“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağla Təbrizdə yaşayıb yaradan Aynar Təbrizlinin şeirlərini təqdim edir. 

Aynar Təbrizli

Təbrizli

Qanlı bıçağı dənizə atar,

Barmaqlarını qoxulayar bənd-bənd

Əski albomları, kitabları zibil qabına atmadan

Öncə doya-doya baxıb əzbərləyər onları...

Qarlı axşamlarda əlvida deyib taksilərdə düşürər ruhunu

Ancaq yenə də sevişər soyuq röyalarla...

Evə dönər...

Kirli xatirələri suya çəkər qab-qaşıqla birlikdə

Yaşadıqları film kimi pərdəyə enər!

Ölüm qorxuların aynasıdır

Bütün xarakterlərin sonuncu sekansı!

"İnsanları öldürən qorxulardır" - deyir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)

Gözəl şairəmiz Təranə Turan Rəhimli yeni şeirlərini “Ədəbiyyat və incəsənət” portalına təqdim edib. Buyurun, tanış olun. 

ÖZGƏ QAPI ÖNÜNDƏ

Bu qapının dalında uşaqlığım dayanıb, 

Bu qapıdan o yanda daha duymazlar məni.

Bir vaxt böyümək üçün bu qapıdan çıxmışam, 

Bu qapıdan girməyə indi qoymazlar məni. 

Orda qalıb nənəmin xanım-xatun yerişi, 

Qanovuz ətəklərin xışıltısı ordadı.

O bağçada babamın əkdiyi ağacların

Dəyməmiş alçası da şəkər dadır, bal dadır.

Məxmər ləçəklərini yerə sərib qızılgül,

Hənirimdən tanıyıb ağac, budaq, bağ məni.

Bu həyətə girməsəm ətrini qoxladığım

Qızılgül kollarının haqqı tutacaq məni.

Bu qapının dalında qanadlı arzularım, 

Şaxta, boran görməyən isti, qaynar bir həyat.

Havası xoş, suyu saf, orda hamı mələk tək,

Bu qapının dalında cənnət kimi bir həyət. 

Bu həyətdə saz səsi, kəhər at kişnərtisi,

Novruz tonqalı boyda uşaq fərəhi qalıb.

İkimərtəbə evin aynabənd eyvanında

Ətirşah çiçəkləri sanki xəyala dalıb.

Onda qonum-qonşu da ev adamı kimiydi, 

Bu qapı səhər-axşam açıq idi hamıya.

İyirmi ildən çox ötüb, özgə qapı önündə 

Keçmişə qapı açan adamı kim tanıyar?!

YENƏ GƏLƏCƏKMİ BAHAR? 

Yenə gələcəkmi bahar?

Yenə açacaqmı kol dibindəki çiçək?

Şeir yazacaqmı ona 

təzə dövrün şairləri?

Əvvəlki kimi oxuyacaqlarmı şeirləri?

Yenə dərdin yedəyində yük olacaqmı talelər?

Ömrün payızında saralıb töküləcəklərmi?

Mən hansı fəsildə köçəcəyəm?

Bir vərəqin küncündə

Bir misranın içində

Yenidən doğulacağammı?

Ölmədiyimi biləcəklərmi?

SƏN MƏNƏ OXŞAMA, BALA

İstəkli qardaşım qızı Fidana

Oxşadırlar səni mənə,

Sən mənə oxşama, bala.

Bax başımda duman-çənə, 

Sən mənə oxşama, bala.

Gecə-gündüz dərd yeyirəm,

Qəm soyunub dərd geyirəm. 

Nə qədər tezdi, deyirəm:

– Sən mənə oxşama, bala. 

İçində dözümü gizlət,

Sirrini, sözünü gizlət,

Kədərdən izini gizlət,

Sən mənə oxşama, bala.

Nə sürünən kölgəyə bax,

Nə yıxılıb ayağa qalx.

Alov olub zülməti yax,

Sən mənə oxşama, bala. 

Cin-şeytandı sağım, solum,

Qoymurlar ki, özüm olum.

Özünü tap, qurban olum,

Sən mənə oxşama, bala.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)

Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poetik qiraətdə yenə daimi müəllifimiz Əlizadə Nuridir. Cəlilabadda yazıb yaradan şair yenə kədərin rəsmini çəkib.

Təbii ki, oxunaqlıdır və təsirlidir. 

Xoş mütaliələr.

Dünya bir uşağındı...

Yerdən göyə yol uzaqdı,

Göydən yerə yaxındı.

Yağış hansı buludundu?-

Ürəyi yumşağındı.

Yağışdı da yağıb gedir,

O qız yağan bu yağışı.

Saçlarına taxıb gedir...

...Adamlar da axıb gedir-

Hamı axın-axındı...

