HƏR GÜN 3 YARPAQ - “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı bir neçə gün ardıcıl  Təranə Dəmirin şeirlərini sizlərə təqdim etməkdədir. Əminik ki, onları bəyənirsiniz. 

Ayrılıq zərrə-zərrə

Mənim  içimdən qopur.

Mənim əzablarımdan,

Mənim  gücümdən  qopur.

Bütün rənglər həsrətdi,

Bütün dadlar ayrılıq.

Bütün sözlər, cümlələr,

Bütün adlar ayrılıq.

Bu şəhər, bu adamlar,

Bu küçə ayrılıqdı.

Bu dəniz, bu dalğalar,

Bu gecə ayrlıqdı.

Dadı, duzu yerində,

Odu, közü yerində,

Bircə ürəyim bilir

Bu necə ayrılıqdı.

Sarılmışam təkliyə,

Bir özüməm, bir hicran.

Ayrılıq adamıyam

Təpədən dırnağacan.

Bu günün öz həsrəti,

Sabahın öz dərdi var.

Deyəsən bircə mənim 

Ömrümdən gəlib keçir

Ən saxta məhəbbətlər, 

Ən təmiz ayrılıqlar.

*

Gecə-gecə sarılmışam təkliyə,

Evim təkdi, yuvam təkdi, özüm tək.

Heçnə məni bu zülmətin içində

Şirin-şirin ovudammaz özümtək.

Baxıram ki, yuxuludu hər tərəf,

Bircə mənim tənhalığım oyaqdı.

Bu sükutun, sakitliyin içində

Qaranlığı incitmək də günahdı.

Səssizliyin küyü düşür başıma,

Kim alacaq  bu gecədən məni, kim?

Xəyalımda  rəngli-rəngli nağıllar

Dolanıram  dörd  yanına  təkliyin.

Yanağımı  döyəcləyir  kölgələr,

Kipriklərim yuvasında  qırpınır.

Ürəyimdə haray  salır  bəlkələr,

Gözlərimdə  xatirələr  çırpınır.

*

Yuxuyla  gerçəyin arasında,

Qaranlıqla  işığın kəsişdiyi nöqtədə 

Kimsə adımı pıçıldayır,

O dünyadan bu dünyaya qayıdıram. 

Kirpiyimin kölgəsi düşür alatoranlığa.

Adım çiliklənir səssizliyin içində

Tavan-tavan, divar-divar.

Dinşəyirəm sükutu,

Qulağım sakitlikdən,

Baxışlarım heyrətdən asılır.

Bayırda yel əsir deyəsən,

yarpaqlar yerini dəyişir budaqda.

Yavaş-yavaş işıq keçir pəncərəmdən,

Dünya gərnəşib oyanır yuxudan, 

Bu da Dan!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Məşhurlarla üzbəüz rubrikasında növbəti suallar Respublikamızın əməkdar artisti, xanəndə, Prezident Mükafatçısı Fərqanə Qasımovaya ünvanlanacaq. Rubrikanı Aysel Kərim aparır.

-Atanız Alim Qasımov həm də müəlliminizdir. Siz tələbə olan dönəmlər Alim müəllimin iradlarını rahat qəbul edirdiniz?

-Bəli Alim Qasımov mənim əzəli və əbədi müəllimimdir. Niyə belə deyirəm çünki mənim sənətdə başqa müəllimim olmayıb. Bir tək səsyazmalardan  dinlədiyim ifaçıların üzərimdə haqqı da var ki, onlardan hansısa bir nəfəs, boğazda hansısa xırdalıq götürmüşəm. Əlbəttdəki bunu da danmaq olmaz. Bəli Alim müəllimin iradları çox olub. Alim müəllim heç nəyi boğazdan yuxarı etməyib. Eləcə də mənə qarşı bu sənətdə hər şeyi ürəkdən edib, elə-belə etməyib. Nə öyrədibsə, nə deyibsə ürəkdən edib. Alim müəllim heç bir sirlərini məndən gizlətməyib. Bu mənim çox xoşuma gəlib. Əlbətdəki mən bundan küsmək yox əksinə ağıl və məntiqlə düşünmüşəm deyə ürəyimdə demişəm ki, yaxşı ki, mənim atamın bu cür qəlbi var heç bir sirrini məndən gizlədib, saxlamır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)

Tanınmış ictimai-siyasi xadim, yazıçı-publisist, mərhum Sadıq Murtuzayev, publisist, Əməkdar hüquqşünas Müzəffər Ağazadə və yazıçı-rejissor, publisist-jurnalist, Əməkdar incəsənət xadimi Ağalar İdrisoğlu dünya dahilərinin, səmavi  insanların və Azərbaycan mütəfəkkirlərinin on üç mindən çox kəlamlarını, aforizmlərini toplayıb, tərcümə eləyib və “Sözdən  yaranan incilər” adlı kitab kimi çapa hazırlayırlar.  Bu sayımızdan başlayaraq həmin kəlamlardan, aforizmlərlərdən seçmələri səhifələrimizdə çap edirik. İnanırıq ki, sözdən yaran bu incilər sizin xoşunuza gələcək və onları öz yaddaşınıza köçürəcək, gündəliyinizə yazacaqsınız.

