mehriban xasiyyəti ilə ictimaiyyətin dərin rəğbətini qazanıb.

Azərbaycan muğamlarının mahir bilicisi, görkəmli xanəndə Zülfü Adıgözəlovun ailəsində doğulub boya-başa çatmış Vasif Adıgözəlovun xalq musiqisi mühitində tərbiyə olunması onun yaradıcılığının milli zəmində formalaşmasına bilavasitə təsir göstərib. Müasir bəstəkarlıq texnikasının incəliklərini mənimsəməklə pianoçuluq məharətinə yiyələnməklə yanaşı, V.Adıgözəlov xalq musiqi qaynaqlarından bəhrələnərək, öz zəngin təxəyyülünün məhsulu olan orijinal əsərlər yaradıb.

Qeyd edək ki, görkəmli bəstəkarın 80 illik yubileyi ölkəmizdə dövlət səviyyəsində qeyd olunub. Bu məqsədlə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev "Vasif Adıgözəlovun 80 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında" 2015-ci il 11 fevral tarixli Sərəncam imzalayıb. 

Sərəncama uyğun olaraq ölkəmizin hər yerində silsilə tədbirlər keçirilib.

Dahi bəstəkarımızın ürəyi 2006-cı ilin 15 sentyabrında dayanıb. Onun yaratdığı ölməz sənət inciləri Azərbaycan musiqisinin ən dəyərli nümunələrindən biri kimi əsrlər boyu yaşayacaq, öz müəllifini heç zaman unudulmağa qoymayacaq. 

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.07.2023)

Taner Topçu,

Kızılcagün TV-nin Baş koordinatoru, ”Zəfər” qəzetinin müxbiri

Türkçədən dilimizə uyğunlaşdırdı: Gülnarə Cəmaləddin

“Ədəbiyyat və incəsənət”in təqdim etdiyi bu yazı böyük türk yazıçısı Nazim Hikmətin rəssamlıq fəaliyyəti barədədir ki, bu mövzu barədə də əksəriyyətimiz üçün indiyədək xəbərsiz olmuşuq.

Əziz oxucularım! Bu gün yeni bir mövzu ilə qarşınızdayam.

Dünyalarca ünlü, böyük Türk şairimiz Nazim Hikməti hər kəs tanıyır. Amma uzun zaman rəsm çəkdiyi heç kəsə məlum olmamışdır. Çünki çəkdiyi rəsmlər də bəlli deyildi. Biz bu gün sizə onun bir rəsm əsərini təqdim edirik. Bu rəsmlə yaxından tanış olmaq məni çox həyəcanlandırır. Bunu Nazimin çəkdiyini bilirik. Ancaq onun bundan başqa 15- 16 dənə rəsm əsəri olduğu da deyilir. Sadəcə bunlardan bir dənəsidir bu. Bu rəsm əsərini Ankara  könüllüsü, Ankara sevdalısı,  bir rəsm sevdalısı, Ankara qalasında yerləşən Ankara rəsm qalereyasının sahibi  Fatma Tuna öz şəxsi arxivindən çıxartdı və  bizi bu rəsm əsəri ilə tanış etdi. İtkin düşdüyü də yenicə məlum oldu.

Nazim Hikmət 1940 –cı ildə Çankırı həbsxanasında yatdığı zaman tanış olduğu  təndirçi İbrahim əfəndinin şəklini çəkir. İbrahim əfəndi xeyli vaxt Nazim Hikmətlə çox sıx dostluq edir və bu rəsm çəkilir. Şəkilə baxdığınız zaman İbrahim əfəndinin  baxışlarındakı mənanı görə və geyimindən bir Ankaralı olduğunu anlaya bilərsiniz. İbrahim əfəndinin həbsxanaya düşməsinin səbəbi o günlərin şərtlərinə görə qanunla qadağan edilmiş günlərdə çörək satması olmuşdu. O qədər gözəl dost olurlar ki, Nazim Hikmətlə. Nazim Hikmət həbsxanada yazdığı şeir dəftərini ona hədiyyə edir,  amma Nazim Hikmət Türkiyədən qaçdıqdan sonra və Türkiyədəki rejim onu yaxaladıqdan sonra o qədər böyük qorxu yaşayır ki, o qorxu hətta bu rəsmə də yansıyır. Rəsm əsərində belə o qorxunun izləri hiss olunacaq dərəcədədir. Həqiqətən şəkildən də İbrahim əfəndinin gizli bir şey saxladığı hiss olunur. Şəkli gizləmək üçün dörd qatlayırlar. Şeir dəftərini də çardağa atırlar. Aradan illər keçir. Ev uçduğu  üçün şeir dəftəri  tapılmır. Amma Nazimin bu rəsm əsəri demək  olar ki, daha yaxşı qorunub saxlanılır.

