Qoşqar İsmayılzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bir dəfə restoranda Nigeriyadan gəlmiş  zəncilə bir yerdə işləyirdik. Bizimkilərdən az-çox bizim dili öyrənmişdi. Arabir salona keçib gəldikdə müştərilərə də görünürdü. Qadının biri uzaqdan işarə edib məni çağırdı. 

Yaxınlaşıb "buyurun" dedim. 

-Dedi : - Ondan iyrənirəm. 

Özümü itirməyib :  -Aydaa, ürəyiniz necədə düzdü xanım, maşallah! Bayaq elə o da sizin haqqınızda eyni şeyləri deyirdi,- dedim. Biraz pərt olmuş şəkildə, qızararaq gülümsədi. Sonra mən də  gözlərinə baxıb "şirin" təbəssüm göstərib getdim. 

2020-ci ilin 25 mayında ABŞ-da, Minnesota əyalətində irqçi polisin, 46 yaşlı qara dərili Corc Floyda qarşı etdiyi vəhşilik dünyanın bir çox yerlərində irimiqyaslı etirazlara səbəb olmuşdu. Qeyd olunan etiraz dalğası təkcə ABŞ və onun əyalətlərində olmamışdı, həmçinin, Fransa, Almaniya, Yaponiya və s. kimi ölkələrdə də "qaraların həyatı mühümdür" devizi altında etiraz aksiyaları həyata keçirilmişdi.  Bundan sonra bir sıra idman yarışlarında, "No To Racism"(Rasizmə yox) həştəqləri işlədilməyə başlandı. 

Ümumiyyətlə, qara dərililəri bizdən fərqləndirən yeganə zahiri amil rəngləridir. İnsanlıq üçün isə heç bir rəng, mənsəb mahiyyət daşımır. 

Bir az keçmiş bir ailə başçısı məni çağırdı. Yanında xanımı və uşaqları var idi. Bayaqdan bu şəxslə mədəniyyətləri, cəmiyyəti danışıb müqayisə edirdik. Fikrimdə müsbət yöndə formalaşmağı bacarmışdı. 

O, dedi : - Bacıoğlu sən yaxşı oğlana oxşayırsan. Bayaqdan görürəm, hərtərəfli oğlana bənzəyirsən. Nə qədər lazımdı hörmətini eləyim, qaranı ver maa, aparım rayona bir saatlıq,  bu gün uşaqların ad günüdür...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)

 “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə yazıçı Sadıq Elcanlının essesi təqdim edilir. 

Dövrümüzün Mahmud Kaşğarisi, böyük türkoloq, unudulmaz müəllimim, akademik Tofiq Hacıyevin ruhuna rəhmət duası ilə...

Asiyanın dərdlə qolboyun dəlisov dağlarında, xam at kişnərtisi kimi cilovsuz çöllərində Oğuzun böyük cahan dövləti eşqiylə bir yol başladı. Oyanışın, dirilişin, quruluşun Tanrısal məqamlı meydanlarında, bəşəri missiya çağırışlı alın yazılarında qılınc təki qınından sıyrılan müqəddəs bir yol. Göy üzünə "çadırım", günəşə "bayrağım" deyən, gecələrin halal hilalına, gündüzlərin sayrışan sübh sevdalı şəfəqlərinə sığınan, haqqın və ədalətin Allahu əkbər zirvələrinə könül açan, bel bağlayan bənzərsiz bir yol. Bir yandan hiyləgər qoca Romanın bitib-tükənməyən namərd məkrinə, Bizansın xaçpərəst səlib yürüşlərinə, bir yandan qəzəbli Monqol vulkanının qanı sellər kimi axıdan şərəfsiz çapqınlarına sinə gərən, öz tarixi, keçmişi və gələcəyi, öz varlığı, haqq və həqiqəti uğrunda şəhadət şərbətini içib ayağa qalxan qazi bir yol...