HÜMBƏT HƏSƏNOĞLU

Hümbət  Həsənoğlu - həkim, yazıçı, ictimai xadim.  “Tərəqqi” medallı.  Altı mindən çox aforizmlərin müəllifidir. Tükdilli xalqlar arasında ən çox aforizmlər yazan azərbaycanlı yazıçıdır.

-  Sevgini geri qaytarmaq olmur, göz yaşlarını gözə qaytarmaq mümkün olmadığı kimi.

-  Uğursuzluq qorxusu çox uğurları yiyəsiz qoyub.

-  Sərçə özünü qartal kimi apara bilər, ancaq sərçələrin arasında.

-  Kişi dula, dul pula sevinər.

-  Burnundan uzağa görməyənlərin təsəllisi uzun burunlarının olmasıdır.

-  İlk baxışdan sevgi üçün ən yaxşı səbəb dolu pulqabıdır.

-  Qadın kişini başının tacı saydığı vaxt şahzadə olur.

-  Yaxşı müəllim sualın içində cavab açarını da qoyar.

-  Pis işləri də yaxşı bacaranlar var.

-  Qəbiristanlıq gözətçisini gələcəklə bağlı təəccübləndirmək çətindir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının "Ulduz" jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsi bu dəfə Füzuliyə həsr edilib.

Füzuli dühası bütün әsrlәri vә zamanları heyrәtә gәtirmişdi – yüksәk ideallara çağıran mündәricәsi, gözәllik vә eşqdәn ibarәt mәnası, kamil sәnәtkarlıq qüdrәtinә görә!

Dahilik Füzuli şeirinin mayasındadır vә onun ümdә, әlamәtdar xüsusiyyәti dövranlara, ictimai hәyatın bütün mәrhәlәlәrinә hökm vermәk əzmindәdir.

Haqqın vә insanlığın xidmәtindә dayanan sәnәt hәr zaman güclüdür, bu mәnada, Füzuli şeirinin fikir, mәna çәkisini, heyrәtamiz gözәllik vә incәlik duyğusunu bu gün biz daha yaxından duyur, dәrk edirik.

…Onlarca әdәbiyyatşünas, mütәfәkkir, sәnәtşünas başdan-başa “tilsimdәn” ibarәt Füzulinin sәnәt kәhkәşanının tәdqiqinә – şәrhinә ömürlәrini sәrf etmişlәrsә dә, hәlә tam, aydın vә dolğun bir nәticә hasil olunmamışdır.

Füzuli tükәnmәzlik xüsusiyyәti – möcüzәsi ilә ağılları, ürәklәri heyran qoymuşdur!

Füzuli şeirinin fәlsәfi-bәdii qaynaqlarının elmi idrakın mәntiqinә әsasәn şәrhi ilә yanaşı, musiqi lisanı ilә tәbliği vә izahı da әsaslı bir mәsәlәdir ki, bu işdә musiqi dühası Üzeyir Hacıbәyovun xidmәti misilsizdir.

Ü.Hacıbәyov Füzulinin şeir-sәnәt dünyasına musiqi sәnәtinin sehrli mahiyyәtindәn vә yüksәkliyindәn diqqәt yetirәn ilk Azәrbaycan bәstәkarıdır. Birinci milli opera “Leyli vә Mәcnun”da, habelә “Arşın mal alan” vә “O olmasın, bu olsun” operettalarında bәstәkar, Füzuli qәzәllәrinin musiqi dili ilә şәrhinә olduqca hәssas yanaşmış surәtlәrin daxili-mәnәvi alәmini, xarakterlәrini, iztirab vә sevinclәrini şәrh mәqsәdilә müvafiq qәzәllәrdәn mәharәtlә istifadә etmişdir.

Mövcud opera vә operettalarda Füzulinin müxtәlif mәzmunlu qәzәllәri “Leyli vә Mәcnun”da Leylinin, Mәcnunun, Leylinin anasının, İbn Sәlamın, Mәcnunun atasının vә Nofәlin әrzi-halının bildirilmәsindә, “Arşın mal alan”da Әsgәrin vә Gülçöhrәnin, “O olmasın, bu olsun”da Gülnazla Sәrvәrin birlikdә oxuduqları duetlәrdә heyrәtamiz dәrәcәdә psixoloji ifadә vasitәsinә çevrilmişdir.

Sәnәtinin vә bәstәkar amalının mayası etibarı ilә iki münbit, tükәnmәz mәnbәyә – xalq musiqisinә vә klassik Şәrq muğamlarına әsaslanan bәstәkar, Füzuli qәzәllәrinin mәna-mәzmun tutumunu, fәlsәfi-idraki dәyәrini, eləcə dә bәdii-poetik incәliklәrin sәsin, avazın vә melodiyanın ifasında şәrhi mәqsәdilә hәmin mәnbәlәrdәn yerli-yerindә, hәm dә mәqsәdәmüvafiq istifadә etmişdir.

