Super User
Gənclər Kitabxanasının təşkil etdiyi “Nəşrlərin satınalınması müsabiqəsi” başa çatıb
Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasının təşkilatçılığı ilə bir aydır davam edən “Nəşrlərin satınalınması müsabiqəsi” başa çatıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabxanaya istinadən xəbər verir ki, müsabiqənin keçirilməsində əsas məqsəd oxucu kontingentini və mütaliə tələbatını nəzərə almaqla, fondu yeni nəşrlərlə zənginləşdirmək və komplektləşdirməkdən ibarətdir.
Müsabiqəyə 11 nəşriyyat və 4 müəllifdən 237 adda kitab daxil olub. Müsabiqəyə daxil olan kitablar arasında Azərbaycan, ingilis və rus dillərində ali məktəb dərslikləri, müxtəlif mövzuları əhatə edən ensiklopediyalar, Azərbaycan və xarici ədəbiyyat nümunələri, şanlı Zəfər tarixinə həsr olunan kitablar üstünlük təşkil edir.
Şəffaflığı, səmərəliliyi və obyektivliyi təmin etmək məqsədilə müsabiqəni kitabxana tərəfindən yaradılan Nəşriyyat Məhsullarının Satınalınması üzrə Komissiya həyata keçirib. Belə ki, əsasnaməyə uyğun olaraq, dəyərləndirmə müddəti ərzində Komissiya tərəfindən müsabiqəyə daxil olan kitablar arasından seçim edilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.05.2023)
İstiqlal muzeyində Beynəlxalq Muzeylər Günü tədbirlərinə start verilib
Sabahkı Beynəlxalq Muzeylər Gününə (International Museum Day) Azərbaycanın əksər muzeyləri öz töhfələrini verməkdədirlər. 1977-ci ildə UNESCO yanında Beynəlxalq Muzeylər Şurasının (ICOM) konfransında təsis olunan günün məqsədi muzeylərin cəmiyyətin həyatında mühüm rol oynadığını göstərməkdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Azərbaycan İstiqlal Muzeyi də muzeyçilərin bayramına ciddi hazırlaşıb. Ötən gün muzeydə “Heydər Əliyev və Azərbaycan muzeyşünaslığı” adlı elmi-praktik konfrans keçirilib. “Ümummilli lider Heydər Əliyev xatirələrdə” adlı layihə çərçivəsində təşkil olunan konfransda Əməkdar incəsənət xadimi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Məhəbbət Mehdiyeva və başqaları çıxış ediblər.
Bu gün də tədbirlər səngiməyəcək, istiqlal tarixi eksponatlarının xüsusən məktəblilər üçün əlçatan olması yönündə işlər həyata keçiriləcək. Sabah - bilavasitə bayramın özündə isə muzeydə Cəbrayıl Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi ilə birgə konsert proqramı təşkil ediləcək. Elm və Təhsil Nazirliyinin 3 nömrəli Uşaq-gənclər inkişaf mərkəzi, Cəbrayıl rayon 7 nömrəli tam orta məktəbi, rayon və Mahmudlu kənd uşaq musiqi məktəblərinin şagirdləri çıxış edəcəklər.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.05.2023)
Milli xalça muzeyi əlamətdar günə hazırlaşır
Bildiyiniz kimi, sabah - mayın 18-i dünyada Beynəlxalq Muzeylər Günü (International Museum Day) kimi qeyd olunacaq. 1977-ci ildə UNESCO yanında Beynəlxalq Muzeylər Şurasının (ICOM) konfransında təsis olunan günün məqsədi muzeylərin cəmiyyətin həyatında mühüm rol oynadığını göstərməkdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Azərbaycan Milli Xalça Muzeyi əlamətdar günü bir neçə tədbirlə qeyd edir. Tədbirlər Mədəniyyət, Ekologiya və Təbii Sərvətlər nazirlikləri və ICOM Azərbaycan Milli Komitəsinin dəstəyi ilə keçirilir.
Dünən muzeydə 10 yaşdan yuxarı uşaqlar üçün “Mənim dünyam” adlı art terapiya təlimi keçirilib. Uşaqların özünü rahat və azad formada ifadə etməsinə, onların gizlin saxladıqları duyğularının üzə çıxarılmasına şərait yaradan təlim Psixi Sağlamlıq Mərkəzinin psixoloqu Pərvin Müslümzadə tərəfindən təqdim olunub. “Çələbi” otağında təşkil olunan art terapiyaya qatılan uşaqlara təşəkkürnamələr verilib.
Bu gün gənc nəsli iqlim dəyişikliyi, biomüxtəlifliyin itirilməsi kimi əhəmiyyətli qlobal problemlərlə bağlı maarifləndirmək məqsədilə İqlim Dəyişmələri Mərkəzinin direktoru Cəmilə Məmmədova tərəfindən mühazirə keçiriləcək.
Sabah isə muzeyin balaca dostları üçün 132-134 nömrəli təhsil kompleksi şagirdlərinin ifasında “Təbiətin səsi sən ol!” adlı interaktiv tamaşa göstəriləcək. Yerüstü ekosistemin mühafizəsi mövzusunda hazırlanan, insanları təbiəti sevməyə və qorumağa səsləyən tamaşa sonda məzmuna uyğun art obyektin nümayişi ilə bitəcək.