Və qaynar qanlı qərinələr, əsir əsrarlı əsrlər, minlərlə döyüş görən min il bir göz qırpımı kimi keçib getdi. Namərdləri mərdlərindən çox oldu, dünyanın haqq, ədalət tərəzisi yenə əyildi, maskalı səlib yürüşləri, qurama iblisanə torpaq iddiaları yenə çoxaldı və bütün olanları yenidən yada salmağa zərurət, tarixi ehtiyac yarandı. Türkiyənin qeyrətli dövlət, elm və sənət adamları bu tarixi zərurətə, ehtiyaca, bu dünyəvi çağırışa cavab verdi, əslində bütün türk dünyasının yenidən layiqli səviyyədə səfərbər olunması missiyasını fövqəladə istedad və heyrətamiz hünərlə həyata keçirərək qlobal istəyinə nail oldu. Süleyman şah oğlu Ərtoğrulun, Ərtoğrul qazi oğlu Osmanın, yüz minlərlə, bəlkə milyonlarla igidin, alpın, sıravi insanın əyilməz qüdrəti, inam və ümidi, şəhadət sevdalı canı, qanı bahasına qazanılan tarixi uğurlar, misilsiz fəthlər, qadir qələbələr "Oyanış", "Diriliş", "Quruluş" serialları vasitəsilə yenidən yaşandı, ehya olundu. Və dünya bütün olmuşları, olacaqları yenidən gördü, tarixə xəyanət etməyən telemöcüzə vasitəsilə türk dünyasının mükəmməl səfərbərliyinə, qabaran qarşısıalınmaz qüdrətinə yenidən şahid oldu. Ərtoğrulların, Bamsıların, Alparslanların, Osmanların, Turqutların, Carqutayların, Ədəbalıların, Orxanların, Əlaəddinlərin... min il boyu gördüyü, görə bildiyi böyük işi, həyata keçirdiyi misilsiz missiyanı bu dəfə türk televiziyonçular ordusu təkrar etdi, özü də tam layiqli, sənətkarlıq zirvəsində, yüksək elmi-intellektual səviyyədə. Yadıma böyük alim Fuad Köprülünün məşhur sözləri düşür: "Türk ədəbiyyatının bütün inciləri tərəzinin bir gözünə, "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanları digər gözünə qoyulsa, Dədə Qorqud tərəfi ağır gələr." Və mən tam səmimiyyətlə deyərdim ki, Türk televiziyasının bütün uğurları tərəzinin bir gözünə, "Oyanış", "Diriliş", "Quruluş" teleserialları digər gözünə qoyulsa, həmin seriallar tərəfi ağır gələr. O teleseriallar ehtiyac duyulan gərgin tarixi məqamda həqiqətən, böyük tarixi missiyanı həyata keçirdi. Türk çölünün yuxulu yaddaş enerjisini oyatdı; sanki coşqun çayların qarşısını kəsən bənd-bərələri uçuraraq, onları doğma yataqlarına, əzəli məcralarına yönəltdi; türk dünyasının etnogenetik potensial imkanları, tarixi yaddaş enerjisi çağdaş türk ürəklərinə, müasir türk qanına, qəlbinə nəql, transformasiya olundu və bu, gözlənilən effekti verdi; misilsiz missiya qeyri-adi qlobal miqyası və möhtəşəm uğurlarıyla tamamlandı; bu, Malazgirt meydan savaşında, Konstantinopolun İstanbul taleli fəthində, qazi Mustafa Kamal AtatürkünTürkiyəni xilas edən mərdanə mübarizələrində qazanılan heyrətamiz, tarixi qələbələrə layiq bir qələbə idi. Və deyərdim ki, bu mədəniyyət qələbəsi ilə türk bəşər tarixinə yeni bir səhifə yazdı...

Yadıma 1993-cü ilin 12-13 fevralında "Azərbaycan" qəzetində, bir qədər əvvəl 28 may, 4-11 iyunda "Aydınlıq" qəzetində çap etdirdiyim silsilə məqalələr düşür. O silsilənin adı belə idi: "Antimillətdən millətə, özgədən özə qayıdış." Kiçik bir xatırlatma yerinə düşər: "Milli-tarixi köklərə söykənməyən, mənsub olduğu xalqın etnogenetik mənəvi enerjisi, qılınc və qələm gücü, məğlubedilməz mədəniyyət qala-qalxanı ilə silahlanmayan insan manqurtluğun astanasındadır; gizli imperiya niyyətləri belə insanların qəlbində - kosmopolit biganəlik "parniklərində" asanlıqla cücərir, kök atır, yetişib "bar-bəhər" verir; belə insanlardan, sosial məxluqlardan yaranır yad məmləkətlər, yaxın-uzaq imperiyalar qapılarında sülənən qulluq qulları. Və 250 ildir ki, yad qapılarında sülənən bu sosial sürü-səfillər Azərbaycana xəyanət edir! Çıxış yolu nədir? Nə etməli?

Nəsil-nəsil davam edən xalqa xəyanət girdablarından, yaxın-uzaq imperiyalara qulluq qulluğundan, köhnəlməyən köhnə köləlik zəncirlərindən qurtuluş yolu - özünə qayıdış yoludur. Elmi, intellektual, tarixi-siyasi, milli-mənəvi baxımdan bütöv, realist taktika və strategiya yönümündən konseptual, dövlət səviyyəli, ənənəvilik, varislik baxımından ardıcıl, dözümlü, məcburi qayıdış yolu!

Manqurt ürəklərin səfil səhralarında, duyğu və düşüncələri, arzu və ümidləri imperiyalar xeyrinə işğal olunan qulluq qullarının itkin vicdanında öz ilə özgənin, doğma ilə yadın, millət ilə antimillətin vətəndaş müharibəsi başlanmalıdır. Söhbət zaman-zaman qəlbimizə, beynimizə yeridilən antimillətin zəhərlərinə, xalqa xəyanətin manqurtizm modelinə, köləlik sisteminə qarşı qəlbimizdə və beynimizdə aparacağımız vətəndaş müharibəsindən gedir. Söhbət gizli imperiya niyyətləri ilə qəlbimizdə və beynimizdə məskunlaşan yadlığa qarşı duyğu, düşüncə döyüşlərindən, milli varlığımızda sıxışdırılan özümüz uğrunda mübarizədən gedir; bu, antimillətlə millət uğrunda müqəddəs müharibə, əbədi döyüş olmalıdır - tam və qəti qələbəyədək!"