“20 ildən çox. Sanıram 1991 – ci il idi. Mənə gətirmişdilər. Öncə Çankırıdakı qalereyamda sərgilədim. Əsas məsələ hər kəsin marağını bu mövzuya cəlb etmək deyildi. Bu əsər daha çox Nazim Hikmət aşiqlərinin, Nazim Hikmət koleksiyonerlərinin ala biləcəyi bir əsərdi. Bunu istəyənlər oldu, amma mən vermədim. Düşündüm, bunu evimdən assam, ancaq evimdə mən seyr edəcəyəm və ya yalnız  bizə gələnlər görə biləcək. Halbuki bunun daha geniş ərazidə, geniş ictimaiyyət arasında sərgilənməsi gərəkliyini anlayırdım. Nazim Hikmətin sənətkar olduğunu hər kəs bilməli və öyrənməliydi. Nazim Hikmətin  bu əsəri sadəcə onun çəkdiyi yeganə əsər deyildi. Nazim Hikmətin bir özəlliyi də ətrafındakı insanları maarifləndirmək, öyrətmək olmuşdur. Doqquz ay yarım sonra sağlığında yaranmış problem səsbəbiylə Çankırı həbsxanasından köçürüldüyü Bursa həbsxanasında  da İbrahim Balaban kimi bir dəyəri yetişdirmiş bir sənətkardır Nazim Hkmət. Əslində qan davası ucbatından həbsxanaya düşmüş bir qatil idi İbrahim Balaban.”

Sonra Türkiyənin ən böyük rəssamlarından biri olur. 1946-cı ildə Nazim Hikmət Çankırı həbsxanasına göndəriləndə həyat yoldaşı Pirayə xanım da Çankırıya köçür. Yeganə arzuları  Nazimin tezliklə həbsdən azad olma ehtimalıydı. 9 ay yarım boyunca bu arzularını həyata keçirməyi bacarmırlar, sonra sağlığında yaranan problemlə bağlı ev dustağı olaraq bir kənddə məhbusluq həyatını  keçirmək üçün dayısı Ali Fuad Cebesoydan xahiş edirlər. Sonrası isə məlumdur. Daha maraqlı mövzularda görüşmək ümidi ilə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.07.2023)

Strit art incəsənəti ilə hər kəs tanışdır. Küçə rəssamlarının küçə divarlarına çəkdikləri gözoxşayan rəsmlər hər kəsi valeh edir. Murallar və qrafitlər şəhərləri canlandırır, əhalini heyrətləndirir. Bir çox strit-art yaradıcıları divarlara qeyri-leqal rəsm çəkməkdən ümumdünya şöhrətli rəssama çevrilməyəcən uzun bir yol keçiblər. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı miridei.com-a istinadən öz oxucularına küçə rəssamlarının ən yaxşılarından olan Etam Kryunu təqdim edir.

Etam Kryu

İlk olaraq sizə Etam Kryunu təqdim edirik - haqlarında ən çox danışılan küçə rəssamlarını. Bu, iki polşalı küçə rəssamının psevdonimidir. Onların çəkdikləri murallar – divar rəsmləri öz ölçülərinə görə adamı hədsiz təsirləndirir, hətta heyrətləndirir. Onlar tək Polşada deyil, bütün Şərqi Avropada gözəl izlər qoyurlar. İndi planlarında Avropanın Qərbini də bəzəyib Amerikaya üz tutmaq dayanır.

İlk vaxtlarda onlar qeyri-qanuni fəaliyyətə görə cərimələnirdilər, amma indi Polşa hökuməti rəssamlara sifarişlər verir, onlara böyük paralar ödəyir. Onlar da ölkəni, bir növ, abadlaşdırırlar. Təsəvvür edin ki, Polşaya gələn minlərcə turist Varşava, Qdansk, Xojuv, Zaqlembe, Vrotslav, Katovitse kimi şəhərlərdə xüsusi ekskursiya turlarına çıxaraq Etam Kryunun divar rəsmlərinə tamaşa edirlər.