Bir sözlə, Milli Xalça Muzeyi peşə bayramına layiqli töhfələr verəcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.05.2023)
Azərbaycan mədəniyyətinə aid nümunələr Meksikada nümayiş olunub
Meksikada fəaliyyət göstərən Diplomat Həyat yoldaşları Assosiasiyasının (ACD) təşkilatçılığı və paytaxtın mərkəzi Migel İdalqo munisipalitetinin dəstəyi ilə Mexiko şəhərində xeyriyyə məqsədli diplomatik yarmarka keçirilib.
AzərTAC xəbər verir ki, yarmarkada 40-dan çox ölkənin Meksikadakı diplomatik nümayəndəliyi milli mədəniyyətlərini, mətbəxini və musiqisini nümayiş etdirib. Bu məqsədlə hər bir ölkə üçün ayrılan masada milli suvenirlər, yeməklər və şirniyyatlar təqdim olunub.
Azərbaycanın Meksika Birləşmiş Ştatlarındakı Səfirliyinin yarmarkadakı guşəsində “Made in Azerbaijan” brendi altında istehsal edilən məhsullar, Azərbaycanın mədəniyyətinə, adət-ənənələrinə dair müxtəlif suvenirlər, kiçik xalçalar, eləcə də ölkəmizə aid müxtəlif təbliğat materialları sərgilənib və paylanılıb. Azərbaycan guşəsini ziyarət edənlər, həmçinin milli mətbəximizin ləziz nümunələri ilə tanış olublar.
Səfirliyin guşəsi ictimaiyyətin geniş marağına səbəb olub.
Yarmarkadan əldə olunan vəsait təşkilat tərəfindən xeyriyyə məqsədlərinə yönəldiləcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.05.2023)
Bu gün böyük Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin doğum günüdür
Bəli, bu gün ədəbiyyatımızın qızıl səhifələrində yer alan, XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan ədəbi-mədəni və ictimai fikrində silinməz iz qoyan böyük ədibin anadan olmasından 153 il ötür.
Prezident İlham Əliyevin müvafiq Sərəncamı ilə 2020-ci ildə Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin 150 illik yubileyi silsilə tədbirlərlə qeyd olunub. Ədibin adının UNESCO-nun 2020–2021-ci illər üçün görkəmli şəxslərin və əlamətdar hadisələrin yubileyləri siyahısına daxil edilməsi çoxəsrlik ədəbiyyatımızın parlaq siması olan ədibin mənəvi sərvətlərimizi və ali ümumbəşəri dəyərləri özündə təcəssüm etdirən humanist ruhlu yaradıcılığının lazımınca və yüksək qiymətləndirilməsinə sübutdur.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, nasit, dramaturq, ədəbiyyatşünas Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev 1870-ci il mayın 17-də Qarabağ mahalının Şuşa şəhəri yaxınlığındakı Ağbulaq kəndində dünyaya göz açıb. Atası Əsəd bəy qəza idarəsində katib vəzifəsində işləyirmiş. Üç yaşında ikən atasının itirən Əbdürrəhimi əmisi Əbdülkərim bəy öz himayəsinə alır. Kiçik Əbdürrəhimi atalığı H.Sadıqbəyоv çox yaxşı qəbul edir, onun tərbiyəsilə məşğul olur. 1880-ci ildə atalığı Əbdürrəhimi Şuşada Yusif bəyin müvəqqəti yay məktəbinə qoyur. Burada Haqvеrdiyеv rus dilini öyrənir, rus yazıçılarını həvəslə оxuyur.1884-cü ildə Haqvеrdiyеv Şuşada bir teatr tamaşasında iştirak edir. Tamaşa gənc Əbdürrəhimə çox xoş gəlir və onun ədəbi yaradıcılığa başlamasına təsir edən ilk amillərdən biri olur. Ədib özü deyir: “Yadımdadır, Mirzə Fətəlinin “Xırs quldurbasan”ı оynanılırdı. Bu əsəri gördükdən sonra Mirzə Fətəlinin məcmuəsini tapıb oxumağa başladım, hətta “Hacı Daşdəmir” adlı bir komediya da Mirzə Fətəlinin “Hacı Qara”sı məzmununda yazıb Yusif bəy Məliknəzərоvun mülahizəsinə verdim. Yusif bəy həqiqi pedaqoq idi. О, mənim bu pyesimi bir növ dil ilə mənə qaytardı ki, mən nə ondan incidim və nə də həvəsdən düşdüm”.
1890-cı ildə Ə.Haqvеrdiyеv Şuşa rеalnı məktəbinin altıncı sinfini bitirib, Tiflis rеalnı məktəbinin sоnuncu sinfinə daxil olur. О, burada rus və Avropa klassiklərini öyrənir, tеz-tеz teatr tamaşalarına baxır. Ə.Haqvеrdiyеv 1891-ci ildə Tiflis rеalnı məktəbini bitirib, ali təhsil almaq üçün Pеtеrburqa gеdir və оrada Yоl Mühəndisləri İnstitutuna daxil оlur. Pеtеrburqda оlduğu səkkiz il müddətində azad müdavim sifətilə universitetin şərq fakültəsində təhsil alır, dil və ədəbiyyat məsələlərilə ciddi məşğul оlur. Pеtеrburq ədəbi həyatının, tеz-tеz Alеksandrinsk tеatrında baxdığı tamaşaların təsirilə Haqvеrdiyеvdə sənətə, tеatra оlan həvəs daha da artır.
