Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

2024-cü ilin 7 yanvar tarixində portalımızda gedən yazıları vərəqləyərkən diqqətimi bu reytinq çəkdi. Bir ildə çoxmu dəyişiklik olub? 2023-də sevilən kitablardan hansı 2024-də də əllərdən düşməyib? Yazıya baxaq.

Arxada qoyduğumuz 2023-cü ildə azərbaycanlı üçün kitab bir qədər də əlçatan və doğma oldu. İl ərzində böyük kitab festivalları, sərgiləri, müsabiqələri keçirildi, ədəbiyyat forumları, çoxsaylı imza günləri, tanınmış yazıçılarla görüşlər baş tutdu. Mən özüm gərgin iş qrafikimə baxmayaraq il ərzində 25 kitab oxudum, bu da orta statistik göstəricidən xeyli çoxdur.

İndi isə istəkli oxucular, sizləri kitab bazarında bələdçi ola biləcək bir reytinqlə tanış etmək istəyirəm

Şərqi Avropanın ən böyük ədəbiyyat təbliği platforması olan LitRes aylar üzrə 2023-cü ilin ən yaxşı kitablarının reytinqini təqdim edib.

Buyurun, tanış olun.

YANVAR

İzabella Maldonado, “Dörd ildən bir qatil”

Aleksandr Baunov, “Rejimin sonu. Üç Avropa diktaturası necə sonuclandı”

FEVRAL

Con Marris, “Sən qeyb olanda”

Sergey Lukyanenko, “Tullanış”

Smart Ridinq, “Ehtiyatda. Prins Qarri, hersoq Sassekski”

MART

Mayk Omer, “Öldürücü təsir”

Vadim Panov, “Ağılsızlıq simulyatoru”

APREL

L.C. Şen, “Qara geyinən şeytan”

Devid Berns, “Tənhalıq terapiyası. Ünsiyyət qurmağı, dostluq etməyi və sevməyi necə öyrənməli”

MAY

Deniel Meyson, “Nizamlayıcı”

Endryu Roberts, “Napoleon: bioqrafiyası”

İYUN

Xanya Yanaqixara, “Cənnətə qədər”

Marqulan Seysembay, “Missiya yerinə yetəndir. Xoşbəxt həyat texnologiyası”

İYUL

Anna Babiç, “Daxili istinad. Hər situasiyada özünə qayıt”

Aleksey Reşetun, “Bədən üzrə sübut”

AVQUST

Mersedes Ron, “Bizim günah”

Berd Kay və Şervin Martin C., “Oppenheymer, Amerika Promoteyinin triumf və faciəsi”

SENTYABR

Viktor Pelevin, “Elevsinə səyahət”

Veronika Melan, “Arid. Mənim lənətləndirdiyim”

Kventin Tarantino, “Kinospekulyasiya”

OKTYABR

Anonimus, “Savva Morozovun işi”

Rebekka Yarros, “Dördüncü qanad”

Donald Kaqan, “Peloponnes müharibəsi”

Cen Sinsero, “Sənin güvənəcəyin kitablar komplekti”

NOYABR

Anne Dar, “2 nömrəli həyat”

Leonid Yuzefoviç, “Bar-Xatoya yürüş”

DEKABAR

Anna Xuan, “Dağıdıcı oyun”

Nikolas Starqart, “Müharibənin şahidləri: nasistlər dövrünün uşaqları”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İləri,

Bakının zərbəçi ərləri!

İləri, yeni neft planı

Sarsıtsın cahanı!

İləri, yeni ruh, yeni can,

Bu uzun həyəcan

Bakıyı qaplasın,

Qəhrəman divləri bir yerə toplasın!

Ey işçi, sən necə saqlısan buruqda,

bu ruhda

Mən dəxi şeirimdə saqlıyım.

Qoy məni tanıyan şeirimdən tanısın,

Ey şeirim, sən mənim işimin canısın.

Gediriz.

Gediriz.

Getməyir, uçuruz.

Uçuruz.

Uçmayıb, bir şimşək olub da çaxırız,

Axırız-axırız!

Keçmişin üzünə sillələr vuraraq axırız.

Möhtəşəm yarını quraraq axırız.

İrəli

Gediriz,

Gediriz, gediriz,

Getməyir, uçuruz,

uçuruz...