Öz işlərində folklor motivlərinə və sürrealizmə müraciət edən rəssamlar bir işi başa çatdıranacan aylarını sərf edib hədsiz yorulurlar, bununla belə, əsla bezikmirlər. Çünki həqiqətən ortaya şedevr qoyurlar.

Şəkillərdə: Etam Kryunun rəsmləri

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcini yekunlaşdırdı. Böyük oxucu marağını və istəyini nəzərə alıb romanın davamı olan “On ikiyə işləmiş” romanının dərcinə başlayırıq.

Özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin bu romanı da sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı da çox bəyənəcəksiniz.

31–ci dərc

Xalid səhər yeməyi üçün lazım olan ərzaqları hələ dünəndən gətirib soyuducuya qoymuşdu. Bircə çörək alacaqdım. O da yaxınlıqdakı təndirxanada bişirilirdi. Ancaq tez durduğum üçün hələ çörək hazır olmazdı.

Gecə cəmi bir neçə saat yatmışdım. Qılıncı söhbətə tutmaq cəhdlərim heç bir fayda verməmişdi. Çayını içəndən sonra qətiyyən yorulduğu hiss olunmayan Qılınc dincələcəyini deyib otağına keçmişdi. Elə həmin saatdan planımın bağa aid əsas fazası işə düşmüşdü. Nəticədə gecə saat 3-də yatmış, 6-da oyanmışdım.

Əvvəlcə bağa keçib dünən görülən işin həcminə baxdım. «Ev sahibi» kimi, bu məni mütləq maraqlandırmalı idi. Bu zalım balası alağı təmizləməklə yanaşı, bir neçə saata bağın az qala üçdə bir hissəsindəki ağacların dibini də belləmişdi. Belə getsə, axşama bütün bağı belləyib qurtaracağına şübhə yoxdur. Nə vaxtsa bu baxımsız bağına gələndə Vaqif müəllimin necə sevinəcəyini təsəvvür edib gülümsədim.

Səhər mehinin gətirdiyi təzə bişmiş təndir çörəyinin iyi burnuma dəyəndə samovarı alışdırdım. Süfrəni hazırlayıb çörək almaq üçün çıxdım. Qayıdanda Qılıncı həyətin ortasında dayanan gördüm. Əl-üzünü yumuş Qılınc sönməməsi üçün samovara odun atırdı.

-Sabahın xeyir, axşam hava qaraldı, baxmağa imkan olmadı, maşallah xeyli iş görmüsən dünən.

-Nə qədər tez olsa, o qədər yaxşıdır, -salamlaşmağımı qulaq ardına vuran «qonağım» işini bacardığı qədər tez qurtarmaq istədiyini eşitdirdi.

-Mən tələsmirəm, necə istəyirsən, hələ bəlkə bu gecə də burada qalası oldum, -qəsdən özümü heç bir işi olmayan, heç yerə tələsməyən biri kimi göstərdim.

-Samovar qaynadı.

-Aha, əla, sən keç otur, mən çayı dəmləyim.

Qılınc süfrənin arxasına keçib çayı gözləmədən yeməyə başladı. Bir anda həyətdəki masada açdığım süfrədəki altı yumurtadan beşinin ancaq qabıqları qaldı. Bundan sonra yəqin sonuncu yumurtanı mənimçün saxlayan Qılınc yağ-pendirə keçdi. Dünənki müşahidələrimi nəzərə alıb, iki təndir çörəyi götürmüşdüm və başa düşdüm ki, çox düzgün eləmişəm. Qılınc artıq çörəyin birini yox edib ikinciyə keçmişdi. Çayları süzüb mən də süfrəyə oturdum. Oturmağımla gələndən az danışmağa üstünlük verən Qılıncın sual verməsi bir oldu.

-Mən qaldığım otaq kimindir?

Aha, deyəsən nəhayət bu hərifi tarazlıqdan çıxara bilmişəm. Bu sualın veriləcəyini gözləyirdim və cavabım hazır idi. Ancaq cavab verməmişdən əvvəl diqqətlə onun gözlərinin içinə baxdım. Şüşə təsiri bağışlayan gözlərdə heç nə dəyişməsə də, mən orada kiçik bir qığılcım görə bildim. Ani olaraq parıldayıb tez də sönən bir təlaş qığılcımı. Deməli, doğru yoldayam. İndi suala cavab verməyin vaxtı idi.