Gənc yazıçı özünün ilk əsərləri оlan “Yеyərsən qaz ətini, görərsən ləzzətini” (1892) və “Dağılan tifaq”ı (1896) da Pеtеrburqda yazır. 1899-cu ildə о, Pеtеrburqdan Şuşaya qayıdır. Şuşada iki il qalır və xalq yaradıcılığı nümunələri tоplamaqla məşğul оlur. Ədib “Bəxtsiz cavan” pyеsini də 1900-cü ildə Şuşada yazır. Pyеs еlə həmin ildə tamaşaya qоyulur. 1901-ci ildə Haqvеrdiyеv Şuşadan Bakıya gəlir və burada “Pəri cadu” pyеsini tamamlayır. Əsər səhnədə, müəllifin başqa pyesləri kimi, böyük müvəffəqiyyət qazanır.
Bakı mühiti gənc yazıçının inkişafı üçün gеniş imkanlar yaradır, о, burada H.Zərdabi, N.Vəzirоv, N.Nərimanоv, C.Zеynalоv, H.Ərəblinski kimi dövrün qabaqcıl adamları ilə tanış оlur, оnlarla əlbir işləyir, tеatr üçün rеpеrtuar hazırlayır, rеjissоrluq еdir, dərs dеyir. Bu dövrdə Haqvеrdiyеv rеjissоr оlduğu, tamaşasına ümumi rəhbərlik еtdiyi “Hacı Qara”, “Vəziri-xani-Lənkəran”, “Müfəttiş”, “Оtеllо”, “Qaçaqlar”, “Yağışdan çıxdıq, yağmura düşdük”, “Adı var, özü yоx”. “Dağılan tifaq”, “Bəxtsiz cavan” və başqa pyеslərdə, hər şеydən əvvəl, idеyanın təhrif оlunmamasına, aktyоr оyunundakı təbiiliyə çоx fikir vеrirdi.
İndi isə böyük ədibin daha bir istedadı barədə: 1908-ci ildə Üzeyir Hacıbəylinin “Lеyli və Məcnun” оpеrasının səhnədə hazırlanmasına rəhbərlik еdən Haqvеrdiyеv həm də tamaşada ilk Azərbaycan dirijoru kimi çıxış edib.
Və daha bir nəcib işi barədə: Alеksandrinsk tеatrında fəaliyyət göstərən Davıdоv, Varlamоv, Kоmissarjеvskaya, Savina, Dоlmatоv, Dalski kimi dövrün görkəmli səhnə ustalarının aktyоrluq sənətinə yaxşı bələd оlan ədib, milli Azərbaycan səhnəsində də bеlə istеdadlı səhnə xadimlərinin yеtişməsi yоlunda bütün varlığı ilə çalışırdı. Ə.Haqvеrdiyеv Hüsеyn Ərəblinski, Əbülfət Vəli, Sidqi Ruhulla, Hüsеynqulu Sarabski, Murad Muradоv kimi görkəmli sənət ustalarının səhnəyə cəlb еdilməsinə, bir aktyоr kimi kamilləşməsinə xеyli əmək sərf edib.
Ə.Haqvеrdiyеv 1904-cü ildə Şuşa şəhəri idarəsinə üzv sеçildiyi üçün yеnidən оraya qayıdır. О, burada çox qalmır, 1905-ci il inqilabından sоnra Rusiya dövlət dumasına Gəncə quberniyası üzrə nümayəndə seçilir və Pеtеrburqda qalır, “Ağa Məhəmməd şah Qacar” faciəsini yazmaq üçün dövlət kitabxanasında çalışır. 1907-ci ildə yazıçı yеnə həmin faciəyə aid əlavə məlumat tоplamaq üçün İrana səyahət еdir. Faciə ilk dəfə 1907-ci ildə Bakıda səhnəyə qоyulub və оndan sоnra da böyük müvəffəqiyyətlə uzun zaman səhnədə оynanılıb.
“Mоlla Nəsrəddin” jurnalı nəşrə başladıqdan sоnra оrada Cеyranəli, Xоrtdan, Həkimi-nuni-səğir, Lağlağı, Mоzalan, Süpürgəsaqqal və başqa imzalarla hekayə, fеlyеtоn və publisist məqalələr çap еtdirən Ə.Haqvеrdiyеv “Cəhənnəm məktubları”, “Mоzalan bəyin səyahətnaməsi”, "Marallarım” adlı əsərləri ilə “Mоlla Nəsrəddin” jurnalının fəal mühərrirlərindən biri kimi şöhrət tapır.
Həmin illərdə ədib “Millət dоstları” (1905), “Ac həriflər” (1911) kimi kiçikhəcmli səhnə əsərləri də yazır. Haqvеrdiyеv “Nicat” cəmiyyətində və Kür-Araz gəmiçiliyində işlədiyi müddətdə, vəzifəsi ilə əlaqədar оlaraq İranı, Qafqazı, Оrta Asiyanı və Vоlqabоyu ölkələrini gəzir. Səyahət ədibdə yеni yaradıcılıq intibahları yaradır. 1910-cu ildə Həştərxanda N.Nərimanоvla bərabər, şəhərin ictimai və mədəni həyatında fəal çalışır.