Uçmayır, bir şimşək olub da çaxırız.

Axırız-axırız.

Keçmişin üzünə şillələr vuraraq axırız,

Elliklə yarını quraraq axırız.

Zəfər səsləri

Repressiya qurbanı olan  Mikayıl Müşfiq 1908-ci il iyun ayının 5-də Bakı şəhərində ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. Rus dilini mükəmməl bilən şairi dərs dediyi şagirdlərindən biri belə xatırlayır:

Müşfiq müəllim dərs deyəndə zəng səsini eşitməzdik. Dərs zamanı şagirdlərə şeir oxumağı öyrədəndə başqa müəllimlərimiz də gəlib bizim sıralarda oturardı. Çoxumuza "qızım", "oğlum" deyə müraciət edərdi. Əslində bu ifadə onun yaşına uyğun deyildi. Ancaq mehriban olduğu qədər təvazökar olan Müşfiq müəllimə bu sözlər çox yaraşırdı…

Gənc yaşlarından yaradıcılıq aləminə gəlmiş Müşfiq "Küləklər","Günün səsləri", "Vuruşmalar", "Pambıq", "Buruqlar arasında" kitablarının, 

"Şeirlər", "Çoban", "Mənim dostum", "Səhər", "Sındırılan saz", "Azadlıq dastanı", "Buruq adamı"  əsərlərinin müəllifidir. O, 1934-cü ildə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə üzv seçilmişdir.

 Vətənə bağlı olan şair "zəfər", "irəli" şeirləri də vətənpərvərlik hissi ilə yazılmış şeirlərdir. Amma bir az da zorən, kommunist rejiminin məcburən təqib edilən şairə yazdırtdığı şeirlərdir. 

Feyruz adlı şair tərəfindən "Əhməd Cavadın qanadı altında yaşayan gənc şair" adlandırılan,  Vətənini dərin bir məhəbbətlə sevən, onu hər zaman abad, müstəqil, azad görmək istəyən  Mikayıl Müşfiq 6 yanvar 1938-ci ildə qırmızı repressiyanın qurbanı olaraq dünyasını dəyişib. 

1956-cı il mayın 23-də SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi kollegiyasının qərarına əsasən Mikayıl Mirzə Əbdülqədir oğlu İsmayılzadə (Mikayıl Müşfiq) ölümündən sonra bəraət almışdır. 

P.S - Mənə görə ölümündən sonra verilən bəraət bir məna daşımır, bu bəraət ona yaşarkən verilməli idi, verilməli idi ki o yaşayıb yeni-yeni əsərlər yazsın, xalqının maariflənməsi üçün çalışsın. Heyfki keçmiş dövrdə Müşfiq kimi neçə-neçə vətənpərvər insanları həyatdan məhrum etdilər. Əlbəttə ədalət hər daim yerini tutur və tutacaq.  Xatirəsini hörmətlə anırıq, məkanı Cənnət, ruhu şad olsun Amin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsinin Füzuli saatları yekunlaşır. Bu gün sizlərə böyük dramaturqumuz Cəfər Cabbarlının yazdığı “Mirzə Fətəli Axundzadə haqqında” məqaləsindən Füzliyə aid hissəni təqdim edirik.

...Bəlli olduğu üzrə, azəri ədəbiyyatı Füzulidən sonra öz orijinallığını itirmiş bir halda idi.

Füzuli azəri ədəbiyyatını fars və ərəb girdablarından dartıb çıxarmış, dörd yanını sarmış boşluq içərisində yеni doğurmuş ədəbiyyatı çiyinlərinə almış və yеnilməz addımlarla ta yüksəklərə qaldırıb, parlaq bir sеntimеntalizm ədəbiyyatı olmaq üzrə ...təqdim еtmişdir. Füzulinin dörd əsr bundan əvvəl yazdığı sеntimеntalist əsərlər bu gün bеlə bütün sеntimеntalizm ədəbiyyatının ilk sıralarında gеdə bilir. O öz mövzularında bəzən böyük ədəbi kеçmişə malik yazıçılarla yarışmış, onların yazdıqları mövzulardan istifadə еtmiş, lakin bu yarışda onlardan gеri qalmamış, hər halda, “Lеyli və Məcnun” kimi dahiyanə əsərində öz qoca rəqiblərini gеri buraxmış və hamısından yüksəyə qalxmışdır.