-O otaq qardaşımındır. Bu bağ bizə atamızdan qalıb. Böyük qardaş olsa da, o bağdan imtina etdi. Dedi, elə bircə otağım olsa bəs edər. Mən də o otağı ayırdım, əşyalarını gətirib yığdı. İndi hərdən-birdən gəlir, elə mənim kimi. Özün görürsən, bura çox da gəlib-gedən yoxdur. O biri otaqları lap toz basıb. Ona görə sənə o otağı ayırdım ki, rahat dincələsən.

-Qardaşının neçə yaşı var ki?

Bəli, hərifin dili açılır. Həyatda bir dəfə də olsun üzünü görmədiyi, «virtual» qardaşımın yaşı Qılıncı maraqlandıra biləcək ən lazımsız məlumat olmalıdır məntiqlə. Ancaq dünəndən bəri üst-üstə üç kəlmə kəsməyən qonağım səhər açılan kimi az qala bülbül kimi ötür. Təbrik edirəm detektiv. Qurduğun planla yenə də özlərini çox ağıllı sayan bu zümrədən yüksəkdə durursan. Bu sualın da cavabı hazır idi.

-Bu yaxında yubileyini qeyd etdik, əlli beş yaşı oldu.

Bu, sağ olarsa, iyirmi beş yaşında qətlə yetirilmiş Əmirxanın indi olacağı yaş idi. Hərif, qardaşımın yaşını soruşmaqla Əmirxanın yaşı ilə müqayisə etmək istəyirdi. Sualına cavab alan Qılınc başını tərpədib heç nə demədi. Ancaq mənə altdan-altdan şübhə ilə baxmağa başladığı nəzərimdən qaçmadı.

Adama bir stəkan da çay içib ayağa qalxdıq. Mən süfrəni yığışdırmaq, Qılınc isə bağa keçmək üçün. Əslində, mənə lazım olan şeyləri dəqiqləşdirmişdim. Ancaq çıxıb gedə bilməzdim. Xüsusilə heç bir işimin olmadığını demişdimsə, səbir edib öz rolumu axıra kimi oynamalı idim. İndiyə elə bir işim də yox idi. Amma bu gecə çox vacib olan bir şeyi edəcəkdim. Elə bir şey ki, onu mənə bu tapşırığı vermiş Arif müəllimdən də gizlətməyə məcbur idim. Günortaya yaxın Xalid yemək gətirəcəkdi. O vaxta qədər yatıb yuxumu almaq, həm bu gecəki yuxusuzluğu, həm də son günlərin yorğunluğunu çıxarmaq pis olmazdı. Bağa keçib Qılınca dedim:

-Mən bir-iki saat yatacam. Nə isə lazım olsa, səslə.

Qılınc yenə başını tərpədib heç nə demədi.

Evə girib ikinci mərtəbəyə, yataq otağına qalxdım. Məmnuniyyətlə telefonumu işə salıb Elbrusdan məlumat gəlib-gəlmədiyini yoxlayardım. Ancaq bunu burada etmək olmazdı. Çarpayıya uzanıb gözlərimi yumdum.

* * *

Yuxudan ayılan «Qızılbaş» uzandığı yerdə gecədən içdiyi içkinin təsirindən keyimiş gicgahlarını ovdu. Gecə həddən çox içmişdi, səhərə yaxın yuxuya getmişdilər. Bir qədər gözləri açılanda başını döndərib uzandığı iri çarpayıda sol tərəfinə baxdı. Yorğanı sinəsinə çəkmiş Lalə mışıl-mışıl yatırdı, uzun saçları balışa səpələnmiş, dizdən qatladığı sağ ayağı yorğandan bayıra çıxmışdı. Bir qədər onun çılpaq ayağına baxan «Qızılbaş» özü-özünə, -«İt qızı, elə bil şeytandır, imkan verməyib yatım» -deyib çarpayıdan qalxdı və duş qəbul etmək üçün hamam otağına keçdi. Bir azdan əlində qətfə qurulana-qurulana otağa qayıdanda qızı hələ də yatan gördü. Yaxınlaşıb onun çiyninə toxundu. Qız nə isə mızıldanıb üzü üstə çöndü. Bunu görən «Qızılbaş» dartıb yorğanı onun üstündən çəkib yerə atdı.

-Dur görüm, yatıb qalmışam, yeməyimin vaxtı keçib, dur keç yuyun, yeməyə düşürük.

Təzədən arxası üstə çevrilən qız tənbəl-tənbəl gözlərini açıb ona baxdı, sonra gülümsəyib nazlana-nazlana dedi:

-Sabahın xeyir, canım, hirslənmə, dururam.