1911-ci ildə vəzifəsindən azad еdilən Haqvеrdiyеv Ağdama köçür və bеş il оrada yaşayır. Ağdamda yaşadığı müddətdə bədii yaradıcılığını davam еtdirir. “Mоlla Nəsrəddin” jurnalına hеkayələr, fеlyеtоnlar, gündəlik məsələlərlə əlaqədar оlaraq publisistik məqalələr yazır.
Ə.Haqvеrdiyеv 1916-cı ildə Tiflisdə “Şəhərlər ittifaqının Qafqaz şöbəsi əxbarı” adlı rus dilində çap оlunan aylıq məcmuənin müdirliyinə təyin оlunur və Tiflisə gеdir. 1917-ci ildə “Röya” və “Həmşəri paspоrtu” hеkayələrini yazır. 1917-ci il fеvral inqilabından sоnra Haqvеrdiyеv Bоrçalı qəzasına müvəkkil təyin оlunub Şulavеr qəsəbəsinə gеdir və ilyarım оrada işləyir. 1920-ci ildən Haqvеrdiyеvin ədəbi və ictimai fəaliyyətinin yеni dövrü başlanır. О, incəsənət şöbəsinin müdiri vəzifəsini aparmaqla yanaşı, dövlət tеatrlarında müfəttiş vəzifəsində çalışır. 1921-ci ildən 1931-ci ilə qədər Azərbaycan Dövlət Universitetində ədəbiyyatdan mühazirələr оxuyur, gənc kadrlar hazırlığı işində fəal iştirak еdir. Haqvеrdiyеv müəllimlik еtməklə bərabər, bir çоx məsul ictimai vəzifələrdə də çalışır. О, Azərbaycanı tədqiq və tətəbbö cəmiyyətinin sədr müavini və sоnra sədri (1923-25), Şərq fakültəsinin katibi (1992-25) оlur.
Ədib müəllimliklə, yеni əsərlər yazmaqla, tеatra yaxından kömək еtməklə, müxtəlif vəzifələrdə çalışmaqla kifayətlənmir. О, müxtəlif yеrlərdə Azərbaycan ədəbiyyatı və incəsənəti, günün zəruri məsələləri haqqında məruzələr еdir. 1927-ci ildə Haqvеrdiyеvin ədəbi-ictimai fəaliyyətinin оtuz bеş illik yubilеyi kеçirilir. 1928-ci ildə ədəbiyyat və incəsənət sahəsindəki xidmətləri nəzərə alınaraq qоcaman ədibə Əməkdar incəsənət xadimi adı vеrilir.
Haqvеrdiyеv bu dövrdə “Qırmızı qarı”, “Ədalət qapıları”, “Ağac kölgəsində”, “Vavеyla”, “Köhnə dudman”, “Baba yurdunda”, “Qadınlar bayramı”, “Kamran”, “Sağsağan”, “Yоldaş Kоrоğlu”, “Çоx gözəl” və s. dram əsərləri yazmaqla bərabər, “Marallarım” silsiləsindən оlan satirik və başqa ciddi ruhlu çоxlu hеkayələr də çap еtdirir. Hеkayələrin bir hissəsi “Marallarım” (1927) və digər hissəsi “Hеkayələr” (1940) kitabında tоplanıb.
Ə.Haqvеrdiyеv öz ölkəsinin və başqa xalqların tarixinə yaxşı bələd оlan alim idi. Ədibin Azərbaycan tеatrı, tarixi dram, xalq tamaşaları, M.F.Axundzadə, M.Ə.Sabir, “Mоlla Nəsrəddin”, M.Qоrki, Azərbaycan dili, milli şеir, rеalist ədəbiyyatımızın bəzi məsələləri haqqındakı еlmi-nəzəri məqalələri, dərin məzmunlu publisistikası bu gün də öz əhəmiyyətini itirməyib. Təsadüfi dеyil ki, 1924-cü ildə Ə.Haqvеrdiyеv Rusiya Еlmlər Akadеmiyasının ölkəşünaslıq bürоsuna müxbir üzv sеçilib. Ə.Haqvеrdiyеvin ədəbi irsi içərisində rus və Qərbi Avrоpa ədəbiyyatından еtdiyi bir sıra qiymətli tərcümələr də vardır. Оnun M.Qоrkidən tərcümə еtdiyi əsərlər “İzеrgil qarı və qеyri hеkayələr” və Çеxоvdan tərcümə еtdiyi nоvеllalar “Dəhşətli gеcə” adlı kitablarda tоplanıb. Bunlardan başqa ədib Şеkspirin “Hamlеt”, Şillеrin “Qaçaqlar”, Vоltеrin “Sоltan Оsman”, Zоlyanın “Qazmaçılar”, Andеrsеnin “Bülbül”, “Şahın təzə libası”, Lanskоyun “Qəzəvat”, Çirikоvun “Yəhudilər”, Kоrоlеnkоnun “Qоca zəng çalan” əsərlərini də tərcümə еdib.