Etiraf edim ki, mən ilk dəfə "Oyanış", "Diriliş", "Quruluş" seriallarında indicə dediyim istiqamətdə sənətin tam və qəti qələbəsinə şahid oldum. Onu da etiraf edim ki, ümumən uğurlu olan "Möhtəşəm yüz yıl" serialında müəyyən boşluqlar vardı. Məsələn, Səfəvi dövlətinin hökmdarı Şah İsmayıl Xətaidən söz düşəndə Sultan Süleyman Qanuni əsəbiləşirdi, "o, şah deyil, tayfa başçısıdır" deyirdi, yaxud uzun onillər boyu Səfəvi hökmdarı olan, tarixi qələbələrə, fəthlərə imza atan böyük dövlət xadimi Şah Təhmasibin teleobrazına rejissor münasibəti o qədər də uğurlu deyildi və s... Hətta yadımdadır ki, o vaxt baş redaktoru olduğum "Ədəbiyyat və publisistika" redaksiyasında hazırlanan "Ədəbi abidələr" verilişinin iki sayını məlum serialdakı bir sıra anlaşılmazlıqlara, boşluqlara həsr etmişdik...

Tale elə gətirib ki, orta məktəbi Siyəzəndə oxumuşam; uşaqlığımın, ilk gəncliyimin şəhəridir Siyəzən... Və günlərin bir günü "Diriliş: Ərtoğrul" serialına baxarkən ruhumda qəfil bir duyğu küləyi əsdi, deyilməz-bilinməz xatirə yolları çağırdı məni. Səhəri günü heç kimə demədən Siyəzənə getdim, təxminən, 60 il əvvəlin göynəmli yollarından, köhnə küçələrindən keçdim, sanki serialdakı yurd yerlərini, xatirə çöllərini dolaşdım.

Min ilin, yüz ilin, lap elə 60 ilin də xatirə yollarında eyni izlər dil açır, eyni qürub çağları göynəyirmiş; qan yaddaşında yağan yaralı yağışlar eyni dildə çağırırmış, kül altında yuxulayan köz kimi küləyə boylanıb eyni ovqatla gülümsəyirmiş... Düzü budur ki, o qəfil səfərdən sonra bu essenin üfüqləri çağırdı, yolları ruhumda dil açdı...

Bu kiçik haşiyədən sonra ruhumda qəribə bir aydınlıqla yazıya davam edirəm...

"Oyanış", "Diriliş", "Quruluş" seriallarının ən üstün cəhətlərindən biri haqqın, həqiqətin, ədalətin mövqeyindən çıxış etməsi, tarixi vəhdətin, mizan-tərəzinin qorunub saxlanılması, bir sözlə, ayrılan yox, qovuşan, birləşən, bütövləşən yollarla getməsidir. Daha bir vacib, önəmli cəhət həmin seriallarda az qala, ortaq türkcə dil mənzərəsinə, ortaq Oğuzcanın etno-linqvistik ab-havasına nail olunmasıdır. Elə məqamlar olur ki, serialların obrazlı dil materialı "Kitabi-Dədə Qorqud"un dil-düşüncə qatlarıyla üst-üstə düşür, biri digərini tamamlayır; Türkün şah əsəri qəfildən duyğularımızı sehrləyir, qəlbimizdə-qanımızda, ruhumuzun göylərində ulu Oğuzcanın cənnətməkan şəfəqləri sayrışır... Bu məqamda həmin serialların ssenari yazarlarına, xüsusilə, dil məsələlərinə cavabdeh redaktorlarına cani-könüldən minnətdarlıq etməyi özümə borc bilirəm. Onlar ortaq türkcə qaynaqlarına inanmağın, güvənməyin, Oğuz etno-linqvistikasına ana dili südü kimi sevgi və sayğının mükəmməl nümunəsini göstərdilər. Bu, unudulmuş, yaddan çıxmış qızıl laylalarının - qos-qoca dil süxurlarının tapılıb üzə çıxarılması, gen-qan yaddaşı çöllərində itkin düşən, sərgərdan dil həqiqətlərinin haqqa qovuşdurulması, milyonların sevgi hədəfinə, "oxayyy!" nidasına çevrilməsi kimi müqəddəs bir mücadilədir, adına vətən sevgisi deyilən müzəffər bir hərəkatdır. Ona görə, mən bir-iki dəfə demişəm, yazmışam, bir daha təkrar edirəm ki, haqqında danışılan serialların digər Oğuz qrupu dillərinə tərcüməsinə ehtiyac yoxdur; bu, çox halda ortaq Oğuzca etno-linqvistikasını zədələyir, serialların təbii dil mühitini pozur...