Kim çağırdı qəssabları?

Kim apardı hesabları?

O payızın xatirəsi,

Bu ağacın əzabları 

Sonuncu yarpağındı.

Tanrım, bunu nədən cızdın?-

Halal olanlar halsızdı.

Yerdəki rəsmin o qızdı

Göydə- göy qurşağındı.

Əlim də gəlmir oyadam, 

Bu yuxudan, bu röyadan.

...Xəbəri yoxdu dünyadan-

Dünya bu uşağındı...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)

Polkovnik Zahid Teymurov, Birinci Qarabağ müharibəsi iştirakçısı - “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün 

Müharibədə çörək bol olur. Döyüşdən dönməyənlərin də payı qalır. Amma nadir hallarda müharibə çörəyini rahat, insan kimi yeyə bilirsən.

Cəbhə şəraitində hərə çörəyini səngərin bir tininə, bir küncünə sığınıb yeyir. Ötəri, ayaq saxlamadan baxırsan, çənə, dodaqlar da fikirli tərpənirlər. Gözlər isə uzaqlarda donub qalıb. Əsgər sifətinə çox baxmaqdan həmişə çəkinmişəm, dərinliyə getməkdən qorxmuşam. O gözləri, o baxışları seyr edəndə, mütləq onun hələ bir uşaq olduğunu, atası, anası, nişanlısı, həyat yoldaşı olmasını düşünməmək mümkün deyil. Məcbursan, duyğularını qapadıb, onu yalnız bir əsgər biləsən, düşmən qarşısında duran döyüş vahidi.

  ...Horadizin solundakı təpələrdə Bakı yangınsöndürənlərinin mövqeyində idim. Kənd Horadizdə bərkimiş düşmən atəşə ara vermirdi. Mənimlə gələn pulemyotçu əsgərin - Azərin dizindən aşağa baldırını güllə parçalamışdı. Qanaxmanı saxlamaq üçün ,, jqut" qoyulandan sonra, dedim, aparsınlar aşağı- səhra tibb çadırına.  Döyüş bitəndən sonra yendik aşağı. Çərrah işində idi: yaralı bədəndən qanlı güllələri çəkib atırdı dəmir qaba. Çadırda yaralılar inildəyirdi. Onların içində Azər yox idi. Lap küncdə, üzərinə parça örtük sərilmiş cansız bədənlərin arasında gözləri açıq, dodaqları təbəssümdə keçinmişdi Azər.

Cərrahı səslədim. Yarasını göstərdim.

-Sənin burnunun dibində qanaxmadan insan keçinib! - bağırdım üstünə.

Başını salıb aşağa, qanlı qolu ilə alnının tərini sildi.

-Çatdıra bilmirik. Qoşunlardan arası kəsilmədən ağır yaralılar gətirirlər. İtkiləri də  çoxdur.

Uşaqlar Azərin üstünə baxırdılar. Döş cibində bir dəyircəkli qələm və yarımçıq məktub var idi.

Gödəkçənin sol cibində bir parça  çörək.

Məktubu anasına yazmışdı: ,,Narahat olma mama, əynimiz isti, yeməyimiz boldur. Sənin xörəklərinə, əlbəttə, çatmaz. Gələndə bir göy qutabı bişirərsən mənə, yekə sacda. Yeyəndə kərə yağını əridib, üstünə axıda..."

…Hər çörək əlimə alanda o əsgər çörəyi düşür yadıma. Doyunca yaşamayan, sevinməyən, sevməyən, yeməyən əsgərin sonraya saxladığı çörək.

Qələbədən sonra nə qədər ,,sonralara" ümid ilə döyüşdük, yaralandıq, şəhid olduq... İmkan olmadı bu uşaqlarla bir oturub dərdləşim. Ümid etdim ,,sonraya"...

Sonra, lap qızıl qiymətinə o çaydan alıb Azərlə içəydik, bir Şuşa çörəyini iki bölüb onunla yeyəydik...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Xalq rəssamı, Dövlət mükafatları laureatı Toğrul Nərimanbəyov digərlərindən nə ilə seçilib? Onunla ki, o, rənglərin ahəngini qəlbinin, ruhunun ayrılmaz hissəsinə çevirməyi bacarıb. 

Mən onun rəsmlərində narın təsvirini görüncə sanki Azərbaycanı görmüşəm. 

Bu böyük sənətkar dünyaya 

 Buzovnadan, İçərişəhərdən, Abşerondan boylanıb, amma bütün Azərbaycanı vəsf edib. 

Dünən Xalq rəssamı Toğrul Nərimanbəyovun anadan olmasının 94-cü ildönümü tamam oldu. 