1933-cü il dekabrın 11-də Bakıda vəfat etmiş Əbdürrəhim bəy Haqverdiy Fəxri xiyabanda dəfn edilub.
Ruhu şad olsun!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.05.2023)
Məşhur kamança ifaçısı Mark Eliyahu Bakıda çıxış edəcək
Məşhur kamança ifaçısı Mark Eliyaxu iyunun 4-də Heydər Əliyev Sarayında çıxış edəcək.
AZƏRTAC xəbər verir ki, tanınmış ifaçının Bakıda çıxışı The Show is about Love” (“Sevgi haqqında şou”) adlı turne çərçivəsində reallaşacaq.
Mark Eliyahu Dağıstanda məşhur musiqişünas və musiqiçi Perets Eliyahunun ailəsində dünyaya göz açıb. Sonra ailəsi İsrailə köçüb. Gənclik vaxtlarında əfsanəvi kamança ustadı Habil Əliyevin ifasından ruhlanan Mark bu musiqi alətini dərindən öyrənməyə qərar verib. On altı yaşında o, Azərbaycana gəlib və Əməkdar artist Ədalət Vəzirovun rəhbərliyi ilə kamançada ifa sənətinə yiyələnməyə başlayıb. Bakıda iki il qaldıqdan sonra İsrailə qayıdıb, Qərb və Şərq musiqisini daha dərindən öyrənib.
Musiqiçi müxtəlif ölkələrdə bir çox musiqi və rəqs layihələrində iştirak edib. Onun “Voices of Judea” (“İudeyanın səsləri”) solo albomu musiqi tənqidçiləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilib.
Mark Eliyahu təkcə musiqiçi deyil, o həm də multikulturalizmin və sülhün nümayəndəsidir. İfası ilə o, coğrafi sərhədləri, dil maneələrini və dini fərqləri aşaraq, dünyaya nikbin mesajlar çatdırır. Sevginin universal dili olan musiqi vasitəsilə Mark Eliyahu musiqisevərlərin ürəyinə yol tapır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.05.2023)
“İllər pilləkan oldu-Ölümə çıxmaq üçün…”
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Poetik qiraət rubrikasında bu dəfə Əlizadə Nuri sizlərə “Allah girib yuxuma…” adlı şeirini təqdim edəcək.
Bu yeli kim qorxudub,
Niyə belə əsir yel?
Mənə bir yer göstərin-
Ordan görünməsin yer.
Sevgi bəhanə imiş,
Hər gün darıxmaq üçün.
İllər pilləkan oldu-
Ölümə çıxmaq üçün…
Yol da yoxdu getməyə,
Yol sal, məni yola sal.
Çıx o qəmi qarşıla
Qorxuram ki, yol aza…
Mən bir həsrət vağzalı,
Sən də getmiş qatarsan.
Yaram yaman dərindi-
Yaxın gəlmə, batarsan…
…Gecə nə mehribandı,
Ayrılmaq istəmirəm.
Allah girib yuxuma-
Ayılmaq istəmirəm…
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.05.2023)
Amma kürdlər qaldılar…
Milli məsələ daim gündəmdə duran məsələdir. Xüsusən türk xalqları üçün kürd mövzusu aktual olaraq qalır. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Şəhla Cabbarlının “Kürdlər niyə söz sahibidirlər?” yazısını təqdim edir.
Orta əsrlərdə indiki Cənubi Azərbaycanın, İranın qərbində, Anadoluda, Suriyada əşirət - tayfa sistemi güclənmişdi. Bu yaşam tərzi Oğuz boyları ilə bölgəyə gəldi və Səlcuqlardan sonra tam oturuşdu.
Belə ki, tayfa, el, ailələr olaraq gələnlər boş torpaqları yurd etdilər, elə orada toplu halda yaşadılar, çoxaldılar. Yaşamaq üçün boş torpaqlar əkilib-becərilməli idi. Heyvandarlıq isə türklərin bir nömrəli işi idi.
Əraziləri tutduqca, böyüdükcə, qorumaq da lazım idi. Həmin əşirətlərin gənclərinin, kişilərinin bir qismi gündüzlər işləyir, bir qismi isə gecələr əraziləri mühafizə edirdilər. Zamanla öz silahları, öz tayfa içi məhkəmələri və s.formalaşdı.
Bu tayfa və əşirətlərə nəslin ən böyüyü, "Pir"- deyilən ağsaqqal başçılıq edirdi. Bir müddət sonra bu türkmən əşirətlər ciddi söz sahibləri oldular. Aralarında qanlı müharibələrdən, qız alıb-verməyə kimi mehribanlıqlara kimi baş verirdi.
14-cü əsrdən artıq sufi şeyxləri bəyliklər halında İndiki İrandan Anadoluya köç etdilər. Onların içərisində türkmənlərlə yanaşı kürdlər də vardı. Kürdlər bu yaşam tərzini türkmənlərlə birlikdə yaşamağa başladılar. Türkmənlər İrandan Anadolunun düzən və dağlıq ərazilərinə köçüb, yurd edərkən, kürdlər ucqar dağlıq hissələrinə köç etdilər və çoxaldılar.