...Hәm dә görkәmli musiqi nәzәriyyәçisi kimi fәaliyyәt göstәrәn Hacıbәyov “Azәrbaycan xalq musiqisinin әsasları” adlı elmi-nәzәri traktatında ...musiqi sәnәtinә dair nәzәri müddәalarını әsaslandırmaqla yanaşı, yaradıcı bәstәkar olaraq, klassik milli musiqinin – muğamların başlıca әmәli xüsusiyyәtlәrini dә öz yaradıcılığında dahiyanә bir ustalıqla imtahandan keçirmişdir. Bәstәkarın Füzuli qәzәllәrindәn istifadә ilә özünün opera vә operettalarında yaratdığı ayrı-ayrı musiqi parçaları: ariya, duet, həmçinin  müstәqil şәkildә tәsnif vә şöbәlәr klassik Azәrbaycan – Şәrq muğamlarının fikri-bәdii qaynaqlarından qidalanmışdır. Klassik muğamın dinlәyicidә mәrdlik vә gümrahlıq hissi oyadan “Rast”, şәn, lirik әhval-ruhiyyә yaradan “Şur”, mәhәbbәt hissini güclәndirәn “Segah”, dәrin kәdәr duyğusu aşılayan “Şüştәr”, hәyәcan, ehtirası coşduran “Çahargah”, qәmginlik gәtirәn “Bayatı-Şiraz”, daha dәrin bir qüssә tәlqin edәn “Humayun” adlı yeddi әsas pәrdәsi bәstәkarın Füzuli şeirinә yaradıcı münasibәtindә tam dolğunluğu, poetik-emosional tәsir qüvvәsi ilә nәzәrә çarpmaqdadır. Füzuli qәzәllәrinin musiqiyә çevrilməsində bu әsas pәrdәlәrdәn әlavә, yerinә görә, “Simayi-Şәms ”, “Mahur-Hindi”, “Әraq”, “Osmanlı”, “Bayatı-Kürd”, “Bayatı-Qacar” kimi musiqi şöbәlәrindәn dә istifadә olunmuşdur.

“Leyli vә Mәcnun” operasının proloqunda “Şәbi-hicran yanar canım” misrası ilә başlayan qәzәlin musiqi dili ilә şәrhi qәrinәlәrin axınından azadlığa doğru ümid nәzәrlәri ilә baş qaldıran insanlığın nakam arzularının himni kimi sәslәnir...

“Leyli vә Mәcnun” dahiyanə faciәdir. Poemanın mәzmun dәrinliyi fәlsәfi-poetik vüsәti, insanın real imkanları ilә ideal hәyat arzuları arasındakı uçurumlardan doğan әlçatmaz böyük kәdәrini, poetik sözün incәliyi ilә tәsdiqә yetirmәsindәdir. Üzeyir Hacıbәyovun bәstәkar olaraq sәnәtkarlıq mәharәti orasındadır ki, o, Füzuli şeirinin mahiyyәtini – ölçüsünә vә poetik fikir yatağına sığmayan bәşәri-ülvi faciәni musiqiyә köçürmüş, onu musiqinin qәlblәri tәlatümә gәtirәn ecazkar dili ilә yenidәn hәyata qaytarmışdır. Başqa sözlә, musiqi sәltәnәtindә yeni bir “Leyli vә Mәcnun” yaratmışdır. Füzuli poemasının әsasında dayanan “eşq vә azadlıq insanın әn nurlu idealıdır vә insan bu idealının fövqünә yüksәlmәyincә real alәmdә hәqiqi sәadәti tapmaq mümkün olmayacaq” fikrinin musiqi dili ilә tәhlili, operanın da başlıca bәdii-estetik qayәsi kimi meydana çıxmışdır. Eyni halda bәstәkarın ayrı-ayrı surәtlәrin fәrdi alәmini, mәnәvi-intim xüsusiyyәtlәrini canlandırmaq mәqsәdi ilә apardığı sәmәrәli yaradıcılıq işi muğamın müxtәlif şöbәlәrindәn istifadә ilә başa çatdırılmışdır. Nümunә üçün operanın ikinci pәrdәsindәn “Anasının Leyliyә nәsihәti”ni vә Leylinin anasına xitabәn öz dәrdini izah edәn qәzәlin ifasını xatırlamaq kifayәtdir...

Bu ariyalar muğamın “Simayi-Şәms” şöbәsi üstündә bәstәlәnmişdir. Füzulinin poemasında әsas faciәli şәxsiyyәtin – Mәcnunun kәdәri vә mәnәvi sarsıntıları subyektiv amillәrә әsaslanmır vә fәrdi sәciyyә daşımadığından ictimai mәzmun qazanır. Bu sәbәbdәn dә mәna vә fikir etibarilә yüksәlir, büllurlaşır, nəhayət, bәşәri kәdәrә qovuşur. Lakin faciәnin mәrkәzindә dayanan surәtin әhatә olunduğu cәmiyyәtdә “faciәyә mәhkum şәxsiyyәtdirmi, cәmiyyәtdirmi?” – sualına cavab vermәk çәtindir. Füzuli, şeirinin әsrlәri aşıb gәlәn sәdası ilә belә bir hәqiqәti deyir ki, şәxsiyyәtsiz bir cәmiyyәtdә şәxsiyyәt kimi yetişmәk faciәdir! Mәğrur olmaq, lәyaqәtli böyümәk vә müstәqil düşüncәyә sahiblәnmәk fәlakәtdir!

Üzeyir musiqisindә hәyat yolu, amalı vә taleyi fәlakәtә mәhkum mәğrur şәxsiyyәtin faciәsi muğamın “Әraq” şöbәsindә izah olunur...