T.Nərimanbəyovun babası şuşalı hüquqşünas Əmirbəy Nərimanbəyov çar II Nikolay dövründə mühacirətdə olub və Kiyevdə dərs deyib. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulandan sonra Vətənə qayıdıb və Bakıda qubernator olub. Əmirbəyin oğlu Fərman (Toğrulun atası) da Şuşada doğulub. Tuluza Universitetinin mühəndis–elektrik fakültəsində oxuyub. Təhsil aldığı müddətdə fransız dilini mükəmməl öyrənən, Avropa mədəni dəyərlərini mənimsəyən Fərman Nərimanbəyov İrma Lya Rude adlı fransız modelyerlə evlənib.

Fransada yaşayan ailənin ilk övladı Vidadi də - yeri gəlmişlın qeyd edim ki, o da rəssam olub - elə orada dünyaya gəlib. 1929-cu ildə Fərman Nərimanbəyov xanımı və oğlu ilə birlikdə Bakıya qayıdıb. 1930-cu il avqustun 7-də Nərimanbəyovlar ailəsinin ikinci oğlu - Toğrul dünyaya gəlib.

Avropada təhsil almış valideynlərinin zəngin mənəvi aləmi Toğrulun tərbiyəsinə, erkən yaşlarından hərtərəfli, mükəmməl formalaşmasına təsir edir.

Tezliklə Nərimanbəyovlar ailəsinin başının üstünü qara buludlar alır. Toğrulun atası Avropada təhsil almış bir çox azərbaycanlılar kimi repressiyaya məruz qalır. Onu həbs edib Sibirə sürgünə göndərirlər.

1941-ci ildə Toğrulun anası, Fransa vətəndaşlığından çıxmayan İrma Lya Rude Bakıda həbs edilir, onu öz balalarından ayıraraq Səmərqəndə sürgün edirlər. Toğrulun anası 1961-ci ilədək sürgündə yaşayır.

Bu ziddiyyətli, təzadlı illərdə inamını itirməyən Nərimanbəyovlar yaşamaq uğrunda mücadiləni davam etdirirlər. Toğrul Nərimanbəyov əvvəlcə Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbinə daxil olur. 1950-ci ildə isə Litva İncəsənət İnstitutunda Monumental və dəzgah rəssamlığı fakültəsində təhsil alır. Eyni vaxtda Vilnüs Konservatoriyasında klassik vokalı öyrənir. Toğrul anası ilə yalnız tələbəlik illərində Səmərqənddə görüşür. Onun müxtəlif orqanlara çoxsaylı müraciəti və gərgin mübarizəsi sayəsində anasına bəraət verilir və İrma Lya Rude Bakıya qayıtmağa müvəffəq olur.

Bir müddət sonra amnistiyaya düşən atası Fərman Nərimanbəyov da Sibir sürgünündən Vətənə qayıdır.

Uşaqlıqdan çəkdiyi əziyyətlər, rastlaşdığı ədalətsizliklər Toğrulun əzmkarlığını daha da artırır və o, yaradıcılıq yolunda ən yüksək zirvələri fəth edə bilir.

Görkəmli rəssamın mənzərə, portret, monumental boyakarlıq, illüstrasiya və teatr rəssamlığı kimi müxtəlif sahələrdə yaratdığı parlaq əsərlər mövzu və janr rəngarəngliyi, estetik kamilliyi və özünəməxsus üslubu ilə fərqlənir. T.Nərimanbəyovun iç dünyasını təcəssüm etdirən bənzərsiz lövhələri Azərbaycan müasir təsviri sənətinin simasını formalaşdıraraq mədəniyyətimizin nadir inciləri xəzinəsinə daxil olub.

Nar onun rəsmlərində Göyçaydan Bakıya, oradan da Parisə, Nyu-Yorka, İstanbula, Londona, Moskvaya və neçə-neçə uzaq şəhərlərə gedib çıxıb. Qəribə və qeyri-adi yaradıcılıq qabiliyyətinə malik Xalq rəssamı Toğrul Nərimanbəyov təkcə doğma vətənində deyil, dünyanın əksər ölkələrində yaxşı tanınır. Onun əsərləri dünyanın bir çox incəsənət muzeylərində, fondlarda saxlanılır. Çexiya, Rusiya, Hindistan, Fransa, Litva, ABŞ və digər ölkələrdə görkəmli rəssamın fərdi sərgiləri keçirilib.

Toğrul Nərimanbəyov təkcə rəssam deyil, həm də opera ifaçısı idi. Onun gözəl, məxməri bariton səsi var idi. Klassik operalardan, xüsusilə İtaliya bəstəkarlarının əsərlərindən ariyaları peşəkar səviyyədə ifa edirdi.