Səfəvilər dövründə Anadoludakı sufi-ələvi türkmən və kürd əşirətləri, bəylikləri özlərini babalarından gələn vəfa eşqinə Şah l İsmayıla bağlı elan etmişdilər. Şahqulu, Nur Əli Xəlifə üsyanları var ki, həmin əşirətlərin əli ilə çıxarılmışdı.
Səfəvi dövləti öz ərazisində bu əşirətləri yendi. Bircə ocaq saxladı ki, bu da mərkəz olan Ərdəbil sufi ocağı idi, amma Osmanlıdakı , Suriyadakı əşirət ocaqları dəstəklədi, Ərdəbilə bağlı saxladı.
Osmanlı dövləti həmişə Anadolu əşirətləri ilə hesablaşırdı. Onlar orduya silahlı dəstələr verə bilirdilər, onların böyük tarlaları, heyvandarlıqları vardı ki, dövlətdə qida çatmayanda, bunu əşirətlər qarşılayırdılar. Müqabilində toxunulmazlıq və bir sıra imtiyazlar alırdılar.
Hər birinin öz daxili idarə sistemi vardı, sadəcə dövlət olaraq Osmanlıya bağlı idilər.
20-ci əsrdə türk- türkmən əşirətləri rusların Anadoluya girişi ilə dağlıldılar. Ucqarlarda yaşayan, dağlıq yerlərdə qalan, rusların gedişi mümkün olmayan ərazilərdəki kürd əşirətləri isə bir-birlərinə sığındılar, dağlara çəkildilər. Türkmənlərin qalan hissələri isə indiki Suriyaya, Türkmən dağındakı, Hələb ətrafı kəndlərdəki əşirətlərə sığındılar.
İndi kürd əşirətləri yenə də güclüdürlər. Bayramlarda, seyranlarda birlikdədirlər. Orada kasıb ailə olmur.
Bir-birindən qız alıb-verirlər. Silahlı birləşmələri olmasa da, söz sahibi olaraq qalırlar. Bu gün seçkidə birlik olmaları da bu keçmişdən qaynaqlanır. İndi bir əşirət başçısı desə ki, səsinizi Ərdoğana verin, yaxud Kılıçdaroğluna verin, ikinci cümlə ola bilməz.
Türkmən əşirətləri isə dağılmış haldadırlar. Son vətəndaş müharibəsində Suriyadan Türkiyəyə köç edən sonra ümumiyyətlə bu birliklər itdi, getdi.
Çox zaman insanlarımız deyirlər ki, Anadoludakı türklərlə kürdlər necə biz azərbaycanlılar kimi danışırlar. Bəli, onlar İrandan Anadoluya gedərkən oğuz türkcəsini öyrəndilər.Türkmənlərlə birlikdə yaşadılar, dilimizi, şivələrimizi mənimsədilər. Ona görə də, danışıqlarımız çox oxşardır.
Toyları dəhşət olur. Ən çox pul yığımı, ən ağır qızıl adətləri kürdlərdədir.
Son toylarında bəy üçün 3.7 milyon tl pul yığılıb, gəlinə isə ümumilikdə 15 kilo qızıl hədiyə edilib. Kaş, türkmənlər də bu adətləri yaşatsaydılar... :
Bəs, bəzi kürd ailələrini PKK terror təşkilatına necə alət etdilər? Onlara ruslar, amerikalılar nələr təklif etdilər?
Bu və sadə kürdlərin niyə onlarla birlik olmaların, türklərlə min ilə yaxın mehriban, qardaşca yaşamağın ayrılışının təməl bilgiləri haqqında isə növbəti yazıların birində...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.05.2023)
Məşhur serialların rejissoru Bakıda: “Acun İlıcalı qızının istəyi ilə...”
“İki-üç il ərzində Azərbaycan serialları türk serialları kimi geniş yayılacaq. Çünki illər əvvəl türk aktyorlarını da tanımırdılar”.
Bu sözləri Teleqraf.com-a müsahibəsi zamanı Türkiyənin məşhur rejissoru Kartal Çidamlı deyib. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı həmin müsahibəni təqdim edir.
- Kartal bəy, Bakıya ilk dəfə gəlmisiniz. Öncə təəssüratlarınızı eşitmək istərdik.
- Bakının qədim məkanlarını gəzdim, tarixi abidələrinizi gördüm. Böyük şəhərdir və çox bəyəndim. Şəhərin qədim və müasir memarlıq arxitekturası çox xoşuma gəldi. Ən önəmlisi Azərbaycan xalqını sevdim. İnsanları çox xoşbəxtdirlər və təbəssüm göstərirlər. Bu, mənim diqqətimi çəkdi.
- Ölkəmizə gəlişiniz nə ilə bağlıdır?
- Bir az öncə qeyd etdiyiniz kimi bu, Bakıya ilk gəlişimdir. Prodüserlərimiz dəfələrlə Bakıda olublar, Azərbaycanla Türkiyənin ortaq layihəsi var. Türkiyəli rejissor Murat Yontan “Mübariz” filminin ortaq rejissorlarından biridir.