Bu məqamda başqa bir yazının, 32 il əvvəl, 6 mart 1992-ci ildə "Ədəbiyyat qəzeti"ndə çap olunan "Tarixin dərsləri və ya milli faciəmizlə üz-üzə" adlı bir müsahibənin göynəmli kədəri də yada düşür:

"Sadıq Elcanlı: - Elçin bəy, siz deyirsiniz ki, "Nərimanovun günahlarını bağışlamaq olmaz! - şübhəsiz belədir, lakin Nərimanovun fəryadını da qulaqardına vurmaq olmaz". Nərimanovun iniltili peşmançılığı, Kremlin soyuq divarları arasında sıxılan, üşüyən, göynəyən ürəyindən qopan hıçqırıqlar Şimalın qanlı Solovki düşərgələrində diri-diri çürüyən Azərbaycan fədailərinin yeri-göyü titrədən fəryad səslərinin müsibətli bolluğunda eşidilmir axı! Mən o hıçqırıqlardan daha əvvəl, illər boyu qürbət soyuğunda, həsrət buzlağında üşüyən böyük millət atası Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin ölüm ayağında "Azərbaycan... Azərbaycan..." deyə müqəddəs bir kədərlə pıçıldadığını eşidirəm. O inilti və hıçqırıqlarda çarəsiz dilənçi yalvarışı, bu kədərli pıçıltılarda "Bir kərə yüksələn bayrağ"ın enməzliyi, ölümə qalib gələn millət fədaisinin əbədiyyət heykəli var. O hıçqırıqlar şəxsi məğlubiyyətə yas tutur, bu pıçıltılar xalqın qalibiyyətini təsdiqləyir. N.Nərimanov özündən başlayıb özündə qurtarır, M.Ə.Rəsulzadə özündən başlayıb xalqda qurtarır. Və xalqda qurtarmaq əslində qurtarmaq deyil, davamdır, əbədiyyətdir! N.Nərimanov 28 Apreldə özü öz qəlbini imperiya xeyrinə işğal etdi, qalib gəldi, qalib gələ-gələ məğlub oldu; M.Ə.Rəsulzadə həmin faciəli gündə məğlub ola-ola qalib gəldi!

Elçin: - Mən Nərimanovla bağlı həmin fikri "Ədəbi proses: Olum ya ölüm?" adlı məqalədə demişəm, indi isə sənin icazənlə elə həmin məqalədən başqa bir sitat da gətirmək istəyirəm: "M.Ə.Rəsulzadə 28 Aprelə həsr etdiyi "Qara gün münasibətilə" adlı məqaləsində Nərimanovu və başqalarını kəskin tənqid etməklə bərabər, yazıldığı dövr üçün (məqalə 1936-cı ildə yazılıb) son dərəcə müdrik bir fikir söyləyir və biz də bu fikri ədəbi irsimizə münasibətdə metodoloji əsas kimi götürməliyik. Məhəmməd Əmin bəy yazır: "Unutmamalıyız ki, başda yalançı Moskvanın yıldızlı vaizlərinə uyan bu adamlar sonda ağla qaranı seçməyi başlayınca nisanda (28 Aprel nəzərdə tutulur - S.E.) yapılan işin istiqlal deyil, sözün bütün mənası ilə bir istila işi olduğunu anlamış və bundan lazım gələn nəticəni çıxarmaq cəsarətini göstərmişlər; başda müəllim və yoldaş gibi qarşıladıqları şimallıların sonda kolonizator olduqlarını anlamış və bunu onların üzlərinə vurduqları sillə ilə bildirmişlərdir". Bax, bu fikrin arxasında sənin dediyin o "müqəddəs kədər" dayanıb. "Azərbaycan... Azərbaycan" deyən o müqəddəs kədər həmin fəryadı da qulaqardına vurmağa qoymur... Nərimanovun 28 apreldə imperiyanın, indiki halda sistemin yaranması xeyrinə öz qəlbini işğal etməsi barədə dediklərinlə isə tamamilə şərikəm. Elə o fəryad da burdan başlayır.

Sadıq Elcanlı: - "Türk nüfuzundan", "türk zabitlərindən kor bir alət kimi" istifadə edən, Xəlil paşaları diplomatiya torunda çaşdırıb hiyləgərcəsinə neytrallaşdıran Oktyabr-Lenin imperiyası XI Qızıl Ordunun zirehli qatarlarıyla Azərbaycanı qəti işğal etmək üçün hücuma keçəndə M.Ə.Rəsulzadə Xəlil paşaya demişdi: "...bizi öz halımıza buraxın, yüz ildən bəri əsarəti altında olduğumuz rusları biz daha yaxşı tanıyırıq! Onlar hiylə ilə gələr, sonra bizi əzərlər" ("Hakimiyyəti-milliyə" qəzeti, Ankara, 5 avqust 1926-cı il. İstiqlal məhkəməsində Nail bəyin şahidlik çıxışından). Mən söhbətimizin axırına yaxın İstiqlal məhkəməsindəki bir çıxışdan həmin sözləri təsadüfən xatırlamadım. Əvvəla, "yüz ildən bəri əsarəti altında olduğumuz rusları biz daha yaxşı tanıyırıq!" nidasıdır ki, bu adi, üzdə olan, hər addımbaşı görünən çılpaq həqiqətdən möhtərəm N.Nərimanovun və onun azərbaycanlı silahdaşlarının, şübhəsiz, xəbəri vardı. Onlar 1736-cı ildə Birinci Pyotrun adından elan edilən, 1916-cı ildə "Dirilik" jurnalında çap olunan məşhur vəsiyyətnamədən də, şübhəsiz, xəbərdar idilər... Və o İstiqlal məhkəməsini bir də ona görə xatırladım ki, nə vaxtsa belə bir millət məhkəməsinin qurulacağına inanıram; ya hansısa nəhəng bir salonda, ya bu hadisələri ilk dəfə oxuyub öyrənən hansısa bir azərbaycanlı uşağın qəlbində, nə fərqi var. Lakin məncə, hansısa bir azərbaycanlı uşağın qəlbində başlayacaq millət məhkəməsi daha dəhşətlidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL

Təranə xanım, şeir kitablarınızın adlarından istifadə edib növbəti sualıma cavab istəyirəm.

Səssizliyin melodiyasında payız qadının daş arzularını uzaqlara aparan küləyə nə söyləyərdiniz?

 CAVAB

Bilirsiniz ki, şairlər dünyanın yatan vaxtı daha yaxşı duyğularını dilləndirə bilir. Yəni, özləriylə olanda dünyanı daha gözəl düşünə, analiz edə bilirlər. Bu sarıdan o kitab səssizliyimin məhsuludur. Daş arzularsa hər kəsin ürəyində yatan, həyata keçməyən (bəzən qorxaqlıqdan, bəzən naşılıqdan, bəzən acıqdan) arzulardır, elə daşa dönüb qalır insanın ürəyində. Nə çata bilirsən, nə unuda. O külək sənin özünsən birinci növbədə. Keçmişi heç nəylə geri qaytarmaq olmaz. Çatmadığın arzular da keçmişində qalsa, yaxşıdır. Düşündükcə özünü incidirsən. İrəli, yalnız irəli. Sadəcə nəticə çıxarmaq lazımdır.

Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsində sizlər üçün Qərbi Azərbaycanla bağlı maraqlı faktları təqdim edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

1.

Paris Olimpiadasında trans olmaqda şübhəli bilinən əlcəzairli qadın boksçu İmam Xəlif italyalı zavallı əsl qadın boksçunu dərin nokdauna saldıqdan sonra müxbirlərə söylədi:

-Mənim qadınlığıma şübhə edənlərə səslənirəm. Mən adi qadın deyiləm, mən qəlbən 10 yaşlı qız olan bir qadınam.

Bu boksçunu tezliklə uşaq boksçuların yarışında görsəniz təəccüblənməyin.

2.

Eks deputat köks ötürüb dedi:

-Eh gidi dünya. Mənim anam atda getməyi xoşlayırdı, əmbə maşından qorxurdu. Mənim arvadım maşında getməyi xoşlayır, əmbə samalyotdan qorxur. Mənim qızım isə samalyotda uçmağı xoşlayır, intəhası, o da atdan qorxur. Bu dünyada ədalət gəzmək vallah boşunadır.

3.

50 yaşdan sonra ancaq milçəklər üçün cazibədar ola bilirsən.

4.

Yüzə yüz belədir. Biri sənə “məni düzgün başa düş” deyirsə, demək, bir azdan üzrxahlıq etməyə başlayacaq. 

5.

Pis arvadın əri araq alır.

Yaxşı arvadın əri araq-çaxır-likyör zavodu.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Ən yeni poeziya rubrikasında bu gün şair Rüstəm Behrudi  “Ən gözəl yol…” söyləyəcək. 

ƏN GÖZƏL  YOL

(Oğlum Orxanın doğum gününə)

Oğlum!

Ən çətin anda,

Uçrumların kənarında

Bütün yollar bitdi dediyində,

Cəhənnəmdən çıxmağa

               Üç yol həmişə var...

Birinci yol--təslim olmaq,

İkincisi -- qiyam,

                  Üçüncüsü intihar.

Bu seçimdə bilinir,

Kim namərd ,kim kişidi;

Təslim olmaq qorxaqların,

İntihar--təslim olmaqdan utanıb,

Qiyam qaldırmaqdan qorxanların,

Qiyam--sonda 

Öləcəyini bilə-bilə

Qanlı köynəyini

Başının üstə qaldırıb ,

Bayraq eləyənlərin işidi.

Oğlum!

Ən sonda  

Gedəcəyin üç yol var--

Təslim olmaq, qiyam

                   və ntihar.

Seçim sənin...

Ancaq ,seçimdən əvvəl son dəfə

                      İçindəki işığı yandı,

Görəcəksən,

Ən gözəl yol-- 

Ömrü bir ölümü,

Ölümü bir tabutu,

Tabutu bir məzarlığı

Süsləycək qədər

                      Gözəl olanlarındı...

Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bütün yüksəliş və enmələr liderliyin sayəsində baş verir» sözləri ilə başlayan «Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər

11.Əlaqə qanunu

«Liderlər öncə ürəkləri tərpədirlər»

Ünsiyyət qurmaq bacarığı, hər bir kəslə dost ola bilmək qabiliyyəti qiymətli keyfiyyətdəir. Əsl liderlər gözəl bilir ki, insanları öz ardlarınca aparmaq üçün öncə ürəkləri tərpətmək lazımdır. Böyük liderlər həm ayrı-ayrı individlərlə, həm də insan qrupları ilə, kütləylə sıx əlaqə saxlamaq qabiliyyətinə malik olurlar.