-On beş dəqiqədən sonra səni aşağıda gözləyirəm.

Bunu deyən «Qızılbaş» qurulandığı, bədəninə keçirdiyi hamam xalatının kəmərini bağlaya-bağlaya qapıya tərəf getdi.

Qız çarpayıdan qalxıb çılpaq bədənini oynada-oynada hamam otağına keçdi, oradakı buxardan tərləmiş bədənnüma güzgünü əli ilə silib bir qədər özünə baxdı, sonra baxışlarını aşağı endirdi. Göbəyinin altında, sol tərəfdə döydürdüyü qırmızı rəngli tikanlı qızılgül döyməsini əli ilə sığallayıb gülümsədikdən sonra qaynar suyu açıb duşun altına girdi. Görüşdüyü kişiləri ehtirasa gətirən bu döymənin onun üçün nə məna daşıdığı yalnız özünə məlum idi…

* * *

Qapının zənginə oyandım. Yəqin Xalid yeməyi gətirib. Deməli günortadır, xeyli yatmışam. Saata baxdım, ikinin yarısı idi. Yuxumu almağım yaxşı oldu. Qalxıb aşağı endim. Həyətə düşəndə zəng bir də çalındı. Yaxınlaşıb qapını açdım. Əlində yemək dolu zənbil tutmuş Xalid salamlaşıb zənbili mənə uzatdı. Təlimata görə o burada ləngiməməli idi. Bu, Qılıncın fürsət tapıb onu artıq sorğu-suala tutmasının qarşısını almaq üçün idi.

Ona görə də yeməkləri verib tez də sağollaşdı. Qapını təzədən bağlayıb həyətdəki masanın yanına gəldim. Yeməkləri masaya düzə-düzə gözucu bağa tərəf baxdım. Bağın dördə üçünü belləmiş Qılınc öz işində idi.

-Gəl yuyun, yemək gəlib, -deyib, onu səslədim.

Qılınc əlindəki beli torpağa sancdı. Ağacdan asdığı köynəyini götürüb çiyninə atdı və həyətə tərəf gəlməyə başladı.

Bir azdan yuyunub süfrəyə oturanda, -Mən iki saata işimi qurtaracam, -deyib, yeməyə girişdi.

-Lap yaxşı, uşağa dedim işlərini görüb qayıtsın. O vaxtacan gəlməsə, səni taksi ilə yola salaram.

Xalidin Qılıncı gətirməsində heç bir şey yox idisə də, onu geriyə, Kürdəxanıya aparması, bağda ləngiməməsi kimi, qətiyyən nəzərdə tutulmamışdı. Qılıncın, axtardığımız adam olmasına uyğun gələn xeyli əlamətlərin olması, xüsusilə gecəki müşahidələrimdən sonra doğru yolda olduğuma əminliyimin artması onun bu təcrübəsiz gənclə uzun bir yolu gedərək onu söhbətə tutmasını da təbii ki, yolverilməz edirdi. Ona görə, Xalidin belə tez gəlməyəcəyini bilsəm də, «qonağıma» bu yalanı uydurmaq vacib idi.

Süfrəyə baxanda, bir qədər də geciksəm, mənə heç nə qalmayacağını görüb əlimi yeməyə uzatdım. Ola bilərdi ki, bu gün daha nə isə yemək imkanım olmasın, ona görə də kəmərin altını mütləq bərkitmək lazım idi.

Bir azdan, taxıl zəmisini biçən kombayn kimi süfrənin o başından girib bu başından çıxan Qılınc doyub bərkdən gərnəşdi. Daha samovar qaynatmağa heç bir həvəsim yox idi. Ona görə də Xalidin gətirdiyi mineral su şüşəsinin qapağını açıb ikimizə də su süzdüm. Qılınc suyu qurthaqurtla içib ayağa qalxdı. Süfrəyə oturarkən geyindiyi köynəyinin düymələrini aça-aça bağa tərəf getdi.