Azərbaycandakı serial və filmlər üçün Türkiyə ilə Azərbaycanın birgə layihələri üçün bizim də ideyamız var. Səfərdə məqsədimiz Azərbaycan aktyorları ilə tanış olmaq və Bakını gəzməkdir. Çünki film və serialları Bakıda çəkəcəyik. Ekran əsərlərimizdə azərbaycanlı aktyorlar da iştirak edəcəklər.
- Layihələriniz nə zaman başlayacaq?
- Çəkilişlərə bu ay başlamağı düşünürük, həm serial, həm də film olacaq. Serial və filmlərimiz yalnız Azərbaycanda izlənilməyəcək, bir çox xarici ölkələrdə də yayımlanacaq. Necə ki Türkiyədə film sektorumuzu dünyaya açılmasını bacardıq. Hazırda seriallarımız ən az halda 30 ölkədə izlənilir. Ümumilikdə, seriallarımız 150 ölkədə yayımlanır.
Bu addımı Azərbaycan üçün də atmaq istəyirik və uğurlu olacağımıza inanıram.
- Qarabağla bağlı layihə düşünürsünüzmü?
- Bəli, bu məqsədlə Azərbaycandan müraciət edilib. Müzakirələrimiz davam edir. Tarixi mövzuda, 20 Yanvarla bağlı da layihələrimiz var. Gündəlik həyatdan bəhs edən seriallar da çəkiləcək.
Seriallarımızda real həyat hekayəsindən bəhs edən və bu ölkədə yaşanan hadisələrə yer veriləcək. Çox ipucu verə bilmərəm.
- Seriallarda yalnız azərbaycanlı aktyorlar çəkiləcəklər?
- Əsas heyət azərbaycanlı aktyorlardan ibarət olacaq. Türkiyədən az sayda aktyor dəvət edəcəyik. Bir çox azərbaycanlı aktyorla görüşdüm. “Mübariz” filminin quruluşçu rejissoru Natiq Novruzov yaxın dostumdur. Başqa tanınmış aktyorlarınızla da tanış oldum.
- Bizim tanınmış aktyorlarımızdan kimləri tanıyırsınız? Hansı filmlərimizi izləmisiniz?
- Bakıya gəlmədən dörd ay əvvəl filmlərinizi qısa olaraq izlədim. Təəssüf ki, Türkiyədə Azərbaycan kanallarını izləyə bilmirik. Siz bizim kanallara baxırsınız.
Bizim məqsədimiz Azərbaycanın televiziya və kino sahəsini təxminən bir-iki il ərzində Türkiyə televiziya və film sahəsi kimi dünyada tələb olunan vəziyyətə gətirməkdir. Hazırda üç serial üzərində işləyirik.
- Layihələriniz Azərbaycan kanallarında yayımlanacaq?
- Bəli, Azərbaycan televiziyalarında yayımlanacaq. Seriallara Türkiyədən mümkün qədər az aktyor dəvət olunacaq. Çünki məqsədimiz türk aktyorları Azərbaycanda serial və filmlərə çəkmək deyil, azərbaycanlı aktyorları çəkib, onları dünyaya tanıtmaqdır.
- Azərbaycanlı aktyorların səviyyəsi sizi qane edirmi? Necə düşünürsünüz, aktyorlarımızı dünyada tanıtmaq mümkün olacaqmı?
- Mümkün olacaq. Türkiyə üçün də eynən belə düşünürdük. 15 il əvvəl eyni yola çıxdıq. Mənim rejissoru olduğum 20-yə yaxın serial var və hər biri xarici ölkələrdə yayımlanıb.
- Hansı film və seriallarınızı nəzərdə tutursunuz?
- “Sihirli Annem”, “Adanalı”, “Kertenkele”, “Kimse bilmez”, “Bahtiyar ölmez”, “Pis yedili”, “Salih kuşu” və sair. Bir çoxu hazırda yayımlanır. Biz 15 il əvvəl sadəcə Türkiyə üçün serial çəkirdik. Serialları başqa ölkələrdə təqdim olunanda serial və turizm iqtisadiyyatı formalaşır.
- Türkiyə mətbuatında zaman-zaman “Sihirli Annem” serialının davamının çəkiləcəyi barədə xəbər yayımlanmasına baxmayaraq, ekranlara çıxmadı. Bunun səbəbi nədir?
- “Sihirli Annem” serialının üç rejissoru olub. Sonuncu rejissoru mən idim və serialın final bölümünü də mən çəkdim.
“Sihirli Annem” serialı hekayə olaraq ömrünü başa vurmuşdu. Sonra Türkiyənin TV8 kanalının rəhbəri Acun İlıcalı kiçik qızının istəyi ilə “Sihirli Annem”in davamının çəkilməsini xahiş etdi. Serialı çəkdik və eyni diqqəti görmədik. Niyə? Eyni aktyor heyəti ilə “Sihirli annem” serialını çəkmək mümkün deyildi. Çünki orada çəkilən uşaqlar böyümüşdülər. Bitmiş işi yenidən bərpa etmək düzgün sayıla bilməzdi. Serialın ömrü bitmişdi.
Onu da deyim ki, seriallar televiziyalarımızda təkrar yayımlanır. Bir serialın maksimum yayım tarixi üç-dörd il ərzində bitməlidir. 10-15 il davam edən seriallarımız da var. “Arka sokaklar” serialının yayımlanması 15-ci ilində bitdi.