Üzeyir Hacıbәyovun Füzuli qәzәllәrinә musiqi bәstәlәmәsi bәstәkarın “O olmasın, bu olsun” vә “Arşın mal alan” operettalarında da әhәmiyyәtli yer tutmaqdadır. Mövzu vә janr etibarı ilә şәnlik, gülüş vә yumor hisslәri ilә aşılanmış bu komediyalarında bәstәkar, Füzuli qәzәllәrindәn elә nümunәlәr seçmişdir ki, bunlar, әslindә, dramatik vәziyyәtlәrin gedişi vә qәhrәmanların gәrgin hadisәlәr silsilәsindәn keçәn, müәyyәn qәdәr dә kәdәrli әhval-ruhiyyәyә mәruz qalan sevgi-mәhәbbәt macәralarına xidmәt edir. Bu da tәsadüfi deyil. Füzuli şeirindә şәnlik doğuran komik ünsürlәr yoxdur. Şairin qәzәllәri, ümumәn bәdii-fәlsәfi yaradıcılığında olduğu kimi, hәyatın ziddiyyәtlәrini vә insanın müәmmalı xilqәtini dәrindәn izah edәn ictimai kәdәrlә zәngindir.

Üzeyir Füzuli şeirinin can damarını tәşkil edәn fәlsәfi-bәdii ciddiyyәti, qәzәllәrin mayasına hopmuş düşündürücü lirizmin ahәngini xüsusi qayğı ilә mühafizә etmiş, hәr iki operettanın baş qәhrәmanlarının daxili-ruhi alәmini, sarsıntı vә hәyәcanlar hәlqәsindәn keçәn duyğu-fikir dünyasını tәhlil mәqsәdilә müәyyәn muğam parçalarını seçmişdir...

Füzuli qәzәllәrinin mәrkәzi mövzusu mәhәbbәtdir. Bu mәhәbbәtin әlamәtdar xüsusiyyәti, başlıca vә aparıcı leytmotivi insanın öz taleyi uğrundakı mübarizәsi ilә әlamәtdardır...

Füzulinin bu ruhda vә mәzmunda olan qәzәllәrindәn bәstәkar “Arşın mal alan” komediyasında da istifadә etmişdir. Әsәrdә Füzulinin mәhәbbәt mövzusunda yazdığı dörd qәzәli müәyyәn münasibәtlәrdә әsas surәtlәrin (Әsgәr vә Gülçöhrә) dilindәn verilmişdir...

Füzuli şeiri vә Üzeyir musiqisi yaradıcılıq mәslәkinin ahәngdarlığı, mövzu vә fikir alәmi, fәlsәfi dәrinlik vә poetik hissin genişliyi etibarilә daim vәhdәtdә, üzvi әlaqәdә dәrk edilәn xariqüladә bir alәmdir. Füzuli poeziyasınınmı Üzeyir musiqisinә, bu musiqinin idraki әnginlik vә melodiyasına, avaz vә riqqәtinә, gözәllik vә bәlağәtinә tәsir etdiyini, Üzeyir musiqisininmi Füzuli şeirinin fәlsәfi dәrinlik vә lirizminә, çoxtәrәfli hәyati axtarış qüdrәtinә, bәşәri kәdәr vә işıqlı ideallar problemlәrinә rövnәq verdiyini vә cilalandırdığını söylәmәyә mühakimәnin iqtidarı çatmaz.

Füzuli – fikrin atәşi, hissin tәlatümüdür! Üzeyir – gözәlliyin zinәti, eşqin vüsәtidir! Fikir hisslә, gözәllik mәhәbbәtlә bir doğulduqda, vәhdәtdә olduqda qüvvәtlidir, tәravәtlidir, yüksәkdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Həmin gecə yaşlı adam yanımda oturmuşdu. Mən pivə içirdim, o isə viski kokteyli sifariş vermişdi. “Dərd” sözünü o qədər təkrarlamışdım ki, mənası özünü itirmişdi, yalnız bir səs olaraq qalırdı. 

Sanki dərd bir insanın üzərinə qoyulan, amma heç vaxt həqiqətən anlaya bilmədiyi bir yükdür. Dərd – həyatın özüdür. İnsan dərdlə doğulur, onunla nəfəs alır, onunla böyüyür. Amma dərd həqiqətən nədən ibarətdir? O, bir hissdir, yoxsa bir xatirə? Məncə, dərd bir insanın öz içində yaratdığı və özündən başqa heç kimin paylaşmadığı bir yalandır. Amma mən bu yalanı yaşamağa davam edirəm.

Mənim dərdim bitməz ki. Çünki dərd bir hal deyil, bir varlıqdır. Onu saymaq olmaz, o, nə başlanğıcı, nə də sonu olan bir boşluqdur. Mənim dərdim yalnız bədənimin aclığı deyil, ruhumun doymayan əzabıdır. Ac qala bilərəm, amma dərdim yemək deyil, dərdim tox ola-ola boşluğun çarəsizliyini hiss etməkdir. Mənim dərdim geyindiyimlə deyil, geyinə bilmədiklərimlədir. Geyinə bilmədiklərim də deyil, o paltarların altında həmişə çılpaq qalan mənim özümlədir. Mənim dərdim içimdə həmişə üşüyən bir hissdir – heç vaxt istilməyən, heç vaxt tamamlanmayan bir boşluq.

Mənim dərdim ölkəm deyil, ölkəmin sükutudur. İnsanların danışmağa qorxduğu, amma içində boğulduğu səslərdir. Mənim dərdim televiziyalarda parlayan saxta dünyadır – yalançı xoşbəxtliklərin, parıltılı maskaların ekranıdır. 