Əgər Qılınc səhv etmirdisə, iki saatdan sonra işini bitirəcəkdi və onu yola salacaqdım. Bundan sonra mənim burada qalıb vaxt itirməyimə bir lüzum yox idi. Xaliddə bağın ehtiyat açarları var idi. Axşam yemək gətirmək üçün gələndə qapının bağlı olduğunu görüb özü hər şeyi başa düşəcək, özündəki açarla qapını açıb burada yır-yığış edib gedəcəkdi. Mənsə, taksi ilə şəhərə qayıdacaq, orada görəcəyim işləri əldən çıxaracaqdım. İndiki halda məni ən çox maraqlandıran Elbrusdan xəbər gəlib-gəlmədiyini bilmək idi. Bunu bir qədər uzaqlaşdıqdan sonra taksidə telefonumu işə salıb öyrənəcəkdim. Həqiqətən də, bu araşdırma heç bir əvvəlki araşdırmaya bənzəmirdi. Telefondan davamlı şəkildə istifadə edə bilməməyimiz işimizi xeyli çətinləşdirirdi. Ancaq bütün bunlar qarşı tərəfin kimliyi nəzərə alınıb edilən təhlükəsizlik tədbirləri idi və edilməsi son dərəcə vacib idi.

Görüşlərimiz zamanı Arif müəllimin qayğılı görünməsi, hətta məni xəbərdar etməsi elə-belə deyildi. Bunun nə olduğunu gözəl anlayırdım. Böyük ehtimalla mənim ölüm hökmüm verilmişdi. Rəqib - küçədə qadınların qulağından sırğanı və ya boğazından qızıl zənciri qoparıb qaçan soyğunçular yox, əlaqələri ölkə hüdudlarından da çox-çox uzaqlara şaxələnən bir «imperiya»nın başında duran, başqalarının qanı bahasına qurduqları bu «imperiya»nı dağılmaqdan qorumaq üçün hər şeyə hazır olanlar idi. Daha cinayətkarlar illər əvvəl olan cinayətkarlar deyildilər. Onlar, mümkün olan hər yerə öz adamlarını yeləşdirir, bizneslərinə ən savadlı mütəxəssisləri cəlb edir, hər ayın sonunda aparılan leqal və «qara» mühasibatlığın nəticələri onlara təqdim olunur. Bu adamların adları və imzaları heç yerdə, heç bir sənəddə keçmir, hər şeyi kənardan idarə edirlər. Əksər hallarda onlara işləyən adamlar kimə və nəyə xidmət etdikləri barədə məlumatsız olur, vicdanla onlara tapşırılan işləri yerinə yetirirlər. 

Canavar sürüsü öz ərazisinə daxil olan istənilən canlını parçaladığı kimi, canavar qanunlarının hökm sürdüyü bu aləmdə də istənilən kənar müdaxilə müdaxilə edənin tikə-parça olması ilə nəticələnirdi. Heç kimin və heç nəyin bağışlanmadığı bu aləmin adamları təhlükənin sovuşmasına yalnız qan gördükdən sonra əmin olurdular. Mənimsə, kimlərsə tərəfindən parçalanmaq heç cürə planlarıma daxil deyildi. Kifayət qədər qıcıqlandırmağa nail olduğum bu adamların indi əlimdən necə zəncir çeynədiklərini təsəvvür edirəm. Ancaq bu xoşbəxtliyi onlara nəsib etməyəcəyəm. İndiyə qədər mən onların yalnız əsəbləri ilə oynamaqla kifayətlənir, eyni zamanda buraxdıqları səhvlərdən faydalanırdım. Bu gecə isə, onlara ilk ağır zərbəni endirməyi düşünürəm. Artıq buz qırıldı, cənablar. Mən yenidən ovdan ovçuya çevrilirəm. Kələfin ucu əlimdədir. İndi onu yumaq kimi yığa-yığa sizə yaxınlaşacağam. Çox yaxınlaşacağam. Nəfəsimi boynunuzun arxasında hiss edəcək, ancaq çönüb baxanda heç kəsi görməyəcəksiniz. Görə bilməyəcəksiniz. Çünki mən, sizin yemişbaşınızdan, qoca çəkməçini izləyən, Layiqəni qaçırmağa gələn və başqa neçə-neçə adamınızdan, başını qızıla bərabər tutduğunuz «Qızılbaş»ınızdan, məni öldürməyi tapşırdığınız qatilinizdən qat-qat təcrübəliyəm. Mən, Daxili İşlər Nazirliyinin əməliyyat aparatının yetişdirdiyi, bu işlərdə sizin ağlınıza belə gətirə bilməyəcəyiniz kombinasiyalar qura bilən, oddan-alovdan keçmiş əməliyyatçı, peşəkar polis zabitiyəm. Məni axtarırdınız, gözləyin, mən özüm gəlirəm…

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.07.2023)