ABŞ prezidentlərindən olan Ronald Reyqan Böyük Kommunikator təxəllüsünü auditoriyada harmonik anlaşma anlayışı yaratdığına, ayrı-ayrı fərdlərin ürəklərini tərpədə bilməsinə görə almışdı.

Qrupdakı insanlarla əlaqə yaratmaq üçün tezliklə hər bir insana müraciət etmək lazımdır. Liderin məqsədi onu əhatə edən adamlarla əlaqə qurmağın təşəbbüsçüsü olmaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)

Xalq yazıçısı Elçinin “Mənim hekayə antalogiyam” adlı yazısı onun seçdiyi ən yaxşı Azərbaycan hekayələrindən bəhs edir. Bu yazı 1983-cü ildə qələmə alınıb. “Ədəbiyyat və incəsənət” həmin yazını təqdim edir.

Bu gün günorta Yazıçılar İttifaqında partiya iclası gedirdi və mən də - tamam başqa bir aləmdə idim. Fikrimdə hər yazıçıdan bir hekayə götürmək şərtilə “Azərbaycan hekayə antologiyası” tərtib edirdim:

Füzuli – “Şikayətnamə”

Mirzə Fətəli Axundov – “Aldanmış kəvakib”

Cəlil Məmmədquluzadə - “Poçt qutusu”

Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev – “Bomba”

Süleyman Sani Axundov – “Qaraca qız”

Abdulla Şaiq - “Məktub yetişmədi”

Süleyman Rəhimov – “Su ərizəsi”

Mehdi Hüseyn – “Rəqiblər”

İlyas Əfəndiyev – “Qırçı və qızıl gül”

İsa Hüseynov – “Plyajda” (“Bir az romantika”)

Salam Qədirzadə - “Xəzan yarpaqları”

Əkrəm Əylisli – “Ürək yaman şeydir”

Anar – “Keçən ilin son gecəsi”

Yusif Səmədoğlu – “Foto “Fantaziya”

Və nəhayət: Elçin – “Parisdə avtomobil qəzası”

 Dünən gecə, (yəni avqustun 17-də - söhbət 1983-cü ildən gedir – red.) gözəl Şüvəlanda bu hekayənin nöqtəsini qoydum.

Əlbəttə, bu hekayələrdən biri nisbətən yüksək bədii səviyyədədir, o birisi nisbətən az, amma elə bilirəm ki, bunlar bir yerdə Azərbaycan hekayəsi barədə təsəvvür yaradır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı detektiv ustası, polis podpolkovniki Fəxrəddin Qasımoğlunun yeni yazdığı “Ruh” romanını dərc edir..

Fəxrəddin Qasımoğlu dalbadal dərc edilən bir neçə detektivi, xüsusən “Son gecə” böyük oxucu auditoriyası tərəfindən maraqla qarşılanıb. Bu romanda da ənənəvi qəhrəmanlar iş başındadırlar, bu dəfə onlar uşaq oğurıuğunu araşdırırlar.

Onun maşına oturmasını gözləyib qapıları qıfılladım. Telefonumu çıxarıb Layiqəyə olduğum məkan barədə məlumat atdım. Sonra maşının açarını ön buferin üstünə qoyub ona mesaj yazdım. Yaranmış vəziyyətdə ən yaxşı variant indi Sənubəri evə aparmaq idi. O öz işini görmüş, illər əvvəl cəmi ikicə dəfə olduğu bağı tapa bilmişdi. Ancaq Layiqənin buna orta hesabla bir saat vaxtı gedəcəkdi. O isə mənə burada lazım idi. Elə bu bir saat özü də vəziyyətə uyğun olaraq yerində qurduğum planda ən vacib bir saat idi. Sonra dan yeri sökülməyə başlayacaqdı. Bu isə işimi çox çətinə salardı.