Hər yerdə zorakılıq, qətl, ağrı. Mənim dərdim coğrafiya deyil, dünya deyil. Mənim dərdim insanın öz içində itirdiyi dünyadır. Biz torpağı zəhərlədik, suları çirkləndirdik, havanı öldürdük. Amma ən çox özümüzü çirkləndirdik. Mənim dərdim insanın öz əlləri ilə yaratdığı fəlakətdir – həm özünü məhv edən, həm də onu yaradan paradoks.

Mənim dərdim tək mənim deyil. İnsanların içində böyütdüyü, amma heç vaxt qəbul etmədiyi bir kölgədir. Biz dərdimizi boynumuza almadıqca, o bizi ağırlaşdırır. Mən deyirəm ki, dərdim, qanadlan və uç. Amma dərd təkcə uçub getmir. O, kölgə kimi ardınca gəlir, nəfəsin kimi içində qalır. Mənim dərdim, bəlkə də, heç bir insanın başa düşməyəcəyi bir axtarışdır. Çünki mənim dərdim insanın öz varlığını anlamamaq qorxusudur. Bu qorxu bizi dağıdır, bizi özü-özümüzdən qoparır.

Mənim dərdim həqiqət axtarışıdır. Həqiqət isə insana rahatlıq deyil, yanan bir od gətirir. Mənim dərdim yalnız dərd deyil, mənim dərdim insanlıqdır – onun ən gözəl və ən fəlakətli yaratdığı şey. Bu dərd, mənim bir hissəmdir. Ondan qurtulmaq mənim varlığımdan qurtulmaqdır. Və bəlkə də, insan həqiqətən ancaq öz dərdi ilə yaşayır

 Dərd… dərd… dərd…

Bu sözləri içimdə deyirdim ki, birdən yanımdakı dayday yadıma düşdü. Geri döndüm ona:

– Dayday, hələ də danışmağımı istəyirsən?

– Hə, sən danış, mən dinləyəcəyəm.

- Mən çox varlı, imkanlı və dövlətli ailədə doğulmuşam. Bilmirəm, bəlkə də bu, mənim qanımdadır. Qanımda var ki, yenə pul qazanım. Kiməsə boyun əyməyim və həmişə dik gəzim. Pul hər şeyi həll edirmi həyatda? Pul? Pul əl çirkidir? Pul əl çirkidir deyənlərin artıq əlləri çürüyüb. Pulla xoşbəxtliyi almaq belə mümkündür. Nə isə, qayıdaq mənim dərdimə...

– Dayan, gənc adam, pulla necə xoşbəxtlik alırsan?

– Danışacağam, səbrli ol. Dediyim kimi, mən varlı ailədə doğulmuşam. Təbii ki, nəsə məndə fərqli bir şeylərin olduğunu sezirdim içimdə. Çünki bacım-qardaşım həmişə rahat yola qaçanda, mən elə etməmişəm. Atam sadəcə bir sürücü olsa da, bir deputatdan çox qazanırdı. Amma günlərcə evdə görmürdük onu, xaricdə olurdu. Xülasə, mən atamdan və ya anamdan pul istəməyə həmişə utanırdım, çəkinirdim. Onu da qeyd edim ki, atam çox əzazil biri idi. Necə ki, Ağa Məhəmməd Şah Qacar, elə də mənim atam. Bir gün dərsə gedəndə məktəbin yanındakı çayxananı gördüm. "Ofisiant axtarılır" elanı vardı. Mən isə balaca uşaq idim, 11-12 yaşım olardı, ya olmazdı. Orada işləməyə başladım.

– Bəs bu qədər deyirsən, imkanlısınız, falan. Niyə işləyirdin? Atan elə biri idisə, nə yaxşı icazə verirdi?

– Mən pul almağa utanırdım və atam-anam bilmirdi. Bir gün anam öyrəndi. Təbii ki, mənimlə bacara bilməyəcəyini bildiyi üçün susdu. Amma atam bilsəydi, evdə dava olacaqdı. Ona görə də atam evdə olan vaxtlar işdən icazə alırdım, evdə olurdum.

-….

– Pivə sifariş verirəm, içirsən?

– Çox sağ ol.

-Oktyabr ayları idi. Möhkəm yağış yağırdı. Mən işdən çıxmışdım, qaça-qaça evə gedirdim. Yağışın suyu bizim tam təmirli hamamımızın duşuna oxşamırdı. Hər damcı iliyimə qədər işləyirdi. Külək az qala yıxırdı məni. Təbii ki, oktyabr ayı idi – payızın ən gözəl vaxtları. Gündüzlər sanki bir cənnət idi. Ağaclardakı hər yarpağa günəş şüası bir rəng bəxş edirdi. Həmişəyaşıl ağaclar saralmış, qızarmış ağaclara istehza ilə baxırdı. Gecəsi isə tam başqa bir aləm idi. Şairlərin soyuq Sibirdə təsvir etdikləri bir mənzərəni andırırdı. Evə gəlib çatanda atam evdə idi.

– Evdən qovdular səni? – deyə soruşdu.