Azərbaycanda “Sihirli Annem” kimi serial çəkilə bilər, amma eyni formatda olması şərt deyil. “Sihirli Annem” pedaqoji baxımdan nümunədir. Uşaqları sevgi, yaxşılıq və doğruluğa istiqamətləndirir. Onu əvvəlki komanda ilə çəkmək mümkün deyildi. Çəkilişdən 9 il keçib. Aktrisa Nevra Serezlinin artıq yaşı çoxdur. Hazırda onu yoracaq uzun bir iş təklif etməyə qorxuram.
Aktyorluq çətin işdir. Amma ona bənzər bir layihə edə bilərik. Hər il Türkiyədə təklif gəlir ki, “Sihirli Annem” yenidən çəkilsin. Amma tamaşaçılar bunu istəmirlər, çünki serialın zamanı bitib. Nə edə bilərik?
- Sizin rejissoru olduğunuz hansı seriallar xarici ölkələrdə yayımlanır?
- “Hepsi 1”, “Pis yedili”, “Sihirli Annem” bütün türk dünyasında, Rusiyada və Braziliyada yayımlandı. Avropa ölkələrində çox olmadı.
“Adanalı” serialı 150 ölkənin televiziyasında yayımlandı. “Kertenkele” serialı isə İran və Rusiyadan başqa ərəb, türk və Cənubi Amerika ölkələrinin çoxunda ekrana çıxdı.
Rejissoru olduğum “Sevda çiçeği” romantik filmdir. Üzərindən 12 il keçməsinə rəğmən yaxın günlərdə Argentina televiziyasında göstərildi. Bu film təxminən yüz ölkədə nümayiş olunub.
- Ümid edirik ki, Azərbaycanda çəkdiyiniz serial və filmlər də belə diqqətə çıxacaq...
- Siz ümid edirsiniz, amma mən daha çox inamlıyam. İki-üç il ərzində Azərbaycan serialları türk serialları kimi geniş yayılacaq. Çünki illər əvvəl türk aktyorlarını da tanımırdılar. Aktyorları tanıdıqları üçün izləmirlər. Serialı izləyib, sonra tanıyırlar.
Hazırda tanınmış aktyorumuz yoxdur və yaxud azdır deyə düşünə bilərsiniz. Bizim aktyorlarımız da tanınmırdı. Onların diqqərini çəkəcək hekayələri təqdim etmək lazımdır.
- Türk serialları Azərbaycanda da çox sevilir və izlənilir. Reytinqdə birinci olan “Yalı Çapkını” serialının ssenarisi tənqid hədəfi olur. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?
- Bu ikitərəfli dəstəkdir. Türkiyədə “Yalı Çapkını” və “Kızılçık Şerbeti” serialını tənqid edirik və izləyirik. Hər iki serialın reytinq göstəricisi çox yüksəkdir. Yaxın günlərdə “Kızılçık Şerbeti” serialına RTÜK tərəfindən cəza verilmişdi. 30 ildir bu sahədə fəaliyyət göstərirəm, amma heç vaxt RTÜK tərəfindən cəza almamışam. Bundan sonra da olmayacaq.
Hər yeni layihə təqdim ediləndə mütləq araşdırıram ki, bizdən nə istənilir? Nəyi etmək doğru deyil? Nəyi necə etmək olar...
“Kızılçık Şerbeti”nin cəza almasına üzülmürəm. Çünki cəza veriləcəyi bəlli idi. RTÜK bildirir ki, irq, din ayrıseçkiliyi edə bilməzsən. Cəmiyyətdə baş verən bir nümunəni ümumi kimi təqdim etmək düz deyil.
Mənim rejissoru olduğum “Kertenkele” serialını çəkən zaman narazı fikirlər bildirdilər. Dedilər ki, oğru imam olarmı? Cavab verdim ki, adam imam deyil, oğrudur. Sadəcə imam obrazına girib.
- Son olaraq nə demək istərsiniz?
- Bakını çox bəyəndim. Təmizlik, nizam-intizam yüksək səviyyədədir. İnsanlarsa mehribandırlar...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.05.2023)
“Leyli və Məcnun” adlı yeni roman çapdan çıxıb
Yazıçı Vahid Məmmədlinin “Leyli və Məcnun” adlı yeni romanı çap olunub.
“Leyli və Məcnun” əfsanəsinin motivləri əsasında yazılmış romanda müəllif klassiklərimizin varisi kimi çıxış edərək sufi dünyagörüşlə dialoqa girir. Bütün kainatı qapsayan ilahi eşqin bəxş etdiyi azadlıq və səadət, insanın aliliyi, yaradan və yaradılanın birliyi ideyaları romanda modern ifadəsini tapır.
Qeyd edək ki, hüquq elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Vahid Məmmədlinin bundan əvvəl “Atropatena dastanı” trilogiyası, “Tunc allahın yükü” dilogiyası, “Şəhrizad”, “Palıda sarılmış üzüm” romanları, “Milanda ölüm”, “Buddanın qayıdışı” povestləri, “Döy qapımı açmayım” şeirlər kitabı və s. Azərbaycan, türk, rus və digər dünya dillərində geniş oxucu auditoriyasına təqdim edilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.05.2023)