Füzuli öz dühası ilə Azərbaycana parlaq klassik bir ədəbiyyat vеrdi. Lakin еyni zamanda onun dühası ağır bir yük kimi azəri ədəbiyyatının inkişafı üzərinə düşüb onu öz ağırlığı altında əzməyə başladı. Еl ağzından çıxmış ədəbiyyat, bir dahinin qələmi altında yonuldu və birdən-birə klassik bir yüksəkliyə qalxdı. Mühit isə bu yüksəkliyə çıxacaq bir hazırlığa malik dеyildi. Azəri ədəbiyyatının Füzuli yüksəkliyində dayanması və mütərəqqi addımlarla yüksəklərə doğru irəliləməsi üçün həyati bir dayağı yox idi. Odur ki, Füzuli öz əlini ədəbiyyatdan çəkər-çəkməz ədəbiyyat mütərəqqi gеdişi ilə irəliləmək dеyil, bəlkə, yüksəldiyi yеrdə bеlə dayanmadı və sürətli hərəkətlə еnişə doğru yuvarlanmağa başladı...

Şairlər, ədiblər Füzulini ötməyə dеyil, bəlkə, ona yеtişməyə, var qüvvələri ilə öz əsərlərini Füzulinin əsərlərinə bənzətməyə və bеləliklə, ədəbiyyatı qırıldığı nöqtəyə vardırmağa, orada bərkitməyə çalışırdılar. Bеləliklə, azəri ədəbiyyatı öz orijinal mənliyini itirmiş və Füzulinin ardınca qoşmağa başlamışdı. Artıq ədəbiyyat öz mövzusunu həyatdan və mühitin təməlindən almır, həyatın psixologiyası ilə yaşamır, bəlkə, kеçmiş, söylənmiş sözləri, daha doğrusu, Füzulinin dahiyanə şеirlərini daha bayağı, daha zəif və boyasız bir şəkildə təkrar еdirdi.

Füzulinin bir qəzəli yüzlərlə şairlər üçün ilham mənbəyi olur, şairlər öz şеirlərini ona bənzətməyə çalışırdılar. “Füzuliyanə” qəzəllər yazmaq şairlərin idеalı olmuşdur. Bənzətmələr, təxmislər yol alıb gеdirdi. Ədəbiyyat öz normal yolunu itirmiş, həlqəvi bir gеdişlə Füzulinin başına hərlənir, haraya gеtdiyini özü də bilmirdi. Füzuli еlə bir tilsim idi ki, ədəbiyyatımız ondan bir addım bеlə olsun bayıra çıxmır və uzun illər yеni bir şəklə kеçmirdi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2025)

Bakıda Beynəlxalq Türk Akademiyasının (BTA) prezidenti akademik Şahin Mustafayevlə Azərbaycanın mədəniyyət naziri Adil Kərimli arasında görüş olub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu barədə AzərTAC-a BTA-dan məlumat verilib. Görüşdə tərəflər cari il üçün əməkdaşlıq planlarını müzakirə ediblər. Şahin Mustafayev BTA-nın ötənilki fəaliyyəti haqqında məlumat verib, qurumun elmi tədqiqatlar, nəşrlər və Türk dünyasının mədəni irsinin təbliği sahəsində həyata keçirdiyi mühüm layihələrdən danışıb.

Görüşdə mədəni əlaqələrin möhkəmləndirilməsinə və hər iki tərəfi maraqlandıran beynəlxalq layihələrə dəstək verilməsinə yönəlmiş təşəbbüslər müzakirə olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Muğanda yaşayan İsmayıl Pilpayədir.

İsmayıl Pilpayə

Muğan

Ağlamağın harasındasan?

Gözlə məni

Gəlirəm

Boğulaq...

*

Kölgəmlə üzbəüzəm

Nədən?

Bilmirəm!

Axı mən üz çevirməmişəm günəşə!

*

Fəlakət

Yağışdır, isladır.

Fəlakət

Qurşundur, toxtadır.

Gözlərin

İsladır

Sonra, toxtadır...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Məşhurlarla üzbəüz rubrikasında növbəti suallar Respublikamızın əməkdar artisti, xanəndə, Prezident Mükafatçısı Fərqanə Qasımovaya ünvanlanmaqdadır. Rubrikanı Aysel Kərim aparır.