-Yox, əşi… Atam evdə idi və mən yalan danışmağı bacarmırdım. Ümumiyyətlə, millətimin heç bir nurüzlü körpəsi yalan danışa bilmir. Ta ki, sistemin əlinə düşənə kimi. Atam sual etdi:

– Haradan gəlirsən?

 -Eee… şey...

– Dedim sənə, haradan gəlirsən?

-Ata, bir işə düzəlmişəm…

– İşə düzəlmisən? Çıx bayıra! Mən buna görə əlləşim, vuruşum, sən isə işlə?! Çıx, rədd ol bayıra! 

(Arxadan səs gəlir: "Arağımı gətir!")

Çıxdım balkona. Ayaqqabılarım yay üçün idi, içi su idi. Aclıq hissi isə sanki öz barmaqlarımı yeməyə məcbur edirdi. Soyuq və aclıq insanın bir-birinə düşmən olduğu anları yaşadır. Həyatda ən sadə şeylərdən biri olan isti, bir tikə yemək bəzən insan üçün nə qədər əlçatmaz olur! Mənim də o anda tək arzularımdan biri idi. Elə bu vaxt əmim qızı məni səslədi:

– Gəl, bir şey ye.

Mən gedə bilməzdim. Qorxurdum. Əmim qızının evdə olması isə sanki bir xilas idi mənim üçün. Yaxınlaşdı, isti yemək gətirdi. Yeməyin qoxusunu bütün damarlarımla hiss edirdim. Atam isə qışqırdı:

– Ya sən onunla balkonda qalacaqsan, ya da o küçəyə gedəcək!

Bu vəziyyəti qəbul edə bilməzdim. Yeməyi qaytardım və küçəyə çıxdım. Yağış sanki mənimlə müharibəyə başlamışdı. Ayaqlarım donurdu, yağış isə qəlbimdəki acıları yuyurmuş kimi gəlirdi. Soyuq və aclıq birləşib sanki məni təslim olmağa çağırırdı. Amma mən dözürdüm. O an düşündüm: müharibə zamanı insanlar bu iki düşmənlə necə mübarizə aparıb?

Birdən uzaqdan bir qaraltı yaxınlaşdı. Soyuqdan titrəyə-titrəyə qorxmağa da başlamışdım. Gecə saat birdə bu kim ola bilərdi? Cin? Şeytan? Qaraltı yaxınlaşdıqca qəlbim daha sürətlə döyünürdü. Səsimi çıxara bilmirdim. 

– Bəs o qaraltı nə idi?

 -Qaraltı... O mənim qonşum Turqut idi, məndən üç yaş böyük. Dükana gedirdi. Yanıma yaxınlaşıb soruşdu:

– Ala, burda nöş dayanmısan, bu soyuqda?

Soyuqdan titrəyərək cavab verdim:

-Heç, evdə çox isti idi, çıxdım bir az hava alım. Bilirsən də, peçə xod verirlər, dözülməz olur.

Sanki nəfəsimin qoxusunu hiss etdi. Dedi:

– Dükana gedirəm, nəsə istəyirsən alım?

Mən, özümü sındırmamaq üçün, heç nə istəmədim. O isə gedib yarım saat sonra qayıtdı. Üst-başı islanmışdı, saçlarını əli ilə gözlərindən çəkərək soruşdu:

– Gəlirsənsə, gedək bizə, həm mən də darıxıram.

-Yox, bir azdan evə keçərəm.

– Yaxşı, gecən xeyrə.

-Xeyrə qarşı.

O, yola düşdü, mən isə hələ də qapıda dayanmışdım. Necə uzun dayanacağımı bilmirdim. Üşüyürdüm. Onun getdiyi tərəfdən qəfil qışqırıq gəldi. Heç düşünmədən ora qaçdım. Gördüm ki, əlində bir qazan yarpaq dolması, dəsmal və quru paltar tutub:

– Gəlmirsənsə, ikimiz də məscidə gedərik.

Məni birtəhər sürüyüb ora apardı. O gecə məsciddə həyatımın ən rahat yuxusunu yatdım. Elə bil bu yaşıma qədər belə rahatlıq görməmişdim. Amma o gecədən sonra ayaqlarım heç vaxt isinmədi, həmişə üşüdü. Turqut isə o gecə baş verənləri heç vaxt soruşmadı.

– Maraqlı əhvalatdır. Hesabın nədirsə, mən ödəyəcəyəm.

-Çox sağ ol, dayı. Bəlkə sən də danışasan? Gecə üçdə dərdsiz adam gəlməz bura.

– Gələn dəfəyə qalsın.

-İxtiyar sahibi sənsən.

– Amma bir sual: xoşbəxtliyi pulla necə alırsan? Axı bu mümkünsüzdür.

-Dayı, neçə yaşın var?

– Qırx altı.

Başımı yelləyib cavab verdim:

-Sizi nə xoşbəxt edir?

– Ailəm.

-Çox gözəl. Bəs pulu necə qazanırsınız?

– İşləyərək.

-İşləyib nə itirirsiniz?

– Enerji. Yaş. Güc.

-Vaxtı deməyi unutdunuz.

– Hə, doğrudur, vaxt.

 -Deməli, siz öz enerjinizi, gücünüzü və ən əsası vaxtınızı satıb pul alırsınız, düzdür?

– Tamamilə doğrudur.

 -Əgər pulunuz olsaydı, işləməz, vaxtınızı ailənizlə keçirərdiniz və xoşbəxt olardınız, elə deyilmi?