Qayıdıb darvazanın yanına gəldim. Əvvəlcə əllərimlə özümü dartıb hasardan həyətə boylandım. Sakitlik idi. Bundan sonra hasarın üstünə qalxıb yavaşca, səs salmadan həyətə düşdüm. İndi bu böyük bağda nəyin harada olduğunu müəyyən etməli, əsas da giriş qapısını tapmalı idim. Əyilə-əyilə evə yaxınlaşdım. Artıq gözlərim əməlli - başlı qaranlığa öyrəşmişdi. Ev birmərətəbəli, köhnə ev idi. Ehtiyatla divar boyu getməyə başladım. Qapıya çatanda dayandım. Yavaşca əlimlə itələdim. Bağlı idi. Həmin istiqamətdə davam etdim. Evin ikinci tinini dönəndə divardan çıxmış soba borusu diqqətimi çəkdi. Əlimi uzadıb toxundum. Boru isti idi. Deməli hərif bu otağı qızdırıb yatıb. Otağın həyətə baxan pəncərəsi var idi. Bu pəncərə ilə mənim işim yox idi. Oradan hətta içəri boylanmağı da ağlımdan keçirmirdim. Bu riskli bir hərəkət olardı. Özünü doğrultmayan riski heç vaxt sevməmişəm. Qayıdıb bayaq gələrkən keçdiyim divardakı pəncərənin yanına gəldim. Bu pəncərənin şüşələrindən birini çıxarıb içəri girəcəkdim. Cib bıçağımı çıxarıb ikilaylı pəncərənin sağdakı şüşəsini saxlayan kiçik mismarları əyməyə başladım. Mismarlar köhnə və paslı idilər. Asanlıqla əymək olurdu, bəziləri isə əyən kimi qırılırdı. Sonuncu mismarı əyəndə şüşə yerindən laxladı. Ehtiyatla, səs salmadan onu götürüb bir kənara qoydum. Sonra pəncərədən içəri keçdim. Evin dörd otaqlı olduğunu müəyyən etmişdim. Mənə lazım olan otaq dayandığım yerdən sol tərəfdə idi. Ancaq əvvəlcə o biri iki otağı yoxlayacaqdım. Bunları edib soba olan otağın qarşısına tərəf gəldim. Bu elə də tez olmadı. Köhnə döşəmə cırıldayırdı deyə, hər addımda dayanıb gözləyir, sonra yenə bir addım atırdım. Qapıda açar yeri var idi. Əyilib oradan baxdım. Otaq böyük idi. Sobanın zəif işığı küncdə qoyulmuş çarpayıda büzüşüb yatmış adam siluetini zorla işıqlandırırdı. Adam bu boyda evdə tək idi. Belə olacağını təxmin etmişdim. Otağa necə girəcəyimi götür - qoy etdim. Astaca qapını itələyib açmaq təhlükəli idi. Əgər bu köhnə evin taxta döşəməsi belə cırıldayırsa, qapısının dəmir petlələri gör necə səs çıxarardı. O da hələ qapı arxadan bağlı deyilsə. Bunu yoxlamaq imkanım da yox idi. O oyanmadan başının üstünü almalı idim. Deməli yeganə düzgün variant qəfildən qapını təpiklə sındırıb içəri atılmaq, onun əl - qolunu burmaq idi. Bu halda qapının içəridən bağlı ya açıq olması heç nəyi dəyişmirdi. Hər iki halda bir azdan bu taxta qapı yerdə olacaqdı. Bir addım geriyə çəkilib hazırlaşdım. Nəfəsimi yığıb qapıya möhkəm bir təpik vurdum. Yerə aşmağı ilə özümü içəri atmağım bir oldu. Üç addıma çarpayıya çatdım. Səs - küydən oyansa da, başqa heç nə etməyə ona imkan vermədim. Elə çarpayının üstündə üzüstə çevirib qollarını arxadan qandallayıb yenə üzüyuxarı çevirdim. Səs çıxara bilməməsi üçün sol əlimlə ağzını qapadım. Əgər cinayətkar yatdığı yerdə yaxalanırsa, ilk növbədə onun balışının, sonra isə döşəyin altı yoxlanır. Mən də belə etdim. Bu bədbəxtin altında döşək yox idi. Sağ əlimlə başının altına balış kimi qoyduğu kisəyəbənzər şeyi dartıb yerə atdım. Silahı olacağına çox əmin olmasam da, oradakı tapançanı görəndə təəccüblənmədim. Həmişə hər şeyin ən pisinə hazır olmaq lazımdı. Hər halda ölüm işinə görə on beş il həbs cəzası çəkmiş birində silah olmasında qeyri-adi heç nə yox idi. Tapançanı götürüb cibimə qoydum. Sol əlimlə hələ də ağzını tutmuş, tərpənə bilməməsi üçün dizlərinin üstündə oturmuşdum. Adamdan kəskin spirt iyi gəlirdi. Axşamdan içib yuxuya gedibmiş. O, bir qədər çapalayıb sakitləşəndən sonra dedim:

-Ağamirzə, mənə diqqətlə qulaq as. İndi əlimi ağzından götürəcəm. Səs-küy salsan özündən küs. Sonra bir sualıma cavab ver - Uşaq haradadır?

- Nə uşaq, mən uşaq - zad tanımıram.

Adına reaksiya verməməsi ilə onun Ağamirzə olduğuna tam əmin oldum. Ancaq sualıma cavab vermək istəmirdi. Sualımı başqa cür təkrarladım:

- Əgər mən səndən indi hansısa bağ qonşunun harada olduğunu soruşsaydım sən belə cavab verə bilərdin. Mən də qəbul edərdim. Səndən oğurladığın uşağın harada olduğunu soruşuram.

- Mən heç nə bilmirəm. Heç kimi də oğurlamamışam, - Ağamirzə çımxırdı.