 
Mütaliəyə marağınızdan xəbərim var. Hansı mövzuda kitablar oxuyursunuz? Bir də, Siz Tanrıya inanclı bəndəsiniz. İnanmayanlarla mübahisəniz olurmu? Yoxsa onları öz mənəvi dünyaları ilə baş-başa buraxırsınız?

Mənim əsasən mütaliə etdiyim kitablar böyük dahi şairlərin qəzəlləri, şeirləri, həyat-yaradıcılıqları olur. Bəzən indiki dövrdə bəzi kitablar var ki, onlar müasir insanı anladan kitablardı. Məsələn bizə bəzi şeyləri vaxtı ilə yanlış aşılayan bu gün isə doğru aşılayan kitablar var. İstər övlad tərbiyyəsində, istər insanlara qarşı mövqelərdə, istər şəxsi maraqları əks etdirən kitablar olsun. Əlbəttə oxumağa həvəsim var.

O da bizə Allahın böyük lütfüdür ki, Allah hər bəndəsinə öz sevgisini verməz. Əgər Allah bizə öz sevgisini verməsə biz əsla onu sevə bilmərik. Çünki Allah bizim görmədiyimiz bir varlıqdır ki, o, öz məhəbbətini bizə hədiyyə edir və biz onu sevirik. Mən də Allahın  lütf qazanmış bəndələrindənəm ki, Allah təala mənə öz sevgisini bəxş edib. Allah təki bu sevgini əbədi etsin. İnanmayanlara mənim heç bir sözüm ola bilməz. Əstağfurallah. Əsla! Çünki mən haşam. Artıq söz deyə bilmərəm. Çünki həyat çox qəribədi. Mən bəzi şeylərdən çox qorxuram. Mən bu gün Allahı sevdiyimə görə o qədər şükr edirəm ki. Bu məhəbbətin məndə əbədi qalmasını ancaq Allahdan diləyirəm. Sevməyənlərə isə Allahdan şəfa diləyirəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2025)

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

Mənə bir qələm əhli göstərin ki, cəmiyyət və tənqid tərəfindən aldığı qiymətlə razılaşsın, buna qane olsun. Məncə, belə bir adam tapmaq mümkün deyil. Qane olmamaq qələm əhlinin az qala “vəzifə borcu”dur.

2.

Özümüzü dünyanın içində yox, dünyanı öz içimizdə görməyi bacarmalıyıq.

3.

“ Gəldiyim yolla da qayıdacağam.

Yolun başlanğıcı – yolun sonucu.

Mən qayıtmalıyam nə qədər sağam.

Mən nə birinciyəm, nə də sonuncu.”

4.

İnsanın fiziki cəhətdən canı ağrıyanda bəziləri dərman, bəziləri isə hətta narkotik vasitəsilə bu ağrıdan yaxa qurtarırsa, yazıçı öz yorğun ruhuna dolaşmış ağrıdan yalnız yazmaqla xilas ola bilir.

5.

Təklik-tənhalıq, ürək-qəlb, iz-ləpir... Dilimizdə belə cütlüklər az deyil. Cütlüyün bir üzvü fiziki, o biri üzvü isə mənəvi dəyər daşıyır. Təklik fiziki anlayışdır, tənhalıq – mənəvi. Heç kimin olmaz və sən tək olarsan. Yanında hamı olar, amma sən yenə də tənhasan. Ürək fiziki orqandır. Qəlb isə ürəyin elçisidir. Ləpir ayağın yerdə buraxdığı oyuqdur. İz isə gedəcəyin yerlərin istiqaməti.

6.

“ Salın məni itirin qaranlığın içində,

Bəlkə onda bilərəm mən işığın qədrini.”

7.

Hefsiman bağında İsa peyğəmbəri tutmağa gələn romalı əsgərlər üçün onu tanımaq və tutub həbs eləmək çətin bir məsələ deyildi. Bunun üçün vacib deyildi ki, onun həvarilərindən biri olan İuda hamının arasında yalnız İsaya yaxınlaşıb onu öpsün. Amma “buna lüzum yox idi” deməyə də tələsməyək. İncili yaradanlar bununla bütün zamanlar və mədəniyyətlər üçün ilk və ölməz satqın obrazı yaradırdılar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2025)