Son sözlərimi deyib stəkandakı içkinin son damlasını da içdim. Artıq saat 6-nı keçmişdi. Bir ağırlıqdan, bir çətinlikdən qurtulmuşdum sanki. 28 May metrosunun yaxınlığında, mayın öz gözəlliyini açan təbiətində idim. Narın yağış, həm incə, həm də sərt, hər şeyə toxunaraq öz həyatını davam etdirirdi. Siqaretimi yandırıb, dərin bir qullab aldım və üzüaşağı Dağüstü Parka doğru addımladım. Günəş, sanki boğulmaq üzrə olan şəhəri qurtarmaq istəyirmiş kimi, göy qurşağını yaratmağa çalışırdı. Dənizə çatdım. Qayalara çırpılan dalğalar, bir tərəfdən həyatın mürəkkəbliyini, digər tərəfdən isə boşluğun sonluğunu göstərirdi. Qağayılar nəğmələrini oxuyarkən, yağış daha da güclənirdi, sanki hər damla mənim içimi oxumağa, mənim varlığımı dərk etməyə çalışırdı. Yağışla bir olmaq, sadəcə bədənimlə əlaqə qurmaq deyil, ruhumla təbiət arasında bir harmoniyanı tapmaqdır. Bu an, var olmanın ən dərin həqiqətini anlamam üçün bir imkan idi. Hər damla bir həyat, hər yağışda bir varlıq tapır, mən də həmin anın içində əriyirdim. Yağışla bir olmaq – bu, insanın təbiətlə sonsuz bir dövrə daxil olmasıdır, orada heç bir sərhəd, heç bir limit yoxdur. Bəlkə də, bu, ən böyük azadlıqdır: özünü təbiətin ritminə buraxmaq, onun sonsuzluğunda sükunət tapmaq.

Yağışla bir olmaq, sanki varlığın ən dərin təzahürünə çatmaqdır – doğrudan da, hər damla içində bir dünya saxlayır. Bəlkə də, bu, təbiətin və insanın təkrarlanan dövranı arasında bir harmoniyanın qurulmasıdır. Yağışın altında sükutla əritdiyim hər bir düşüncə, bir çöküş və ya yüksəliş kimi duyğuların qəlbimdə atdığı hər döyüntü – hamısı bir mövcudluq səyahətidir. Yağış mənim içimi oxuyur, mən isə özümü onda tapıram. Belə bir əlaqə yalnız təbiət və insanın qarşılıqlı gizli anlaşması ilə mümkündür, hər damla bir mürəkkəb, hər damla bir məna daşıyır. Varlığın yükünü yüngülləşdirmək üçün bəzən heç bir sözə ehtiyac yoxdur – sadəcə yağışa qulaq asmaq kifayətdir. Bu anın içində hər şeyin bir səbəbi olduğunu hiss edərsən, amma hər şeydən çox, var olmanın özünü dərk edərsən..

 Artıq evə getməli idim..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi yazar Əhərdə yaşayan Xosrov Barışandır.

Xosrov Barışan

Təbriz

KİBRİT SATAN QARI

Əllərində kibrit,

 Ah... kibrit satan qız;

Ahın yaman yandıracaq...

Yanır...

Yandı...

Dingələn bir gecə olacaq...

Olur...

Oldu...

Bəxtin avrupada

“Hans krestian anderson”un

  Qələminin cövhərindən də qara.

Və əlbəttə dəlisov bir qar yağacaq...

Yağır...

Yağdı...

Artıq rahat ol, utanma, aç ləçəyivi;

O qədər saçların ağarmış ki

Naməhrəm də görənməz saçlarıvı.

Tanrıların başı nəm-harda qarışıb!!!

Bura Təbriz;

Şair adlı bir pasaj önündə döşən.

Fasilələrdə mi bəzənib qadın oldun sən!?,

                                           Şeir oldun sən!

Dinmə,

Dil tökmə,

            Sus...

              Sus...

Sayqı duruşundayam mən.

Danışır gözlərində bir sukut!

Oxunur ölkəmin milli marşı...

Bax...

Bax...

 Bax...

  Çırpınır bir şəhər..,

          Çırpınır ürək..,

                Titrəyir əl...

                 Qocalığıvı yazmaq

                   Mənim payım olur.

Və nəfəs...

     Nəfəs...

         Həvəs...

Həvəs...

 Nəfəs...

   Həvəs...

Həvəs...

Həvəs...

 Həvəs...

Səs...

Səs...

 Səs...

  Xiyavan!!!

Hə

Hər kəsi ilgiləndirən bir sov:

 “Şəkilla məməsini eşiyə qoymuş,

    Orasından yapışıb oynayır Maykel cəkson.”

Ehey şu şəhərdə şeirlərivə şişən şeyi şişmiş şair

       Sən tükətdir,

      Tükətdirsin muxatəbin:

Oh my god...

                                                                                  Yee... yee...

                                                                                        Oh yee...

Yerikləyirəm zirhov...

 Post modern doğam!!!

Pəhov

Hələ təxt üstünü götüm görməmiş.

Yox

Yol getməyirsən yuxuda,

      Yuxundan yollar geçir!