Həbsxana məktəbini keçənlər heç vaxt etirafa rahat getmirlər. Hər şeyi boyunlarından atır, yalnız faktlar qarşısında məcbur olub danışmağa başlayırlar. Səhərin açılmasına da az qalırdı. Qaranlıq çəkilərsə, «Molla»nın bağında işlər çətinə düşə bilərdi. Çox ümid edirdim ki, uşaq məhz orada gizlədilib. Deməli, rahat girə bilməyim üçün qaranlıqkən özümü oraya çatdırmalı idim. Ona görə də bu murdarla oyun oynamağa vaxtım yox idi. Belə məqamda ən yaxşı arqument yumruqdur. Cavabı səslənməklə saçlarından qaldırıb alnına sanballı bir yumruq endirməyim bir oldu. Başı çarpayının dəmir toruna dəyib tap elədi. Qeyri - ixtiyari yumruğu çox bərk vurmuşdum. Öz övladını pula görə oğurlayan, onun anası olan qadını zorlayan bu oğraş bundan betərinə layiq idi. Onun zarıdığını görüb yenə saçlarından tutub başını qaldırdım. Vurmaq üçün qolaylandığımı görəndə dedi:

- Dayan, vurma.

Dayansam da, əlimi endirmədim.

- Mənə su ver. Boğazım quruyub.

Onu dikəldib oturtdum. Masanın üstündəki plastik su qabının qapağını açıb ağzına yaxınlaşdırdım. Acgözlüklə içdikdən sonra dərin - dərin nəfəs ala - ala danışmağa başladı:

- Uşaq bu yaxındakı bağ evlərindən birindədi.

- Neçə nəfər var orda?

- Bir nəfər.

- Ev sahibi kimdir?

Bu yerdə Ağamirzə susdu. Ancaq gözünün ucu ilə yenə də yumruğumu sıxdığımı görəndə tez dilləndi:

- Cahandar adlı birisidi.

Bu da ehtimallarımın son təsdiqi… Deməli, uşaq fikirləşdiyim kimi «Molla»nın evindədir. Hələ ki, hər şey plan üzrə gedir. Qarşıda əməliyyatın ən çətin fazası gəlir. İndi o evə necə girmək mümkün olduğunu öyrənməliyəm.

- O evdə olmusan?

Təsdiq işarəsi olaraq başını tərpətdi.

- Neçə mərtəbə, neçə otaqdı?

- Bir mərtəbə, beş otaq.

- Uşaq otaqlardan hansında saxlanılır?

- Onu bilmirəm. O evdə bundan əvvəl olmuşam. Otaqlardan birində olar yəqin.

- Qapısı dəmirdəndi?

- Hə, möhkəm qapıdı.

- Bəs pəncərələri?

- Hamısında dəmir barmaqlıqlar var.

- Həyətdə it var?

- Yoxdur.

Qəsdən sualları tez-tez yağdırır, bu adamın fikirləşməsinə imkan vermirdim. Bu halda qarşı tərəfin yalan cavab verməsi ehtimalı sıfıra yaxınlaşır.

- Bəs o evə necə girmək olar?

- Bilmirəm. Məncə heç cür. Ev sahibi qazdan ayıqdı.

- Uşağın vəziyyət nə yerdədi?

- Uşaqçün heç bir təhlükə yoxdur.

- Niyə belə əminsən?

- Dönə - dönə tapşırmışam. Bizə pul lazımdı, uşaqla nə işimiz.

Qəsdən balaca Ağanın onun oğlu olduğunu bildiyimi demirdim. Bir az fasilə verib dedim:

- Bəs əgər mən desəm ki, heç də hər şey sənin düşündüyün kimi deyil?

- Bu ola bilməz.

- Olar, Ağamirzə, olar. Hələ başqa şeylər də olar.

Nə demək istədiyimi başa düşməyib key - key mənə baxdı. Sonra bir qədər narahat halda soruşdu:

- Sən uşaq üçün təhlükə olduğunu düşünürsən? Mən o barədə həqiqətən heç nə bilmirəm.

- Təkcə uşaqçün yox, sənin özünçün də, - səsim sərtləşdi. «Cahandar adlı birisi» dediyin dostun, «Molla» ləqəbli Cahandar Mollayev sənin də, uşağın da ölüm hökmünü verib. Təkcə pulun ona çatmasını gözləyir.

- Belə şey ola bilməz. Sən polisdənsən? Bu haradan çıxdı?

- Mən oğurladığın uşağın atası Fərman Gəraybəylinin yaxın tanışıyam. Məlumun olsun ki, Cahandar həyətinin arxa tərəfində böyük bir çala qazıb. Bu çala yeniyetmə bir oğlanı basdırmaq üçün çox böyükdü. Amma iki nəfəri basdırmaq üçün ideal ölçülərdədi. Hələ də başa düşmək istəmirsən ki, bu adam heç vaxt şahid saxlamır? Onunla dostluğuna belə güvənirsən?

«Molla»nın həyətində, evin arxasında dərin bir çala qazmasını Sənubərgildə olarkən zəng edən Layiqə demişdi mənə. Təbii ki, bunu Sənubərə deməyi lazım bilməmişdim. Aldığım bu məlumat artıq hər şeyin tam düşündüyüm kimi olduğunu təsdiq etmişdi. Ağamirzənin etirafı bir növ bu məsələdə son nöqtəni qoymuş oldu.

Ağamirzə fikrə getdi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)