O, müsahibələrindən birində deyib: “Rəssam olmasaydım, yəqin ki, heykəltaraş, ya bəlkə də vokalist olardım. Rəssamlıqda hər şey əvvəldən məlumdur. Başlanğıc da, iş prosesi də, sonluq da. Vokal isə tamam başqa bir aləmdir. Mən hər səhərimi torağay kimi mahnı ilə açıram”.

T.Nərimanbəyovun zəhməti heç də hədər getməyib. O, 30 yaşında Əməkdar, 33 yaşında isə Xalq rəssamı adına layiq görülüb. 1974-cü ildə dünyaşöhrətli bəstəkar Fikrət Əmirovun "Nəsimi dastanı", 1980-ci ildə isə "Min bir gecə" əsərlərinə verdiyi səhnə tərtibatına görə Dövlət mükafatı alıb.

Toğrul Nərimanbəyov Fransa Müasir İncəsənət Ensiklopediyasında haqqında məlumat verilən yeganə azərbaycanlıdır. Maraqlıdır ki, bu məsələdən rəssamın özünün də uzun müddət xəbəri olmayıb.

2000-ci ildə T.Nərimanbəyov Azərbaycanın "İstiqlal" ordeni, 2010-cu ildə isə "Şərəf" ordeni ilə təltif edilib. Rəssamın müstəqil Azərbaycanın bu ali mükafatlarına layiq görülməsi doğma vətənində onun sənətinə və şəxsiyyətinə ehtiramın ifadəsidir.

Prezident İlham Əliyevin 2010-cu il 22 iyun tarixli Sərəncamı ilə görkəmli rəssamın 80 illik yubileyi dövlət səviyyəsində keçirilib. Yubiley tədbirləri nəinki doğma vətənində, hətta ölkəmizin sərhədlərindən kənarda da qeyd edilib.

Dünyaşöhrətli fırça ustası 2013-cü il iyunun 2-də Parisdə vəfat edib, Passi qəbiristanlığında dəfn olunub.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)

Avqustun 16-dan 23-dək Sarayevoda keçiriləcək “Sarajevo Film Festival” (SFF) kinofestivalında Azərbaycan rejissor Azər Quliyevin “Sanki Yoxsan” filmi ilə təmsil olunacaq. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, film bundan əvvəl 77-ci Kann beynəlxalq qısametrajlı filmlər kinofestivalının müsabiqə proqramına daxil edilib. 

Rejissorun həm də Nicat Muxtarovla birgə ssenari müəllifi olduğu 16 dəqiqəlik film festivalın qısametrajlı filmlər proqramına daxil edilib. 

Filmdə baş rollarda Milana Həsənova, Oqtay Mehdiyev və Elşən Məmmədov çəkilib. 

“Sanki Yoxsan” filmi avqustun 21-də və 23-də nümayiş olunacaq. 

30-cu festivalda laureatlar populyar filmlərinin nümayişində iştirak edəcək, ən son quruluşlarını təqdim edəcək və ustad dərsləri keçəcəklər. 

Meq Rayan açıq havada yerləşən 2 min nəfərlik kinoteatrda 1998-ci ildə çəkilmiş “Sizə məktub var” romantik komediyasının xüsusi nümayişini, həmçinin özünün də baş rolda oynadığı, ən son rejissorluq işi olan “Daha sonra nə baş verdi” filmini təqdim edəcək.

Təşkilatçılar əlavə ediblər ki, “Sarayevonun ürəyi” fəxri mükafatı fələstinli rejissor Eliya Süleymana da təqdim olunacaq. 

SFF direktoru Yovan Maryanoviç deyib ki, belə kino sənayesi xadimlərini Sarayevoya gətirmək və onları region gəncləri ilə tanış etmək “böyük üstünlükdür”: “Bu, uzun müddət davam edən əlaqələrdir və biz insanların festivalın böyüməsinə və daha da inkişaf etməsinə imkan verərək, geri qayıtmasını görürük”.

Festival bosniyalı rejissor, “Oskar” mükafatı laureatı Danis Tanoviçin “Mənim gecikmiş yayım” filminin dünya premyerası ilə açılacaq.

SFF 1992-ci ildən 1995-ci ilə kimi Bosniya müharibəsinin sonunda bir qrup kino həvəskarı tərəfindən yaradılıb və o vaxtdan bəri dünyanın hər yerindən kino sənayesi xadimlərinin dəstəyini qazanıb. Bu il festivalda 240 film nümayiş olunacaq. Cənub-Şərqi Avropa, Ukrayna və Cənubi Qafqazdan 54 film, o cümlədən 19 dünya premyerası dörd – bədii, qısametrajlı, sənədli və tələbə filmləri kateqoriyalarında “Sarayevonun ürəyi” mükafatı uğrunda mübarizə aparacaq

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2024)