Bir mən gedir səndən

                 Bizə həsrət

                  Kibrit satan qarı;

Sən darvinism təbiəti tək,

Sən kapitalism cəmiyəti tək

                                Qat-qat

                                 Qat içində uyumlu,

                                  Qat dışında mütəzad!

Ah... əlbəttə bir

Şıdırğı yağış yağacaq,

Yağır,

Yağdı.

Dur gizlət

Gözyaşlarıvı yağmurda 

Və sonra son kibritivi çax,

Qızışsın,

Işıqlansın,

Arınsın

Bu son şeirimi yazım.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzet” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Ülvi Babasoyun essesi təqdim edilir. 

Dünyanın dörd fərqli bölgəsində eyni anda təyyarə qəzaları baş verir. 

Bu qəzalardan yalnız üç uşaq xilas olur. 

Özü də burunları belə qanamadan. 

Özü də burunları belə qanamadan. 

Qəzadan kədərli bir səs yayılır bütün dünyaya. 

Pamela Mey Donald ölüm anında bir səs göndərir: "Uşaq... uşağa diqqət yetirin, ölən insanlara baxın. Ay Allah, o qədər çoxdur ki. İndi də mənimçün gəlir ölüm. Hamı  gəldi-gedərdi. Hamı".

Hadisələr  Sara Lotsun "Üç" romanında baş verir. 

Lots romanında mini qiyamət yaradır. 

Hadisələrə qarşı fərqli mədəniyyətlər və ölkələrin baxış bucağını göstərir.

İnam və inamsızlıq, ümid və ümidsizlik qəza və bəlalarda üzə çıxır. 

25 dekabr 2024-cü ildə Bakı-Qroznı təyyarəsi Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında qəzaya uğradı.

Qəzanın görüntüləri sosial mediada ildırım sürətiylə yayıldı.

Çünki bir insanın ölümü bütün insanlığın itkisidir.

Bir insanın xilası isə insan nəslinin davamı və gələcəyidir.

Təyyarə bələdçisi Hökümə Əliyevanın səsi ümidsizlik tunelindən çıxarır sərnişinləri.

Hər şey bitdi deyərkən ürəklərə rahatlıq və dinclik bəxş edir.

Ümidsizlik ən böyük və şiddətli düşmənimizdir.

Qəzada dünyalarını dəyişənlər bizim var olduğumuz həyatda yaşayacaqlar. Ehtiram və hüznlə anırıq onları... 

Və unutmayacağıq. 

Axı unudulmaq metafiziki ölümü reallaşdırır.

Bu dünyadan köçənləri yaşatmağımızın ən yaxşı yolu onların xatirələrini uca tutmaqdır.

Azərbaycan dövləti və xalqı qəzaya işıq sürətiylə münasibət bildirdi.

Hadisəyə hüquqi və humanist qiymət verildi.

Matəm elan olundu.

"Üç" romanında sağ qalan uşaqlar necə ümid və həyat eşqi aşılayırlarsa, Hökümə xanımın səsindəki heyrətamiz duruluq və güvən məhzun bir xatirə kimi ürəklərdə qalacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)

Cahangir NAMAZOV, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Özbəkistan təmsilçisi

Azərbaycan hava yollarının uçağının faciəyə uğradığını eşitdiyimdə dərin kədər hissi keçirtdim...

Bu cür faciələr insanda dərin kədər hiss və ümidsizlik yaratsa da, hər birimizi ehtiyatlı və diqqətli olmağa, bir-birimizə mərhəmət göstərməyə çağırır. Hər kəsin həyatı qiymətlidir.

Bu ağır faciə yalnız Azərbaycanı deyil, qardaş Özbəkistanı da kədərləndirdi. Ürəyi qardaş və dost olan birinin evində kədərli bir gün yaşanarkən, bizim də ürəyimiz yaralanır. Həqiqətən, biz bir-birimizi dəstəkləyərək, çətin anlarda bir-birimizə kömək etməliyik. Azərbaycan xalqının bu ağır sınaqdan çıxması bizim də birləşərək, sükunət, səbr və mərhəmət göstərməyimizə bağlıdır. 

Öz dərin hüznümü bildirərək, həyatını itirənlərin ailələrinə və yaxınlarına başsağlığı verirəm. İtirilmiş hər bir insanın ailəsi üçün çox böyük kədər hiss edirəm. Hər bir insanın ölümü, onun ailəsinə böyük izlər qoyur. Amma, bizlər bu faciələri düşündükdə, bir insanın həyatı onun zəhməti, arzuları və keçmişi ilə əlaqəlidir. Biz buna görə də bu çətin günlərdə, Azərbaycan xalqına dözüm, səbr diləyirik. Həmçinin, yaralananlara tezliklə sağalmaq, onların ailələrinə güc-qüvvət arzulayıram. Onların sağalması və yenidən həyatın gözəlliklərindən bəhrələnmələri üçün imkanlar diləyirəm. 

Hər bir yaralı insanın arxasında o ailənin və cəmiyyətin böyük bir yükü olduğunu unutmamalıyıq. Bizim dəstəyimiz onlara güc, səbr və ümid verəcəkdir. Dualarımı çatdırıram, Allah Azərbaycan xalqını bütün bəlalardan qorusun, onlara güc və qüvvət versin. Azərbaycana  sülhü, sabitliyi, rifah arzulayıram.

Allah dünyasını dəyşənlərə rəhmət eləsin, yaralananlara şəfa versin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2024)